BÖBREKLERİMİZ
Böbreklerimiz karın boşluğunun art kısmında omurganın her iki tarafına yerleşik fasulyeye benzeri organlardır. Her biri yaklaşık 10-12 cm uzunluğunda ve 150 gr ağırlığındadır. İki böbreğimiz olsa da, sağlıklı ömür sürmek için tek sağlam böbrek kafidir.
Böbreklerimizin Yapısı
Böbreklerimiz ana atardamardan (aort) çıkan iki büyük arter (renal arter) ile beslenir. Her bir böbreğimizde yaklaşık 1 milyon nefron denilen ünite vardır. Nefronlar süzme işlevinin gerçekleştiği glomerül denilen yumakçık ve bunlara bitişik tüplerden oluşur. Tüplerde glomerüllerden süzülen vücut için gerekli birtakım hususlar geri emilirken, atılması gereken unsurlar idrara salgılanır. Temizlenmiş olan kan toplardamar (renal ven) aracılığıyla dolaşıma katılır. Tüplerden geçen idrar böbrek havuzuna (pelvis), buradan da üreterleri geçerek idrar torbasına (mesane) gelir ve işeme ile dışarı atılır. İdrar ölçüsü likit alma alışkanlığına bağlı olarak değişiklik gösterirse de, günde yaklaşık 1-2 litre kadardır.
Böbreklerimizin Temel İşlevleri
Böbreklerimiz dimağ, kalp, karaciğer ve akciğer ile birlikte yaşamsal ehemmiyete sahip organlarımızdan birisidir.
Metabolizma sonucu ortaya çıkan üre, kreatinin üzere zararlı yıkım eserlerinin vücuttan atılması
Yaşamsal değere sahip sodyum, potasyum üzere tuzların istikrarının ayarlanması
Kan basıncının düzenlenmesi
Kemik iliğinde kan prodüksiyonunu sağlayan eritropoetin hormonunun imalatı
Kemik ve kasların alışılagelmiş yapısı ve işlevi için gerekli olan D vitamininin etkinleşmesi
Böbrek yetmezliği
Böbreğin tüm işlevlerinin ani yahut yavaş bir formda kaybedilmesidir. Akut ve kronik (süreğen) olmak üzere iki tip böbrek yetmezliği vardır.
Akut Böbrek Yetmezliği
Böbrek işlevlerinin birkaç saat yahut hafta üzere kısa bir müddette aniden bozulmasıdır. Böbreğin mahsusen zararlı yıkım eserlerini atma ve sıvı-tuz istikrarını düzenleme işlevleri bozulur. Böbrek işlevi, nedene bağlı olarak birkaç hafta yahut ay mühletle bozuk devam edebilir ve bu müddette bazen muvakkat bir diyaliz uygulanması gerekebilir.
Akut böbrek yetmezliği böbrek öncesi, böbreğin kendisine yahut idrar yollarına ilişkin sebeplerden kaynaklanabilir. En sık görülen neden kan kaybı, şiddetli kusma, ishal, yanık üzere böbreğe gelen kan akımının azalmasına yol açan likit kaybı durumlarıdır. Ayrıyeten çeşitli ilaçlara, zehirlere ve nefritlere bağlı olarak böbrek dokusunun zedelenmesi ve taş, erkeklerde prostat büyümesi üzere nedenlerle idrar yollarında tıkanıklık gelişmesi de akut böbrek yetmezliğine yol açabilir.
Tedavisi yol açan nedene nazaran değişiklik gösterir. Çoğunlukla geri dönüşlü bir durumdur, gelgelelim kimi hastalarda kalıcı böbrek işlev bozukluğu gelişebilir.
Kronik Böbrek Yetmezliği
Böbreğin tüm işlevlerinin kalıcı ve ilerleyici bir halde bozulmasıdır. Geri dönüşlü bir durum değildir. Lakin, hipertansiyonun dinamik bir formda denetimi, diyet uygulanması, yerinde likit alınması, birtakım ilaçların tasarrufundan kaçınılması ve tertipli denetim üzere tedbirlerle böbrek işlev bozukluğunun ilerlemesini kıymetli ölçüde yavaşlatmak muhtemeldir.
