Göğüs gelişimi anne karnında başlar, doğum sırasında göğüs erkekte ve bayanda birebirdir. Yalnızca büyük süt kanallarını içerir. Ergenlikte gelişmeye devam eder. Göğüsler gelişimini hamilelikte tamamlar. Göğüs gelişiminde östrojen, progesteron, prolaktin, tiroid hormonları, kortizol ve büyüme hormonları üzere hormonlar tesirlidir.
Göğüs süt üreten, 15-20 adet lobül denen bezler ve bu üretilen sütü göğüs başına taşıtan kanallar, göğüs başı ve büyük çoğunluğunu içeren yağlı takviye dokudan oluşur. Erkeklerde süt kanalları mevcut olup, süt üreten bezler yoktur. Bayanların büyük çoğunluğu hayatının bir periyodunda göğüsle ilgili şikayet yaşarlar. Göğüs muayenesi ergenlikten sonra yılda 1 kere uzman tabip muayenesi ve ultrason ile yapılmalıdır. 40 yaşa gelindiğinde muayene ve ultrasona mamografi eklenerek yıllık göğüs muayenesi yapılır. Şayet hastanın aile hikayesi (yakın akrabalarında göğüs kanseri) var ise, mamografi yaşı daha erkene çekilebilir. Birden fazla yakın akrabada kanser hikayesi olması durumunda genetik araştırma yapılabilir.
Göğüs muayenesi, ultrason ya da mamografi hastanın kanser oluşumuna mahzur değildir. Tertipli takip ve tedavi sistemleriyle oluşabilecek göğüs kanseri çok erken teşhis edilerek tedavisi yapılabilir. Hastayı doktor yılda 1 defa görür. Bu yüzden her bayan, her ay sistemli olarak kendi kendine göğüs muayenesi (ilgili kısımda detaylı bilgi alabilirsiniz) yaparak yılda yaklaşık 12 kere kendini kıymetlendirme fırsatı bulur. Buradaki gaye hastanın kendine teşhis koyması değil, rutin denetim öncesi saptamış olduğu anormalliği, yıllık denetimi beklemeden tabiple paylaşmasıdır.
Göğüste bir kadro değişiklikler hastayı kaygıya düşürebilir. Göğüs başında doğumsal olan çekintiler, patoloji teşkil etmez. Lakin yeni meydana gelmiş göğüs başı çekintisi kanser kuşkusu ile değerlendirilmelidir. Hiçbir bayanda göğüs simetrik değildir. Bu asimetri gözle fark edilebilecek kadar bariz olabileceği üzere, çoğunlukla fark edilemez. Bu durumda patoloji teşkil etmez.
Birçok hasta yalnızca mamografi yaptırmanın kâfi olduğunu düşünse de ve değişik branşlar tarafından değerlendirilse de göğüs hastalıklarının takip, tedavi ve cerrahisi Genel Cerrahi Kısmı tarafından yapılır. Muayene, ultrason ve mamografi birlikte yapıldığında bir bütünlük teşkil eder. Birbirinin tamamlayıcısıdır.
Hastalar için başka bir korku verici durumda mamografi sırasında göğse X ışını verilmesidir. Fakat rutin denetimler sırasında yapılan mamografinin kanser riskini artırmadığı belirtilmiştir.
Dünyada ortalama 8 bayandan 1’inin göğüs kanseri olduğu bilinmektedir, bu da tertipli göğüs denetiminin yapılmasını değerli hale gelmektedir. Şu andaki mevcut tedavi prosedürleriyle bu hastalık tedavi edilebilmektedir.
Uygun huylu göğüs hastalıkları;
-Meme kisti/Kistler -Yağ Nekrozu
-Fibroadenom -Filloid Tümör
-Mastodini/Mastalji(Meme Ağrısı) -Galaktosel
-Meme başı akıntısı -Adenoizis
-Duktal Ektazi -Jinekomasti
-Mastit -Mondor Hastalığı
-İntraduktal Papillom -Granülamator Mastit
Göğüs hastalıkları denince akla birinci gelen göğüs kanseri olmasına karşın güzel huylu göğüs hastalıkları daha yaygın görülmektedir. Uygun huylu göğüs hastalıklarının birçok bulgusu göğüs kanseriyle benzerlik gösterir. Bu nedenle kesinlikle göğüs kanseri ekarte edildikten sonra tedavisi yapılmalıdır. Göğüste ele gelen her kitle kanser değildir. Fakat kesinlikle ayrımı yapılmalıdır. Bu kitlelerden;
-içi sıvı dolu olan keselere kist,
-içi farklı doku ile dolu olanlara da solid kitle diyoruz.
Bu iki kitlenin ayrımında göğüs ultrasonundan yararlanılır.
Göğüs Kisti/Kistler;
Göğüste en sık görülen lezyonlardır. Göğüsteki süt kanalı bezlerindeki genişlemeler sonucu oluşur. 25-45 yaş ortası bayanlarda daha sık görülür. Tek ya da birden fazla olabilir. Tek ve büyük olan kistlerde, kist içindeki sıvı iğne ile boşaltılabilir. Kist içinden alınan sıvının özelliğine nazaran cerrahi gerekebilir. Kist boşaltıldıktan sonra tekrarlayan kistler için de cerrahi önerilir. Çoğunlukla göğüste ağrı ve ele gelen kitleyle fark edilir.
Kistin cerrahi endikasyonları;
-Kist içerisinin boşaltıldıktan sonra kitle kalması,
-Kist içerisinin kanlı olması,
-Patolojik incelemenin kuşkusu,
-Aspirasyon sonrasında tekrarlaması.
Fibroadenomlar;
Göğüs kistlerinden sonra göğüste en sık görülen kitle sebebidir. 30 yaş altında sık görülür. Gebelikte büyümeye eğilimlidir. Düzgün hudutlu, sert ve hareket eden kitlelerdir. Boyutları değişkendir. Ekseriyetle 2-3 cm ve üzeri olan fibroadenomların cerrahi olarak çıkarılması önerilmektedir. Fibroadenomlar kansere dönüşmez. Süratli büyüme görülebilir. Doğum denetim hapı kullanımı fibroadenomlarda artış göstermez.
Göğüs Ağrısı (Mastodini/Mastalji);
Bayanlarda en sık görülen göğüs şikayetidir. Büyük kısmı fizyolojik ağrı dediğimiz mensturasyon öncesi hormonal değişikliklere bağlıdır. Göğüs ağrısıyla kanser birlikteliği az görülür. Göğüs kanserleri ekseriyetle ağrısız seyreder. Göğüs ağrısının en sık sebebi hormonal değişikliklerdir. Fibrokistik göğüs yapısına sahip bayanlarda, adete yakın periyotlarda adet ağrısı sıklıkla gözlenir. Göğüs ağrısı olan her hasta kesinlikle doktor tarafından kıymetlendirilir. Muayene ve tetkikleri yapıldıktan sonra olağan olarak değerlendirilirse semptomatik tedavi edilir. Birtakım durumlarda kafein, tuz ve yağ kısıtlaması, destekleyici südyen kullanımı önerilir. Medikal tedaviden de yarar görür.
Göğüs Başı Akıntısı;
Göğüs başı akıntısı değişik vakitlerde ortaya çıkabilir. Göğsün sıkılarak göğüs başından akıntı gelmesi olağan olarak kabul edilir. Göğüs başı akıntısının ciddiye alınması ve kanser ile ilişkilendirilebilmesi için resen akıntının olması gerekir. Göğüs başı akıntısı bulunan bayanlarda akıntının bizatihi olması ve kahverengi-kırmızı renkte olması kanseri düşündürebilir. Bilhassa kanlı ya da kahverengi renkte değerli bir bulgudur. Bu türlü durumlarda göğüs başı akıntısından örnek alınarak laboratuvar incelemesi yaptırılmalıdır. Fakat her göğüs başı akıntısı aksi ispat edilene kadar patolojik kabul edilmelidir. Göğüs başı akıntısının büyük çoğunluğu doğum denetim hapına, gebeliğe, mensturasyona, travmalara, mekanik uyaranlara ve ilaçlara bağlı olarak gelişir. Fizyolojik akıntılar genelde tedavi gerektirmez.
Duktal Ektazi;
Göğüs başı altında yer alan göğüs kanallarının genişlemesi ve bunların etrafında inflamasyon ve fibrozis denilen değişikliklerle karakterize bir durumdur. Göğüs başından berrak, kanlı yahut iltihaba misal akıntıya neden olabilir. Muayenede kitle olarak ele gelebilir. Az olarak cerrahi gerektirir. Cerrahisinde genişlemiş olan göğüs kanalıyla birlikte etraf dokuların çıkarılması kafidir.
Mastit;
Göğüs dokusunun enfeksiyonudur. Ekseriyetle emzirme devrinde görülür. Göğüs başındaki çatlak ve erozyonlardan giren bakterilerle oluşur. Göğüste sertlik, kızarıklık, ağrı, ısı artışı meydana gelirken ateş yüksekliği, genel durum bozukluğu görülebilir. Şayet bu durum ilerlerse, göğüste apse gelişebilir. Göğüs apsesi oluşmadan enfeksiyon bulguları saptanırsa antibiyotik ile tedavi edilir. Emzirme durdurulabilir. Tedavi geciktiği taktirde tek ya da çok sayıda apse görülür. Şayet apse oluşmuş ise kesinlikle boşaltılması ve alınan örnekten kültür antibiyogram yapılarak uygun antibiyotik tedavisi verilir. Emzirme dışında meydana gelen enfeksiyonlar subareolar mastit olarak isimlendirilir. Bu da göğüs başı etrafında gelişen bir iltihap çeşididir. Sigara kullanımıyla ilişkilendirilir. Tedavisinde antibiyotik kullanılır. Apse gelişir ise, apse drene edilmelidir. Tekrarlama eğilimi gösterebilir. Mastit tanısı konmuş hastalar antibiyotik tedavisi alırken emzirmeye devam edebilir. Gereğince göğsün boşalmadığı düşünülür ise pompa yardımı ile göğüsteki süt boşaltılır ve süreç öncesinde sıcak uygulama yapılabilir. Sıcak uygulama, göğüs boşalmasını rahatlatıp, hızlandırır. Kronik hastalığı olanlar ve immünitesi baskılanmış hastalarda göğsün diğer yerlerinde de enfeksiyon gelişebilir. Tedavi tekrar antibiyotik, apse gelişmişse drenaj, şayet kuşkulu bir durum yahut kitle kelam konusu olursa biyopsi ile göğüs kanseri ekarte edilmelidir.
İntraduktal Papillom;
Göğüs başı ardındaki kanallar içerisinde oluşan yeterli huylu kitlelerdir. Ekseriyetle 40-50 yaş ortası görülür. Göğüs başı akıntısıyla kendini gösterir. Akıntı değişik özelliklerde olabilir. Muayenede ele gelme mümkünlüğü azdır. Gerektiği durumlarda cerrahi olarak içinde bulunduğu kanalla ile birlikte çıkartılır. Kanlı göğüs başı akıntısının en sık rastlanılan sebebidir.
Yağ Nekrozu;
Ender görülen bir göğüs lezyonudur. Yağ dokusundan güçlü olan göğüslerde görülür. Travma ve enfeksiyon nedeniyle oluşabilir. Kitle oluşturması göğüs başında yahut derisinde çekinti oluşturması nedeniyle kanser ile karışabilir. Radyoterapi ve segmental rezeksiyon sonrası sık görülür. Muayene ve mamografi bulguları göğüs kanserine çok benzediğinden biyopsi ya da açık cerrahiyle kesin teşhis ve tedavisi yapılır.
