Şizoid bireye nazaran hem bağlantı ve ilişki kurma teşebbüsleri hem de bir kendiliğe ve kendine ilişkin bir iradeye sahip olmak öbürleri tarafından ele geçirilmeye, kullanılmaya ve sadistçe cezalandırılmaya yahut derin bir umursamazlıkla müsabakaya yol açar. Bu muamelelere maruz kalmaktansa şizoid bozukluğu olan kişi diğerlerinden farklı ve uzak kalmayı tercih eder. Yaşantılarında bu bireyler etrafındakilerin gereksinimlerine hizmet ederek yararlı olduğunu hissetmek amacındadırlar. Bu bireyler, şişedeki cin üzere lazım olunca çağırılıp sonra unutulduklarını hissederler. Bu nedenle şizoid bireyler daima olarak diğerleriyle irtibat kurmanın insanın kukla, hizmetkar yahut köle olmasına yol açacağını inanırlar. Terapide bu hastaların hakikat teşhisin konması değerlidir. Zira şizoid bireylerin iç dünyasında karşısındakiyle ortasındaki arayı müdafaa isteği vardır, bu durum klinisyen tarafından narsistik bir savunma üzere görünebilir, münasebet kuramaması otistik üzere kıymetlendirilebilir, uyumlanması borderline hasta üzere kıymetlendirilebilir. Terapide, terapist şizoid hastanın arayı koruyarak oturmasını, aralı yaklaşımını anlamlandıramazsa bu durum şizoid danışanın kendini söz etmesinde ve bağlantı biçiminde yutulma, işgal ve denetim üzere deneyimlemesine neden olabilir. Bu durum terapinin başlamasının tam bilakis, terapide zorlaşmasına ve ilerleyememesine hatta hastanın terapiden kopmasına (droup-out) sebep olur. Şizoid ikilemlerin (dillemma) terapotik ittifak oluştuktan çabucak sonra yorumlanması terapin başlamalı ve istikrarlı bir halde devam etmesine yardımcı olacaktır. Yorumlamaların geç ve yetersiz oluşu hastanın tedavi sürecini zorlaştırabilir. Şizoid danışan terapide ortaya çıkan efendi- köle obje ilgisine terapistin dahil olması, terapide yaşanan zorluklara sebep olan diğer bir mevzudur. Şizoid danışanın köle olduğu durum seans boyunca devam edebilir. Bu durumda terapist hastanın uyumlanması güzelleşme olarak yorumlayabilir. Terapistin ve şizoid danışanın terapi mühletince ortalarında itimat münasebeti olmaması terapinin ilerlemesinde ve sürecin sağlıklı bir formda sürdürülmesini engelleyen diğer bir bahistir. Şizoid danışan terapistine güvenemezse, terapide inançlı alan oluşturamazsa terapide kendini açması ve inançlı bağlanma tecrübesi yaşayarak sağlıklı bir ilgi kurması sıkıntı olacaktır. Şizoid hasta ile yapılan terapide, terapist şizoid hastaya alan oluşturması terapi süreci ve düzgünleşme için değerlidir. Duygusal, düşünsel ve davranışsal olarak şizoid danışanın kendini terapide net, akıcı bir formda tabir etmesi vakit alabilir. Terapist bu durumlarda şizoid danışana terapide alan oluşturmazsa hasta kendini sürgüne gönderir(ilişkiden kopma) ve terapinin gerçekleşmesini maniler. Tüm bunlar terapi sürecinin ilerlemesini engelleyen şizoid hastanın terapisinde yaşanan zorluklardır.
Anahtar Sözler: Terapi, Tedavide Zorluklar, Şizoid Kişilik Bozukluğu
Difficulties İn The Treatment Of Schizoid Personality Disorder
Abstract
In the eyes of a schizoid individual, attemts of both communicating and having personal agency leads to being posessed, used, sadistically punished and deeply ignored. Rather than being a subject of these treatments, one with Schizoid disorder chooses to stay away from others. These individuals aim to feel uselful in their daily lives by satisfying others’ needs. They feel like they are summoned when needed, and forgotten afterwards like a genie in a lamp. Hence, Schizoid individuals believe that constant communication with others would make one a puppet, servant or a slave. It is significant to diagnose these patients accurately. This is because Schizoid individuals have the wish to keep the distance between themselves and others in their inner worlds; this situation might be interpreted as a narcissistic defense by the clinician, the inability to establish a relationship might resemble autistic attributes and the orientation might resemble a borderline patient’s. If the therapist fails to make sense of the client’ s distant seating and approach; the client may experience the relationship style as repressing, invading and controlling in his/her self expression. Instead of starting the therapy, this situation leads the client to have a hard time in progressing in the therapy, and even drop out. Interpreting Schizoid dilemmas right after forming the therapeutic alliance will help the therapy to start and progress consistently. Late and inadequate interpretations may complicate the patient’ s treatment process. The involvment of the therapist to the master-slave-object relationship formed by the Schizoid client is another issue which leads to complications in therapy. This state of client as slave may continue during the whole session. In this state, the therapist may interpret the patient’s orientation as progression. The absence of a trust relationship between the therapist and Schizoid client in the course of therapy is another issue that hinders a healthy treatment process. It would be difficult for the Schizoid client to open up in therapy and experience a securely attached, healthy relationship if he/she does not trust the therapist and build a safe haven.
It is important that the therapist creates some free space for the Schizoid patient for the sake of the treatment process and recovery. İt can take time for the Schizoid client to express himself/herself emotionally, intellectually and behaviourally, in a clear and fluent manner.In this case, the patient exiles himself/herself and spoil the therapy if the therapist does not give some free space to him/her. All the aforementioned are challenges in Schizoid patients’ therapy, which hinder the progress of the treatment process.
Kişilik Bozuklukları
Kişilik; algılama, bağ kurma, etraf ve kendisi hakkında düşünüş ve algılayış biçiminde devamlılık gösteren özellikler olarak tanımlanmaktadır. Başka bir anlatımla kişinin hayata ahengi için içsel ve dışsal davranış biçiminin toplamıdır.
Kişiliğin gelişiminde erken çocukluk yaşantıları, toplumsal ve kültürel etkenler değerli yer tutmaktadır. Çocukluk yaşantıları bozuk davranışa yer hazırlarlar. Harekete vurumun ödüllendirilmesi, yaratıcılığın engellenmesi, uyumsuzluğun cesaretlendirilmesi kişilik bozukluğunun oluşumunda kıymetli bir yer fiyat (Yüksel,2006,s.351).
Genel Kişilik Bozukluğu ise; DSM-V’te şu formda tanımlanmıştır;
Kişinin içinde yaşadığı kültürün beklentilerinden bariz olarak sapan, süregiden bir içsel yaşantı ve davranış örüntüsü. Bu örüntü, aşağıdakilerden iki (ya da daha çok) alanda kendini gösterir:
Biliş (kendini, öteki insanları ve olayları algılama ve yorumlama yolları).
Duygulanım (duygusal reaksiyonların aralığı, yoğunluğu, değişkenliği ve uygunluğu).
Bireyler ortası fonksiyonellik.
Dürtü kontrolü.
Süregiden, esneklikten mahrum bu örüntü, çok değişik ferdî ve toplumsal durumları kapsar.
Süregiden bu örüntü, klinik açıdan bariz meşakkate ya da toplumsal, işle ilgili alanlarda ya da kıymetli öbür fonksiyonellik alanlarında fonksiyonellikte düşmeye yol açar.
Bu örüntü kalıcı ve uzun periyodiktir ve başlangıcı en azından ergenlik ya da erken erişkinlik devrine uzar.
Süregiden bu örüntü, öbür bir ruhsal bozukluğun bir görünümü olarak ya da diğer bir ruhsal bozukluğun bir sonucu olarak daha âlâ açıklanamaz.
Süregiden bu örüntü, bir hususun (örn. Berbata kullanılabilen bir husus, bir ilaç) ya da öbür bir sıhhat durumunun ( örn. Başı çarpma) fizyolojisiyle ilgili tesirlerine bağlanamaz(DSM-V (2014) beşinci baskı).
DSM-V Kişilik Bozukluklarını Üç Kümeye Ayırarak İnceler:
A Kümesi
Kuşkucu (Paronoid) Kişilik Bozukluğu
Şizogibi(Şizoid) Kişilik Bozukluğu
Şizotürü(Şizotipal) Kişilik Bozukluğu. (Bu kişilik bozukluklarında bireyler garip ve eksantrik olarak görülürler.)
B Kümesi
Toplumdışı (Antisosyal) Kişilik Bozukluğu
Sonda (Borderline) Kişilik Bozukluğu
Histrionik Kişilik Bozukluğu
Özsever (Narsistik) Kişilik Bozukluğu (Burada şahıslar dramatik ve labil olarak görülürler).
C Kümesi
Utangaç Kişilik Bozukluğu
Bağımlı Kişilik Bozukluğu
Takıntılı- Zorlantılı(Obsesif- Kompulsif) Kişilik Bozukluğu
Öteki kişilik bozuklukları( Diğer Bir Sıhhat Durumuna Bağlı Kişilik Değişikliği)Burada olgular dehşetli, inhibe ve anksiyetelidirler(DSM-V (2014) beşinci baskı).
Şizoid Kişilik Bozukluğunun Tanımlanmasında Tarihi Süreç
Temel soru şudur ki Şizoid Kişilik bozukluğunu, öbür kişilik bozukluklarından farklı olarak tanımlayacak mıyız? Bu bozukluk anksiyete bozukluğu, toplumsal fobi, kaçıngan kişilik, uzlaşmacı borderline ya da temastan kaçınan bir narsist mi?
Tarihi sürece baktığımızda şizoid kişilik bozukuluğunu betimleyici psikiyatri(DSM-V) ve dinamik psikiyatri(klasik psikanaliz obje ilişkileri) tanımlamıştır. Tarihi süreçte bu yapıyı Bluer ve Kfestchmer (1925)incelemiştir. Şizoid kavramı, Kfestchmer(1925) tarafından manası itibariyle de ‘tuhaf, soğuk ve histen yoksun’ olarak tanılanmıştır. Tekrar tarihî süreçte göze çarpan öteki isim ise çağdaş obje bağları kuramcısı Melanie Klein olmuştur. Bilhassa erken devir ruhsal yapıyı elen alan; Melanie Klein bu yapıyı tanımlarken; bölme sistemine vurgu yapmıştır. 0-3 yaştaki bebeğin dünyasında besleyen göğüs ve beslemeyen göğüs (iyi göğüs ve makus meme)şeklinde anneyi zihninde ayıran yapının, 3 yaşlarından sonra uygun ve kötüyü birleştirdiği (bir kişi üzerinde entegre olduğu) varsayımında bulunmuştur. Lakin Şizoid kişilik yapılanmasında bu bölme düzeneğinin savunma olarak kullanıldığını görmekteyiz (Klein, 2012,s.80).
Fairbain, Şizoid patolojinin tanımlanmasında kıymetli isimler ortasında yer almıştır. Fairbain nevrotik, psikotik ve şizoid olmak üzere 3 kişilik yapısından bahseder. Münasebette aralık kavramı ve kendini müdafaa gereksinimi üzerine ağırlaşmıştır. Şizoid hastalar ömrün birinci yıllarında annelerin çok ilgilenmesi ya da hiç ilgilenmemesi nedeniyle, annelerini oldukları üzere sevemeyeceklerine dair bir inanç edinirler (Masterson,2005, s.21).
Guntrip ise şizoid hastanın 9 karakteristik özelliğini, şizoid ikilem ve bunlarla baş etme yollarını, şizoid uzlaşıyı, son olarak da gerileyici savunma olarak fantezinin değerine vurgu yapmıştır (Masterson,2005, s.25).
Şizoid Kişilik Bozukluğunun Tarifi
Şizoid kişilik bozukluğu, içe dönük, toplumsal bağlantılarda aralık alan sessiz, küme içinde izole bireyler olarak tanımlanmıştır.DSM -III, DSM IV de toplumsal bağlarda zayıflık olarak değerlendirilmiş, DSM-IV de kaçıngan kişilik bozukluğundan ayrılmıştır. Aktüel olarak DSM-V de ise şu biçimde değerlendirilmiştir;
Ailenin bir üyesi olmak da içinde olmak üzere ne yakın bağlara girmek ister ne de yakın münasebetlerden hoşlanır.
Neredeyse her vakit tek başına aktiflikte bulunmayı tercih eder.
Bir diğeriyle cinsel yakınlaşmaya, duysa bile, çok az ilgi duyar.
Alsa bile çok az aktiflikte zevk alır.
Birinci derece akrabaları dışında yakın arkadaşları ya da sırdaşları yoktur.
Diğerinin övgüsüne ya da yergisine aldırmaz.
Duygusal olarak soğuktur, kopuktur ya da tek düze bir duygulanımı vardır.’(DSM-V) (Köroğlu,2017,s.210).