Memleketimizde ve birçok devlette kronik böbrek yetmezliğinin en sık görülen iki nedeni şeker marazı ve hipertansiyondur. Bu hastalıklarda tuz kısıtlanması, sistemli egzersiz yapılması ve kilo verilmesi üzere hayat stili değişikliklerinin uygulanması, kan şekerinin ve kan basıncının faal bir biçimde denetim edilmesi ve nizamlı izlem üzere tedbirlerle böbrek yetmezliği gelişimini önlemek mümkündür. Başkaca çeşitli nefritler, taş illeti, idrar yollarındaki yapısal bozukluklar, infeksiyonlar, münhasıran polikistik hastalık olmak üzere böbreğin kalıtımsal illetleri da kronik böbrek yetmezliğine yol açabilir.
Böbrek zayıflığı gelişip ilerledikçe, böbreğin işlevlerinin bozulması sonucu birçok sorun ortaya çıkar:
Vücuda zararlı olan üre ve kreatinin üzere hususlar birikir.
Su ve sodyum vücutta birikir. Bunun sonucunda kan basıncı yükselir ve vücutta şişlikler ortaya çıkabilir.
Kansızlık gelişir.
Kemik gelişimi bozulur.
Kanda potasyum seviyesi yükselir ve buna bağlı olarak kalp ritminde bozukluklar ortaya çıkabilir.
Kalp ve damar marazları gelişebilir.
Halsizlik, iştahsızlık, bulantı, kusma, kaşıntı, ağızda beğenilmeyen koku, bacaklarda his bozukluğu ve huzursuzluk, nefes darlığı, ruhsal bozukluklar ve şuur bulanıklığı üzere yakınmalar ortaya çıkabilir.
Böbrek işlevinin ileri raddede bozulduğu son aşamada (süzme işlevinin % 90’dan ziyadesinin yitirilmesi) ömrün devam edebilmesi için diyaliz yahut böbrek nakli tedavilerinin uygulanması gerekir.
HEMODİYALİZ
Diyaliz olağan olarak yarı geçirgen bir zarla ayrılmış bir tarafında temizlenmesi gereken kanın, sair tarafında ise diyaliz sıvısının bulunduğu iki odacıklı bir sistemdir. Hemodiyaliz vücut dışına alınan kanın makine aracılığıyla yapay bir filtreden (diyalizör) geçirilerek birikime uğrayan zararlı hususlardan ve ziyade sıvıdan arındırılması ve sonra vücuda geri verilmesi sürecidir. Tatbik sırasında vücutta eksik olan birtakım tuzlar da diyaliz sıvısından vücuda makbul. Hemodiyaliz pratiği için kolda atardamar ile toplardamarın birleştirilmesi (fistül) ameliyatının yapılması gerekir. Fistül ameliyatından en az 3-4 hafta geçtikten sonra hemodiyaliz tedavisine başlanabilir. Acilen diyalize alınması gereken hastanın fistülü yok yahut gereğince gelişmemişse, boyun yahut kasıktaki toplardamarlardan birine kateter yerleştirilerek de hemodiyaliz uygulanabilir. Fistülün kâfi gelişmesine imkan tanımak ve kateter gereksinimini ortadan kaldırmak için, hemodiyalize aday hastalarda muhtemel diyaliz devrinden birkaç ay evvel fistül ameliyatının yapılması gerekir.
Hemodiyaliz tedavisi hemodiyaliz merkezlerinde haftada 2 yahut 3 gün uygulanır ve her tedavi seansı yaklaşık 4 saat sürer. Hemodiyaliz sırasında her kezinde fistül olarak isimlendirilen damara biri vücuttan kanı temizlenmek üzere filtreye götüren, oburu temizlenmiş kanın vücuda dönmesini sağlayan olmak üzere iki iğne yerleştirilir. Tedavi sırasında vücut dışına alınan kanın pıhtılaşmasını önlemek için kan sulandırıcı ilaçların uygulanması gerekir. Haftalık seans sayısı, seansın vadesi, diyaliz sırasında kullanılacak filtre, diyaliz likidi hastanın kişisel özelliklerine nazaran tedavi ekibi tarafından ayarlanır.