Filloid Tümör(Sistosarkoma Filloides);
Fibroadenomun bir tipi olarak kabul edilir. Süratli büyüdüğü için birinci müracaatta fibroadenomdan daha büyük boyuttadır. Bu tümör çoklukla düzgün huyludur. Az olarak makus huylu cinsine rastlanır. Muayenede sert, hareketli ve lobüllü bir kitle olarak ele gelir. Büyüklüğü 3-4 cm üzerindedir. Düzgün huylu olan tıbbın tedavisinde etrafında göğüs dokusuyla birlikte kitlenin çıkartılması kafidir. İmaj olarak karnabahar görünümünde olup, kistik boşluklara hakikat gelişen polipoid kitle biçimindedir. Mamografide fibroadenomdan ayırt edilemez. Fibroadenoma nazaran daha ileri yaşlarda görülür. Göğüste görülen kitlelerin %1’inden daha azını oluşturur. Makus huylu olanlarda kolay mastektomi kafidir. Koltuk altı lenf bezlerine yayılım bildirilmemiştir. Bu yüzden koltuk altı cerrahisi yapılmaz. Sıklıkla göğüste lokal nükslerle seyreder.
Galaktosel;
Emzirme periyodunda yahut emzirme kesildikten sonra görülen az bir hastalıktır. Sütün kistik bir yapıda birikmesiyle oluşur.
Adenozis;
Göğüs dokusundaki süt üreten yapıların/kanalların çoğalmasıyla meydana gelen yeterli huylu bir oluşumdur. Göğsün rastgele bir yerinde olabilir. Sonları net olmayan nodüller olarak ele gelir. Lezyon yaşlandıkça fibrozis gelişir. Kesin teşhis için biyopsi yapılır.
Jinekomasti;
Erkeklerde görülen çeşitli faktörlerin tesiriyle göğüs büyümesidir. Jinekomasti fizyolojik olarak yenidoğan devri, ergenlik ve yaşlılık periyodunda de görülebilir. Patolojik jinekomasti ise, birçok kronik hastalık, ilaç ve tümörle birliktelik gösterebilir. Lakin genel olarak jinekomasti, erkek göğsünde kanser riskini artırmaz.
Oluşumunda östrojen hormon fazlalığı, androjen yetmezliği ve ilaçlar rol oynar. 10 yaş altı çocuklarda erken ergenlik bulgularıyla olan yahut olmayan jinekomasti, tümör açısından endokrin kıymetlendirme gerektirir. Ergenlik devrinde görülen jinekomasti tedavi edilmez, 2-3 yılda tabiatıyla düzelir ve ekseriyetle tek taraflıdır. Nadiren tedavi gerektirecek kadar önemli olursa yahut denetim süreci içerisine gerilemez ise, ruhsal problemlere yol açarsa, cerrahi düşünülebilir. Yaşlılık da görülen jinekomasti ise ekseriyetle iki taraflıdır. Jinekomastili hastalarda ortaya çıkan önemli ağrı, hassasiyet ve toplumsal hayatı bozan durumlarda tedavi gerektirir. Medikal tedavi kullanılabilir. Cerrahi; kanser tanısı konulur ise ve kozmetik nedenlerle yapılır. Cerrahi olarak subkutanoz mastektomi denilen jinekomasti dokusunun alınması formundadır. Kanser ekarte edilirse liposuction üzere minimal invaziv cerrahi yollar kullanılabilir. Jinekomasti, göğüs kanserine yol açan bir lezyon değildir.
Mondor Hastalığı;
Göğsün yüzeyel toplardamarlarında pıhtılaşma ve buna bağlı olarak gelişen enflamasyon halidir. Oluşumunda lokal travma ve zorlayıcı sert hareketler sorumlu tutulur. Olayın başlangıcında göğüste lokalize ağrı ve hassasiyet vardır. 3-4 hafta içerisinde ağrı azalır. 5-6 hafta içerisinde lezyon büsbütün kaybolur. Ekseriyetle tedavi gerektirmez.
Granülamatoz Mastit;
Gelişmekte olan ülkelerde ve immünitesi baskılanmış hastalarda sık görülür. Geçirilmiş enfeksiyon ve travma nedenleri ortasında olabilir. Görüntüleme prosedürleriyle kanser, sıklıkla karıştırılabilir. Antibiyotik tedavisine karşın tekrarlayan apseler görülebilir. Görüntüleme formüllerine karşın kanserden ayırmak hayli zordur. Kesin teşhis için kesinlikle biyopsi gerekir. Küçük kitleli hastalar takip edilebilir. Birden fazla odakta ise immüniteyi baskılayan ilaçlar kullanılabilir. Bağışıklığı baskılayan ilaçlara yanıt verirse cerrahi olarak çıkarılabilir. Bunun dışında enfeksiyona bağlı olan mastitte, tüberkülöz, sarkoidoz, tifo, mantar enfeksiyonları üzere enfeksiyon kaynaklara sebep oluşturur. Genç, doğurganlık çağındaki hastalarda idiopatik lobüler granülamatoz mastit sık görülür. Bu çeşit başka enfeksiyon kaynaklarına bağlı olan granülamatoz mastitlerden ekarte edilmelidir. Çoğunlukla sebebi bilinmemektedir. Göğüste kitle, apse ve tekrarlayan akıntıya sebep olan lezyonlar görülür. Buna bağlı tekrarlayan mastit, apse ve göğüs başında çekinti olabilir. Göğüs kanserinin ayırtıcı tanısı yapılmalıdır. Tedavisinde kitle ve akıntı yapan sinüs ağızlarını içine alacak biçimde total eksizyon ile tedavi edilir.
Kendi Kendine Göğüs Muayenesi;
Kendi kendine göğüs muayenesi, göğüs lezyonlarının erken tanınması açısından değerlidir. Hastalar bu muayene ile göğsünde bulunan kitleleri büyük çoğunlukta tespit edebilirler. Her göğüsteki kitle kanser manasına gelmez. Birden fazla kitle düzgün huyludur. Yeni ortaya çıkan ve büyüyen kitleler kanser açısından kıymetli olabilirler.
Göğüs dokusu, bayanın yaşı ve hormonal durumuna nazaran değişik form ve büyüklüktedirler. Adet devrine yakın ve adet devrinde göğüs dokusunun yoğunluğu ve büyüklüğü değişiklik gösterir. Bu periyotta göğüsler daha hassastır. Adetin birinci haftası göğüs dokusunun büyüklüğü ve hassasiyeti azaldığı için en küçük ve olağan halini alır.
Kendi kendine göğüs muayenesi adetin 5.-10. günlerinde yapılmalıdır. Adet görmeyen bayanlar, her ayın tıpkı gününde göğüs muayenesini yapmalıdırlar.
Hastalar bedeninin üst yarısı büsbütün çıplak olacak biçimde ayna karşısına geçerek, kollarını beline koyup, yana açarak ve üst kaldırarak göğsün gözle muayenesini yapmalıdır. Burada göğüste bir çekinti, dışa yanlışsız bir çıkıntı ya da bir asimetri var mı denetim edilir. Daha sonra düz bir tabana uzanarak muayene edeceği göğsün altına küçük bir yastık yerleştirerek birebir taraftaki elini başının altına koyup, öbür elinin parmak uçları ile göğüs duvarı ortasına memeyi sıkıştırarak göğüs başından başlayıp dairesel hareketlerle ya da çizgisel biçimde tüm memeyi denetim eder. Göğüs başından göğüs dışına gerçek her seferinde öteki bir çizgisel alan olacak formda muayeneyi tamamlar. Bir taraf göğüs muayenesi bitince öteki tarafa geçilir.
Koltuk altı muayenesi için hasta oturur duruma gelir. Muayene edilecek göğüs tarafındaki kol aşağı salınır. Öteki taraftaki elin parmak uçları ile bütün koltuk altı çukuru muayene edilir. Bu muayene yumuşak hareketlerle ve nazikçe yapılmalıdır.
Kendi kendine göğüs muayenesi, ayda 1 defa yapılmalıdır. Daha sık yapmak göğüsteki lezyonun tanısı açısından daha manalı değildir. Zira göğüs kanserinin 1 cm çapa ulaşması için geçen mühlet ortalama 5 yıldır. Bu muayenenin emeli hastanın teşhis koyması değildir. Yılda 1 kere tabip tarafından bedellendirilen hastanın kendi kendine göğüs muayenesi ile fark ettiği bir anormallik için daha erken tabibe başvurmasını sağlar. Hasta, kendi kendine göğüs muayenesinde kuşkulu bir bulguda tabibe başvurmalıdır. Rastgele bir kuşkulu durum yoksa yılda 1 defa doktor muayenesi kafidir. Yüksek risk kümesindeki hastalar (aile öyküsü, bir göğüste kanser tanısı almış hastalar gibi) için daha sık doktor denetimi gerektirebilir.
Göğüs kanseri konusunda hastalar gerçek bilgilendirilmeli, kanser kaygısıyla yaşamamalıdırlar.
Kanser dünyada değerli bir sıhhat sorunu olup, ülkemizde de kıymeti artmaktadır. Günümüzde kimi kanserlerden korunmak mümkün olup, birçok kanser çeşidi de tedavi edilebilir. Erken teşhis, kanserle gayretin temel unsurlarından biridir. Kanser tüm doku ve organlarda görülebilen bir hastalık olması nedeniyle, erken teşhis lakin sistemli denetimlerle mümkün olabilir.
Kendi kendine göğüs muayenesi 20 yaşında başlamalı ve her ay nizamlı olarak yapılmalıdır. Kendi kendine göğüs muayenesinde hedef, hastanın kendi göğsünü daha âlâ tanıması ve göğüste oluşan değişikliği kendi fark etmesidir. Göğüsteki kitlelerin büyük çoğunluğunu bayanlar kendisi bulur. Bu da erken teşhiste epeyce kıymetlidir. Kendi kendine göğüs muayenesi, öğrenilmesi kolay, zararsız ve fiyatsız bir muayenedir. Bu muayenede; göğüste kitle, göğüslerden birinin olağandışı büyümesi, göğüslerden birinin çok sarkık olması, göğüs cildinde buruşma, göğüste portakal kabuğu görünümü, göğüs ucunda çukurlaşma, göğüs ucunda kanlı akıntı, göğüs ucunda renk değişikliği, kolda şişlik, koltuk altında ele gelen kitle saptanabilir. (saptanan kitlenin büyüklüğü-fotoğraf)
MEME SIHHATİNİZ PARMAKLARINIZIN UCUNDA
Makromasti;
Ülkü göğüs ölçüsü, 300-350 cm3 olarak belirtilmiştir. Ülkü göğüs hacminin, %50’den fazla artışının olmasına makromasti denir. Bu hastalar çoğunlukla boyun ağrısı, omuz ağrısı, kol ağrısı, sırt ağrısı, bel ağrısı, koltuk altı basısı, sırt omurlarında eğilme, teneffüs meşakkati, göğüs ağrısı, göğüs altı/arası mantar enfeksiyonu, kozmetik sorun, sütyen bulma sorunu ve fizikî aktivite kısıtlılığından şikayetçidirler. Makromasti, yalnızca estetik bir sorun değil, bir sıhhat meselesidir. Bu hastaların mevcut şikayetleri nedeniyle birçok farklı hekim tarafından görülmesi gerekir ve birçok tetkik yapılması gerekir. Bu nedenle makromasti bir sıhhat sorunudur. Bu nedenle, bu hastaların şikayetleri önemli bir işgücü kaybı, para, sıhhat hizmeti olarak karşımıza çıkar. Makromastik hastalarda, benign göğüs hastalıklarının sayısında artış gözlenir. Göğüs kanseri görülme ihtimali de başka hastalara nazaran fazladır. Makromastiyi bir hastalık olarak kabul ederek, tedavi yapılması uygun olur.
Bu hastaların büyük çoğunluğu bu klinik sorunları kabullenmiştir ve görüntüleme formüllerinin de bu hastalarda aktifliği azalmıştır. Makromasti, kanserin erken teşhisinde mani teşkil eder. Kansersiz küçültme ameliyatlarının kanser riskini de azalttığı belirtilmiştir. Makromasti, estetik bir sorun değil. Gerçek bir göğüs bağımlılığıdır.