Şizoid Kişilik Bozukluğu
Şizoid Kişilik Bozukluğu hem dinamik hem de tanımlayıcı literatürde geniş biçimde tartışılan bir bahis olmuştur. Psikoanalitik literatüre nazaran şizoid kişilik bozukluğu olan bireylerde erken devirde önemli travmaların yaşanmaları sonucu, kimlik dağınıklığı, bölünme, yansıtmalı özdeşim üzere savunma düzeneklerini bu bireyler tarafından kullanıldığı sonucuna ulaşılmıştır. Bu bozukluğun belirtilerine misal belirtiler gösteren birçok çocukluk devri bozukluğu vardır. Fakat bunların ayırıcı teşhisleri ehemmiyet arz etmektedir. Bunlar dikkate alınması gereken durumlardır (Göker, 2017.s.24).
Şizoid kişilik bozukluğu tanısı ömür uzunluğu toplumsal alaka kurmaktan kaçınan ve yalnızlığı tercih eden bireyler olarak tanımlanır. Bu bireyler kendi aile fertleriyle bile münasebet kurmaktan pek hoşnut olmazlar. Yakın arkadaşlık kurmada zahmet yaşarlar hatta hiç kuramayabilirler. Televizyon seyretmek üzere tek başına yapılan etkinliklerde uzun müddet vakit geçirebilirler. Duygusal reaksiyon göstermekte zahmet yaşar, konuşurken jest ve mimiklerle karşılık vermekte zorlanırlar. Öbür beşerler tarafından soğuk ve tuhaf bulunurlar. Ağır gerilim olayları, kısa psikotik devirler yaşamalarına neden olabilmektedir. Eşlik eden depresyon, anksiyete ve husus kullanımı gibisi bir durum olmadıkça psikiyatriste pek başvurmadıkları için kliniklerde sık görülmeyebilmektedir. Erkeklerde iki kat daha fazla görüldüğünü belirten çalışmalar bulunmaktadır. Şizofreni yahut şizotipal kişilik bozukluğu olanların akrabalarında şizoid kişilik bozukluğu görülme mümkünlüğü daha yüksek olabilir (Guntrip, 2013,s.17).
Guntrıp ise besbelli 9 karakter özelliği ile tanımlamıştır;
1) İçe Dönüklük (Duygusal olarak dış dünyadan kopma),
2) Geri Çekilme (Dış dünyadan ayrılma),
3) Narsisizm (Bütün libidinal gücünü kendine yöneltme),
4) Kendi Kendine Yetme (Kimseye muhtaç olmama, kendi işini kendi görme),
5)Üstünlük Hissi (Diğer insanlara muhtaçlık duymama, başkalarından farklı olma),
6) His Yitimi (Karşıdakinin hissini hissetmede zorluk),
7)Yalnızlık (İnsan ilgilerinden soyutlama, kalabalık içinde bile yalnız olma),
8) Benlik Yitimi (Kimlik ve kişiselliğin kaybı),
9) Gerileme (Ana rahminde inançlı olma fantezisi)
(Guntrip, 2013, s.25).
Bu karakter özelliklerinden ayrıyeten;
1. Saf Şizoid Bozukluk Kümesi (İlişkilerdeki izolasyonu bariz, bağdan çok objeye yatırımı yüksek olan bireyler),
2. Bilinmeyen Şizoid Bozukluk Kümesi (Sosyal görünümlü fakat derinlemesine bağlantı kuramayan),
3. Uydurma Narsistik Bozukluk Kümesi (Kimseye muhtaç olmama, alakada aralık ve güvenlik arayışı, üstünlük hissi ve farklı olma duygusu),
4. Düzmece Borderline Bozukluk Kümesi (Ayrılık hassasiyeti ve bağlanma sorunu üzere görünen uyumlanıcı borderline yapı) olmak üzere dört kümeden bahsedilmiştir (Guntrip, 2013, s.2).
İçe Dönüklük
Dış dünya yanıtsız, inançsız yahut tehlikeli göründüğünde uygun karşılık içe dönmektir.En berbatı, şizoid hasta, manipule edilme, zorlanma ya da sadistik olarak cezalandırılma tecrübeleriyle yaşamaktadır. Bu hastalar çoklukla bir aile içinde kıymetli rollerinin olamadıklarını söylerler; rastgele bir rolleri olduğunda hizmet etmeyi, diğer bir hizmet gerekli olana kadar art plana atılma olarak deneyimlerler. Bu hastalar kendilerine, özel hisleri olmayan nesnelermiş üzere davranıldığını, kullanıldıklarını hissederler. Fairbairn’in dediği üzere, tüm beşerler için olan obje ilgileri yadsınamaz derecede değerlidir ancak bu obje ilgileri içsel olur zira dışsal bağlar çok tehlikelidir. Bu yolla içedönüklük, Şizoid Kişilik Bozukluğu’nun ayırıcı özelliğidir.
Geri çekilme (withdrawness)
Guntrip’e nazaran geri çekilme, içedönüklüğün öbür bir tarafı, dış dünyadan ayrılma manasına gelir. Bu davranışı birçok hastamızda, dış dünyayla ilgiye girmede kaçınma olarak görebiliriz. Onlar açıkça geri çekilmişlerdir. Ralph Klein, toplumsal olarak girişken ve imajda dünyayla ilgi içinde olan ve geri çekilme uymayan birçok şizoid olduğuna dikkat çekmiştir. Bununla birlikte, onların öznel tecrübeleri araştırıldığında, ayrıldıklarını ve duygusal olarak geri çekildiklerini anlatırlar. Bu, geri çekilmenin değişime uğramış halidir ve Klein’in saklı şizoid olarak isimlendirdiği durumun özellikleridir. Bu kıymetli ayrım, Şizoid Kişilik Bozukluğu’nun DSM’e kriterlerinin anlaşılmasını ve genişletilmesini sağlamıştır.
Narsisizm
Guntrip’e nazaran “narsisizm, kökenini şizoidin yüklü olarak içsel yaşadığı hayattan alır. Şizoidin narsisizmi, pahalı objeye sahip olmak isteği ya da hasetle bir şeyle alakalı değildir.Şizoid hadisedeki narsisizmin işlevi, üstünlük sağlamak değil, güvenliği ve arayı yaratmak üzerinedir. Şizoidin narsisizmi, dışsal sağlıklı narsisistik beslenmeleri bulmada başarısızlık yansıtır. His düzenleme için başkasına güvenen ve oburu odaklı borderline ve narsisistik kişiliklerden farklı olarak şizoid kişilik içe döner ve kendi kendine yönetim etmeyi öğrenir.
Kendine yeterlilik
His düzenlemeyi içsel ilgiler yoluyla yapmak için kendine yeterlilik yeteneği, şizoid kişiliğin gelişmiş bir özellğidir. Dış dünyaya dönüp az karşılık bulduğunda ya da hiç yanıt bulamadığında çocuk anksiyete ve tehlikeye maruz kalır ve böylelikle içe döner ve bunu kendi kendine yönetmeyi öğrenir. Başkasına güvenmek, manipulasyon, sahiplenilme/mülk edinilme , baskı altında tutulma ya da sadizm tecrübesi korkusunu açığa çıkarır.
Üstünlük
Guntrip’e nazaran, üstünlük hissi doğal olarak kendine yeterlilikle birlikte masraf. Başkasına gereksinim duymaz. Şizoid kişilik için, bu üstünlük hissi narsisistik kişilikteki büyüklenmecilik üzere değildir. Bu, başkalarıyla inançlı bir ara yaratmak için bir yoldur. Başkalarına gereksinim duymama, oburlarının muteber ve karşılık veren olmamasının bir soncudur.
Duygulanım kaybı
Dış dünyanın tehlikelerine karşı esirgeyici savunma düzeneği olarak kendini ağır bir halde araştırma gereksiniminden ötürü şizoid hastanın oburunun yerine kendini koyma yeteneği çok azdır.Şizoid hastalarla çalışma tecrübeme nazaran, bu hastalar hissetmiyor değillerdir fakat hisler çok güçlü ve bunaltıcıdır; ve bunları açıklayacak çok az sözleri vardır. Sözel olarak bir başkasına anlatma, bu hastaların duygusal tecrübelerinin yoğunluğunu açıklamakta yetersiz kalmaktadır.
Yalnızlık
Şizoid bireyler genel olarak terapiye yalnızlıklarının farkında olarak gelirler. Lakin alaka kurmaya dair umutları ölmemiştir. Şizoid bireylerin münasebetteki soğukluğu ve kayıtsızlığı tecrübeleriyle uyuşmayabilir.
Depersonalizasyon
Şayet tehlike ve anksiyete hissi bunaltıcı hale gelirse, tek tahlil durumdan duygusal olarak kopmaktır. Birçok şizoid hastanın tahlili kullanmaya muhtaçlık duyduğu cinsel, fizikî ya da duygusal istismar kıssası bulunmaktadır. Onların tecrübeleri bir oburunu seyreden kişi olmaya dönüşür ve kendilikle ilişki kurulamaz. Gözleyen ego, deneyimleyen egodan kopmuştur. Hastalar, bu tecrübesi hayatın dışında olmak ve uzaktan seyretmek olarak anlatırlar.
Regresyon
Guntrip regresyonu şöyle tanımlamıştır: “ altta, dış dünya tarafından bunaltı hissi yaşayan şizoid kişi, içe ve geriye hakikat bir akıştadır, bu akış rahimin güvenilirliğine doğrudur. İçe yanlışsız regresyon, içsel fanteziye ve kendi kendine yetmeye güvenmeye işaret eder. Geriye hakikat regresyon yine en muteber yer olan rahime ulaşma isteğine işaret eder.
Şizoid Kişilik ve İç Dünyası
Şizoid hastanın ikilemini şöyle de tabir edebiliriz. Şizoid kişi gerçek hislerden ve ilgiden kaygı duyar; zira sevgi objesiyle ilgili ihtiyaç coşkulu seviyede, çocuksu ve mutlak bağımlılık seviyesinde sürdürülebilir. İçsel olarak onu heyecanlandıran lakin terk eden objeler ‘yutucu şeyler olarak’ yaşantılanır. Nefretin yıkıcı olması sevmememizi engellemez fakat sevginizin yıkıcı olması dehşet vericidir. Çok özdeşimle benliğini yitirme kaygısıyla ilginin dışına itilme ve bu durumdan kaçarak yapılan salınım tipik şizoid örüntüsüdür (Masterson, 2013, s.17).
Şizoid kişinin alakada özdeşleşmesi ben hissinin kaybolması manasına gelebilir ve bağlantıda yutulma hissini beraberinde getirir. Bu bağlantıyı bozma özgürlük için savaşa dönüşür buda kaybı beraberinde getirir ya da bomboş bir hal alır. Tek gerçek tahlil özdeşleşmenin çözülmesi, kişiliğin olgunlaşması, kendini ve ötekini ayırt etme, yani ruhsal olarak yine doğum ve gerçek bir ben gelişimidir (Guntrip,2010, s. 25).
Şizoid Kişilik Bozukluğunun Gelişimsel Hikayesi
Gelişimsel hikayeyi bilmek olağan gelişimle patolojiyi ayırt etmede terapistlere yol gösterir. Psikodinamik psikiyatri, gelişimsel kuram ve betimleyici psikiyatri sıkı sıkıya bağ içinde olmalıdır. Öteki türlü davranış kalıpları ve semptomlarla hastanın teşhisini kısıtlamak patolojiyi anlamada yetersiz kalacaktır. Buradan hareketle Şizoid Kişilik Bozukluğunun gelişimsel hikayesini Mahlerin gelişim kuramında ayrılma kişiselleşme sürecinde yaşanan gelişimsel duraklama olarak değerlendirildiğini görüyoruz. Gelişimsel süreçlerde, çocuğun zihinsel yapısının, anne ile çocuğun zihinsel ve duygusal olarak ayrışma sürecine dikkat çekilmiştir. Ayrışma bireyselleşmenin kıymetinin vurgulandığı görülmüştür. İç gerçeklikle dış gerçekliği ayırt edememe genel olarak psikotik bir yapının oluşmasına neden olabilir. Mahler bu süreçte bilhassa vurguladığı şey annenin duygusal ulaşılabilirliği olmuştur. Hastaların gelişim hikayelerinde dikkat çeken bir nokta da annenin çocuğun gereksinimlerini karşılarken başındaki çocuğun gereksinimini karşılamasıdır. Kişinin yakın münasebet tecrübesi işgal ya da ihmal olduğu görülmüştür. Bu bozukluğu yaşayan kişinin içsel dünyasında yaşadığı düşünülen başka bireyler tarafından kullanıyormuş hissi yani gereksinim duyulduğunda insanların onunla bağlantıya geçtiği formundadır. Örneğin, paklık bezi üzere kenarda köşede beklemek zorunda olan, muhtaçlık olunduğunda kullanılan ve daha sonra kenara atılan bir obje üzere düşünülebilir (Masterson, 2013, s.40).