Hemodiyalizin Olumlu Cihetleri
Zararlı unsurlar ve çokça likit vücuttan süratli ve aktif bir halde uzaklaştırılır.
Kullanılabilme mühleti periton diyalizinden daha uzundur.
Daha yakın bir hekim ve hemşire denetimi sağlar.
Tedavi sırasında sair hastalarla tanışılarak dostluk kurulabilir.
Hemodiyalizin Olumsuz Tarafları
Hemodiyaliz aralıklı uygulanan diyaliz usulü olduğundan tedavi seansları arasında likit, tuz ve kimi besinlerin hudutlu tüketilmesi gerekir.
Tedavinin uygulanması için sıklıkla haftada 3 gün bir hemodiyaliz merkezine gidilmesi iş, mektep ve içtimaî yaşantıyı olumsuz cihette etkileyebilir.
Tedavi sırasında kan basıncı düşmeleri ve kas krampları görülebilir.
Kanın pıhtılaşmasını önlemek için uygulanan ilaçlar kanamalara neden olabilir.
Hemodiyaliz uygulanması için oluşturulmuş olan fistülde devranla meseleler ortaya çıkabilir ve yeni fistül ameliyatlarının yapılması gerekebilir.
PERİTON DİYALİZİ
Evvelce yerleştirilen bir kateter aracılığıyla makul aralıklarla yaklaşık 2 litrelik diyaliz sıvısının karın boşluğuna doldurulması, bekletilmesi ve boşaltılması biçiminde uygulanan bir diyaliz yoludur. Kanda birikime uğrayan atık hususlar ve likit ziyadesi periton zarını geçerek karın boşluğundaki diyaliz sıvısına makbul ve boşaltılan diyaliz likidi ile de vücuttan uzaklaştırılır. Periton diyalizi tedavisi için, mümkün diyaliz devrinden yaklaşık 3 hafta karın boşluğuna silikondan yapılmış yumuşak bir kateterin yerleştirilmesi gerekir. Kateter yerleştirme süreci ameliyathanede cerrahi olarak ve yatak başında yapılabilir.
Periton diyalizi birtakım tip barsak marazları, karın içinde yapışıklılar, fıtık ve önemli psikiyatrik bozukluğu olmayan tüm hastalara uygulanabilir. Kalp ve damar illetleri, damar giriş tarafı sorunu, kanama eğilimi, şiddetli kansızlık, birtakım karaciğer rahatsızlıkları, şeker illetine bağlı göz problemleri olan hastalarda, daha bağımsız likit ve beslenme, daha faal hayat isteyen, iğne girişlerinden korkan, çalışan ve okuyan hastalarda periton diyalizinin bilhassa tercih edilmesi gerekir.
Periton Diyalizinin Tipleri
Mütemadi ayaktan periton diyalizi: En sık kullanılan periton diyalizi prosedürüdür. Erişkin hastalar için ortalama 2 litrelik diyaliz solüsyonu karın boşluğuna doldurulur. Bu likit yaklaşık 4-8 saat karın boşluğunda bekletildikten sonra boşaltılır ve yine taze diyaliz likidi karın boşluğuna doldurulur. Bu süreç günde 3-5 sefer tekrarlanır.
Aletli periton diyalizi: Diyaliz sıvısının karın boşluğuna doldurulması, bekletilmesi ve boşaltılmasında otomatik makinelerin kullanıldığı periton diyalizi prosedürüdür. Geceki 8-12 saatlik vadede hasta uyurken uygulanır. Gündüz periyodunda hastanın diyaliz gereksinimine nazaran karın boşluğunda aşikâr ölçü diyaliz likidi bulundurulabilir yahut boş bırakılabilir.