Göğüs Kanseri;
Süt bezleri ve süt kanallarını oluşturan kanalların denetimsiz çoğalmasıyla gelişir. (Erzurum vilayet sıhhat müdürlüğü göğüs k. Fotoğrafı)
Östrojen bağımlı, endokrin bir tümördür. Göğüs kanseri, bayanlarda en sık görülen kanser çeşididir. Birebir vakitte birçok ülkede mevt sebebinin en baştaki sebebidir. Ülkemizde de bayanlarda en sık görülen 10 kanser tipinden birinci sıralarda yer alanıdır. Göğüs yapısı, süt salgılayan lobüller ve salgılanan sütü göğüs ucuna taşıyan kanallardan oluşur. Ve bu 2 yapının denetimsiz çoğalmasıyla kanser gelişir. Süt salgılayan kısımda gelişen kansere lobüler kanser, süt kanalından gelişen kansere duktal kanser denir. En sık görülen duktal kanser olup, göğüs kanserinin büyük çoğunluğunu oluştururlar. Bayanlarda en sık görülen kanser göğüs kanseridir. Dünyada ortalama her 8 bayandan 1’inde göğüs kanseri görülmektedir. Göğüs kanserinin nedenleri ve risk faktörleri denetim edilebilen ve denetim edilemeyen olarak 2’ye ayrılırlar.
Denetim edilemeyen risk faktörleri;
1- Yaş;
20 yaş altında pek görülmez iken yaş ilerledikçe risk artar. 50 yaş üzerinde dada sık görülür.
2-Cinsiyet;
Göğüs kanseri, yalnızca bayanlara has bir kanser değildir. Tüm göğüs kanserlerinin %99’u bayanlarda, %1 erkeklerde görülür.
3-Aile Hikayesi;
Kişinin yakın akrabalarında (anne, kız kardeş, teyze…) göğüs kanseri varsa görülme sıklığı artmaktadır. Göğüs kanserinin %5-10 kadarının genetik olduğu belirtilmişken, göğüs kanseri olan bayanların yaklaşık %75’i de bilinen risk faktörü olmayan bayanlarda ortaya çıkar. Göğüs kanseriyle bağlı olan BRCA-1 ve BRCA-2 genlerini taşıyan bir şahısta 70 yaşına kadar göğüs kanseri görülme riski %50’nin üzerindedir.
4- Öbür Göğüste Kanser Varsa;
Bir göğsünde kanser olan kişinin başka göğsünde de çıkma riski öbür bayanlardan daha fazladır.
5- Erken Adet/Geç Menapoz;
Birinci adet yaşı 12 yaşından küçük, menapoz yaşı 50’den büyük olan bayanlarda risk fazladır. Bunun sebebi de östrojen hormonuna maruz kalınan müddette artış olmasıdır. Östrojene maruz kalınan mühletin azalmasının ise gözetici olduğu düşünülmektedir.
Kısırlık tedavisinin göğüs kanseri riskinde tesiri tam bilinmemektedir. Emzirme ise, göğüs riskini azaltmaktadır.
6- Doğum Hikayesi;
Hiç doğum yapmamış bayanlar kanser açısından riskli kümeye girerler. Birinci doğum yaşı 30 ve üzeri olan bayanlarda kanser riski birinci doğum yaşı 20 yaş olan bayanlara nazaran daha fazladır.
7- Irk;
Beyaz ırka ilişkin bayanlarda göğüs kanseri, siyah ırka ilişkin bayanlardan daha fazladır. Lakin siyah ırkta mevt oranı yüksek bildirilmiştir. Bu durumda, hayat usulü ve sosyoekonomik durumdan kaynaklandığını düşündürmektedir.
Denetim edilebilir risk faktörleri;
1-Alkol;
Alkol alımının artmasıyla kanser riski artmaktadır.
2-Yağlı Diyet/Şişmanlık;
Bilhassa hayvansal yağ ile güçlü diyetlerin göğüs kanser riskini artırdığı saptanmıştır.
3-Radyasyon;
Mamografiye bağlı göğüs kanseri gelişme riski çok düşük oranda bir risk olarak kabul edilir (yaklaşık 1/1.000.000 gibi). 30 yaşın altında radyasyona maruz kalmak, göğüs kanseri riskini artırır.
4-Doğum Denetim Hapı Kullanımı;
35 yaş altında OKS kullanımı göğüs kanser riskini hafif artırdığı saptanmıştır. 1. derece akrabalarında göğüs kanseri görülen hastaların kullanmaması önerilir.
5-Menapoz Sonrası Hormon Tedavisi;
Uzun müddetli ve aralıksız OKS kullanımının riski artırdığı bildirilmektedir.
6-Egzersiz;
Sistemli olarak fizikî antrenman yapan bayanlarda göğüs kanser riskinin daha düşük olduğu görülmüştür.
Göğüs Kitlelerinin Belirti ve Bulguları;
1-Memede Kitle;
Göğüs kanseri hastalarının büyük bir kısmında değerli bir bulgu kitle bulmaktır. Kitlelerin büyük çoğunluğu ağrısızdır. En fazla göğsün üst dış kadranında bulunur. Sonları düzgün tespit edilemeyen, kaba ve pürtüklü olarak ele gelir. Göğüste tespit edilen kitlelerin büyük çoğunluğu güzel huyludur. Fakat göğüsteki her kitle aksi ispat edilene kadar kanser olarak kabul edilip gerekli araştırmalar yapılmalıdır.
2- Göğüs Başı Akıntısı;
Bizatihi olan tek taraflı ve kanlı göğüs başı akıntısının yaklaşık %10 kadarı kansere bağlı olabilir ve her göğüs başı akıntısı kesinlikle ciddiye alınıp, değerlendirilmelidir.
3-Ağrı;
Göğüs kanserinde ağrı daha çok geç periyotta ortaya çıkar. Klinik rastgele bir belirti olmadan kansere bağlı ağrı çok azdır. Ekseriyetle düzgün huylu göğüs hastalıklarında görülür.
4- Göğüs Ucu Çekintisi;
Genelde göğüs başına yakın yerleşen kanserlerde görülür. Lakin yapısal olarak da bu imaj saptanabilir. Yapısal olarak saptananlar patolojik değildir. Sonradan çıkan, tek taraflı olan göğüs başı çekilmesi kanser olarak kesinlikle değerlendirilmelidir.
5- Göğüs Derisinde Ödem;
Göğüs kanseri hücrelerinin lenf damalarını tıkaması sonucu göğüs derisi kalınlaşır ve portakal kabuğu görünümü alır. Bu da göğüs kanseri görülmesinin bir belirtisidir.
6-Meme Başı ve Etrafındaki Deride Egzama/Döküntü;
Tahrişe bağlı lezyonlar yaklaşık 1-2 haftalık uygun tedaviyle düzelirken kansere ilişkin lezyonlar düzelmez. Ve kesinlikle denetim gerektirir.
7-Koltuk Altında Ele Gelen Kitle;
Tümörün lenf damarlarından ilerleyip koltuk altındaki lenf bezlerine yayılmasıyla oluşur. Kesinlikle aydınlatılması gerekir.
Göğüs Kanserinde Erken Teşhis;
Göğüs kanser sıklığı giderek artmasına karşın erken teşhis konulma talihi da yüksektir. Ve erken teşhis konulduğunda hastaların bu hastalıktan büyük oranda kurtulma bahtı vardır. Erken teşhiste en büyük ögelerden bir tanesi kendi kendine göğüs muayenesidir. Bayanlar çoklukla 1 cm büyüklüğe ulaşmış bir kitleyi fark edebilirler. Kendi kendine göğüs muayenesinin yanı sıra, tabip muayenesi ve göğüs için yapılan görüntüleme prosedürleri de erken teşhis da büyük rol oynar.
1 gram göğüs kanseri dokusu ortalama 8 yılda gelişir. Diğer bir deyişle, 1 cm göğüs kanseri oluşabilmesi için ortalama 5 yıl geçmektedir. Şayet göğüs kanseri tedavi edilmez ise, uzak organ metastazları ile 5 yılda ölür. Erken evrede tedavisi mümkün iken, uzak organ metastazı yapmış evrede tedavisi mümkün değildir. Göğüs kanser tedavisi, multidisipliner bir yaklaşım gerektirir. Göğüs kanserinde, erken teşhisteki gaye göğüs kanserinin biyolojik olarak başlamasından sonra klinik olarak semptom vermeden tespit edilmesidir.
Mamografi;
Hastanın muayenesinden sonra kimi ek görüntüleme prosedürleri gerekebilir ve göğüs için bu görüntüleme formüllerinin başında mamografi gelir. Göğüs kanserini en erken saptayabilen yol mamografidir. Mamografi, düşük doz X ışını kullanılarak uygulanan bir sistemdir. Hedef, göğüs kanserini mümkün olduğunca erken saptamaktır. Göğsün 2 katman ortasına sıkıştırılarak üstten aşağıya ve sağdan-sola çekim yapılan bir görüntüleme sistemidir. Bayanların bir kısmında çok ağrılı bir sistem olarak bilinir. Hakikat ve tecrübeli ellerde mamografi çekimi hiçbir vakit dayanılamayacak ağrıya sebep olmayacağı üzere çekilen mamografinin kalitesi açısından da büyük ehemmiyet taşır. 40 yaşın üzerinde şikayeti olsun ya da olmasın, her bayanın yılda 1 sefer mamografi çekilmesi gerekir. Erken teşhis açısından bu kıymetlidir.
Göğüs Ultrasonografisi;
Ultrason, ses dalgaları kullanılarak elde edilen bir görüntüleme metodudur. Ses dalgalarının ekrana yansımasıyla oluşturulan imgeler, göğüs içindeki oluşumları kıymetlendirir. Ultrason ile göğüsteki kitlenin solid ya da kistik ayrımı net olarak yapılır. Radyasyon içermemesi nedeniyle istenilen sıklıkta ve rahatlıkla yapılabilir. Mamografide ağır göğüs dokusu saptanan hastalara önerilir. En çok tecrübe gerektiren inceleme yollarından bir adedidir. Bulguların gözden kaçmaması ve yanlış değerlendirilmemesi için tecrübe ve deneyim değerlidir.
Manyetik Rezonans (MR);
Mamografik anormalliklerin tanımlanmasında kullanılır. Yüksek riskli bayanların ve yeni göğüs kanseri tanısı almış bayanlarda uygulanmaktadır. Dens göğsü olan ve mamografik olarak değerlendirilemeyen hastalarda tercih olabilir. Şayet bir kitle yalnızca MR’da görülebiliyor ise kesinlikle biyopsi yapılmalıdır. Tedavisi yapılmış bir göğüs kanserinin, nüksü açısından da kıymetlendirme yapılabilir.
Pozitron-Emisyon Tomografisi (PET);
Yeni ve hala araştırmaların devam ettiği bir kanser teşhis tekniğidir. Uygulamada hastaya radyoaktif unsur verilir. Kanser hücreleri öbür hücrelere nazaran süratli çoğalan hücrelerdir. Ve bu kanser hücreleri verilen radyo-aktif unsurları daha evvel ve süratli fiyatlar. Bu prosedürle beklenen kanser hücresinin yerini tespit eden bir görüntüleme formülüdür. Bu görüntüleme metodu ile kanserin yayılımını (metastazını) saptamak, lenf bezlerinde kanser olup olmadığını tespit etmek hedefiyle kullanılır. Hastaya tedavinin bir modülü olan kemoterapi ve radyoterapi sonrasında kanserin ne durumda olduğunun araştırılmasını sağlar. PET, mamografi ve ultrasonun yerine tercih edilen bir formül değildir. Göğüs kanseri taramasında kullanılmaz.
Tomosentez;
Son vakitlerde kullanılmaya başlanan bu görüntüleme yolu, göğüs dokusunu 3 boyutlu olarak değerlendirebilmektedir. Bu teknikle değişik açılardan çok sayıda imaj alınarak bilgisayar sistemiyle tomografi çekimi üzere göğüs dokusunun milimetrik kesitler biçiminde 3 boyutlu olarak değerlendirilmesini sağlar.