Şizoid kişilik bozukluğunda birinci bakım verenin bağ biçimiyle ilgili fikir sahibi olmak gelişimsel hikayeyi anlamlandırmamızı kolaylaştırabilir. Bu bağlamda baktığımızda birinci bakım verenin çocukla münasebetinde tutarsız, bağlanma tecrübeleriyle ilgili çocuğa karşı kayıtsız olduğu görülmüştür. Birinci bakım verenin çocuk ile olan bağı gözlemlendiğinde ise nicelik olarak çok şahane görünen lakin çocuğun bakım verene karşı hissettiği duygu işgalci, içe giren ve ayrılmaya müsaade vermeyen bir yapıda olduğu görülmüştür. Bebeğin birinci bakım verenden ayrılıktan sonra kucaklaşmaya müsaade vermeyen kucaklansa bile bakım verenin kollarından sarkan, çok az yakınlık kuran veyahut hiç kurmayan, bakım verene karşı öfkeye kapılmayan, duygusuz karşılayan, oyuncaklarına ve etrafa odaklanan bebekler olduğu görülmüştür (Palombo, 2010,s.72).
Allan Schore’a nazaran ise bakım veren, çocuğu ihmal ya da işgal ettiğinde (kötü muamelede bulunduğunda) çocuk iki farklı reaksiyon verir; çözülme ve çok uyarılma. Teğin kademede (aşırı uyarılma) sempatik sistem alarm reaksiyonu verir; savaş, kaç, dehşet, dehşet, çok uyarılma ile gerilim hormonları harekete geçer. Çocuk bu durum karşısında bağırarak ya da ağlayarak reaksiyon verir (Schore,2012,s.25).
İkincil aşamada(çözülme) ise çocuk dış dünyadaki uyarılmadan kopar ve iç dünyasına çekilir, dikkat odağı olmamak için görünmez olur. Çocuk çaresizliği ve ümitsizliği hisseder. Travma durumlarında da başa çıkmak için kaçmayı tercih eder. Uyuşma, kaçınma, her şeye istek gösterme ve kısıtlı duygulanım gösterir. Travma sonucunda çocuğun his düzenleme kapasitesinde önemli azalma olur (Schore,2012,s.26).
Şizoid hastada bakım verenin çocuğa hissettirdiği suçluluk duygusu kabul edilemez davranışlarla ilgili iken çocuğa hissettirilen utanç kendiliğe dairdir. Suçluluk ben makus bir şey yaptım duygusu iken utanç ben berbatım duygusu oluşturur. Çocuğun yaşadığı bu durumu yetişkin davranışlarında, hatırlayamadığı günahı affettirme eforu olarak görürüz (Schore,2012,s.25).
Cozolino nazaran özünde gereğince yeterli anne, kişinin içsel kendilik tecrübesi inşa edecek, inançta olduğu bir dünya yaratacak kadar güçlü olması manasına gelir. Yalnız kalma kapasitesi erken devir bağlanmanın en önemli kazanımlarından biridir. Ehil bir bakıcıyla büyüyen çocuğun, yetişkinliğinde de yalnız kalma kapasitesin artırılacağı düşünülmüştür. Bu durum Muhtaçlık duyduğunda bakım verenin ulaşılabilirliğine işaret eder. Fakat öteki taraftan bakım verenin ihmal eden kayıtsız, dertli, ilgisiz, tutarsız (iç içe geçmişlik/ikircikli) olabileceği üzere, bilhassa ağır gerilim altında olmasının, bağlanma stilinde çok tesirli olabileceği belirtilmiştir. Annenin iç dünyasındaki dehşet ve kaos çocuğun davranışlarında gözlemlenebilir. Travmanın çocuğa transferi hem güçlü hem de sinsidir(Cozolino,2014,s.65).
İnançsız, kaçıngan bağlanan bebekler anneden ayrılıp yine bir ortaya geldiklerinde öfke hissini durduramazlar, anneyle birlikte his düzenlemesi yaşayamazlar. Uzun müddetli depresyona girmiş(kronik) anneler, bebeğe yetersiz ve rastlantısal olarak karşılık vermektedirler. Annenin korkutucu gözleri saldırgan obje iletisi vermekte ve çocukta kaygı dolu, korkulu ve kaçıngan bağlanma gerçekleştirmektedir (Schore,2012,s.35).
Winnicott’ a nazaran çocuk başlangıçta anne ile ayrışamamıştır ve çocuk vakit ve yerde dağınık tecrübeler yaşar. Bu tecrübeler kendiliğin çekirdeğini oluşturur. Kendiliğin bütünleşmesi, gelişmesi anne ile bağ içinde; annenin imkan sunduğu etrafta mümkün olur. Çocuğun bütünleşmiş formda kendini algılaması annenin oluşturduğu kucaklayıcı etraf içinde olur. Bu durum çocuğun giderek kendilik bütünlüğünü algılamasını sağlar (Winnicott,2013,s.30).
Her çocuk kesinlikle bağlanma yaşar, lakin bu bağlanmanın nasıl gerçekleştiği değer arz eder. Bebeğin deneyimlediği , düzenleyemediği hisleri; endişeyi, korkuyu ve üzüntüyü birinci bakım verenin bu hisleri hafifleten, dengeleyen olması gerekir. Bebek bütün bu hislerden kurtulmak sakinleşebilmek için inançlı bir liman arar. Tekrarlanan tecrübeler bebeğin zihninde irtibatlar oluşturur buda yeni irtibat şemaları olarak kodlanır (Stern,2017,s.110).
Şizoid Kişilik Bozukluğunun Ruhsal Dünyası
Şizoid kişilik bozukluğunun ruhsal dünyası hastalığın asıl tabiatının anlaşılması manasına gelmektedir. Şizoid hasta bağ kurarken şunu sorar: ‘Herhangi bir uzlaşı ihtimali var mı?’. Şizoid hasta için bağlantı kurmak şüphelidir. Bu aslında şizoid hastanın bağlanma gereksinimini ortaya koyar.
Şizoid hasta için tehlike ya da risk olmadan ilgisinin olmayacağına dair derin bir inanç vardır. Şizoid hasta, ıstırap ve dayanılmaz bir anksiyete sonucunda kendini izole etmeye gereksinim duyar.
Şizoid hastanın deneyimlediği alaka hali; kendinden beklenen misyonu eksiksiz yerine getirdiğinde ulaşılabilir olması (fark edilmesi) ve bağlantıda onay almasıdır. Şizoid hasta bu biçimde ilgi kurduğunda ise, kendini ve manipüle edilmiş hisseder.
Şizoid birey ilgiden beklediği kabul ve onayı almazsa derin bir boşluk hisseder ve yalnızlık çeker. Bu şizoid hasta için müthiş bir tecrübedir.
Şizoid hastanın ruhsal yapısı bölünmüş obje alakaları ünitesinden oluşur. Bunu agresif ve libidinal ünite olarak nitelendirebiliriz ayrıyeten kendi içinde iki zıt his olarak seyir eder. Yani şizoid hasta libidinal ünitede iken efendi köle münasebetine girer, bu ikilem iken bağ kurma biçimi onay ve kabul görmek için uyumlanmaktadır. Agresif ünitede ise münasebette, sadistik obje sürgündeki kendilik ikilemini yaşar. Yani alaka kurduğu bireyden işgal hisseder ve bu işgalle karşı uzaklık alarak korunaklı alana yani sürgüne sarfiyat ya da münasebetten büsbütün kopararak uzaklaşır. Libidinal ünitede ise bu durum, kabul, onay ve karşılığında sevgi ve ilişkide kalma isteği biçiminde görülür. Başka birimde(agresif) ise onay ve kabul görmeme bağlantısızlık ve boşluk hissi oluşturur (Masterson, 2013, s.50).
Masterson’a nazaran; şizoid hastalar agresif üniteye geçtiğinde kendisini sürgüne gönderir ve ilişkisini koparır. İlgi kurduğu kişiyi sadist obje olarak tecrübeler, alakadan uzaklaşarak kendini sürgüne gönderir halinde betimlenmiştir. Şizoid hasta libidinal üniteye geçtiğinde ise, vazifesini eksiksiz yapar ve uyumlanır. Bu şizoid hastanın efendi köle ünitesinde deneyimlediği histir. (Masterson, 2013, s.55).
Şizoid hasta birinci bakım vereni el koyucu obje, yani işgal eden olarak deneyimlerken, işgalden kurtulmak için ilgiyi ve ilişkiyi koparır ve fanteziye sarfiyat. Hayal ettiği bağlantıyı lakin bu halde fantezide yaşar. Birinci bakım verenle alakayı ihmal olarak deneyimlerken, onay ve kabul almak için uyumlanır. Bu ötekiyle ilişkide kalmanın tek yolu budur (Masterson, 2013, s.55).
Şizoid Kişilik Bozukluğunun Terapisinde Terapötik İttifakı Oluşturma
Şizoid hastalarda terapötik ittifakın(terapiye ve terapistte güven) oluşabilmesi için, terapistin durum ve olaylara karşı tarafsızlığı (terapistin nötr olması), terapinin çerçevesi(terapisttin ve hastanın uyması gereken kuralların evvelce belirlenmesi) ve terapistin duruşu, transferin aksiyona vurumunum terapötik ittifaka dönüştürülmesi(hastanın hislerinin terapisttin hislerini harekete geçirmesi ve bu hislerle davranışa dönük aksiyona geçmesi), bunlara ek olarak şizoid uzlaşı(terapist ile iliş birliği) ve şizoid dilemmanın (agresif ünitede sadistik obje sürgündeki kendilik duygusu, libidinal ünitede efendi köle duygusu )yorumlanması, tedavinin ilerlemesini kolaylaştıran kıymetli noktalarıdır.
Terapistin oturma formu karşı karşıya değil de 90 derecelik açı ile olması şizoid hastada bağda yutuluyor tecrübesini yaşatmadan münasebet kurmasını kolaylaştırır. Bu halde terapist birinci obje, birinci bakıcı, işgalci olarak deneyimlenmemiş olur.
Terapi sürecinde terapistin öğretmen üzere davranması şizoid hastanın uyumlanmasına, onay ve kabulü almak için, birinci bakıcıyla deneyimlediği düşünülen, tekrarlanan örüntünün terapi odasında da canlanmasına neden olabilir. Şizoid hastanın aslında aradığı eşit münasebet ve güvenlikli aradır.
Şizoid hastanın işgal ediliyor duygusu(sanki içinden geçenleri terapist okuyabiliyor korkusu)hastanın hiç konuşmamasına neden olabilir. Hastanın hiç konuşmaması yada az konuşması, terapist ve hastayı fanteziye(hayal, fikir dağınıklığı..)götürebilir. Şizoid hastanın terapi seansında gerçekleşmesi beklenen bu durumu terapisttin yorumlaması, ele alması gerekir. Terapistin yaptığı bu yorumlama tedavi süreci için kıymetli bulunmuştur.
Şizoid hasta terapiye içsel obje temsilleriyle gelir, agresif ünitede sadistik obje libidinal ünitede ise efendi olarak terapisti deneyimleyebilir. Bu üzere durumlarda terapistin süreci yorumlaması gerekir.
Şizoid Uzlaşı Ne Demektir?
Şizoid hasta terapötik bağın güvenliğine inanır ve ikilemi çözme yoluna girer. Bu halde his, niyet ve tecrübelerini iletebilme eforuna girmiş olur. Bu tıpkı vakitte terapide iş birliğinin sağlanması manasına gelir. Şizoid hastanın tedaviye başlarken ki dehşetleri ve savunmaları terapi sürecinde terapistte olan inancın artması ve terapistle ittifak kurmasıyla azalır ve buna şizoid uzlaşı denir. Şizoid uzlaşının oluşması terapistte ve terapiye olan inancın artması ile birlikte olur. Bu uzlaşının devamlılığı için terapisttin hastayla inançlı arayı muhafazası gerekir (Masterson, 2013, s.114).
Şizoid Hastada Fantezi Ne Demektir?
Şizoid hasta birinci bakım veren (ilk nesne) ile kurduğu alakada gerçek bağlanmayı deneyimleyemediği için kurduğu bağlarda tam ve bütün hissedemez. Bu türlü durumlarda hasta fanteziye sarfiyat ve hayal ettiği lakin ziyan görmediği (işgal edilmediği) ya da uyumlanmadığı, yutulma korkusu hissetmediği bir dünya yaratır. Burada ilgiyi hayal eder. Bu gerçek alakayı deneyimlemesine pürüz olan bir durumdur (Masterson, 2013, s.116).
Şizoid Kişilik Bozukluğunun Tedavisi
Kısa Vadeli Tedavi:
Kişilik bozukluklarının kısa vadeli tedavi edilmesi tartışmalı mevzular ortasında yer almaktadır. Lakin kimi hastalar ve durumlar kısa müddetli tedaviye uygun bulunmuştur. Tekrar de bu tedavi uzun periyodik tedavi telaffuzlarının baskısı altında gerçekleştirilmektedir (Masterson, 2013, s.123).