Periton Diyalizinin Olumlu Istikametleri
En kıymetli avantajı mütemadi diyaliz usulü olmasıdır. Daima diyaliz olmanın sağladığı en kıymetli avantaj üre, kreatinin, potasyum üzere zararlı hususların kandaki seviyesinin ve vücutta likit istikrarının sabit seyretmesidir. Diyaliz hastalarında hipertansiyonun en kıymetli nedeni vücutta likit ve tuz birikimi olduğundan, periton diyalizi hastalarında kan basıncının daha düzgün denetim edilmesi beklenir. Mütemadi diyaliz usulü olmanın sağladığı bir öbür avantaj hastalara daha özgür likit ve diyet alım imkanının sunulmasıdır.
Periton diyalizi merkeze bağımlı olmayan hastaların meskenlerinde, iş alanlarında kendi kendine uyguladığı bir diyaliz tekniği olduğundan, daha canlı bir ömür imkanı sunar.
Hastalar daha uzun müddet idrar çıkarmaya devam ederler.
Bilhassa kansızlık üzere böbrek yetmezliğine bağlı sıkıntılar daha az görülür.
Kan sulandırıcı uygulanmasına gerek yoktur.
Periton Diyalizinin Olumsuz Tarafları
Periton diyalizi hastalarındaki en değerli sorun karın zarının mikrop kapabilme mümkünlüğüdür. Günümüzde kullanılan periton diyalizi gereçleri mikrop kapma mümkünlüğünü en aza indirmiştir. Diyalizin tedavi ekibinin verdiği eğitime titizlikle uyularak yapılması durumunda, infeksiyon sorunu ile hiç müsabakadan tedavi sürdürülebilir.
Diyaliz likidi ile vücuttan protein kaybı olur.
Diyaliz likidi içinde bulunan şeker (glukoz) vücuda emilerek kilo artışına ve kan yağlarında yükselmeye neden olabilir.
Kullanılabilme vadesi hemodiyalizden daha kısadır.
BÖBREK NAKLİ (TRANSPLANTASYONU)
Diyaliz metotları, böbreğin yalnızca birikime uğrayan atık unsurların atılması ve vücutta likit ve tuz istikrarının sağlanması işlevlerini alanına getirirken, başarılı bir böbrek naklinden sonra böbreğin tüm işlevleri düzelir. Bu nedenle, böbrek yetmezlikli hastalarda seçkin tedavi tekniği böbrek naklidir. Diyalize aday yahut diyaliz tedavisi gören tüm hastaların böbrek nakli için kıymetlendirilmesi gerekir.
Böbrek nakli sağlıklı canlı akrabalardan yahut kadavradan (beyin vefatı gerçekleşmiş kişi) alınan böbreklerle yapılabilir. Canlı akrabalardan yapılan nakillerin muvaffakiyet bahtı daha yüksektir. Kan ve doku kümesi koordinasyonu olmadan da böbrek nakli yapılabilmekle bir arada, nakledilen böbreğin uzun vadeli işlevi bakımından alıcı ile verici arasında kan ve doku öbeği entegrasyonu olması kıymetlidir. Kan öbeği açısından umumî kan transfüzyonu kuralları makbuldür. Yani, 0 kümesi olan kişi herkese böbrek verebilir, AB kümesi olan kişi herkesten böbrek alabilir. A yahut B kan kümesi olanlar kendi kümesinden yahut AB öbeğinden şahıslara böbrek verebilir ve kendi öbeğinden yahut 0 öbeğinden böbrek alabilirler.
Böbrek naklinden evvel böbrek alıcı ve vericilerinde anlaşılan incelemelerin yapılması gerekir. Nakledilen böbrek sağ yahut sol kalça kemiği boşluğuna yerleştirilir. Şayet rastgele bir sorun yoksa, hastanın kendi böbrekleri alanında bırakılır.
Böbrek naklinden sonra organın reddini önlemek için vücudun bağışıklık sistemini baskılayan ilaçların kullanılması gereklidir. Bu ilaçlara bağlı olarak kan hücrelerinin sayısında azalma, infeksiyon, hipertansiyon, kan yağlarında yükselme, kanser üzere istenmeyen tesirler ortaya çıkabilir.