Göğüs kanserinin tedavisi multidisipliner bir yaklaşım gerektirir. Cerrahi tedavi göğüs kanseri tedavisinin birinci basamağını oluştursa da, tümörün göğüs kanserinin büyüklüğüne, yayılımına, cinsine bağlı olarak öteki tedaviler öncelik alabilir. Cerrahi ve radyoterapi lokal denetimi sağlarken, kemoterapi ve hormonoterapi sistemik denetimi sağlar. Göğüs kanserinde tedaviye karar verilirken tüm tedavi seçenekleri hastayla birlikte tartışılarak karar verilir. Göğüs kanserinin tedavisinde muvaffakiyet, hastalığın erken evrede yakalanmasıyla alakalıdır. Hastalardan düzgün bir kıssa alınmalı, muayene yapılmalı ve gerekli olan görüntüleme yolları yapılmalıdır. Bütün bunlar yapıldıktan sonra uygun hastalara biyopsi ile teşhis konulmalıdır. Tüm bunlar ile hastalığın evrelemesi yapılır. Evreleme, hastalığın teşhis anındaki durumunu belirleme sürecidir. Buna nazaran uygulanacak tedaviyi ve bundan sonra hastalığın süreci hakkında karar vermeyi sağlar.
Mastektomi;
Göğüs dokusunun tümüyle alınmasıdır. Göğüs gözetici cerrahi uygun olmadığı durumlarda yapılır. Hastanın koltuk altı lenf tavrı var ise, göğsün tamamı ve koltuk altı lenf bezlerinin çıkarılması uygulanır buna da modifiye radikal mastektomi denir.
Göğüs Gözetici Cerrahi;
Göğüs hami cerrahideki asıl hedef, cerrahi sonrası yeterli bir kozmetik sonuç sağlayarak göğüs kanserini tedavi etmektir. Günümüzde erken evre göğüs kanserlerinde standart tedavi olarak kabul edilir. Erken teşhis metotları hastaların farkındalığının artması, hastalığın erken evrede yakalanması göğüs hami cerrahiye imkan sağlamaktadır. Hastalarda göğsün büsbütün alınması, ruhsal travmayla birlikte depresyon, his bozuklukları, cinsel istek kaybı, vücut algısında azalma, kadınlık özelliklerini kaybetme, hastalığın tekrarlaması üzere telaşlar yaratmaktadır. Göğüs korucu cerrahi, hastanın kabulü, göğsün uygunluğu ve tümörün uygunluğu durumunda göğsün korunarak kanserli kısmın alınmasıyla yapılan bir cerrahi süreçtir. Göğüs esirgeyici cerrahi yapabilmek için hastaya tüm cerrahi süreçler anlatılmalı ve hastanın uygulanacak tüm tedavileri kabul etmesi gerekmektedir. Göğüs esirgeyici cerrahi sonrası kalan göğsün estetik olarak tatminkar olmalı ve hastanın mutlak radyoterapi alabileceği bir merkeze ulaşabiliyor olması gerekmektedir. Zira göğüs hami cerrahiden sonra kesinlikle radyoterapi gerekmektedir.
Sentinal Lenf Nodu Biyopsisi (SLNB);
Göğüsteki lenf akımı büyük oranda koltuk altı lenf bezlerine doğrudur. Bu nedenle birinci evvel koltuk altı lenf bezleri tutulur. Göğüs kanserinde koltuk altı lenf bezlerinin durumu evrelemeyi münasebetiyle tedaviyi ve takibi kıymetli hale getirir. Tümörün koltuk altı bezine yayılmış olması koltuk altı lenf bezlerinin çıkarılmasını gerektirir. SLNB sürecinde mavi boya (izosülfan mavisi yahut metilen mavisi) tek başına yahut radyoaktif bir unsurla birlikte (roll) tümörün olduğu bölgeye yahut göğüs başının altına enjekte edilerek 10-15 dakika beklenir ve koltuk altı lenf bezlerine ulaşıldığında mavi boya tutmuş lenf bezleri ya da radyoaktif husus tutmuş lenf bezleri saptanarak koltuk altındaki birinci (sentinel) lenf bezi bulunarak çıkarılır. Sentinel lenf bezleri 1’den fazla olabilir. Ve bu lenf bezleri çıkarılarak tümör hücresi içerip içermediği patoloji tarafından ameliyat sırasında saptanır. Tümör hücresi görülmez ise süreç sonlandırılır. Tümör hücresi görülür ise, koltuk altı lenf bezleri temizlenir. Koltuk altı lenf bezlerinin tutulumu kanserin nasıl seyir edeceği konusunda kıymetli bir göstergedir. Koltuk altı lenf bezi temizlenen hastalarda kolda oluşabilecek şişlik için (kol ödemi) o kolu itinayla muhafazalı, o koldan kan alınması, tansiyon ölçülmesi, hijyenik kıl paklığı üzere durumlarda tüy dökücü kremlerle itinayla paklığı yapılmalı, travmadan kaçınması gerekmektedir. Koltuk altındaki lenf bezlerinin hakikat örneklenebilmesi için ortalama 10 tane lenf bezinin çıkarılması gerekmektedir. Bu hastalar kol travmasından, enfeksiyonundan korunmalıdır. SLNB’de kol ödemi görülme oranı hayli düşüktür. Hastaya süreçten sonra kesinlikle fiziki idman yaptırılmalıdır. Koltuk altında bu süreçten sonra ( koltuk altı lenf bezlerinin temizlenmesi) lenf sıvısı toplanabilir. Bunun için hastayı rahatsız etmediği sürece boşaltma muhtaçlığı yoktur.
Göğüs Rekonstrüksiyonu (Onarımı);
Bu operasyon sonrası hastaların ruhsal durumları üzerine olumlu tesirlerin olduğu, rastgele bir külfet olmadan takiplerinin rahatça yapılabileceği gösterilmiştir. Hastalığın tekrar etmesi yahut tedavinin başarısı üzerine olumsuz hiçbir tesiri yoktur.
Hastanın yalnızca kendi dokusuyla yapılan göğüs tamiratı otolok rekonstrüksiyon olarak isimlendirilir. Yüklü olarak karın, kalça, sırt ve iç bacak dokusundan alınan örneklerle yapılır. Bunların dışında implant ile rekonstrüksiyon (silikon ile onarım) yapılabilir. Bunlar kalıcı, sabit göğüs implantları ya da süreksiz müddet yerleştirilen doku genişleticileridir. En çok kullanılan kalıcı, sabit göğüs implantlarıdır. Bunlar, silikon özellikli, içi jel dolu, dışı pürtüklü protezlerdir. Şayet operasyon sonrası hastaya radyoterapi gerekiyor ise, uygun bir seçenek olmayabilir. Bu süreçte mümkünse göğüs başı korunarak göğüs derisi korunur, tüm göğüs çıkartılır ve kas altına ya da cilt altına silikon göğüs protezi yerleştirilerek süreç tamamlanır.
Risk Azaltıcı Cerrahi;
Risk azaltıcı cerrahide hedef; göğüs kanseri gelişme riski yüksek hastalarda kanser gelişmeden göğüs dokusunu alarak kanser riskini azaltmaktır. Günümüzde genetik teşhis metotların gelişmesi, ailesel geçişin anlaşılması, göğüs kanserine yol açan genetik bozuklukların ortaya çıkarılması, hastaların göğüs kanseri olması ihtimalini büyük oranda hesaplanabilmesidir. Bu çeşit hasta, seçimini yapmak için ayrıntılı genetik araştırma yapılmalı. Daha sonra hastayla tüm detaylar konuşulmalı ve tüm soru işaretleri kaldırılmalıdır. Risk azaltıcı cerrahi de 2 taraflı subkutan mastektomi sonrası implant(silikon) ile rekonstrüksiyon yapılarak hastaya hem göğüs kanseri riskini çok azaltmayı hem de estetik bir göğüsle hayatına devam etmeyi sağlar.
Radyoterapi (Işın Tedavisi);
X ışınları kullanılarak yapılan bir tedavi formudur. Ve cerrahi üzere tümörün lokal denetimini sağlamak hedefiyle yapılır. Cerrahi öncesi ya da sonrasında Tek başına ya da kemoterapiyle birlikte kullanılır. Göğüs esirgeyici cerrahi yapılan hastalarda kesinlikle yapılması gereklidir. Böylece tümörün tekrarlamasını azalttığı bildirilmiştir. Şayet göğsün tamamı alındı ise (mastektomi) tümör göğüs duvarına yahut göğüs cildine yapışık ise koltuk altındaki tutunan lenf bezi sayısı 4’ün üzerinde ise radyoterapi önerilir. Radyoterapi, cerrahi yara güzelleşmesinin tamamlanmasından sonra 6 ay içerisinde yapılmalıdır. Bu müddet uzarsa muvaffakiyet bahtı düşer. Şayet bu mühlet içerisinde kemoterapi gerekiyorsa, bitmesi beklenebilir ya da kemoterapiye orta verilerek radyoterapi yapılır, akabinde kemoterapiye devam edilir. Radyoterapideki gaye, tedavi edilen bölgedeki hücrelerin büyüyüp, çoğalmasını maniler. Radyoterapi sırasında kanser hücrelerinin yanı sıra olağan hücrelerde etkilenir fakat olağan hücreler tedavi sonrasında düzgünleşir. Şayet koltuk altına radyoterapi verilecekse kolda ödem olabilir (şişlik). Uygun merkezlerde ameliyat sırasında da radyoterapi yapılabilir.
Kemoterapi;
Kemoterapi, sistemik olarak tümör hücresi üzere süratli büyüyen hücrelere tesir eder. Ve bu hücrelerin büyümesini durdurmak yahut yok etmek emeliyle verilir. Kemoterapi de tek başına bir ilaç kullanılabileceği üzere çoğunlukla 1’den çok ilacın verilmesiyle gerçekleşir. Buradaki maksat, sistemik tedaviyi amaçlamaktadır. Kemoterapi, ileri hastalık durumunda (metastazların varlığında) primer tedavi modelidir. Kemoterapi ortalama operasyondan 1 ay sonra başlanır. Yara güzelleşmesinin tamamlanması gerekmektedir. Tercih edilen kemoterapi tedavisi, ortalama 4-6 kürden oluşur. Ortalama her kür ortası 2-3 haftadır ve kemoterapi kemik iliği ve immüniteyi olumsuz etkilediği için her tedavi öncesi kan tetkiki yapılır. Kemoterapinin sağladığı faydalar ortaya çıkarabileceği risklerden daha fazladır. Ve oluşacak her türlü yan tesir geçicidir.
Hormonoterapi;
Cerrahi tedavisi ve kemoterapisi bitmiş hastalara ameliyat sonrası dokulardan çalışılan östrojen ve progesteron reseptörlerinin durumuna nazaran şayet hassas ise hormon ilaçları verilir. Bu tedaviye hormonoterapi denir. Bedendeki östrojen ve progesteron hormonlarının ana kaynağı yumurtalıklardır. Göğüs kanseri de, hormona hassas bir kanser olması nedeniyle bu hormonlara yönelik yapılan tedavinin göğüs kanserinden kollayıcı özelliği saptanmıştır. Bu nedenle en çok kullanılan ilaç Tamoksifen’dir. Tamoksifen dışında Aromataz İnhibitörleri de kullanılmaktadır. Tamoksifen’in muhafaza maksadıyla kullanımı 5 yıldır. Tamoksifen kullanımı ile menapoz gibisi semptomlar ortaya çıkmasına sebep olabilir. Uzun mühlet kullanımı rahim kanseri riskini de artırabileceği için, kullanımı 5 yıl ile sınıflandırılmıştır. Menapoz sonrası verilen Aromataz İnhibitörlerinin ise kemik erimesi, eklem ağrısı üzere yan tesirleri mevcuttur. Ve bu hastalara kemik yoğunluğu ölçümü yapılmalı, kalsiyum destek edilmeli, fizik tedavi önerilmelidir.