Uzun Müddetli Tedavi
1.Adım Uzlaşının Oluşması
Terapist danışanın ikilemlerini olabildiğince süratli ve çabuk yorumlamalıdır. Terapistle hastanın uzlaşısının oluşmasını, terapötik duruşun sürdürülmesini sağlar. Ayrıyeten terapi odasındaki içsel ve dışsal süreçlerin yorumlanması da gerekmektedir (Masterson, 2013, s.129).
2. Adım Sınıflandırma
Terapistin dengeli yorumlar yapması ve bunu sürdürmesi, inanç alakasının oluşmasına ve şizoid döngüyü anlamlandırmasına yardımcı olur. Narsistik hastalarda kullanılan aynalayarak yorumlama şizod hastalarda da iç görüyü artırır. Lakin bu yorum içsel dünyada şizoid hasta tarafından yersiz olarak da kıymetlendirilebilir. Bu noktada genel bir aynalayak yorumlamanın kullanılmasının daha yardımcı olduğu görülmüştür (Masterson, 2013, s.131).
Netleştirme yorumları ve hastanın içine girdiği döngünün kıymetlendirilmesi hastanın bağdan uzaklaşma, uzaklık almasını mahzurlar. Bu noktada şizoid uzlaşı sağlanması kolaylaşır.
3.Adım Yakınlaşma Uzlaşısı
Şizoid hastanın yakınlaşmadan hissettiği esaret derdini yönetebilir duruma gelmesi incine bilirliği kabul etmesi manasına gelir. Hasta bağlantıdaki riskleri, hayal kırıklıklarını, incinmeleri yönetebilir pozisyona gelmesi hedeflenir. Terapist hastanın zihnini okumadan, başındaki gündemi dayatmadan kolay bir biçimde durumu yorumlar. Burada en kıymetli faktör de terapistin her vakit terapi odasında duygusal olarak ulaşabilir olmasının hasta tarafından hissedilmesidir. Burada terapistin duruşu inançlı ve sabittir (Masterson, 2013, s.134).
Ağır ve Uzun Periyodik Tedavi:
Ağır ve uzun periyodik tedavide temel kural güçlü bir terapotik ittifaktır, şizoid için anahtar söz ise güvenlik muhtaçlığıdır. Masterson açısından elle alındığında ağır ve uzun soluklu çalışma bu hastalıklı kesim ile kendiliğin ayrılması üzere düşünebiliriz. Yani Masterson’ın gerçek kendiliği ortaya çıkması için terk depresyonunun yaşanması, yani hastalıklı kabuktan ayrılırken hasta kendine ilişkin hissettiği bu modülün yasını fiyat ve depresyona girer ve bu gerçek kendiliğe ulaşmanın sıkıntı ve sancılı süreci olarak görülür. Şizoid hastalarda depresyonla birlikte öfke de bu etapta ağır olarak görülür. Temelinde hangi teknik ve kuramsal çerçeveyle çalışılırsa kişilik bozukluklarının tedavisi uzun müddetli ve ağır olmalıdır. Bu sürece geçebilmek için de terapotik ittifakın güçlü olması yani itimat hissinin oluşması şizoid hastalar için değerlidir (Masterson, 2013, s.161).
Son olarak tedavide sürecin üç evresi vardır. Bunlar, test kademesi, terapotik ittifakın kurulması ve ağır çalışma evresidir. Bunların yanında tedavi süreci için değerli bir nokta da teşhisin gözden geçirilmesi, terapinin tekrar değerlendirilmesidir.
Şizoid Kişilik Bozukluğunun Tedavisinde Oluşabilecek Zorluklar
Şizoid hastanın temel sorunu güvenliktir ve dışarda hissettiği üzere terapi odasında da kendini inançlı hissetmeyerek terapiye başlar. Terapiste güvenmek ister fakat erken periyot tecrübeleri ve içsel örüntüsü onu yutulma telaşı, işgal edilme, denetim edilme ya da tam karşıtı ihmal edilme, bir kapsülün içinden bağlantıyı deneyimleme, ihmal edilme yok sayılma hisleri ile karşı karşıya bırakır. Bu nedenle terapistin inançlı arada olması şizoid hasta için epeyce değerlidir (Masterson, 2013,s.90).
Şizoid hastanın tedavisinde terapistin duruşu, çok uzun vadeli göz teması, hastada içi okunuyor tasası oluşturur. Bununla birlikte terapistin zihin okuması, başındaki gündemi dayatması, şizoid hasta tarafından işgal olarak deneyimlenebilir
Şizoid hastanın tedavisinde terapistin duruşu kadar oturma hali ve terapi odasının dizaynı da değer arz edebilir. Burada hasta ile karşı karşıya oturmak yerine (hafif yan dönerek) hastayı inançta hissettiren etmenlerden biri olarak kıymetlendirilebilir. Ayrıyeten karşılıklı oturma şizoid hastanın öfke hislerinin ortaya çıkmasına neden olabilir. Şizod hastalar terapiste itimat etabına gelene kadar koltuğun ucunda oturabilir yahut kapıya yakın oturup çabucak kaçacakmış duygusu ve izlenimi uyandırabilir
Şizoid hastalarla çalışırken terapotik iş birliği ve inanç duygusu oluşana dek seans sıklıkları azaltılarak gidilebilir. Başlangıç evresinde ağır ve uzun müddetli seanslar şizoid hasta için zorlayıcı olabilmektedir. Hastanın ilişkide kaldığı inançlı bir yer olarak deneyimlenmesi açısından seans sıklıkları başlangıç kademesinde aralıklı planlanabilir. Örneğin başlangıçta seans sıklığı haftada bir yada iki haftada bir formunda planlanabileceği düşünülmüştür (Masterson,2013,190).
Şizoid hastalar agresif üniteye geçtiklerinde tasaları artar ve birinci bakım verenin tecrübesi, içsel obje temsilleri terapide canlanır ve terapisti sadistik obje olarak tecrübeler ve kendini sürgüne gönderir. Yani hasta ile duygusal ilişkiyi koparabilir. Terapistin, erken yorumlama ve yüzleştirmeleri, terapi sürecini zorlaştırabilir. Hasta terapisti zalim olarak tecrübeler ve kendini anlaşılamamış hisseder.
Şizoid hasta libidinal ünitede iken terapiste tam uyumlanarak efendi köle münasebetini terapi seansına getirebilir. Bu uyumlanma terapist tarafından uydurma bir güzelleşme olarak kıymetlendirilebilir. Terapistin hasta ile o anda yaşadığı bu bağ formunu seansta gündeme getirmesi, hastanın bu durumu fark etmesine yardımcı olabilir. Yani terapisttin her yorumunda hasta uyumlanıyor, terapistte itiraz etmiyor olabilir.
Terapist psikoeğitim verirken, şizoid hasta bunu öğretmen öğrenci alakası üzere tecrübeler ve burada uyumlanarak reaksiyon verebilir. Burada tekrar efendi köle döngüsüne girebilir. Terapistin bunu yorumlaması bu zorluğun aşılmasına yardımcı olabilir(Masterson,2013,211).
Şizoid hastanın güvenlik muhtaçlığı ve aralı duruşu narsistik bir savunma olarak kıymetlendirilebilir. Bu bir üstünlük hissinden çok şizoid hastanın kendini tuhaf, farklı, öbürleri üzere olmayan hatta kendini ucube üzere deneyimlemesinden kaynaklanır. Güya bu dünyaya ilişkin değilmiş üzere, uzaylıymış üzere kendini deneyimleyebilir. Buradaki temel his ilgi kuramama hislerini deneyimlemekle bağlantılı iken, terapist tarafından büyüklenmeci bir savunma olarak kıymetlendirilerek dönüt verildiğinde hasta kendini anlaşılmamış hissederek hasat terapi sürecinden uzaklaşmaya devam eder bu durum terapiyi ve tedaviyi zorlaştırır(Masterson,2013,200).
Şizoid hastayla çalışırken terapistin hastayı, seanslara orta verme mühletleri hakkında evvelden bilgilendirmesi(tatiller vb. gibi) terapi süreci için kıymetlidir. Seanslara, bilgilendirme yapılmadan verilen ortalar şizoid hastanın itimat hissini sarsabilir. Bu durumu şizoid hastada ihmal edilme duygusu olarak deneyimleyebilir. Hatta kimi şizoid hastalar öfkelenerek terapiyi bırakabilir(bunu terapisti cezalandırma olarak da düşünedebiliriz). Bu tip durumlarda hastanın evvelden bilgilendirilmesi hasta için kıymetlidir. Ani gelişen durumlarda ise hastanın hissinin açığa çıkarılması ve bunun yorumlanması terapi süreci için önemlidir(Masterson,2013,210).
Şizoid hastalarla çalışırken yaşanabilecek bir öbür zorluk ise, şizoid hastanın çok az ya da hiç konuşmamasıdır. Bu durum terapi sürecinde terapist ve hasta için dert oluşturabilir ve terapi sürecini zorlayabilir. Terapist bu durumlarda kendi hissini ve hastanın hissini yorumlayabilir. Bazen semboller üzerinden konuşmak da şizoid hastayı rahatlatabilir. Kendi üzerinden konuşmak bu hastalar için inanç oluşana kadar zorlayıcı olabilir. Bu noktada terapistin alet çantasının geniş olması farklı tekniklerden yararlanması süreci rahatlatabilir (Masterson,2013,220).
Şiziod hastaların bağlarında en çok yaptıkları şey alaka kuramama durumlarında fanteziye gitmesi ve gerçek alakayı deneyimleyememeleridir. Şizoid hastayla çalışırken bazen hasta fanteziye sarfiyat, bazen de terapist fanteziye sarfiyat. Hastanın fanteziye gitmesi bildiği bir döngüdür ve terapist fark ettiğinde yorumlamalıdır. Terapistin fanteziye gitmesini ise transfer hareket vurumu ( hastadan aldığı hisle terapisttin hastanın döngüsüne girerek davranışta bulunması) ya da hastanın gerçek alakayı deneyimleyememesi olarak yorumlayabiliriz. Terapistin bu durumu fark etmemesi de terapi süreci için zorluk oluşturan diğer bir durumdur(Cassıdy, 2009,s.90).
Şizoid hastalarla çalışırken öbür bütün hastalarda olduğu üzere ayrıcı teşhis büyük kıymet arz eder. Şizoid hastalar Asberger sendromu, otizmle karıştırılabilmektedir. Burada dikkat edilmesi gereken nokta otizimli bireylerin münasebet tecrübesi neredeyse hiç yok üzere iken, şizoid hastalar ise bağlantıyı çok dilek eder. Lakin münasebet şizoid hasta için erken devirdeki yutulma kaygılarını ve görünür olmayı beraberinde getirebilir. Şizoid hasta bağda karşısındakine tam güvenmek ister. Yanlış ya da eksik teşhis terapi sürecini zorlaştıran kıymetli ögelerin başında gelir diyebiliriz(Schane,2012,s.197).
Şizoid Hastanın Tedavisinde Yaşanan Zorlukları Aşma Yolları
Tedavin birinci kademesinde şizoid hasta için tek güvenlik kaynağı, şizoid hastanın, terapistin durağan olacağına, müdahaleci ve işgal edici tutumlar sergilemeyeceğine güvenmesidir. Şizoid hasta için inanç duymak ve güvenlikli aralıkta olmak kilit taşıdır diyebiliriz(Masterson,2013,17).
Terapotik çerçeve, hastanın sorumluluklarının netleştirilmesini sağlamanın yanı sıra şizoid bireye terapistin inançlı arada durduğunun anlaşılmasına fayda. Terapotik çerçeveden kastımız terapi günü ve saatinin sabit olması, seans fiyatı, müddeti üzere terapi kurallarının terapist tarafından hasta ile baştan belirlenmesidir. (Masterson,2013,150).
Terapotik Nötralite, yani terapistin duruma, ana nazaran değişmeden sabit kalabilmesi, hastanın işgal hissetmeden inançlı alakayı deneyimlemesine fayda sağlar (Masterson,2013,102).
Karşı transfer aksiyona vurumunun (hastaya karşı terapistin hislerinin harekete geçmesi ve bunun sonucunda hastanın döngüsüne nazaran terapisttin harekette bulunması) ittifaka dönüştürülmesi; hastanın erken periyotta yaşadığı düşünülen travmanın tekrarının terapide canlanması olarak kıymetlendirilebilir. Terapistin bunu fark etmesi, yorumlaması, danışana artık ve burada düzeltici tecrübe yaşatması gerekir(Masterson,2013,92).
Ayırıcı teşhisin gözden geçirilmesi terapide yaşanan zorlukların aşılması için en değerli ögelerden biridir.
Tartışma ve Sonuç
Sizoid kişilik bozukluğunun Masterson kuramının tanılama sürecine baktığımızda en son bedellendirilen kişilik bozukluğu olması dikkat cazibeli bir durum olmuştur.
Sizoid hastalar klinik görünümü soğuk, duygulanımdan uzak, alakada zorlanan şahıslardır. Şizoid hastanın asıl gereksinimi inançtır. Bağlanma kuramcıları açısından değerlendirirsek, şizoid bireyin erken periyottaki bakım verenle ilgili yaşadığı travmatik tecrübelerin sonucunda inançlı bağlanma tecrübesi yaşayamamış olmasıdır.