Böbreklerimiz karın boşluğunun art kısmında omurganın her iki tarafına yerleşik fasulyeye benzeri organlardır. Her biri yaklaşık 10-12 cm uzunluğunda ve 150 gr ağırlığındadır. İki böbreğimiz olsa da, sağlıklı ömür sürmek için tek sağlam böbrek kafidir.
Böbreklerimizin Yapısı
Böbreklerimiz ana atardamardan (aort) çıkan iki büyük arter (renal arter) ile beslenir. Her bir böbreğimizde yaklaşık 1 milyon nefron denilen ünite vardır. Nefronlar süzme işlevinin gerçekleştiği glomerül denilen yumakçık ve bunlara bitişik tüplerden oluşur. Tüplerde glomerüllerden süzülen vücut için gerekli birtakım hususlar geri emilirken, atılması gereken unsurlar idrara salgılanır. Temizlenmiş olan kan toplardamar (renal ven) aracılığıyla dolaşıma katılır. Tüplerden geçen idrar böbrek havuzuna (pelvis), buradan da üreterleri geçerek idrar torbasına (mesane) gelir ve işeme ile dışarı atılır. İdrar ölçüsü likit alma alışkanlığına bağlı olarak değişiklik gösterirse de, günde yaklaşık 1-2 litre kadardır.
Böbreklerimizin Temel İşlevleri
Böbreklerimiz dimağ, kalp, karaciğer ve akciğer ile birlikte yaşamsal ehemmiyete sahip organlarımızdan birisidir.
Metabolizma sonucu ortaya çıkan üre, kreatinin üzere zararlı yıkım eserlerinin vücuttan atılması
Yaşamsal değere sahip sodyum, potasyum üzere tuzların istikrarının ayarlanması
Kan basıncının düzenlenmesi
Kemik iliğinde kan prodüksiyonunu sağlayan eritropoetin hormonunun imalatı
Kemik ve kasların alışılagelmiş yapısı ve işlevi için gerekli olan D vitamininin etkinleşmesi
Böbrek yetmezliği
Böbreğin tüm işlevlerinin ani yahut yavaş bir formda kaybedilmesidir. Akut ve kronik (süreğen) olmak üzere iki tip böbrek yetmezliği vardır.
Akut Böbrek Yetmezliği
Böbrek işlevlerinin birkaç saat yahut hafta üzere kısa bir müddette aniden bozulmasıdır. Böbreğin mahsusen zararlı yıkım eserlerini atma ve sıvı-tuz istikrarını düzenleme işlevleri bozulur. Böbrek işlevi, nedene bağlı olarak birkaç hafta yahut ay mühletle bozuk devam edebilir ve bu müddette bazen muvakkat bir diyaliz uygulanması gerekebilir.
Akut böbrek yetmezliği böbrek öncesi, böbreğin kendisine yahut idrar yollarına ilişkin sebeplerden kaynaklanabilir. En sık görülen neden kan kaybı, şiddetli kusma, ishal, yanık üzere böbreğe gelen kan akımının azalmasına yol açan likit kaybı durumlarıdır. Ayrıyeten çeşitli ilaçlara, zehirlere ve nefritlere bağlı olarak böbrek dokusunun zedelenmesi ve taş, erkeklerde prostat büyümesi üzere nedenlerle idrar yollarında tıkanıklık gelişmesi de akut böbrek yetmezliğine yol açabilir.
Tedavisi yol açan nedene nazaran değişiklik gösterir. Çoğunlukla geri dönüşlü bir durumdur, gelgelelim kimi hastalarda kalıcı böbrek işlev bozukluğu gelişebilir.
Kronik Böbrek Yetmezliği
Böbreğin tüm işlevlerinin kalıcı ve ilerleyici bir halde bozulmasıdır. Geri dönüşlü bir durum değildir. Lakin, hipertansiyonun dinamik bir formda denetimi, diyet uygulanması, yerinde likit alınması, birtakım ilaçların tasarrufundan kaçınılması ve tertipli denetim üzere tedbirlerle böbrek işlev bozukluğunun ilerlemesini kıymetli ölçüde yavaşlatmak muhtemeldir.
