Ülkemizde çok sayıda mantar türü bulunmaktadır. Bunların çoğu kendini sınırlayan hafif veya orta
şiddette gastroenterit bulgularına sebep olurken sadece birkaç tür önemli ve ölümcül reaksiyonlar
oluşturabilir (Tablo 1).
Tablo 1. Mantar türleri, klinik bulgular ve tedavi yaklaşımları
Mantar Toksik etki
mekanizması
Klinik belirti ve bulgular, ortaya
çıkış zamanları
Tedavi
Amanita
Phalloides,
Lepiota,
Galer ina
(Evcik kır an,
köy göçüren)
Amatoksin; hücre RNA
polimerazı ile etkileşim,
protein sentezinin
engellenmesi, hücre
ölümü
• 812
saat,
• Karın ağrısı, bulantı, kusma, ishal (1
gün içinde düzelir).
• Kısa süreli bir latent periyod, sarılık,
konvulsiyonlar, koma ve ölüm (710
gün)
• Mide yıkaması, tekrarlayan doz
aktif kömür,
• Sıvı replasmanı, plazmaferez
• Penisilin G i.v. 300,0001,000,000
U/kg/gün
• Silybin dihemisüksinat 5mg/kg
i.v. (1 saatte) yükleme,
20mg/kg/gün infüzyon olarak 6
gün
Gyrometr a
esculenta
(kuzugöbeği
ebesi)
Monometilhidrazin,
pridoksin
antimetabolitidir
• 612
saat ,
• Bulantı, kusma, sulu ve kanlı ishal,
karın ağrısı, kas krampları, güçsüzlük
• Hepatorenal yetmezlik
• Semptomatik,
• Günlük karaciğer fonksiyon testi
takibi.
• Nöbet ve komada pridoksin
hidroklorür (2030
mg/kg i.v.)
Inocybe,
Clitocybe
Yüksek muskarin içeriği • 30dk2
saat,
• Terleme, lakrimasyon, salivasyon,
görme bulanıklığı, abdominal kolik,
hipotansiyon,bradikardi,
ishal,bronkospazm, miyozis
• Atropin 12
mg i.v.
(tekrarlanabilir) (semptomlar, 24
saat içinde düzelir)
Amanita
muscar ina
A.
Panther ina
(Gelin mantarı)
GABA agonisti ve
antikolinerjik etkili
ibotenik asid ve musimol
içerir. SSS ‘ne geçebilir
• 30dk2
saat
• Hiperaktivite, kas spazmları,
• Derin uyku, konfüzyon, ataksi,
• Şiddetli motor eksitasyon, çocuklarda
tonik klonik nöbet ve koma,
halusinasyon,deliryum
• Semptomatik
• Nöbet tedavisinde diazepam
Copelendia,
Panaeolus,
Gymnopilus
Serotonin antagonisti
psilosibin içerir.
• 30dk2
saat,
• Mizaç değişiklikleri,
• Kas zayıflığı,
• Panik atağı, baş dönmesi,
hipotansiyon, ataksi, halusinasyon
• Semptomatik
• Ağır eksitasyonlarda diazepam
Copr inus
ar mamentar
ius
Koprin disülfiram
benzeri etki; aldehid
dehidrogenazın
inhibisyonu
• Mantar yenildikten sonraki 5 gün
içinde alkol alınırsa, alkol alımından
sonraki ilk 30 dakikada
• Yüz ve ensede flushing,
• Ellerde titreme, dispne, anksiyete,
konfüzyon
• Semptomatik
Cortinar ius spp.
Orellin,orellanin
• 112
gün (en uzun latent faz)
• Akut böbrek yetmezliği tablosu, (aşırı
susama, poliüri)
• Hemodiyaliz
• Destek tedavi
Ülkemizde yenilebilir özellikte bazı mantar türleri ( Lactarius deliciosusçıntar,
Russula delicaakçıntar,
Morchella esculentakuzu
göbeği) protein içeriğinin yüksek olduğu sanılarak sıklıkla
tüketilmektedir.%9095’
i sudan oluşan bu mantarların bazı subtiplerinin yenilmesi ile bulantı,
kusma, ishal gibi bulgular oluşabilir. Bu nedenle kültür mantarı dışında mantarın tüketilmememesi
önerilmektedir. Bir mikolojist (mantar uzmanı) tarafından incelenmeden doğadan toplanan bütün
mantarlar zehirli olarak kabul edilmelidir.