Şizoid hastalar ağır ve uzun periyodik çalışılması gereken hastalardır fakat yanlış teşhis konması, şizoid hastaların ilgide yaşadığı zorluklar nedeniyle terapiye başvurmaları gecikir.
Şizoid kişilik bozukluğu psikotik bir bozukluk değildir. Yani gerçeği kıymetlendirme yetisi bozulmamıştır, yalnızca münasebet kurmada yaşadığı anksiyete ve kopukluk alaka kurmasını zorlaştırır. Fakat erken devirde bakım verenin ihmal ve işgali sonucu yaşamış olduğu travmalar bu hastalığı psikoza yaklaştırır ve kısa psikotik atak geçirerek kliniğe başvurabilir.
Şizoid hastaların terapisinde yaşanan zorlukları aşmak için terapinin çerçevesi, terapistin duruşu büyük ehemmiyet arz etmektedir. Örneğin hastanın alakada yaşadığı zorlukları fark etmek bunları yorumlamak gerekir. Terapisttin, hastanın zihnini okuyor üzere davranması dehşet ve panik hissi uyandır. Terapisttin başındaki gündemi kabul ettirmeye çalışması hastaya işgal hissettirir. Terapisttin uzun mühlet hasta göz teması kurması terapiyi zorlaştırır.
Şizoid hastaların asıl gündemi erken periyotta yaşadığı travmayı (bakım veren ile) tekrar yaşamaktan korkmasıdır. Şizoid hastanın gelişimsel hikayesine baktığımızda, birinci bakım veren ile erken devirde dertli ve kaçınmalı bir bağlanma yaşadığı görülmüştür.
Anahtar Sözler: Terapi, Tedavide Zorluklar, Şizoid Kişilik Bozukluğu
Difficulties İn The Treatment Of Schizoid Personality Disorder
Abstract
In the eyes of a schizoid individual, attemts of both communicating and having personal agency leads to being posessed, used, sadistically punished and deeply ignored. Rather than being a subject of these treatments, one with Schizoid disorder chooses to stay away from others. These individuals aim to feel uselful in their daily lives by satisfying others’ needs. They feel like they are summoned when needed, and forgotten afterwards like a genie in a lamp. Hence, Schizoid individuals believe that constant communication with others would make one a puppet, servant or a slave. It is significant to diagnose these patients accurately. This is because Schizoid individuals have the wish to keep the distance between themselves and others in their inner worlds; this situation might be interpreted as a narcissistic defense by the clinician, the inability to establish a relationship might resemble autistic attributes and the orientation might resemble a borderline patient’s. If the therapist fails to make sense of the client’ s distant seating and approach; the client may experience the relationship style as repressing, invading and controlling in his/her self expression. Instead of starting the therapy, this situation leads the client to have a hard time in progressing in the therapy, and even drop out. Interpreting Schizoid dilemmas right after forming the therapeutic alliance will help the therapy to start and progress consistently. Late and inadequate interpretations may complicate the patient’ s treatment process. The involvment of the therapist to the master-slave-object relationship formed by the Schizoid client is another issue which leads to complications in therapy. This state of client as slave may continue during the whole session. In this state, the therapist may interpret the patient’s orientation as progression. The absence of a trust relationship between the therapist and Schizoid client in the course of therapy is another issue that hinders a healthy treatment process. It would be difficult for the Schizoid client to open up in therapy and experience a securely attached, healthy relationship if he/she does not trust the therapist and build a safe haven.
It is important that the therapist creates some free space for the Schizoid patient for the sake of the treatment process and recovery. İt can take time for the Schizoid client to express himself/herself emotionally, intellectually and behaviourally, in a clear and fluent manner.In this case, the patient exiles himself/herself and spoil the therapy if the therapist does not give some free space to him/her. All the aforementioned are challenges in Schizoid patients’ therapy, which hinder the progress of the treatment process.
Kişilik Bozuklukları
Kişilik; algılama, bağ kurma, etraf ve kendisi hakkında düşünüş ve algılayış biçiminde devamlılık gösteren özellikler olarak tanımlanmaktadır. Başka bir anlatımla kişinin hayata ahengi için içsel ve dışsal davranış biçiminin toplamıdır.
Kişiliğin gelişiminde erken çocukluk yaşantıları, toplumsal ve kültürel etkenler değerli yer tutmaktadır. Çocukluk yaşantıları bozuk davranışa yer hazırlarlar. Harekete vurumun ödüllendirilmesi, yaratıcılığın engellenmesi, uyumsuzluğun cesaretlendirilmesi kişilik bozukluğunun oluşumunda kıymetli bir yer fiyat (Yüksel,2006,s.351).
Genel Kişilik Bozukluğu ise; DSM-V’te şu formda tanımlanmıştır;
Kişinin içinde yaşadığı kültürün beklentilerinden bariz olarak sapan, süregiden bir içsel yaşantı ve davranış örüntüsü. Bu örüntü, aşağıdakilerden iki (ya da daha çok) alanda kendini gösterir:
Biliş (kendini, öteki insanları ve olayları algılama ve yorumlama yolları).
Duygulanım (duygusal reaksiyonların aralığı, yoğunluğu, değişkenliği ve uygunluğu).
Bireyler ortası fonksiyonellik.
Dürtü kontrolü.
Süregiden, esneklikten mahrum bu örüntü, çok değişik ferdî ve toplumsal durumları kapsar.
Süregiden bu örüntü, klinik açıdan bariz meşakkate ya da toplumsal, işle ilgili alanlarda ya da kıymetli öbür fonksiyonellik alanlarında fonksiyonellikte düşmeye yol açar.
Bu örüntü kalıcı ve uzun periyodiktir ve başlangıcı en azından ergenlik ya da erken erişkinlik devrine uzar.
Süregiden bu örüntü, öbür bir ruhsal bozukluğun bir görünümü olarak ya da diğer bir ruhsal bozukluğun bir sonucu olarak daha âlâ açıklanamaz.
Süregiden bu örüntü, bir hususun (örn. Berbata kullanılabilen bir husus, bir ilaç) ya da öbür bir sıhhat durumunun ( örn. Başı çarpma) fizyolojisiyle ilgili tesirlerine bağlanamaz(DSM-V (2014) beşinci baskı).
DSM-V Kişilik Bozukluklarını Üç Kümeye Ayırarak İnceler:
A Kümesi
Kuşkucu (Paronoid) Kişilik Bozukluğu
Şizogibi(Şizoid) Kişilik Bozukluğu
Şizotürü(Şizotipal) Kişilik Bozukluğu. (Bu kişilik bozukluklarında bireyler garip ve eksantrik olarak görülürler.)
B Kümesi
Toplumdışı (Antisosyal) Kişilik Bozukluğu
Sonda (Borderline) Kişilik Bozukluğu
Histrionik Kişilik Bozukluğu
Özsever (Narsistik) Kişilik Bozukluğu (Burada şahıslar dramatik ve labil olarak görülürler).
C Kümesi
Utangaç Kişilik Bozukluğu
Bağımlı Kişilik Bozukluğu
Takıntılı- Zorlantılı(Obsesif- Kompulsif) Kişilik Bozukluğu
Öteki kişilik bozuklukları( Diğer Bir Sıhhat Durumuna Bağlı Kişilik Değişikliği)Burada olgular dehşetli, inhibe ve anksiyetelidirler(DSM-V (2014) beşinci baskı).
Şizoid Kişilik Bozukluğunun Tanımlanmasında Tarihi Süreç
Temel soru şudur ki Şizoid Kişilik bozukluğunu, öbür kişilik bozukluklarından farklı olarak tanımlayacak mıyız? Bu bozukluk anksiyete bozukluğu, toplumsal fobi, kaçıngan kişilik, uzlaşmacı borderline ya da temastan kaçınan bir narsist mi?
Tarihi sürece baktığımızda şizoid kişilik bozukuluğunu betimleyici psikiyatri(DSM-V) ve dinamik psikiyatri(klasik psikanaliz obje ilişkileri) tanımlamıştır. Tarihi süreçte bu yapıyı Bluer ve Kfestchmer (1925)incelemiştir. Şizoid kavramı, Kfestchmer(1925) tarafından manası itibariyle de ‘tuhaf, soğuk ve histen yoksun’ olarak tanılanmıştır. Tekrar tarihî süreçte göze çarpan öteki isim ise çağdaş obje bağları kuramcısı Melanie Klein olmuştur. Bilhassa erken devir ruhsal yapıyı elen alan; Melanie Klein bu yapıyı tanımlarken; bölme sistemine vurgu yapmıştır. 0-3 yaştaki bebeğin dünyasında besleyen göğüs ve beslemeyen göğüs (iyi göğüs ve makus meme)şeklinde anneyi zihninde ayıran yapının, 3 yaşlarından sonra uygun ve kötüyü birleştirdiği (bir kişi üzerinde entegre olduğu) varsayımında bulunmuştur. Lakin Şizoid kişilik yapılanmasında bu bölme düzeneğinin savunma olarak kullanıldığını görmekteyiz (Klein, 2012,s.80).
Fairbain, Şizoid patolojinin tanımlanmasında kıymetli isimler ortasında yer almıştır. Fairbain nevrotik, psikotik ve şizoid olmak üzere 3 kişilik yapısından bahseder. Münasebette aralık kavramı ve kendini müdafaa gereksinimi üzerine ağırlaşmıştır. Şizoid hastalar ömrün birinci yıllarında annelerin çok ilgilenmesi ya da hiç ilgilenmemesi nedeniyle, annelerini oldukları üzere sevemeyeceklerine dair bir inanç edinirler (Masterson,2005, s.21).
Guntrip ise şizoid hastanın 9 karakteristik özelliğini, şizoid ikilem ve bunlarla baş etme yollarını, şizoid uzlaşıyı, son olarak da gerileyici savunma olarak fantezinin değerine vurgu yapmıştır (Masterson,2005, s.25).
Şizoid Kişilik Bozukluğunun Tarifi
Şizoid kişilik bozukluğu, içe dönük, toplumsal bağlantılarda aralık alan sessiz, küme içinde izole bireyler olarak tanımlanmıştır.DSM -III, DSM IV de toplumsal bağlarda zayıflık olarak değerlendirilmiş, DSM-IV de kaçıngan kişilik bozukluğundan ayrılmıştır. Aktüel olarak DSM-V de ise şu biçimde değerlendirilmiştir;
Ailenin bir üyesi olmak da içinde olmak üzere ne yakın bağlara girmek ister ne de yakın münasebetlerden hoşlanır.
Neredeyse her vakit tek başına aktiflikte bulunmayı tercih eder.
Bir diğeriyle cinsel yakınlaşmaya, duysa bile, çok az ilgi duyar.
Alsa bile çok az aktiflikte zevk alır.
Birinci derece akrabaları dışında yakın arkadaşları ya da sırdaşları yoktur.
Diğerinin övgüsüne ya da yergisine aldırmaz.
Duygusal olarak soğuktur, kopuktur ya da tek düze bir duygulanımı vardır.’(DSM-V) (Köroğlu,2017,s.210).
Şizoid Kişilik Bozukluğu
Şizoid Kişilik Bozukluğu hem dinamik hem de tanımlayıcı literatürde geniş biçimde tartışılan bir bahis olmuştur. Psikoanalitik literatüre nazaran şizoid kişilik bozukluğu olan bireylerde erken devirde önemli travmaların yaşanmaları sonucu, kimlik dağınıklığı, bölünme, yansıtmalı özdeşim üzere savunma düzeneklerini bu bireyler tarafından kullanıldığı sonucuna ulaşılmıştır. Bu bozukluğun belirtilerine misal belirtiler gösteren birçok çocukluk devri bozukluğu vardır. Fakat bunların ayırıcı teşhisleri ehemmiyet arz etmektedir. Bunlar dikkate alınması gereken durumlardır (Göker, 2017.s.24).
Şizoid kişilik bozukluğu tanısı ömür uzunluğu toplumsal alaka kurmaktan kaçınan ve yalnızlığı tercih eden bireyler olarak tanımlanır. Bu bireyler kendi aile fertleriyle bile münasebet kurmaktan pek hoşnut olmazlar. Yakın arkadaşlık kurmada zahmet yaşarlar hatta hiç kuramayabilirler. Televizyon seyretmek üzere tek başına yapılan etkinliklerde uzun müddet vakit geçirebilirler. Duygusal reaksiyon göstermekte zahmet yaşar, konuşurken jest ve mimiklerle karşılık vermekte zorlanırlar. Öbür beşerler tarafından soğuk ve tuhaf bulunurlar. Ağır gerilim olayları, kısa psikotik devirler yaşamalarına neden olabilmektedir. Eşlik eden depresyon, anksiyete ve husus kullanımı gibisi bir durum olmadıkça psikiyatriste pek başvurmadıkları için kliniklerde sık görülmeyebilmektedir. Erkeklerde iki kat daha fazla görüldüğünü belirten çalışmalar bulunmaktadır. Şizofreni yahut şizotipal kişilik bozukluğu olanların akrabalarında şizoid kişilik bozukluğu görülme mümkünlüğü daha yüksek olabilir (Guntrip, 2013,s.17).