Memleketimizde ve birçok devlette kronik böbrek yetmezliğinin en sık görülen iki nedeni şeker marazı ve hipertansiyondur. Bu hastalıklarda tuz kısıtlanması, sistemli egzersiz yapılması ve kilo verilmesi üzere hayat stili değişikliklerinin uygulanması, kan şekerinin ve kan basıncının faal bir biçimde denetim edilmesi ve nizamlı izlem üzere tedbirlerle böbrek yetmezliği gelişimini önlemek mümkündür. Başkaca çeşitli nefritler, taş illeti, idrar yollarındaki yapısal bozukluklar, infeksiyonlar, münhasıran polikistik hastalık olmak üzere böbreğin kalıtımsal illetleri da kronik böbrek yetmezliğine yol açabilir.
Böbrek zayıflığı gelişip ilerledikçe, böbreğin işlevlerinin bozulması sonucu birçok sorun ortaya çıkar:
Vücuda zararlı olan üre ve kreatinin üzere hususlar birikir.
Su ve sodyum vücutta birikir. Bunun sonucunda kan basıncı yükselir ve vücutta şişlikler ortaya çıkabilir.
Kansızlık gelişir.
Kemik gelişimi bozulur.
Kanda potasyum seviyesi yükselir ve buna bağlı olarak kalp ritminde bozukluklar ortaya çıkabilir.
Kalp ve damar marazları gelişebilir.
Halsizlik, iştahsızlık, bulantı, kusma, kaşıntı, ağızda beğenilmeyen koku, bacaklarda his bozukluğu ve huzursuzluk, nefes darlığı, ruhsal bozukluklar ve şuur bulanıklığı üzere yakınmalar ortaya çıkabilir.
Böbrek işlevinin ileri raddede bozulduğu son aşamada (süzme işlevinin % 90’dan ziyadesinin yitirilmesi) ömrün devam edebilmesi için diyaliz yahut böbrek nakli tedavilerinin uygulanması gerekir.
HEMODİYALİZ
Diyaliz olağan olarak yarı geçirgen bir zarla ayrılmış bir tarafında temizlenmesi gereken kanın, sair tarafında ise diyaliz sıvısının bulunduğu iki odacıklı bir sistemdir. Hemodiyaliz vücut dışına alınan kanın makine aracılığıyla yapay bir filtreden (diyalizör) geçirilerek birikime uğrayan zararlı hususlardan ve ziyade sıvıdan arındırılması ve sonra vücuda geri verilmesi sürecidir. Tatbik sırasında vücutta eksik olan birtakım tuzlar da diyaliz sıvısından vücuda makbul. Hemodiyaliz pratiği için kolda atardamar ile toplardamarın birleştirilmesi (fistül) ameliyatının yapılması gerekir. Fistül ameliyatından en az 3-4 hafta geçtikten sonra hemodiyaliz tedavisine başlanabilir. Acilen diyalize alınması gereken hastanın fistülü yok yahut gereğince gelişmemişse, boyun yahut kasıktaki toplardamarlardan birine kateter yerleştirilerek de hemodiyaliz uygulanabilir. Fistülün kâfi gelişmesine imkan tanımak ve kateter gereksinimini ortadan kaldırmak için, hemodiyalize aday hastalarda muhtemel diyaliz devrinden birkaç ay evvel fistül ameliyatının yapılması gerekir.
Hemodiyaliz tedavisi hemodiyaliz merkezlerinde haftada 2 yahut 3 gün uygulanır ve her tedavi seansı yaklaşık 4 saat sürer. Hemodiyaliz sırasında her kezinde fistül olarak isimlendirilen damara biri vücuttan kanı temizlenmek üzere filtreye götüren, oburu temizlenmiş kanın vücuda dönmesini sağlayan olmak üzere iki iğne yerleştirilir. Tedavi sırasında vücut dışına alınan kanın pıhtılaşmasını önlemek için kan sulandırıcı ilaçların uygulanması gerekir. Haftalık seans sayısı, seansın vadesi, diyaliz sırasında kullanılacak filtre, diyaliz likidi hastanın kişisel özelliklerine nazaran tedavi ekibi tarafından ayarlanır.