Toksik Doz:
• Amatoksinin 0.1 mg/kg’ının ağız yoluyla alımının ölümcül olabileceği bildirilmiştir. Bir
amanita kapı yaklaşık 1015
mg amatoksin içerdiğinden tek bir mantar ile ölüm görülebilir.
• Diğer mantarlarda toksik doz kesin olarak belirtilmemiştir. Mantarın türüne göre değişir.
Tanı:
• Mantar zehirlenmelerinde tanı, toplama mantar yeme öyküsü ve klinik bulgulara dayanmaktadır.
• Klinik belirti ve bulguların ortaya çıkış saati mantar türünün belirlenmesinde önemlidir (Şekil
1).
Tedavi:
1) Destek Tedavi
• Temel ve ileri yaşam desteği
• Vital bulguların değerlendirilmesi
• Sıvı ve elektrolit kaybının düzeltilmesi
2) Dekontaminasyon:
• Mide yıkaması
• Aktif kömür (A. Phalloides zehirlenmelerinde, amatoksinlerin enterohepatik siklusa girmeleri
nedeniyle tekrarlayan doz verilebilir).
3) Spesifik antidot tedavisi:
• Amanita phalloides türü zehirlenmelerde yüksek doz penisilin (penisilin G i.v. 300,0001,000,000
U/kg/gün) denenebilir, ancak etkinliğini kanıtlayan kontrollü çalışma yoktur.
• Amanita phalloides türü zehirlenmelerde Silybin dihemisüksinat 5mg/kg i.v. (1 saatte) yükleme
dozu ve 20mg/kg/gün infüzyon olarak 6 gün karaciğer fonksiyon testleri normale dönünceye
kadar uygulanır.
• Monometilhidrazin zehirlenmelerinde (Gyrometra esculenta) piridoksin 2030
mg/kg i.v.
verilebilir.
• Muskarin içeren mantar zehirlenmelerinde (Inocybe, Clitocybe) atropin 0.010.03
mg/kg i.v.
kolinerjik semptomları azaltabilir.
Kaynaklar
1. POISINDEX® System: Editorial Staff: Mushrooms (Management/Treatment Protocol). In: Klasco RK
(Ed): POISINDEX® System. Thomson MICROMEDEX, Greenwood Village, Colorado (Edition expires
[2005 second quarter])
2. Enjalbert F, Rapior S, NouguierSoule
J, Guillon S, Amouroux N, Cabot C. Treatment of amatoxin
poisoning: 20year
retrospective analysis. J Toxicol Clin Toxicol 2002; 40(6):71557.
Review.
3. Goldfrank, L.R. Mushrooms. In: Godfrank's Toxicologic Emergencies; Goldfrank, L.R., 7 th Ed.;
App1eton & Lange: Norwalk, CT, 2002; 11151128.
Mantar zehirlenmesi veya şüphesi
• Hastayı stabilize et (ABC)
• Alımdan sonra geçen
zamanı değerlendir
< 6 saat
> 6 saat
Klinik bulguları
değerlendir
Başlıca belirtiler;
terleme, bulantı,
kusma, ishal
Basit gastroinestinal
irritansyon yapan
mantar
zehirlenmeleri
Green gills
Inocybe spp.
Clitocybe spp.
Gözlem ve
Destek tedavi
Başlıca belirtiler;
delirium, halüsinasyon,
uykuya meyil ve koma
Psilocybe spp.,
Panaeolus spp.,
Copelandia spp.,
Conocybe spp.
Pluteus spp.
Amanita muscarina
Amanita pantherina
Belirtiler alkol
alınımından sonra
ortaya çıkıyor
“Disülfir am benzer i
r eaksiyon”
Coprinus
atramentarius
Başlıca belirtiler;
yorgunluk, baş
ağrısı bulantı, kusma
Gyromitra esculenta
Amanita phalloides
Klinik bulguları
değerlendir
• Hastayı yatır ya da sevket
• Yoğun bakım koşullarında klinik ve
laboratuvar takibi
• Destek tedavi, TDAK, plazmaferez
• A. phalloides zehirlenmelerinde;
Penisilin
G (300 bin 1
milyon ünite/kg/gün)
Silybin
dihemisüksinat 5mg/kg i.v. (1 saatte)
yükleme ve 20mg/kg/gün infüzyon olarak 6
gün
Karaciğer
transplantasyonu
• Gyr ometr a esculenta
• piridoksin 2030
mg/kg i.v. verilebilir.