Guntrıp ise besbelli 9 karakter özelliği ile tanımlamıştır;
1) İçe Dönüklük (Duygusal olarak dış dünyadan kopma),
2) Geri Çekilme (Dış dünyadan ayrılma),
3) Narsisizm (Bütün libidinal gücünü kendine yöneltme),
4) Kendi Kendine Yetme (Kimseye muhtaç olmama, kendi işini kendi görme),
5)Üstünlük Hissi (Diğer insanlara muhtaçlık duymama, başkalarından farklı olma),
6) His Yitimi (Karşıdakinin hissini hissetmede zorluk),
7)Yalnızlık (İnsan ilgilerinden soyutlama, kalabalık içinde bile yalnız olma),
8) Benlik Yitimi (Kimlik ve kişiselliğin kaybı),
9) Gerileme (Ana rahminde inançlı olma fantezisi)
(Guntrip, 2013, s.25).
Bu karakter özelliklerinden ayrıyeten;
1. Saf Şizoid Bozukluk Kümesi (İlişkilerdeki izolasyonu bariz, bağdan çok objeye yatırımı yüksek olan bireyler),
2. Bilinmeyen Şizoid Bozukluk Kümesi (Sosyal görünümlü fakat derinlemesine bağlantı kuramayan),
3. Uydurma Narsistik Bozukluk Kümesi (Kimseye muhtaç olmama, alakada aralık ve güvenlik arayışı, üstünlük hissi ve farklı olma duygusu),
4. Düzmece Borderline Bozukluk Kümesi (Ayrılık hassasiyeti ve bağlanma sorunu üzere görünen uyumlanıcı borderline yapı) olmak üzere dört kümeden bahsedilmiştir (Guntrip, 2013, s.2).
İçe Dönüklük
Dış dünya yanıtsız, inançsız yahut tehlikeli göründüğünde uygun karşılık içe dönmektir.En berbatı, şizoid hasta, manipule edilme, zorlanma ya da sadistik olarak cezalandırılma tecrübeleriyle yaşamaktadır. Bu hastalar çoklukla bir aile içinde kıymetli rollerinin olamadıklarını söylerler; rastgele bir rolleri olduğunda hizmet etmeyi, diğer bir hizmet gerekli olana kadar art plana atılma olarak deneyimlerler. Bu hastalar kendilerine, özel hisleri olmayan nesnelermiş üzere davranıldığını, kullanıldıklarını hissederler. Fairbairn’in dediği üzere, tüm beşerler için olan obje ilgileri yadsınamaz derecede değerlidir ancak bu obje ilgileri içsel olur zira dışsal bağlar çok tehlikelidir. Bu yolla içedönüklük, Şizoid Kişilik Bozukluğu’nun ayırıcı özelliğidir.
Geri çekilme (withdrawness)
Guntrip’e nazaran geri çekilme, içedönüklüğün öbür bir tarafı, dış dünyadan ayrılma manasına gelir. Bu davranışı birçok hastamızda, dış dünyayla ilgiye girmede kaçınma olarak görebiliriz. Onlar açıkça geri çekilmişlerdir. Ralph Klein, toplumsal olarak girişken ve imajda dünyayla ilgi içinde olan ve geri çekilme uymayan birçok şizoid olduğuna dikkat çekmiştir. Bununla birlikte, onların öznel tecrübeleri araştırıldığında, ayrıldıklarını ve duygusal olarak geri çekildiklerini anlatırlar. Bu, geri çekilmenin değişime uğramış halidir ve Klein’in saklı şizoid olarak isimlendirdiği durumun özellikleridir. Bu kıymetli ayrım, Şizoid Kişilik Bozukluğu’nun DSM’e kriterlerinin anlaşılmasını ve genişletilmesini sağlamıştır.
Narsisizm
Guntrip’e nazaran “narsisizm, kökenini şizoidin yüklü olarak içsel yaşadığı hayattan alır. Şizoidin narsisizmi, pahalı objeye sahip olmak isteği ya da hasetle bir şeyle alakalı değildir.Şizoid hadisedeki narsisizmin işlevi, üstünlük sağlamak değil, güvenliği ve arayı yaratmak üzerinedir. Şizoidin narsisizmi, dışsal sağlıklı narsisistik beslenmeleri bulmada başarısızlık yansıtır. His düzenleme için başkasına güvenen ve oburu odaklı borderline ve narsisistik kişiliklerden farklı olarak şizoid kişilik içe döner ve kendi kendine yönetim etmeyi öğrenir.
Kendine yeterlilik
His düzenlemeyi içsel ilgiler yoluyla yapmak için kendine yeterlilik yeteneği, şizoid kişiliğin gelişmiş bir özellğidir. Dış dünyaya dönüp az karşılık bulduğunda ya da hiç yanıt bulamadığında çocuk anksiyete ve tehlikeye maruz kalır ve böylelikle içe döner ve bunu kendi kendine yönetmeyi öğrenir. Başkasına güvenmek, manipulasyon, sahiplenilme/mülk edinilme , baskı altında tutulma ya da sadizm tecrübesi korkusunu açığa çıkarır.
Üstünlük
Guntrip’e nazaran, üstünlük hissi doğal olarak kendine yeterlilikle birlikte masraf. Başkasına gereksinim duymaz. Şizoid kişilik için, bu üstünlük hissi narsisistik kişilikteki büyüklenmecilik üzere değildir. Bu, başkalarıyla inançlı bir ara yaratmak için bir yoldur. Başkalarına gereksinim duymama, oburlarının muteber ve karşılık veren olmamasının bir soncudur.
Duygulanım kaybı
Dış dünyanın tehlikelerine karşı esirgeyici savunma düzeneği olarak kendini ağır bir halde araştırma gereksiniminden ötürü şizoid hastanın oburunun yerine kendini koyma yeteneği çok azdır.Şizoid hastalarla çalışma tecrübeme nazaran, bu hastalar hissetmiyor değillerdir fakat hisler çok güçlü ve bunaltıcıdır; ve bunları açıklayacak çok az sözleri vardır. Sözel olarak bir başkasına anlatma, bu hastaların duygusal tecrübelerinin yoğunluğunu açıklamakta yetersiz kalmaktadır.
Yalnızlık
Şizoid bireyler genel olarak terapiye yalnızlıklarının farkında olarak gelirler. Lakin alaka kurmaya dair umutları ölmemiştir. Şizoid bireylerin münasebetteki soğukluğu ve kayıtsızlığı tecrübeleriyle uyuşmayabilir.
Depersonalizasyon
Şayet tehlike ve anksiyete hissi bunaltıcı hale gelirse, tek tahlil durumdan duygusal olarak kopmaktır. Birçok şizoid hastanın tahlili kullanmaya muhtaçlık duyduğu cinsel, fizikî ya da duygusal istismar kıssası bulunmaktadır. Onların tecrübeleri bir oburunu seyreden kişi olmaya dönüşür ve kendilikle ilişki kurulamaz. Gözleyen ego, deneyimleyen egodan kopmuştur. Hastalar, bu tecrübesi hayatın dışında olmak ve uzaktan seyretmek olarak anlatırlar.
Regresyon
Guntrip regresyonu şöyle tanımlamıştır: “ altta, dış dünya tarafından bunaltı hissi yaşayan şizoid kişi, içe ve geriye hakikat bir akıştadır, bu akış rahimin güvenilirliğine doğrudur. İçe yanlışsız regresyon, içsel fanteziye ve kendi kendine yetmeye güvenmeye işaret eder. Geriye hakikat regresyon yine en muteber yer olan rahime ulaşma isteğine işaret eder.
Şizoid Kişilik ve İç Dünyası
Şizoid hastanın ikilemini şöyle de tabir edebiliriz. Şizoid kişi gerçek hislerden ve ilgiden kaygı duyar; zira sevgi objesiyle ilgili ihtiyaç coşkulu seviyede, çocuksu ve mutlak bağımlılık seviyesinde sürdürülebilir. İçsel olarak onu heyecanlandıran lakin terk eden objeler ‘yutucu şeyler olarak’ yaşantılanır. Nefretin yıkıcı olması sevmememizi engellemez fakat sevginizin yıkıcı olması dehşet vericidir. Çok özdeşimle benliğini yitirme kaygısıyla ilginin dışına itilme ve bu durumdan kaçarak yapılan salınım tipik şizoid örüntüsüdür (Masterson, 2013, s.17).
Şizoid kişinin alakada özdeşleşmesi ben hissinin kaybolması manasına gelebilir ve bağlantıda yutulma hissini beraberinde getirir. Bu bağlantıyı bozma özgürlük için savaşa dönüşür buda kaybı beraberinde getirir ya da bomboş bir hal alır. Tek gerçek tahlil özdeşleşmenin çözülmesi, kişiliğin olgunlaşması, kendini ve ötekini ayırt etme, yani ruhsal olarak yine doğum ve gerçek bir ben gelişimidir (Guntrip,2010, s. 25).
Şizoid Kişilik Bozukluğunun Gelişimsel Hikayesi
Gelişimsel hikayeyi bilmek olağan gelişimle patolojiyi ayırt etmede terapistlere yol gösterir. Psikodinamik psikiyatri, gelişimsel kuram ve betimleyici psikiyatri sıkı sıkıya bağ içinde olmalıdır. Öteki türlü davranış kalıpları ve semptomlarla hastanın teşhisini kısıtlamak patolojiyi anlamada yetersiz kalacaktır. Buradan hareketle Şizoid Kişilik Bozukluğunun gelişimsel hikayesini Mahlerin gelişim kuramında ayrılma kişiselleşme sürecinde yaşanan gelişimsel duraklama olarak değerlendirildiğini görüyoruz. Gelişimsel süreçlerde, çocuğun zihinsel yapısının, anne ile çocuğun zihinsel ve duygusal olarak ayrışma sürecine dikkat çekilmiştir. Ayrışma bireyselleşmenin kıymetinin vurgulandığı görülmüştür. İç gerçeklikle dış gerçekliği ayırt edememe genel olarak psikotik bir yapının oluşmasına neden olabilir. Mahler bu süreçte bilhassa vurguladığı şey annenin duygusal ulaşılabilirliği olmuştur. Hastaların gelişim hikayelerinde dikkat çeken bir nokta da annenin çocuğun gereksinimlerini karşılarken başındaki çocuğun gereksinimini karşılamasıdır. Kişinin yakın münasebet tecrübesi işgal ya da ihmal olduğu görülmüştür. Bu bozukluğu yaşayan kişinin içsel dünyasında yaşadığı düşünülen başka bireyler tarafından kullanıyormuş hissi yani gereksinim duyulduğunda insanların onunla bağlantıya geçtiği formundadır. Örneğin, paklık bezi üzere kenarda köşede beklemek zorunda olan, muhtaçlık olunduğunda kullanılan ve daha sonra kenara atılan bir obje üzere düşünülebilir (Masterson, 2013, s.40).
Şizoid kişilik bozukluğunda birinci bakım verenin bağ biçimiyle ilgili fikir sahibi olmak gelişimsel hikayeyi anlamlandırmamızı kolaylaştırabilir. Bu bağlamda baktığımızda birinci bakım verenin çocukla münasebetinde tutarsız, bağlanma tecrübeleriyle ilgili çocuğa karşı kayıtsız olduğu görülmüştür. Birinci bakım verenin çocuk ile olan bağı gözlemlendiğinde ise nicelik olarak çok şahane görünen lakin çocuğun bakım verene karşı hissettiği duygu işgalci, içe giren ve ayrılmaya müsaade vermeyen bir yapıda olduğu görülmüştür. Bebeğin birinci bakım verenden ayrılıktan sonra kucaklaşmaya müsaade vermeyen kucaklansa bile bakım verenin kollarından sarkan, çok az yakınlık kuran veyahut hiç kurmayan, bakım verene karşı öfkeye kapılmayan, duygusuz karşılayan, oyuncaklarına ve etrafa odaklanan bebekler olduğu görülmüştür (Palombo, 2010,s.72).
Allan Schore’a nazaran ise bakım veren, çocuğu ihmal ya da işgal ettiğinde (kötü muamelede bulunduğunda) çocuk iki farklı reaksiyon verir; çözülme ve çok uyarılma. Teğin kademede (aşırı uyarılma) sempatik sistem alarm reaksiyonu verir; savaş, kaç, dehşet, dehşet, çok uyarılma ile gerilim hormonları harekete geçer. Çocuk bu durum karşısında bağırarak ya da ağlayarak reaksiyon verir (Schore,2012,s.25).
İkincil aşamada(çözülme) ise çocuk dış dünyadaki uyarılmadan kopar ve iç dünyasına çekilir, dikkat odağı olmamak için görünmez olur. Çocuk çaresizliği ve ümitsizliği hisseder. Travma durumlarında da başa çıkmak için kaçmayı tercih eder. Uyuşma, kaçınma, her şeye istek gösterme ve kısıtlı duygulanım gösterir. Travma sonucunda çocuğun his düzenleme kapasitesinde önemli azalma olur (Schore,2012,s.26).