Hemodiyalizin Olumlu Cihetleri
Zararlı unsurlar ve çokça likit vücuttan süratli ve aktif bir halde uzaklaştırılır.
Kullanılabilme mühleti periton diyalizinden daha uzundur.
Daha yakın bir hekim ve hemşire denetimi sağlar.
Tedavi sırasında sair hastalarla tanışılarak dostluk kurulabilir.
Hemodiyalizin Olumsuz Tarafları
Hemodiyaliz aralıklı uygulanan diyaliz usulü olduğundan tedavi seansları arasında likit, tuz ve kimi besinlerin hudutlu tüketilmesi gerekir.
Tedavinin uygulanması için sıklıkla haftada 3 gün bir hemodiyaliz merkezine gidilmesi iş, mektep ve içtimaî yaşantıyı olumsuz cihette etkileyebilir.
Tedavi sırasında kan basıncı düşmeleri ve kas krampları görülebilir.
Kanın pıhtılaşmasını önlemek için uygulanan ilaçlar kanamalara neden olabilir.
Hemodiyaliz uygulanması için oluşturulmuş olan fistülde devranla meseleler ortaya çıkabilir ve yeni fistül ameliyatlarının yapılması gerekebilir.
PERİTON DİYALİZİ
Evvelce yerleştirilen bir kateter aracılığıyla makul aralıklarla yaklaşık 2 litrelik diyaliz sıvısının karın boşluğuna doldurulması, bekletilmesi ve boşaltılması biçiminde uygulanan bir diyaliz yoludur. Kanda birikime uğrayan atık hususlar ve likit ziyadesi periton zarını geçerek karın boşluğundaki diyaliz sıvısına makbul ve boşaltılan diyaliz likidi ile de vücuttan uzaklaştırılır. Periton diyalizi tedavisi için, mümkün diyaliz devrinden yaklaşık 3 hafta karın boşluğuna silikondan yapılmış yumuşak bir kateterin yerleştirilmesi gerekir. Kateter yerleştirme süreci ameliyathanede cerrahi olarak ve yatak başında yapılabilir.
Periton diyalizi birtakım tip barsak marazları, karın içinde yapışıklılar, fıtık ve önemli psikiyatrik bozukluğu olmayan tüm hastalara uygulanabilir. Kalp ve damar illetleri, damar giriş tarafı sorunu, kanama eğilimi, şiddetli kansızlık, birtakım karaciğer rahatsızlıkları, şeker illetine bağlı göz problemleri olan hastalarda, daha bağımsız likit ve beslenme, daha faal hayat isteyen, iğne girişlerinden korkan, çalışan ve okuyan hastalarda periton diyalizinin bilhassa tercih edilmesi gerekir.
Periton Diyalizinin Tipleri
Mütemadi ayaktan periton diyalizi: En sık kullanılan periton diyalizi prosedürüdür. Erişkin hastalar için ortalama 2 litrelik diyaliz solüsyonu karın boşluğuna doldurulur. Bu likit yaklaşık 4-8 saat karın boşluğunda bekletildikten sonra boşaltılır ve yine taze diyaliz likidi karın boşluğuna doldurulur. Bu süreç günde 3-5 sefer tekrarlanır.
Aletli periton diyalizi: Diyaliz sıvısının karın boşluğuna doldurulması, bekletilmesi ve boşaltılmasında otomatik makinelerin kullanıldığı periton diyalizi prosedürüdür. Geceki 8-12 saatlik vadede hasta uyurken uygulanır. Gündüz periyodunda hastanın diyaliz gereksinimine nazaran karın boşluğunda aşikâr ölçü diyaliz likidi bulundurulabilir yahut boş bırakılabilir.