Amaca Yönelik İlaçlar;
Bu ilaçlar, kanser hücreleri üzere süratli büyüyen tüm hücrelere saldıran kemoterapi ilaçlarından farklı bir düzenekle çalışır. Ve yalnızca kanser hücrelerine saldırır. Bu nedenle daha az yan tesire sahiptirler.
Erkek Göğüs Kanseri;
Tüm göğüs kanserlerinin %1’i erkeklerde görülür. Ailesel geçiş değerlidir. Bayanlara nazaran 5-10 yıl daha ileri yaşlarda görülür. Büyük çoğunluğu kanaldan gelişen kanserlerdir. Erkek göğüs kanserinde büyük oranda birinci bulgu göğüs başı akıntısıdır. Klinik olarak %90 hastada göğüs başı ardında ağrısız, tek taraflı, sert kitle bulunur. Tedavisi (cerrahi ve medikal) bayanlardaki üzeredir.
Göğüs süt üreten, 15-20 adet lobül denen bezler ve bu üretilen sütü göğüs başına taşıtan kanallar, göğüs başı ve büyük çoğunluğunu içeren yağlı takviye dokudan oluşur. Erkeklerde süt kanalları mevcut olup, süt üreten bezler yoktur. Bayanların büyük çoğunluğu hayatının bir periyodunda göğüsle ilgili şikayet yaşarlar. Göğüs muayenesi ergenlikten sonra yılda 1 kere uzman tabip muayenesi ve ultrason ile yapılmalıdır. 40 yaşa gelindiğinde muayene ve ultrasona mamografi eklenerek yıllık göğüs muayenesi yapılır. Şayet hastanın aile hikayesi (yakın akrabalarında göğüs kanseri) var ise, mamografi yaşı daha erkene çekilebilir. Birden fazla yakın akrabada kanser hikayesi olması durumunda genetik araştırma yapılabilir.
Göğüs muayenesi, ultrason ya da mamografi hastanın kanser oluşumuna mahzur değildir. Tertipli takip ve tedavi sistemleriyle oluşabilecek göğüs kanseri çok erken teşhis edilerek tedavisi yapılabilir. Hastayı doktor yılda 1 defa görür. Bu yüzden her bayan, her ay sistemli olarak kendi kendine göğüs muayenesi (ilgili kısımda detaylı bilgi alabilirsiniz) yaparak yılda yaklaşık 12 kere kendini kıymetlendirme fırsatı bulur. Buradaki gaye hastanın kendine teşhis koyması değil, rutin denetim öncesi saptamış olduğu anormalliği, yıllık denetimi beklemeden tabiple paylaşmasıdır.
Göğüste bir kadro değişiklikler hastayı kaygıya düşürebilir. Göğüs başında doğumsal olan çekintiler, patoloji teşkil etmez. Lakin yeni meydana gelmiş göğüs başı çekintisi kanser kuşkusu ile değerlendirilmelidir. Hiçbir bayanda göğüs simetrik değildir. Bu asimetri gözle fark edilebilecek kadar bariz olabileceği üzere, çoğunlukla fark edilemez. Bu durumda patoloji teşkil etmez.
Birçok hasta yalnızca mamografi yaptırmanın kâfi olduğunu düşünse de ve değişik branşlar tarafından değerlendirilse de göğüs hastalıklarının takip, tedavi ve cerrahisi Genel Cerrahi Kısmı tarafından yapılır. Muayene, ultrason ve mamografi birlikte yapıldığında bir bütünlük teşkil eder. Birbirinin tamamlayıcısıdır.
Hastalar için başka bir korku verici durumda mamografi sırasında göğse X ışını verilmesidir. Fakat rutin denetimler sırasında yapılan mamografinin kanser riskini artırmadığı belirtilmiştir.
Dünyada ortalama 8 bayandan 1’inin göğüs kanseri olduğu bilinmektedir, bu da tertipli göğüs denetiminin yapılmasını değerli hale gelmektedir. Şu andaki mevcut tedavi prosedürleriyle bu hastalık tedavi edilebilmektedir.
Uygun huylu göğüs hastalıkları;
-Meme kisti/Kistler -Yağ Nekrozu
-Fibroadenom -Filloid Tümör
-Mastodini/Mastalji(Meme Ağrısı) -Galaktosel
-Meme başı akıntısı -Adenoizis
-Duktal Ektazi -Jinekomasti
-Mastit -Mondor Hastalığı
-İntraduktal Papillom -Granülamator Mastit
Göğüs hastalıkları denince akla birinci gelen göğüs kanseri olmasına karşın güzel huylu göğüs hastalıkları daha yaygın görülmektedir. Uygun huylu göğüs hastalıklarının birçok bulgusu göğüs kanseriyle benzerlik gösterir. Bu nedenle kesinlikle göğüs kanseri ekarte edildikten sonra tedavisi yapılmalıdır. Göğüste ele gelen her kitle kanser değildir. Fakat kesinlikle ayrımı yapılmalıdır. Bu kitlelerden;
-içi sıvı dolu olan keselere kist,
-içi farklı doku ile dolu olanlara da solid kitle diyoruz.
Bu iki kitlenin ayrımında göğüs ultrasonundan yararlanılır.
Göğüs Kisti/Kistler;
Göğüste en sık görülen lezyonlardır. Göğüsteki süt kanalı bezlerindeki genişlemeler sonucu oluşur. 25-45 yaş ortası bayanlarda daha sık görülür. Tek ya da birden fazla olabilir. Tek ve büyük olan kistlerde, kist içindeki sıvı iğne ile boşaltılabilir. Kist içinden alınan sıvının özelliğine nazaran cerrahi gerekebilir. Kist boşaltıldıktan sonra tekrarlayan kistler için de cerrahi önerilir. Çoğunlukla göğüste ağrı ve ele gelen kitleyle fark edilir.
Kistin cerrahi endikasyonları;
-Kist içerisinin boşaltıldıktan sonra kitle kalması,
-Kist içerisinin kanlı olması,
-Patolojik incelemenin kuşkusu,
-Aspirasyon sonrasında tekrarlaması.
Fibroadenomlar;
Göğüs kistlerinden sonra göğüste en sık görülen kitle sebebidir. 30 yaş altında sık görülür. Gebelikte büyümeye eğilimlidir. Düzgün hudutlu, sert ve hareket eden kitlelerdir. Boyutları değişkendir. Ekseriyetle 2-3 cm ve üzeri olan fibroadenomların cerrahi olarak çıkarılması önerilmektedir. Fibroadenomlar kansere dönüşmez. Süratli büyüme görülebilir. Doğum denetim hapı kullanımı fibroadenomlarda artış göstermez.
Göğüs Ağrısı (Mastodini/Mastalji);
Bayanlarda en sık görülen göğüs şikayetidir. Büyük kısmı fizyolojik ağrı dediğimiz mensturasyon öncesi hormonal değişikliklere bağlıdır. Göğüs ağrısıyla kanser birlikteliği az görülür. Göğüs kanserleri ekseriyetle ağrısız seyreder. Göğüs ağrısının en sık sebebi hormonal değişikliklerdir. Fibrokistik göğüs yapısına sahip bayanlarda, adete yakın periyotlarda adet ağrısı sıklıkla gözlenir. Göğüs ağrısı olan her hasta kesinlikle doktor tarafından kıymetlendirilir. Muayene ve tetkikleri yapıldıktan sonra olağan olarak değerlendirilirse semptomatik tedavi edilir. Birtakım durumlarda kafein, tuz ve yağ kısıtlaması, destekleyici südyen kullanımı önerilir. Medikal tedaviden de yarar görür.
Göğüs Başı Akıntısı;
Göğüs başı akıntısı değişik vakitlerde ortaya çıkabilir. Göğsün sıkılarak göğüs başından akıntı gelmesi olağan olarak kabul edilir. Göğüs başı akıntısının ciddiye alınması ve kanser ile ilişkilendirilebilmesi için resen akıntının olması gerekir. Göğüs başı akıntısı bulunan bayanlarda akıntının bizatihi olması ve kahverengi-kırmızı renkte olması kanseri düşündürebilir. Bilhassa kanlı ya da kahverengi renkte değerli bir bulgudur. Bu türlü durumlarda göğüs başı akıntısından örnek alınarak laboratuvar incelemesi yaptırılmalıdır. Fakat her göğüs başı akıntısı aksi ispat edilene kadar patolojik kabul edilmelidir. Göğüs başı akıntısının büyük çoğunluğu doğum denetim hapına, gebeliğe, mensturasyona, travmalara, mekanik uyaranlara ve ilaçlara bağlı olarak gelişir. Fizyolojik akıntılar genelde tedavi gerektirmez.
Duktal Ektazi;
Göğüs başı altında yer alan göğüs kanallarının genişlemesi ve bunların etrafında inflamasyon ve fibrozis denilen değişikliklerle karakterize bir durumdur. Göğüs başından berrak, kanlı yahut iltihaba misal akıntıya neden olabilir. Muayenede kitle olarak ele gelebilir. Az olarak cerrahi gerektirir. Cerrahisinde genişlemiş olan göğüs kanalıyla birlikte etraf dokuların çıkarılması kafidir.
Mastit;
Göğüs dokusunun enfeksiyonudur. Ekseriyetle emzirme devrinde görülür. Göğüs başındaki çatlak ve erozyonlardan giren bakterilerle oluşur. Göğüste sertlik, kızarıklık, ağrı, ısı artışı meydana gelirken ateş yüksekliği, genel durum bozukluğu görülebilir. Şayet bu durum ilerlerse, göğüste apse gelişebilir. Göğüs apsesi oluşmadan enfeksiyon bulguları saptanırsa antibiyotik ile tedavi edilir. Emzirme durdurulabilir. Tedavi geciktiği taktirde tek ya da çok sayıda apse görülür. Şayet apse oluşmuş ise kesinlikle boşaltılması ve alınan örnekten kültür antibiyogram yapılarak uygun antibiyotik tedavisi verilir. Emzirme dışında meydana gelen enfeksiyonlar subareolar mastit olarak isimlendirilir. Bu da göğüs başı etrafında gelişen bir iltihap çeşididir. Sigara kullanımıyla ilişkilendirilir. Tedavisinde antibiyotik kullanılır. Apse gelişir ise, apse drene edilmelidir. Tekrarlama eğilimi gösterebilir. Mastit tanısı konmuş hastalar antibiyotik tedavisi alırken emzirmeye devam edebilir. Gereğince göğsün boşalmadığı düşünülür ise pompa yardımı ile göğüsteki süt boşaltılır ve süreç öncesinde sıcak uygulama yapılabilir. Sıcak uygulama, göğüs boşalmasını rahatlatıp, hızlandırır. Kronik hastalığı olanlar ve immünitesi baskılanmış hastalarda göğsün diğer yerlerinde de enfeksiyon gelişebilir. Tedavi tekrar antibiyotik, apse gelişmişse drenaj, şayet kuşkulu bir durum yahut kitle kelam konusu olursa biyopsi ile göğüs kanseri ekarte edilmelidir.
İntraduktal Papillom;
Göğüs başı ardındaki kanallar içerisinde oluşan yeterli huylu kitlelerdir. Ekseriyetle 40-50 yaş ortası görülür. Göğüs başı akıntısıyla kendini gösterir. Akıntı değişik özelliklerde olabilir. Muayenede ele gelme mümkünlüğü azdır. Gerektiği durumlarda cerrahi olarak içinde bulunduğu kanalla ile birlikte çıkartılır. Kanlı göğüs başı akıntısının en sık rastlanılan sebebidir.
Yağ Nekrozu;
Ender görülen bir göğüs lezyonudur. Yağ dokusundan güçlü olan göğüslerde görülür. Travma ve enfeksiyon nedeniyle oluşabilir. Kitle oluşturması göğüs başında yahut derisinde çekinti oluşturması nedeniyle kanser ile karışabilir. Radyoterapi ve segmental rezeksiyon sonrası sık görülür. Muayene ve mamografi bulguları göğüs kanserine çok benzediğinden biyopsi ya da açık cerrahiyle kesin teşhis ve tedavisi yapılır.