Şizoid hastada bakım verenin çocuğa hissettirdiği suçluluk duygusu kabul edilemez davranışlarla ilgili iken çocuğa hissettirilen utanç kendiliğe dairdir. Suçluluk ben makus bir şey yaptım duygusu iken utanç ben berbatım duygusu oluşturur. Çocuğun yaşadığı bu durumu yetişkin davranışlarında, hatırlayamadığı günahı affettirme eforu olarak görürüz (Schore,2012,s.25).
Cozolino nazaran özünde gereğince yeterli anne, kişinin içsel kendilik tecrübesi inşa edecek, inançta olduğu bir dünya yaratacak kadar güçlü olması manasına gelir. Yalnız kalma kapasitesi erken devir bağlanmanın en önemli kazanımlarından biridir. Ehil bir bakıcıyla büyüyen çocuğun, yetişkinliğinde de yalnız kalma kapasitesin artırılacağı düşünülmüştür. Bu durum Muhtaçlık duyduğunda bakım verenin ulaşılabilirliğine işaret eder. Fakat öteki taraftan bakım verenin ihmal eden kayıtsız, dertli, ilgisiz, tutarsız (iç içe geçmişlik/ikircikli) olabileceği üzere, bilhassa ağır gerilim altında olmasının, bağlanma stilinde çok tesirli olabileceği belirtilmiştir. Annenin iç dünyasındaki dehşet ve kaos çocuğun davranışlarında gözlemlenebilir. Travmanın çocuğa transferi hem güçlü hem de sinsidir(Cozolino,2014,s.65).
İnançsız, kaçıngan bağlanan bebekler anneden ayrılıp yine bir ortaya geldiklerinde öfke hissini durduramazlar, anneyle birlikte his düzenlemesi yaşayamazlar. Uzun müddetli depresyona girmiş(kronik) anneler, bebeğe yetersiz ve rastlantısal olarak karşılık vermektedirler. Annenin korkutucu gözleri saldırgan obje iletisi vermekte ve çocukta kaygı dolu, korkulu ve kaçıngan bağlanma gerçekleştirmektedir (Schore,2012,s.35).
Winnicott’ a nazaran çocuk başlangıçta anne ile ayrışamamıştır ve çocuk vakit ve yerde dağınık tecrübeler yaşar. Bu tecrübeler kendiliğin çekirdeğini oluşturur. Kendiliğin bütünleşmesi, gelişmesi anne ile bağ içinde; annenin imkan sunduğu etrafta mümkün olur. Çocuğun bütünleşmiş formda kendini algılaması annenin oluşturduğu kucaklayıcı etraf içinde olur. Bu durum çocuğun giderek kendilik bütünlüğünü algılamasını sağlar (Winnicott,2013,s.30).
Her çocuk kesinlikle bağlanma yaşar, lakin bu bağlanmanın nasıl gerçekleştiği değer arz eder. Bebeğin deneyimlediği , düzenleyemediği hisleri; endişeyi, korkuyu ve üzüntüyü birinci bakım verenin bu hisleri hafifleten, dengeleyen olması gerekir. Bebek bütün bu hislerden kurtulmak sakinleşebilmek için inançlı bir liman arar. Tekrarlanan tecrübeler bebeğin zihninde irtibatlar oluşturur buda yeni irtibat şemaları olarak kodlanır (Stern,2017,s.110).
Şizoid Kişilik Bozukluğunun Ruhsal Dünyası
Şizoid kişilik bozukluğunun ruhsal dünyası hastalığın asıl tabiatının anlaşılması manasına gelmektedir. Şizoid hasta bağ kurarken şunu sorar: ‘Herhangi bir uzlaşı ihtimali var mı?’. Şizoid hasta için bağlantı kurmak şüphelidir. Bu aslında şizoid hastanın bağlanma gereksinimini ortaya koyar.
Şizoid hasta için tehlike ya da risk olmadan ilgisinin olmayacağına dair derin bir inanç vardır. Şizoid hasta, ıstırap ve dayanılmaz bir anksiyete sonucunda kendini izole etmeye gereksinim duyar.
Şizoid hastanın deneyimlediği alaka hali; kendinden beklenen misyonu eksiksiz yerine getirdiğinde ulaşılabilir olması (fark edilmesi) ve bağlantıda onay almasıdır. Şizoid hasta bu biçimde ilgi kurduğunda ise, kendini ve manipüle edilmiş hisseder.
Şizoid birey ilgiden beklediği kabul ve onayı almazsa derin bir boşluk hisseder ve yalnızlık çeker. Bu şizoid hasta için müthiş bir tecrübedir.
Şizoid hastanın ruhsal yapısı bölünmüş obje alakaları ünitesinden oluşur. Bunu agresif ve libidinal ünite olarak nitelendirebiliriz ayrıyeten kendi içinde iki zıt his olarak seyir eder. Yani şizoid hasta libidinal ünitede iken efendi köle münasebetine girer, bu ikilem iken bağ kurma biçimi onay ve kabul görmek için uyumlanmaktadır. Agresif ünitede ise münasebette, sadistik obje sürgündeki kendilik ikilemini yaşar. Yani alaka kurduğu bireyden işgal hisseder ve bu işgalle karşı uzaklık alarak korunaklı alana yani sürgüne sarfiyat ya da münasebetten büsbütün kopararak uzaklaşır. Libidinal ünitede ise bu durum, kabul, onay ve karşılığında sevgi ve ilişkide kalma isteği biçiminde görülür. Başka birimde(agresif) ise onay ve kabul görmeme bağlantısızlık ve boşluk hissi oluşturur (Masterson, 2013, s.50).
Masterson’a nazaran; şizoid hastalar agresif üniteye geçtiğinde kendisini sürgüne gönderir ve ilişkisini koparır. İlgi kurduğu kişiyi sadist obje olarak tecrübeler, alakadan uzaklaşarak kendini sürgüne gönderir halinde betimlenmiştir. Şizoid hasta libidinal üniteye geçtiğinde ise, vazifesini eksiksiz yapar ve uyumlanır. Bu şizoid hastanın efendi köle ünitesinde deneyimlediği histir. (Masterson, 2013, s.55).
Şizoid hasta birinci bakım vereni el koyucu obje, yani işgal eden olarak deneyimlerken, işgalden kurtulmak için ilgiyi ve ilişkiyi koparır ve fanteziye sarfiyat. Hayal ettiği bağlantıyı lakin bu halde fantezide yaşar. Birinci bakım verenle alakayı ihmal olarak deneyimlerken, onay ve kabul almak için uyumlanır. Bu ötekiyle ilişkide kalmanın tek yolu budur (Masterson, 2013, s.55).
Şizoid Kişilik Bozukluğunun Terapisinde Terapötik İttifakı Oluşturma
Şizoid hastalarda terapötik ittifakın(terapiye ve terapistte güven) oluşabilmesi için, terapistin durum ve olaylara karşı tarafsızlığı (terapistin nötr olması), terapinin çerçevesi(terapisttin ve hastanın uyması gereken kuralların evvelce belirlenmesi) ve terapistin duruşu, transferin aksiyona vurumunum terapötik ittifaka dönüştürülmesi(hastanın hislerinin terapisttin hislerini harekete geçirmesi ve bu hislerle davranışa dönük aksiyona geçmesi), bunlara ek olarak şizoid uzlaşı(terapist ile iliş birliği) ve şizoid dilemmanın (agresif ünitede sadistik obje sürgündeki kendilik duygusu, libidinal ünitede efendi köle duygusu )yorumlanması, tedavinin ilerlemesini kolaylaştıran kıymetli noktalarıdır.
Terapistin oturma formu karşı karşıya değil de 90 derecelik açı ile olması şizoid hastada bağda yutuluyor tecrübesini yaşatmadan münasebet kurmasını kolaylaştırır. Bu halde terapist birinci obje, birinci bakıcı, işgalci olarak deneyimlenmemiş olur.
Terapi sürecinde terapistin öğretmen üzere davranması şizoid hastanın uyumlanmasına, onay ve kabulü almak için, birinci bakıcıyla deneyimlediği düşünülen, tekrarlanan örüntünün terapi odasında da canlanmasına neden olabilir. Şizoid hastanın aslında aradığı eşit münasebet ve güvenlikli aradır.
Şizoid hastanın işgal ediliyor duygusu(sanki içinden geçenleri terapist okuyabiliyor korkusu)hastanın hiç konuşmamasına neden olabilir. Hastanın hiç konuşmaması yada az konuşması, terapist ve hastayı fanteziye(hayal, fikir dağınıklığı..)götürebilir. Şizoid hastanın terapi seansında gerçekleşmesi beklenen bu durumu terapisttin yorumlaması, ele alması gerekir. Terapistin yaptığı bu yorumlama tedavi süreci için kıymetli bulunmuştur.
Şizoid hasta terapiye içsel obje temsilleriyle gelir, agresif ünitede sadistik obje libidinal ünitede ise efendi olarak terapisti deneyimleyebilir. Bu üzere durumlarda terapistin süreci yorumlaması gerekir.
Şizoid Uzlaşı Ne Demektir?
Şizoid hasta terapötik bağın güvenliğine inanır ve ikilemi çözme yoluna girer. Bu halde his, niyet ve tecrübelerini iletebilme eforuna girmiş olur. Bu tıpkı vakitte terapide iş birliğinin sağlanması manasına gelir. Şizoid hastanın tedaviye başlarken ki dehşetleri ve savunmaları terapi sürecinde terapistte olan inancın artması ve terapistle ittifak kurmasıyla azalır ve buna şizoid uzlaşı denir. Şizoid uzlaşının oluşması terapistte ve terapiye olan inancın artması ile birlikte olur. Bu uzlaşının devamlılığı için terapisttin hastayla inançlı arayı muhafazası gerekir (Masterson, 2013, s.114).
Şizoid Hastada Fantezi Ne Demektir?
Şizoid hasta birinci bakım veren (ilk nesne) ile kurduğu alakada gerçek bağlanmayı deneyimleyemediği için kurduğu bağlarda tam ve bütün hissedemez. Bu türlü durumlarda hasta fanteziye sarfiyat ve hayal ettiği lakin ziyan görmediği (işgal edilmediği) ya da uyumlanmadığı, yutulma korkusu hissetmediği bir dünya yaratır. Burada ilgiyi hayal eder. Bu gerçek alakayı deneyimlemesine pürüz olan bir durumdur (Masterson, 2013, s.116).
Şizoid Kişilik Bozukluğunun Tedavisi
Kısa Vadeli Tedavi:
Kişilik bozukluklarının kısa vadeli tedavi edilmesi tartışmalı mevzular ortasında yer almaktadır. Lakin kimi hastalar ve durumlar kısa müddetli tedaviye uygun bulunmuştur. Tekrar de bu tedavi uzun periyodik tedavi telaffuzlarının baskısı altında gerçekleştirilmektedir (Masterson, 2013, s.123).
Uzun Müddetli Tedavi
1.Adım Uzlaşının Oluşması
Terapist danışanın ikilemlerini olabildiğince süratli ve çabuk yorumlamalıdır. Terapistle hastanın uzlaşısının oluşmasını, terapötik duruşun sürdürülmesini sağlar. Ayrıyeten terapi odasındaki içsel ve dışsal süreçlerin yorumlanması da gerekmektedir (Masterson, 2013, s.129).
2. Adım Sınıflandırma
Terapistin dengeli yorumlar yapması ve bunu sürdürmesi, inanç alakasının oluşmasına ve şizoid döngüyü anlamlandırmasına yardımcı olur. Narsistik hastalarda kullanılan aynalayarak yorumlama şizod hastalarda da iç görüyü artırır. Lakin bu yorum içsel dünyada şizoid hasta tarafından yersiz olarak da kıymetlendirilebilir. Bu noktada genel bir aynalayak yorumlamanın kullanılmasının daha yardımcı olduğu görülmüştür (Masterson, 2013, s.131).
Netleştirme yorumları ve hastanın içine girdiği döngünün kıymetlendirilmesi hastanın bağdan uzaklaşma, uzaklık almasını mahzurlar. Bu noktada şizoid uzlaşı sağlanması kolaylaşır.
3.Adım Yakınlaşma Uzlaşısı
Şizoid hastanın yakınlaşmadan hissettiği esaret derdini yönetebilir duruma gelmesi incine bilirliği kabul etmesi manasına gelir. Hasta bağlantıdaki riskleri, hayal kırıklıklarını, incinmeleri yönetebilir pozisyona gelmesi hedeflenir. Terapist hastanın zihnini okumadan, başındaki gündemi dayatmadan kolay bir biçimde durumu yorumlar. Burada en kıymetli faktör de terapistin her vakit terapi odasında duygusal olarak ulaşabilir olmasının hasta tarafından hissedilmesidir. Burada terapistin duruşu inançlı ve sabittir (Masterson, 2013, s.134).