Web.deu.edu.tr
şiddette gastroenterit bulgularına sebep olurken sadece birkaç tür önemli ve ölümcül reaksiyonlar
oluşturabilir (Tablo 1).
Tablo 1. Mantar türleri, klinik bulgular ve tedavi yaklaşımları
Mantar Toksik etki
mekanizması
Klinik belirti ve bulgular, ortaya
çıkış zamanları
Tedavi
Amanita
Phalloides,
Lepiota,
Galer ina
(Evcik kır an,
köy göçüren)
Amatoksin; hücre RNA
polimerazı ile etkileşim,
protein sentezinin
engellenmesi, hücre
ölümü
• 812
saat,
• Karın ağrısı, bulantı, kusma, ishal (1
gün içinde düzelir).
• Kısa süreli bir latent periyod, sarılık,
konvulsiyonlar, koma ve ölüm (710
gün)
• Mide yıkaması, tekrarlayan doz
aktif kömür,
• Sıvı replasmanı, plazmaferez
• Penisilin G i.v. 300,0001,000,000
U/kg/gün
• Silybin dihemisüksinat 5mg/kg
i.v. (1 saatte) yükleme,
20mg/kg/gün infüzyon olarak 6
gün
Gyrometr a
esculenta
(kuzugöbeği
ebesi)
Monometilhidrazin,
pridoksin
antimetabolitidir
• 612
saat ,
• Bulantı, kusma, sulu ve kanlı ishal,
karın ağrısı, kas krampları, güçsüzlük
• Hepatorenal yetmezlik
• Semptomatik,
• Günlük karaciğer fonksiyon testi
takibi.
• Nöbet ve komada pridoksin
hidroklorür (2030
mg/kg i.v.)
Inocybe,
Clitocybe
Yüksek muskarin içeriği • 30dk2
saat,
• Terleme, lakrimasyon, salivasyon,
görme bulanıklığı, abdominal kolik,
hipotansiyon,bradikardi,
ishal,bronkospazm, miyozis
• Atropin 12
mg i.v.
(tekrarlanabilir) (semptomlar, 24
saat içinde düzelir)
Amanita
muscar ina
A.
Panther ina
(Gelin mantarı)
GABA agonisti ve
antikolinerjik etkili
ibotenik asid ve musimol
içerir. SSS ‘ne geçebilir
• 30dk2
saat
• Hiperaktivite, kas spazmları,
• Derin uyku, konfüzyon, ataksi,
• Şiddetli motor eksitasyon, çocuklarda
tonik klonik nöbet ve koma,
halusinasyon,deliryum
• Semptomatik
• Nöbet tedavisinde diazepam
Copelendia,
Panaeolus,
Gymnopilus
Serotonin antagonisti
psilosibin içerir.
• 30dk2
saat,
• Mizaç değişiklikleri,
• Kas zayıflığı,
• Panik atağı, baş dönmesi,
hipotansiyon, ataksi, halusinasyon
• Semptomatik
• Ağır eksitasyonlarda diazepam
Copr inus
ar mamentar
ius
Koprin disülfiram
benzeri etki; aldehid
dehidrogenazın
inhibisyonu
• Mantar yenildikten sonraki 5 gün
içinde alkol alınırsa, alkol alımından
sonraki ilk 30 dakikada
• Yüz ve ensede flushing,
• Ellerde titreme, dispne, anksiyete,
konfüzyon
• Semptomatik
Cortinar ius spp.
Orellin,orellanin
• 112
gün (en uzun latent faz)
• Akut böbrek yetmezliği tablosu, (aşırı
susama, poliüri)
• Hemodiyaliz
• Destek tedavi
Ülkemizde yenilebilir özellikte bazı mantar türleri ( Lactarius deliciosusçıntar,
Russula delicaakçıntar,
Morchella esculentakuzu
göbeği) protein içeriğinin yüksek olduğu sanılarak sıklıkla
tüketilmektedir.%9095’
i sudan oluşan bu mantarların bazı subtiplerinin yenilmesi ile bulantı,
kusma, ishal gibi bulgular oluşabilir. Bu nedenle kültür mantarı dışında mantarın tüketilmememesi
önerilmektedir. Bir mikolojist (mantar uzmanı) tarafından incelenmeden doğadan toplanan bütün
mantarlar zehirli olarak kabul edilmelidir.