Filloid Tümör(Sistosarkoma Filloides);
Fibroadenomun bir tipi olarak kabul edilir. Süratli büyüdüğü için birinci müracaatta fibroadenomdan daha büyük boyuttadır. Bu tümör çoklukla düzgün huyludur. Az olarak makus huylu cinsine rastlanır. Muayenede sert, hareketli ve lobüllü bir kitle olarak ele gelir. Büyüklüğü 3-4 cm üzerindedir. Düzgün huylu olan tıbbın tedavisinde etrafında göğüs dokusuyla birlikte kitlenin çıkartılması kafidir. İmaj olarak karnabahar görünümünde olup, kistik boşluklara hakikat gelişen polipoid kitle biçimindedir. Mamografide fibroadenomdan ayırt edilemez. Fibroadenoma nazaran daha ileri yaşlarda görülür. Göğüste görülen kitlelerin %1’inden daha azını oluşturur. Makus huylu olanlarda kolay mastektomi kafidir. Koltuk altı lenf bezlerine yayılım bildirilmemiştir. Bu yüzden koltuk altı cerrahisi yapılmaz. Sıklıkla göğüste lokal nükslerle seyreder.
Galaktosel;
Emzirme periyodunda yahut emzirme kesildikten sonra görülen az bir hastalıktır. Sütün kistik bir yapıda birikmesiyle oluşur.
Adenozis;
Göğüs dokusundaki süt üreten yapıların/kanalların çoğalmasıyla meydana gelen yeterli huylu bir oluşumdur. Göğsün rastgele bir yerinde olabilir. Sonları net olmayan nodüller olarak ele gelir. Lezyon yaşlandıkça fibrozis gelişir. Kesin teşhis için biyopsi yapılır.
Jinekomasti;
Erkeklerde görülen çeşitli faktörlerin tesiriyle göğüs büyümesidir. Jinekomasti fizyolojik olarak yenidoğan devri, ergenlik ve yaşlılık periyodunda de görülebilir. Patolojik jinekomasti ise, birçok kronik hastalık, ilaç ve tümörle birliktelik gösterebilir. Lakin genel olarak jinekomasti, erkek göğsünde kanser riskini artırmaz.
Oluşumunda östrojen hormon fazlalığı, androjen yetmezliği ve ilaçlar rol oynar. 10 yaş altı çocuklarda erken ergenlik bulgularıyla olan yahut olmayan jinekomasti, tümör açısından endokrin kıymetlendirme gerektirir. Ergenlik devrinde görülen jinekomasti tedavi edilmez, 2-3 yılda tabiatıyla düzelir ve ekseriyetle tek taraflıdır. Nadiren tedavi gerektirecek kadar önemli olursa yahut denetim süreci içerisine gerilemez ise, ruhsal problemlere yol açarsa, cerrahi düşünülebilir. Yaşlılık da görülen jinekomasti ise ekseriyetle iki taraflıdır. Jinekomastili hastalarda ortaya çıkan önemli ağrı, hassasiyet ve toplumsal hayatı bozan durumlarda tedavi gerektirir. Medikal tedavi kullanılabilir. Cerrahi; kanser tanısı konulur ise ve kozmetik nedenlerle yapılır. Cerrahi olarak subkutanoz mastektomi denilen jinekomasti dokusunun alınması formundadır. Kanser ekarte edilirse liposuction üzere minimal invaziv cerrahi yollar kullanılabilir. Jinekomasti, göğüs kanserine yol açan bir lezyon değildir.
Mondor Hastalığı;
Göğsün yüzeyel toplardamarlarında pıhtılaşma ve buna bağlı olarak gelişen enflamasyon halidir. Oluşumunda lokal travma ve zorlayıcı sert hareketler sorumlu tutulur. Olayın başlangıcında göğüste lokalize ağrı ve hassasiyet vardır. 3-4 hafta içerisinde ağrı azalır. 5-6 hafta içerisinde lezyon büsbütün kaybolur. Ekseriyetle tedavi gerektirmez.
Granülamatoz Mastit;
Gelişmekte olan ülkelerde ve immünitesi baskılanmış hastalarda sık görülür. Geçirilmiş enfeksiyon ve travma nedenleri ortasında olabilir. Görüntüleme prosedürleriyle kanser, sıklıkla karıştırılabilir. Antibiyotik tedavisine karşın tekrarlayan apseler görülebilir. Görüntüleme formüllerine karşın kanserden ayırmak hayli zordur. Kesin teşhis için kesinlikle biyopsi gerekir. Küçük kitleli hastalar takip edilebilir. Birden fazla odakta ise immüniteyi baskılayan ilaçlar kullanılabilir. Bağışıklığı baskılayan ilaçlara yanıt verirse cerrahi olarak çıkarılabilir. Bunun dışında enfeksiyona bağlı olan mastitte, tüberkülöz, sarkoidoz, tifo, mantar enfeksiyonları üzere enfeksiyon kaynaklara sebep oluşturur. Genç, doğurganlık çağındaki hastalarda idiopatik lobüler granülamatoz mastit sık görülür. Bu çeşit başka enfeksiyon kaynaklarına bağlı olan granülamatoz mastitlerden ekarte edilmelidir. Çoğunlukla sebebi bilinmemektedir. Göğüste kitle, apse ve tekrarlayan akıntıya sebep olan lezyonlar görülür. Buna bağlı tekrarlayan mastit, apse ve göğüs başında çekinti olabilir. Göğüs kanserinin ayırtıcı tanısı yapılmalıdır. Tedavisinde kitle ve akıntı yapan sinüs ağızlarını içine alacak biçimde total eksizyon ile tedavi edilir.
Kendi Kendine Göğüs Muayenesi;
Kendi kendine göğüs muayenesi, göğüs lezyonlarının erken tanınması açısından değerlidir. Hastalar bu muayene ile göğsünde bulunan kitleleri büyük çoğunlukta tespit edebilirler. Her göğüsteki kitle kanser manasına gelmez. Birden fazla kitle düzgün huyludur. Yeni ortaya çıkan ve büyüyen kitleler kanser açısından kıymetli olabilirler.
Göğüs dokusu, bayanın yaşı ve hormonal durumuna nazaran değişik form ve büyüklüktedirler. Adet devrine yakın ve adet devrinde göğüs dokusunun yoğunluğu ve büyüklüğü değişiklik gösterir. Bu periyotta göğüsler daha hassastır. Adetin birinci haftası göğüs dokusunun büyüklüğü ve hassasiyeti azaldığı için en küçük ve olağan halini alır.
Kendi kendine göğüs muayenesi adetin 5.-10. günlerinde yapılmalıdır. Adet görmeyen bayanlar, her ayın tıpkı gününde göğüs muayenesini yapmalıdırlar.
Hastalar bedeninin üst yarısı büsbütün çıplak olacak biçimde ayna karşısına geçerek, kollarını beline koyup, yana açarak ve üst kaldırarak göğsün gözle muayenesini yapmalıdır. Burada göğüste bir çekinti, dışa yanlışsız bir çıkıntı ya da bir asimetri var mı denetim edilir. Daha sonra düz bir tabana uzanarak muayene edeceği göğsün altına küçük bir yastık yerleştirerek birebir taraftaki elini başının altına koyup, öbür elinin parmak uçları ile göğüs duvarı ortasına memeyi sıkıştırarak göğüs başından başlayıp dairesel hareketlerle ya da çizgisel biçimde tüm memeyi denetim eder. Göğüs başından göğüs dışına gerçek her seferinde öteki bir çizgisel alan olacak formda muayeneyi tamamlar. Bir taraf göğüs muayenesi bitince öteki tarafa geçilir.
Koltuk altı muayenesi için hasta oturur duruma gelir. Muayene edilecek göğüs tarafındaki kol aşağı salınır. Öteki taraftaki elin parmak uçları ile bütün koltuk altı çukuru muayene edilir. Bu muayene yumuşak hareketlerle ve nazikçe yapılmalıdır.
Kendi kendine göğüs muayenesi, ayda 1 defa yapılmalıdır. Daha sık yapmak göğüsteki lezyonun tanısı açısından daha manalı değildir. Zira göğüs kanserinin 1 cm çapa ulaşması için geçen mühlet ortalama 5 yıldır. Bu muayenenin emeli hastanın teşhis koyması değildir. Yılda 1 kere tabip tarafından bedellendirilen hastanın kendi kendine göğüs muayenesi ile fark ettiği bir anormallik için daha erken tabibe başvurmasını sağlar. Hasta, kendi kendine göğüs muayenesinde kuşkulu bir bulguda tabibe başvurmalıdır. Rastgele bir kuşkulu durum yoksa yılda 1 defa doktor muayenesi kafidir. Yüksek risk kümesindeki hastalar (aile öyküsü, bir göğüste kanser tanısı almış hastalar gibi) için daha sık doktor denetimi gerektirebilir.
Göğüs kanseri konusunda hastalar gerçek bilgilendirilmeli, kanser kaygısıyla yaşamamalıdırlar.
Kanser dünyada değerli bir sıhhat sorunu olup, ülkemizde de kıymeti artmaktadır. Günümüzde kimi kanserlerden korunmak mümkün olup, birçok kanser çeşidi de tedavi edilebilir. Erken teşhis, kanserle gayretin temel unsurlarından biridir. Kanser tüm doku ve organlarda görülebilen bir hastalık olması nedeniyle, erken teşhis lakin sistemli denetimlerle mümkün olabilir.
Kendi kendine göğüs muayenesi 20 yaşında başlamalı ve her ay nizamlı olarak yapılmalıdır. Kendi kendine göğüs muayenesinde hedef, hastanın kendi göğsünü daha âlâ tanıması ve göğüste oluşan değişikliği kendi fark etmesidir. Göğüsteki kitlelerin büyük çoğunluğunu bayanlar kendisi bulur. Bu da erken teşhiste epeyce kıymetlidir. Kendi kendine göğüs muayenesi, öğrenilmesi kolay, zararsız ve fiyatsız bir muayenedir. Bu muayenede; göğüste kitle, göğüslerden birinin olağandışı büyümesi, göğüslerden birinin çok sarkık olması, göğüs cildinde buruşma, göğüste portakal kabuğu görünümü, göğüs ucunda çukurlaşma, göğüs ucunda kanlı akıntı, göğüs ucunda renk değişikliği, kolda şişlik, koltuk altında ele gelen kitle saptanabilir. (saptanan kitlenin büyüklüğü-fotoğraf)
MEME SIHHATİNİZ PARMAKLARINIZIN UCUNDA
Makromasti;
Ülkü göğüs ölçüsü, 300-350 cm3 olarak belirtilmiştir. Ülkü göğüs hacminin, %50’den fazla artışının olmasına makromasti denir. Bu hastalar çoğunlukla boyun ağrısı, omuz ağrısı, kol ağrısı, sırt ağrısı, bel ağrısı, koltuk altı basısı, sırt omurlarında eğilme, teneffüs meşakkati, göğüs ağrısı, göğüs altı/arası mantar enfeksiyonu, kozmetik sorun, sütyen bulma sorunu ve fizikî aktivite kısıtlılığından şikayetçidirler. Makromasti, yalnızca estetik bir sorun değil, bir sıhhat meselesidir. Bu hastaların mevcut şikayetleri nedeniyle birçok farklı hekim tarafından görülmesi gerekir ve birçok tetkik yapılması gerekir. Bu nedenle makromasti bir sıhhat sorunudur. Bu nedenle, bu hastaların şikayetleri önemli bir işgücü kaybı, para, sıhhat hizmeti olarak karşımıza çıkar. Makromastik hastalarda, benign göğüs hastalıklarının sayısında artış gözlenir. Göğüs kanseri görülme ihtimali de başka hastalara nazaran fazladır. Makromastiyi bir hastalık olarak kabul ederek, tedavi yapılması uygun olur.