Ağır ve Uzun Periyodik Tedavi:
Ağır ve uzun periyodik tedavide temel kural güçlü bir terapotik ittifaktır, şizoid için anahtar söz ise güvenlik muhtaçlığıdır. Masterson açısından elle alındığında ağır ve uzun soluklu çalışma bu hastalıklı kesim ile kendiliğin ayrılması üzere düşünebiliriz. Yani Masterson’ın gerçek kendiliği ortaya çıkması için terk depresyonunun yaşanması, yani hastalıklı kabuktan ayrılırken hasta kendine ilişkin hissettiği bu modülün yasını fiyat ve depresyona girer ve bu gerçek kendiliğe ulaşmanın sıkıntı ve sancılı süreci olarak görülür. Şizoid hastalarda depresyonla birlikte öfke de bu etapta ağır olarak görülür. Temelinde hangi teknik ve kuramsal çerçeveyle çalışılırsa kişilik bozukluklarının tedavisi uzun müddetli ve ağır olmalıdır. Bu sürece geçebilmek için de terapotik ittifakın güçlü olması yani itimat hissinin oluşması şizoid hastalar için değerlidir (Masterson, 2013, s.161).
Son olarak tedavide sürecin üç evresi vardır. Bunlar, test kademesi, terapotik ittifakın kurulması ve ağır çalışma evresidir. Bunların yanında tedavi süreci için değerli bir nokta da teşhisin gözden geçirilmesi, terapinin tekrar değerlendirilmesidir.
Şizoid Kişilik Bozukluğunun Tedavisinde Oluşabilecek Zorluklar
Şizoid hastanın temel sorunu güvenliktir ve dışarda hissettiği üzere terapi odasında da kendini inançlı hissetmeyerek terapiye başlar. Terapiste güvenmek ister fakat erken periyot tecrübeleri ve içsel örüntüsü onu yutulma telaşı, işgal edilme, denetim edilme ya da tam karşıtı ihmal edilme, bir kapsülün içinden bağlantıyı deneyimleme, ihmal edilme yok sayılma hisleri ile karşı karşıya bırakır. Bu nedenle terapistin inançlı arada olması şizoid hasta için epeyce değerlidir (Masterson, 2013,s.90).
Şizoid hastanın tedavisinde terapistin duruşu, çok uzun vadeli göz teması, hastada içi okunuyor tasası oluşturur. Bununla birlikte terapistin zihin okuması, başındaki gündemi dayatması, şizoid hasta tarafından işgal olarak deneyimlenebilir
Şizoid hastanın tedavisinde terapistin duruşu kadar oturma hali ve terapi odasının dizaynı da değer arz edebilir. Burada hasta ile karşı karşıya oturmak yerine (hafif yan dönerek) hastayı inançta hissettiren etmenlerden biri olarak kıymetlendirilebilir. Ayrıyeten karşılıklı oturma şizoid hastanın öfke hislerinin ortaya çıkmasına neden olabilir. Şizod hastalar terapiste itimat etabına gelene kadar koltuğun ucunda oturabilir yahut kapıya yakın oturup çabucak kaçacakmış duygusu ve izlenimi uyandırabilir
Şizoid hastalarla çalışırken terapotik iş birliği ve inanç duygusu oluşana dek seans sıklıkları azaltılarak gidilebilir. Başlangıç evresinde ağır ve uzun müddetli seanslar şizoid hasta için zorlayıcı olabilmektedir. Hastanın ilişkide kaldığı inançlı bir yer olarak deneyimlenmesi açısından seans sıklıkları başlangıç kademesinde aralıklı planlanabilir. Örneğin başlangıçta seans sıklığı haftada bir yada iki haftada bir formunda planlanabileceği düşünülmüştür (Masterson,2013,190).
Şizoid hastalar agresif üniteye geçtiklerinde tasaları artar ve birinci bakım verenin tecrübesi, içsel obje temsilleri terapide canlanır ve terapisti sadistik obje olarak tecrübeler ve kendini sürgüne gönderir. Yani hasta ile duygusal ilişkiyi koparabilir. Terapistin, erken yorumlama ve yüzleştirmeleri, terapi sürecini zorlaştırabilir. Hasta terapisti zalim olarak tecrübeler ve kendini anlaşılamamış hisseder.
Şizoid hasta libidinal ünitede iken terapiste tam uyumlanarak efendi köle münasebetini terapi seansına getirebilir. Bu uyumlanma terapist tarafından uydurma bir güzelleşme olarak kıymetlendirilebilir. Terapistin hasta ile o anda yaşadığı bu bağ formunu seansta gündeme getirmesi, hastanın bu durumu fark etmesine yardımcı olabilir. Yani terapisttin her yorumunda hasta uyumlanıyor, terapistte itiraz etmiyor olabilir.
Terapist psikoeğitim verirken, şizoid hasta bunu öğretmen öğrenci alakası üzere tecrübeler ve burada uyumlanarak reaksiyon verebilir. Burada tekrar efendi köle döngüsüne girebilir. Terapistin bunu yorumlaması bu zorluğun aşılmasına yardımcı olabilir(Masterson,2013,211).
Şizoid hastanın güvenlik muhtaçlığı ve aralı duruşu narsistik bir savunma olarak kıymetlendirilebilir. Bu bir üstünlük hissinden çok şizoid hastanın kendini tuhaf, farklı, öbürleri üzere olmayan hatta kendini ucube üzere deneyimlemesinden kaynaklanır. Güya bu dünyaya ilişkin değilmiş üzere, uzaylıymış üzere kendini deneyimleyebilir. Buradaki temel his ilgi kuramama hislerini deneyimlemekle bağlantılı iken, terapist tarafından büyüklenmeci bir savunma olarak kıymetlendirilerek dönüt verildiğinde hasta kendini anlaşılmamış hissederek hasat terapi sürecinden uzaklaşmaya devam eder bu durum terapiyi ve tedaviyi zorlaştırır(Masterson,2013,200).
Şizoid hastayla çalışırken terapistin hastayı, seanslara orta verme mühletleri hakkında evvelden bilgilendirmesi(tatiller vb. gibi) terapi süreci için kıymetlidir. Seanslara, bilgilendirme yapılmadan verilen ortalar şizoid hastanın itimat hissini sarsabilir. Bu durumu şizoid hastada ihmal edilme duygusu olarak deneyimleyebilir. Hatta kimi şizoid hastalar öfkelenerek terapiyi bırakabilir(bunu terapisti cezalandırma olarak da düşünedebiliriz). Bu tip durumlarda hastanın evvelden bilgilendirilmesi hasta için kıymetlidir. Ani gelişen durumlarda ise hastanın hissinin açığa çıkarılması ve bunun yorumlanması terapi süreci için önemlidir(Masterson,2013,210).
Şizoid hastalarla çalışırken yaşanabilecek bir öbür zorluk ise, şizoid hastanın çok az ya da hiç konuşmamasıdır. Bu durum terapi sürecinde terapist ve hasta için dert oluşturabilir ve terapi sürecini zorlayabilir. Terapist bu durumlarda kendi hissini ve hastanın hissini yorumlayabilir. Bazen semboller üzerinden konuşmak da şizoid hastayı rahatlatabilir. Kendi üzerinden konuşmak bu hastalar için inanç oluşana kadar zorlayıcı olabilir. Bu noktada terapistin alet çantasının geniş olması farklı tekniklerden yararlanması süreci rahatlatabilir (Masterson,2013,220).
Şiziod hastaların bağlarında en çok yaptıkları şey alaka kuramama durumlarında fanteziye gitmesi ve gerçek alakayı deneyimleyememeleridir. Şizoid hastayla çalışırken bazen hasta fanteziye sarfiyat, bazen de terapist fanteziye sarfiyat. Hastanın fanteziye gitmesi bildiği bir döngüdür ve terapist fark ettiğinde yorumlamalıdır. Terapistin fanteziye gitmesini ise transfer hareket vurumu ( hastadan aldığı hisle terapisttin hastanın döngüsüne girerek davranışta bulunması) ya da hastanın gerçek alakayı deneyimleyememesi olarak yorumlayabiliriz. Terapistin bu durumu fark etmemesi de terapi süreci için zorluk oluşturan diğer bir durumdur(Cassıdy, 2009,s.90).
Şizoid hastalarla çalışırken öbür bütün hastalarda olduğu üzere ayrıcı teşhis büyük kıymet arz eder. Şizoid hastalar Asberger sendromu, otizmle karıştırılabilmektedir. Burada dikkat edilmesi gereken nokta otizimli bireylerin münasebet tecrübesi neredeyse hiç yok üzere iken, şizoid hastalar ise bağlantıyı çok dilek eder. Lakin münasebet şizoid hasta için erken devirdeki yutulma kaygılarını ve görünür olmayı beraberinde getirebilir. Şizoid hasta bağda karşısındakine tam güvenmek ister. Yanlış ya da eksik teşhis terapi sürecini zorlaştıran kıymetli ögelerin başında gelir diyebiliriz(Schane,2012,s.197).
Şizoid Hastanın Tedavisinde Yaşanan Zorlukları Aşma Yolları
Tedavin birinci kademesinde şizoid hasta için tek güvenlik kaynağı, şizoid hastanın, terapistin durağan olacağına, müdahaleci ve işgal edici tutumlar sergilemeyeceğine güvenmesidir. Şizoid hasta için inanç duymak ve güvenlikli aralıkta olmak kilit taşıdır diyebiliriz(Masterson,2013,17).
Terapotik çerçeve, hastanın sorumluluklarının netleştirilmesini sağlamanın yanı sıra şizoid bireye terapistin inançlı arada durduğunun anlaşılmasına fayda. Terapotik çerçeveden kastımız terapi günü ve saatinin sabit olması, seans fiyatı, müddeti üzere terapi kurallarının terapist tarafından hasta ile baştan belirlenmesidir. (Masterson,2013,150).
Terapotik Nötralite, yani terapistin duruma, ana nazaran değişmeden sabit kalabilmesi, hastanın işgal hissetmeden inançlı alakayı deneyimlemesine fayda sağlar (Masterson,2013,102).
Karşı transfer aksiyona vurumunun (hastaya karşı terapistin hislerinin harekete geçmesi ve bunun sonucunda hastanın döngüsüne nazaran terapisttin harekette bulunması) ittifaka dönüştürülmesi; hastanın erken periyotta yaşadığı düşünülen travmanın tekrarının terapide canlanması olarak kıymetlendirilebilir. Terapistin bunu fark etmesi, yorumlaması, danışana artık ve burada düzeltici tecrübe yaşatması gerekir(Masterson,2013,92).
Ayırıcı teşhisin gözden geçirilmesi terapide yaşanan zorlukların aşılması için en değerli ögelerden biridir.
Tartışma ve Sonuç
Sizoid kişilik bozukluğunun Masterson kuramının tanılama sürecine baktığımızda en son bedellendirilen kişilik bozukluğu olması dikkat cazibeli bir durum olmuştur.
Sizoid hastalar klinik görünümü soğuk, duygulanımdan uzak, alakada zorlanan şahıslardır. Şizoid hastanın asıl gereksinimi inançtır. Bağlanma kuramcıları açısından değerlendirirsek, şizoid bireyin erken periyottaki bakım verenle ilgili yaşadığı travmatik tecrübelerin sonucunda inançlı bağlanma tecrübesi yaşayamamış olmasıdır.
Şizoid hastalar ağır ve uzun periyodik çalışılması gereken hastalardır fakat yanlış teşhis konması, şizoid hastaların ilgide yaşadığı zorluklar nedeniyle terapiye başvurmaları gecikir.
Şizoid kişilik bozukluğu psikotik bir bozukluk değildir. Yani gerçeği kıymetlendirme yetisi bozulmamıştır, yalnızca münasebet kurmada yaşadığı anksiyete ve kopukluk alaka kurmasını zorlaştırır. Fakat erken devirde bakım verenin ihmal ve işgali sonucu yaşamış olduğu travmalar bu hastalığı psikoza yaklaştırır ve kısa psikotik atak geçirerek kliniğe başvurabilir.
Şizoid hastaların terapisinde yaşanan zorlukları aşmak için terapinin çerçevesi, terapistin duruşu büyük ehemmiyet arz etmektedir. Örneğin hastanın alakada yaşadığı zorlukları fark etmek bunları yorumlamak gerekir. Terapisttin, hastanın zihnini okuyor üzere davranması dehşet ve panik hissi uyandır. Terapisttin başındaki gündemi kabul ettirmeye çalışması hastaya işgal hissettirir. Terapisttin uzun mühlet hasta göz teması kurması terapiyi zorlaştırır.
Şizoid hastaların asıl gündemi erken periyotta yaşadığı travmayı (bakım veren ile) tekrar yaşamaktan korkmasıdır. Şizoid hastanın gelişimsel hikayesine baktığımızda, birinci bakım veren ile erken devirde dertli ve kaçınmalı bir bağlanma yaşadığı görülmüştür.