Periton Diyalizinin Olumlu Istikametleri
En kıymetli avantajı mütemadi diyaliz usulü olmasıdır. Daima diyaliz olmanın sağladığı en kıymetli avantaj üre, kreatinin, potasyum üzere zararlı hususların kandaki seviyesinin ve vücutta likit istikrarının sabit seyretmesidir. Diyaliz hastalarında hipertansiyonun en kıymetli nedeni vücutta likit ve tuz birikimi olduğundan, periton diyalizi hastalarında kan basıncının daha düzgün denetim edilmesi beklenir. Mütemadi diyaliz usulü olmanın sağladığı bir öbür avantaj hastalara daha özgür likit ve diyet alım imkanının sunulmasıdır.
Periton diyalizi merkeze bağımlı olmayan hastaların meskenlerinde, iş alanlarında kendi kendine uyguladığı bir diyaliz tekniği olduğundan, daha canlı bir ömür imkanı sunar.
Hastalar daha uzun müddet idrar çıkarmaya devam ederler.
Bilhassa kansızlık üzere böbrek yetmezliğine bağlı sıkıntılar daha az görülür.
Kan sulandırıcı uygulanmasına gerek yoktur.
Periton Diyalizinin Olumsuz Tarafları
Periton diyalizi hastalarındaki en değerli sorun karın zarının mikrop kapabilme mümkünlüğüdür. Günümüzde kullanılan periton diyalizi gereçleri mikrop kapma mümkünlüğünü en aza indirmiştir. Diyalizin tedavi ekibinin verdiği eğitime titizlikle uyularak yapılması durumunda, infeksiyon sorunu ile hiç müsabakadan tedavi sürdürülebilir.
Diyaliz likidi ile vücuttan protein kaybı olur.
Diyaliz likidi içinde bulunan şeker (glukoz) vücuda emilerek kilo artışına ve kan yağlarında yükselmeye neden olabilir.
Kullanılabilme vadesi hemodiyalizden daha kısadır.
BÖBREK NAKLİ (TRANSPLANTASYONU)
Diyaliz metotları, böbreğin yalnızca birikime uğrayan atık unsurların atılması ve vücutta likit ve tuz istikrarının sağlanması işlevlerini alanına getirirken, başarılı bir böbrek naklinden sonra böbreğin tüm işlevleri düzelir. Bu nedenle, böbrek yetmezlikli hastalarda seçkin tedavi tekniği böbrek naklidir. Diyalize aday yahut diyaliz tedavisi gören tüm hastaların böbrek nakli için kıymetlendirilmesi gerekir.
Böbrek nakli sağlıklı canlı akrabalardan yahut kadavradan (beyin vefatı gerçekleşmiş kişi) alınan böbreklerle yapılabilir. Canlı akrabalardan yapılan nakillerin muvaffakiyet bahtı daha yüksektir. Kan ve doku kümesi koordinasyonu olmadan da böbrek nakli yapılabilmekle bir arada, nakledilen böbreğin uzun vadeli işlevi bakımından alıcı ile verici arasında kan ve doku öbeği entegrasyonu olması kıymetlidir. Kan öbeği açısından umumî kan transfüzyonu kuralları makbuldür. Yani, 0 kümesi olan kişi herkese böbrek verebilir, AB kümesi olan kişi herkesten böbrek alabilir. A yahut B kan kümesi olanlar kendi kümesinden yahut AB öbeğinden şahıslara böbrek verebilir ve kendi öbeğinden yahut 0 öbeğinden böbrek alabilirler.
Böbrek naklinden evvel böbrek alıcı ve vericilerinde anlaşılan incelemelerin yapılması gerekir. Nakledilen böbrek sağ yahut sol kalça kemiği boşluğuna yerleştirilir. Şayet rastgele bir sorun yoksa, hastanın kendi böbrekleri alanında bırakılır.
Böbrek naklinden sonra organın reddini önlemek için vücudun bağışıklık sistemini baskılayan ilaçların kullanılması gereklidir. Bu ilaçlara bağlı olarak kan hücrelerinin sayısında azalma, infeksiyon, hipertansiyon, kan yağlarında yükselme, kanser üzere istenmeyen tesirler ortaya çıkabilir.