Bu hastaların büyük çoğunluğu bu klinik sorunları kabullenmiştir ve görüntüleme formüllerinin de bu hastalarda aktifliği azalmıştır. Makromasti, kanserin erken teşhisinde mani teşkil eder. Kansersiz küçültme ameliyatlarının kanser riskini de azalttığı belirtilmiştir. Makromasti, estetik bir sorun değil. Gerçek bir göğüs bağımlılığıdır.
Göğüs Kanseri;
Süt bezleri ve süt kanallarını oluşturan kanalların denetimsiz çoğalmasıyla gelişir. (Erzurum vilayet sıhhat müdürlüğü göğüs k. Fotoğrafı)
Östrojen bağımlı, endokrin bir tümördür. Göğüs kanseri, bayanlarda en sık görülen kanser çeşididir. Birebir vakitte birçok ülkede mevt sebebinin en baştaki sebebidir. Ülkemizde de bayanlarda en sık görülen 10 kanser tipinden birinci sıralarda yer alanıdır. Göğüs yapısı, süt salgılayan lobüller ve salgılanan sütü göğüs ucuna taşıyan kanallardan oluşur. Ve bu 2 yapının denetimsiz çoğalmasıyla kanser gelişir. Süt salgılayan kısımda gelişen kansere lobüler kanser, süt kanalından gelişen kansere duktal kanser denir. En sık görülen duktal kanser olup, göğüs kanserinin büyük çoğunluğunu oluştururlar. Bayanlarda en sık görülen kanser göğüs kanseridir. Dünyada ortalama her 8 bayandan 1’inde göğüs kanseri görülmektedir. Göğüs kanserinin nedenleri ve risk faktörleri denetim edilebilen ve denetim edilemeyen olarak 2’ye ayrılırlar.
Denetim edilemeyen risk faktörleri;
1- Yaş;
20 yaş altında pek görülmez iken yaş ilerledikçe risk artar. 50 yaş üzerinde dada sık görülür.
2-Cinsiyet;
Göğüs kanseri, yalnızca bayanlara has bir kanser değildir. Tüm göğüs kanserlerinin %99’u bayanlarda, %1 erkeklerde görülür.
3-Aile Hikayesi;
Kişinin yakın akrabalarında (anne, kız kardeş, teyze…) göğüs kanseri varsa görülme sıklığı artmaktadır. Göğüs kanserinin %5-10 kadarının genetik olduğu belirtilmişken, göğüs kanseri olan bayanların yaklaşık %75’i de bilinen risk faktörü olmayan bayanlarda ortaya çıkar. Göğüs kanseriyle bağlı olan BRCA-1 ve BRCA-2 genlerini taşıyan bir şahısta 70 yaşına kadar göğüs kanseri görülme riski %50’nin üzerindedir.
4- Öbür Göğüste Kanser Varsa;
Bir göğsünde kanser olan kişinin başka göğsünde de çıkma riski öbür bayanlardan daha fazladır.
5- Erken Adet/Geç Menapoz;
Birinci adet yaşı 12 yaşından küçük, menapoz yaşı 50’den büyük olan bayanlarda risk fazladır. Bunun sebebi de östrojen hormonuna maruz kalınan müddette artış olmasıdır. Östrojene maruz kalınan mühletin azalmasının ise gözetici olduğu düşünülmektedir.
Kısırlık tedavisinin göğüs kanseri riskinde tesiri tam bilinmemektedir. Emzirme ise, göğüs riskini azaltmaktadır.
6- Doğum Hikayesi;
Hiç doğum yapmamış bayanlar kanser açısından riskli kümeye girerler. Birinci doğum yaşı 30 ve üzeri olan bayanlarda kanser riski birinci doğum yaşı 20 yaş olan bayanlara nazaran daha fazladır.
7- Irk;
Beyaz ırka ilişkin bayanlarda göğüs kanseri, siyah ırka ilişkin bayanlardan daha fazladır. Lakin siyah ırkta mevt oranı yüksek bildirilmiştir. Bu durumda, hayat usulü ve sosyoekonomik durumdan kaynaklandığını düşündürmektedir.
Denetim edilebilir risk faktörleri;
1-Alkol;
Alkol alımının artmasıyla kanser riski artmaktadır.
2-Yağlı Diyet/Şişmanlık;
Bilhassa hayvansal yağ ile güçlü diyetlerin göğüs kanser riskini artırdığı saptanmıştır.
3-Radyasyon;
Mamografiye bağlı göğüs kanseri gelişme riski çok düşük oranda bir risk olarak kabul edilir (yaklaşık 1/1.000.000 gibi). 30 yaşın altında radyasyona maruz kalmak, göğüs kanseri riskini artırır.
4-Doğum Denetim Hapı Kullanımı;
35 yaş altında OKS kullanımı göğüs kanser riskini hafif artırdığı saptanmıştır. 1. derece akrabalarında göğüs kanseri görülen hastaların kullanmaması önerilir.
5-Menapoz Sonrası Hormon Tedavisi;
Uzun müddetli ve aralıksız OKS kullanımının riski artırdığı bildirilmektedir.
6-Egzersiz;
Sistemli olarak fizikî antrenman yapan bayanlarda göğüs kanser riskinin daha düşük olduğu görülmüştür.
Göğüs Kitlelerinin Belirti ve Bulguları;
1-Memede Kitle;
Göğüs kanseri hastalarının büyük bir kısmında değerli bir bulgu kitle bulmaktır. Kitlelerin büyük çoğunluğu ağrısızdır. En fazla göğsün üst dış kadranında bulunur. Sonları düzgün tespit edilemeyen, kaba ve pürtüklü olarak ele gelir. Göğüste tespit edilen kitlelerin büyük çoğunluğu güzel huyludur. Fakat göğüsteki her kitle aksi ispat edilene kadar kanser olarak kabul edilip gerekli araştırmalar yapılmalıdır.
2- Göğüs Başı Akıntısı;
Bizatihi olan tek taraflı ve kanlı göğüs başı akıntısının yaklaşık %10 kadarı kansere bağlı olabilir ve her göğüs başı akıntısı kesinlikle ciddiye alınıp, değerlendirilmelidir.
3-Ağrı;
Göğüs kanserinde ağrı daha çok geç periyotta ortaya çıkar. Klinik rastgele bir belirti olmadan kansere bağlı ağrı çok azdır. Ekseriyetle düzgün huylu göğüs hastalıklarında görülür.
4- Göğüs Ucu Çekintisi;
Genelde göğüs başına yakın yerleşen kanserlerde görülür. Lakin yapısal olarak da bu imaj saptanabilir. Yapısal olarak saptananlar patolojik değildir. Sonradan çıkan, tek taraflı olan göğüs başı çekilmesi kanser olarak kesinlikle değerlendirilmelidir.
5- Göğüs Derisinde Ödem;
Göğüs kanseri hücrelerinin lenf damalarını tıkaması sonucu göğüs derisi kalınlaşır ve portakal kabuğu görünümü alır. Bu da göğüs kanseri görülmesinin bir belirtisidir.
6-Meme Başı ve Etrafındaki Deride Egzama/Döküntü;
Tahrişe bağlı lezyonlar yaklaşık 1-2 haftalık uygun tedaviyle düzelirken kansere ilişkin lezyonlar düzelmez. Ve kesinlikle denetim gerektirir.
7-Koltuk Altında Ele Gelen Kitle;
Tümörün lenf damarlarından ilerleyip koltuk altındaki lenf bezlerine yayılmasıyla oluşur. Kesinlikle aydınlatılması gerekir.
Göğüs Kanserinde Erken Teşhis;
Göğüs kanser sıklığı giderek artmasına karşın erken teşhis konulma talihi da yüksektir. Ve erken teşhis konulduğunda hastaların bu hastalıktan büyük oranda kurtulma bahtı vardır. Erken teşhiste en büyük ögelerden bir tanesi kendi kendine göğüs muayenesidir. Bayanlar çoklukla 1 cm büyüklüğe ulaşmış bir kitleyi fark edebilirler. Kendi kendine göğüs muayenesinin yanı sıra, tabip muayenesi ve göğüs için yapılan görüntüleme prosedürleri de erken teşhis da büyük rol oynar.
1 gram göğüs kanseri dokusu ortalama 8 yılda gelişir. Diğer bir deyişle, 1 cm göğüs kanseri oluşabilmesi için ortalama 5 yıl geçmektedir. Şayet göğüs kanseri tedavi edilmez ise, uzak organ metastazları ile 5 yılda ölür. Erken evrede tedavisi mümkün iken, uzak organ metastazı yapmış evrede tedavisi mümkün değildir. Göğüs kanser tedavisi, multidisipliner bir yaklaşım gerektirir. Göğüs kanserinde, erken teşhisteki gaye göğüs kanserinin biyolojik olarak başlamasından sonra klinik olarak semptom vermeden tespit edilmesidir.
Mamografi;
Hastanın muayenesinden sonra kimi ek görüntüleme prosedürleri gerekebilir ve göğüs için bu görüntüleme formüllerinin başında mamografi gelir. Göğüs kanserini en erken saptayabilen yol mamografidir. Mamografi, düşük doz X ışını kullanılarak uygulanan bir sistemdir. Hedef, göğüs kanserini mümkün olduğunca erken saptamaktır. Göğsün 2 katman ortasına sıkıştırılarak üstten aşağıya ve sağdan-sola çekim yapılan bir görüntüleme sistemidir. Bayanların bir kısmında çok ağrılı bir sistem olarak bilinir. Hakikat ve tecrübeli ellerde mamografi çekimi hiçbir vakit dayanılamayacak ağrıya sebep olmayacağı üzere çekilen mamografinin kalitesi açısından da büyük ehemmiyet taşır. 40 yaşın üzerinde şikayeti olsun ya da olmasın, her bayanın yılda 1 sefer mamografi çekilmesi gerekir. Erken teşhis açısından bu kıymetlidir.
Göğüs Ultrasonografisi;
Ultrason, ses dalgaları kullanılarak elde edilen bir görüntüleme metodudur. Ses dalgalarının ekrana yansımasıyla oluşturulan imgeler, göğüs içindeki oluşumları kıymetlendirir. Ultrason ile göğüsteki kitlenin solid ya da kistik ayrımı net olarak yapılır. Radyasyon içermemesi nedeniyle istenilen sıklıkta ve rahatlıkla yapılabilir. Mamografide ağır göğüs dokusu saptanan hastalara önerilir. En çok tecrübe gerektiren inceleme yollarından bir adedidir. Bulguların gözden kaçmaması ve yanlış değerlendirilmemesi için tecrübe ve deneyim değerlidir.
Manyetik Rezonans (MR);
Mamografik anormalliklerin tanımlanmasında kullanılır. Yüksek riskli bayanların ve yeni göğüs kanseri tanısı almış bayanlarda uygulanmaktadır. Dens göğsü olan ve mamografik olarak değerlendirilemeyen hastalarda tercih olabilir. Şayet bir kitle yalnızca MR’da görülebiliyor ise kesinlikle biyopsi yapılmalıdır. Tedavisi yapılmış bir göğüs kanserinin, nüksü açısından da kıymetlendirme yapılabilir.
Pozitron-Emisyon Tomografisi (PET);
Yeni ve hala araştırmaların devam ettiği bir kanser teşhis tekniğidir. Uygulamada hastaya radyoaktif unsur verilir. Kanser hücreleri öbür hücrelere nazaran süratli çoğalan hücrelerdir. Ve bu kanser hücreleri verilen radyo-aktif unsurları daha evvel ve süratli fiyatlar. Bu prosedürle beklenen kanser hücresinin yerini tespit eden bir görüntüleme formülüdür. Bu görüntüleme metodu ile kanserin yayılımını (metastazını) saptamak, lenf bezlerinde kanser olup olmadığını tespit etmek hedefiyle kullanılır. Hastaya tedavinin bir modülü olan kemoterapi ve radyoterapi sonrasında kanserin ne durumda olduğunun araştırılmasını sağlar. PET, mamografi ve ultrasonun yerine tercih edilen bir formül değildir. Göğüs kanseri taramasında kullanılmaz.