Toksik Doz:
• Amatoksinin 0.1 mg/kg’ının ağız yoluyla alımının ölümcül olabileceği bildirilmiştir. Bir
amanita kapı yaklaşık 1015
mg amatoksin içerdiğinden tek bir mantar ile ölüm görülebilir.
• Diğer mantarlarda toksik doz kesin olarak belirtilmemiştir. Mantarın türüne göre değişir.
Tanı:
• Mantar zehirlenmelerinde tanı, toplama mantar yeme öyküsü ve klinik bulgulara dayanmaktadır.
• Klinik belirti ve bulguların ortaya çıkış saati mantar türünün belirlenmesinde önemlidir (Şekil
1).
Tedavi:
1) Destek Tedavi
• Temel ve ileri yaşam desteği
• Vital bulguların değerlendirilmesi
• Sıvı ve elektrolit kaybının düzeltilmesi
2) Dekontaminasyon:
• Mide yıkaması
• Aktif kömür (A. Phalloides zehirlenmelerinde, amatoksinlerin enterohepatik siklusa girmeleri
nedeniyle tekrarlayan doz verilebilir).
3) Spesifik antidot tedavisi:
• Amanita phalloides türü zehirlenmelerde yüksek doz penisilin (penisilin G i.v. 300,0001,000,000
U/kg/gün) denenebilir, ancak etkinliğini kanıtlayan kontrollü çalışma yoktur.
• Amanita phalloides türü zehirlenmelerde Silybin dihemisüksinat 5mg/kg i.v. (1 saatte) yükleme
dozu ve 20mg/kg/gün infüzyon olarak 6 gün karaciğer fonksiyon testleri normale dönünceye
kadar uygulanır.
• Monometilhidrazin zehirlenmelerinde (Gyrometra esculenta) piridoksin 2030
mg/kg i.v.
verilebilir.
• Muskarin içeren mantar zehirlenmelerinde (Inocybe, Clitocybe) atropin 0.010.03
mg/kg i.v.
kolinerjik semptomları azaltabilir.
Kaynaklar
1. POISINDEX® System: Editorial Staff: Mushrooms (Management/Treatment Protocol). In: Klasco RK
(Ed): POISINDEX® System. Thomson MICROMEDEX, Greenwood Village, Colorado (Edition expires
[2005 second quarter])
2. Enjalbert F, Rapior S, NouguierSoule
J, Guillon S, Amouroux N, Cabot C. Treatment of amatoxin
poisoning: 20year
retrospective analysis. J Toxicol Clin Toxicol 2002; 40(6):71557.
Review.
3. Goldfrank, L.R. Mushrooms. In: Godfrank's Toxicologic Emergencies; Goldfrank, L.R., 7 th Ed.;
App1eton & Lange: Norwalk, CT, 2002; 11151128.
Mantar zehirlenmesi veya şüphesi
• Hastayı stabilize et (ABC)
• Alımdan sonra geçen
zamanı değerlendir
< 6 saat
> 6 saat
Klinik bulguları
değerlendir
Başlıca belirtiler;
terleme, bulantı,
kusma, ishal
Basit gastroinestinal
irritansyon yapan
mantar
zehirlenmeleri
Green gills
Inocybe spp.
Clitocybe spp.
Gözlem ve
Destek tedavi
Başlıca belirtiler;
delirium, halüsinasyon,
uykuya meyil ve koma
Psilocybe spp.,
Panaeolus spp.,
Copelandia spp.,
Conocybe spp.
Pluteus spp.
Amanita muscarina
Amanita pantherina
Belirtiler alkol
alınımından sonra
ortaya çıkıyor
“Disülfir am benzer i
r eaksiyon”
Coprinus
atramentarius
Başlıca belirtiler;
yorgunluk, baş
ağrısı bulantı, kusma
Gyromitra esculenta
Amanita phalloides
Klinik bulguları
değerlendir
• Hastayı yatır ya da sevket
• Yoğun bakım koşullarında klinik ve
laboratuvar takibi
• Destek tedavi, TDAK, plazmaferez
• A. phalloides zehirlenmelerinde;
Penisilin
G (300 bin 1
milyon ünite/kg/gün)
Silybin
dihemisüksinat 5mg/kg i.v. (1 saatte)
yükleme ve 20mg/kg/gün infüzyon olarak 6
gün
Karaciğer
transplantasyonu
• Gyr ometr a esculenta
• piridoksin 2030
mg/kg i.v. verilebilir.
Web.deu.edu.tr