Tomosentez;
Son vakitlerde kullanılmaya başlanan bu görüntüleme yolu, göğüs dokusunu 3 boyutlu olarak değerlendirebilmektedir. Bu teknikle değişik açılardan çok sayıda imaj alınarak bilgisayar sistemiyle tomografi çekimi üzere göğüs dokusunun milimetrik kesitler biçiminde 3 boyutlu olarak değerlendirilmesini sağlar.
Göğüs kanserinin tedavisi multidisipliner bir yaklaşım gerektirir. Cerrahi tedavi göğüs kanseri tedavisinin birinci basamağını oluştursa da, tümörün göğüs kanserinin büyüklüğüne, yayılımına, cinsine bağlı olarak öteki tedaviler öncelik alabilir. Cerrahi ve radyoterapi lokal denetimi sağlarken, kemoterapi ve hormonoterapi sistemik denetimi sağlar. Göğüs kanserinde tedaviye karar verilirken tüm tedavi seçenekleri hastayla birlikte tartışılarak karar verilir. Göğüs kanserinin tedavisinde muvaffakiyet, hastalığın erken evrede yakalanmasıyla alakalıdır. Hastalardan düzgün bir kıssa alınmalı, muayene yapılmalı ve gerekli olan görüntüleme yolları yapılmalıdır. Bütün bunlar yapıldıktan sonra uygun hastalara biyopsi ile teşhis konulmalıdır. Tüm bunlar ile hastalığın evrelemesi yapılır. Evreleme, hastalığın teşhis anındaki durumunu belirleme sürecidir. Buna nazaran uygulanacak tedaviyi ve bundan sonra hastalığın süreci hakkında karar vermeyi sağlar.
Mastektomi;
Göğüs dokusunun tümüyle alınmasıdır. Göğüs gözetici cerrahi uygun olmadığı durumlarda yapılır. Hastanın koltuk altı lenf tavrı var ise, göğsün tamamı ve koltuk altı lenf bezlerinin çıkarılması uygulanır buna da modifiye radikal mastektomi denir.
Göğüs Gözetici Cerrahi;
Göğüs hami cerrahideki asıl hedef, cerrahi sonrası yeterli bir kozmetik sonuç sağlayarak göğüs kanserini tedavi etmektir. Günümüzde erken evre göğüs kanserlerinde standart tedavi olarak kabul edilir. Erken teşhis metotları hastaların farkındalığının artması, hastalığın erken evrede yakalanması göğüs hami cerrahiye imkan sağlamaktadır. Hastalarda göğsün büsbütün alınması, ruhsal travmayla birlikte depresyon, his bozuklukları, cinsel istek kaybı, vücut algısında azalma, kadınlık özelliklerini kaybetme, hastalığın tekrarlaması üzere telaşlar yaratmaktadır. Göğüs korucu cerrahi, hastanın kabulü, göğsün uygunluğu ve tümörün uygunluğu durumunda göğsün korunarak kanserli kısmın alınmasıyla yapılan bir cerrahi süreçtir. Göğüs esirgeyici cerrahi yapabilmek için hastaya tüm cerrahi süreçler anlatılmalı ve hastanın uygulanacak tüm tedavileri kabul etmesi gerekmektedir. Göğüs esirgeyici cerrahi sonrası kalan göğsün estetik olarak tatminkar olmalı ve hastanın mutlak radyoterapi alabileceği bir merkeze ulaşabiliyor olması gerekmektedir. Zira göğüs hami cerrahiden sonra kesinlikle radyoterapi gerekmektedir.
Sentinal Lenf Nodu Biyopsisi (SLNB);
Göğüsteki lenf akımı büyük oranda koltuk altı lenf bezlerine doğrudur. Bu nedenle birinci evvel koltuk altı lenf bezleri tutulur. Göğüs kanserinde koltuk altı lenf bezlerinin durumu evrelemeyi münasebetiyle tedaviyi ve takibi kıymetli hale getirir. Tümörün koltuk altı bezine yayılmış olması koltuk altı lenf bezlerinin çıkarılmasını gerektirir. SLNB sürecinde mavi boya (izosülfan mavisi yahut metilen mavisi) tek başına yahut radyoaktif bir unsurla birlikte (roll) tümörün olduğu bölgeye yahut göğüs başının altına enjekte edilerek 10-15 dakika beklenir ve koltuk altı lenf bezlerine ulaşıldığında mavi boya tutmuş lenf bezleri ya da radyoaktif husus tutmuş lenf bezleri saptanarak koltuk altındaki birinci (sentinel) lenf bezi bulunarak çıkarılır. Sentinel lenf bezleri 1’den fazla olabilir. Ve bu lenf bezleri çıkarılarak tümör hücresi içerip içermediği patoloji tarafından ameliyat sırasında saptanır. Tümör hücresi görülmez ise süreç sonlandırılır. Tümör hücresi görülür ise, koltuk altı lenf bezleri temizlenir. Koltuk altı lenf bezlerinin tutulumu kanserin nasıl seyir edeceği konusunda kıymetli bir göstergedir. Koltuk altı lenf bezi temizlenen hastalarda kolda oluşabilecek şişlik için (kol ödemi) o kolu itinayla muhafazalı, o koldan kan alınması, tansiyon ölçülmesi, hijyenik kıl paklığı üzere durumlarda tüy dökücü kremlerle itinayla paklığı yapılmalı, travmadan kaçınması gerekmektedir. Koltuk altındaki lenf bezlerinin hakikat örneklenebilmesi için ortalama 10 tane lenf bezinin çıkarılması gerekmektedir. Bu hastalar kol travmasından, enfeksiyonundan korunmalıdır. SLNB’de kol ödemi görülme oranı hayli düşüktür. Hastaya süreçten sonra kesinlikle fiziki idman yaptırılmalıdır. Koltuk altında bu süreçten sonra ( koltuk altı lenf bezlerinin temizlenmesi) lenf sıvısı toplanabilir. Bunun için hastayı rahatsız etmediği sürece boşaltma muhtaçlığı yoktur.
Göğüs Rekonstrüksiyonu (Onarımı);
Bu operasyon sonrası hastaların ruhsal durumları üzerine olumlu tesirlerin olduğu, rastgele bir külfet olmadan takiplerinin rahatça yapılabileceği gösterilmiştir. Hastalığın tekrar etmesi yahut tedavinin başarısı üzerine olumsuz hiçbir tesiri yoktur.
Hastanın yalnızca kendi dokusuyla yapılan göğüs tamiratı otolok rekonstrüksiyon olarak isimlendirilir. Yüklü olarak karın, kalça, sırt ve iç bacak dokusundan alınan örneklerle yapılır. Bunların dışında implant ile rekonstrüksiyon (silikon ile onarım) yapılabilir. Bunlar kalıcı, sabit göğüs implantları ya da süreksiz müddet yerleştirilen doku genişleticileridir. En çok kullanılan kalıcı, sabit göğüs implantlarıdır. Bunlar, silikon özellikli, içi jel dolu, dışı pürtüklü protezlerdir. Şayet operasyon sonrası hastaya radyoterapi gerekiyor ise, uygun bir seçenek olmayabilir. Bu süreçte mümkünse göğüs başı korunarak göğüs derisi korunur, tüm göğüs çıkartılır ve kas altına ya da cilt altına silikon göğüs protezi yerleştirilerek süreç tamamlanır.
Risk Azaltıcı Cerrahi;
Risk azaltıcı cerrahide hedef; göğüs kanseri gelişme riski yüksek hastalarda kanser gelişmeden göğüs dokusunu alarak kanser riskini azaltmaktır. Günümüzde genetik teşhis metotların gelişmesi, ailesel geçişin anlaşılması, göğüs kanserine yol açan genetik bozuklukların ortaya çıkarılması, hastaların göğüs kanseri olması ihtimalini büyük oranda hesaplanabilmesidir. Bu çeşit hasta, seçimini yapmak için ayrıntılı genetik araştırma yapılmalı. Daha sonra hastayla tüm detaylar konuşulmalı ve tüm soru işaretleri kaldırılmalıdır. Risk azaltıcı cerrahi de 2 taraflı subkutan mastektomi sonrası implant(silikon) ile rekonstrüksiyon yapılarak hastaya hem göğüs kanseri riskini çok azaltmayı hem de estetik bir göğüsle hayatına devam etmeyi sağlar.
Radyoterapi (Işın Tedavisi);
X ışınları kullanılarak yapılan bir tedavi formudur. Ve cerrahi üzere tümörün lokal denetimini sağlamak hedefiyle yapılır. Cerrahi öncesi ya da sonrasında Tek başına ya da kemoterapiyle birlikte kullanılır. Göğüs esirgeyici cerrahi yapılan hastalarda kesinlikle yapılması gereklidir. Böylece tümörün tekrarlamasını azalttığı bildirilmiştir. Şayet göğsün tamamı alındı ise (mastektomi) tümör göğüs duvarına yahut göğüs cildine yapışık ise koltuk altındaki tutunan lenf bezi sayısı 4’ün üzerinde ise radyoterapi önerilir. Radyoterapi, cerrahi yara güzelleşmesinin tamamlanmasından sonra 6 ay içerisinde yapılmalıdır. Bu müddet uzarsa muvaffakiyet bahtı düşer. Şayet bu mühlet içerisinde kemoterapi gerekiyorsa, bitmesi beklenebilir ya da kemoterapiye orta verilerek radyoterapi yapılır, akabinde kemoterapiye devam edilir. Radyoterapideki gaye, tedavi edilen bölgedeki hücrelerin büyüyüp, çoğalmasını maniler. Radyoterapi sırasında kanser hücrelerinin yanı sıra olağan hücrelerde etkilenir fakat olağan hücreler tedavi sonrasında düzgünleşir. Şayet koltuk altına radyoterapi verilecekse kolda ödem olabilir (şişlik). Uygun merkezlerde ameliyat sırasında da radyoterapi yapılabilir.
Kemoterapi;
Kemoterapi, sistemik olarak tümör hücresi üzere süratli büyüyen hücrelere tesir eder. Ve bu hücrelerin büyümesini durdurmak yahut yok etmek emeliyle verilir. Kemoterapi de tek başına bir ilaç kullanılabileceği üzere çoğunlukla 1’den çok ilacın verilmesiyle gerçekleşir. Buradaki maksat, sistemik tedaviyi amaçlamaktadır. Kemoterapi, ileri hastalık durumunda (metastazların varlığında) primer tedavi modelidir. Kemoterapi ortalama operasyondan 1 ay sonra başlanır. Yara güzelleşmesinin tamamlanması gerekmektedir. Tercih edilen kemoterapi tedavisi, ortalama 4-6 kürden oluşur. Ortalama her kür ortası 2-3 haftadır ve kemoterapi kemik iliği ve immüniteyi olumsuz etkilediği için her tedavi öncesi kan tetkiki yapılır. Kemoterapinin sağladığı faydalar ortaya çıkarabileceği risklerden daha fazladır. Ve oluşacak her türlü yan tesir geçicidir.
Hormonoterapi;
Cerrahi tedavisi ve kemoterapisi bitmiş hastalara ameliyat sonrası dokulardan çalışılan östrojen ve progesteron reseptörlerinin durumuna nazaran şayet hassas ise hormon ilaçları verilir. Bu tedaviye hormonoterapi denir. Bedendeki östrojen ve progesteron hormonlarının ana kaynağı yumurtalıklardır. Göğüs kanseri de, hormona hassas bir kanser olması nedeniyle bu hormonlara yönelik yapılan tedavinin göğüs kanserinden kollayıcı özelliği saptanmıştır. Bu nedenle en çok kullanılan ilaç Tamoksifen’dir. Tamoksifen dışında Aromataz İnhibitörleri de kullanılmaktadır. Tamoksifen’in muhafaza maksadıyla kullanımı 5 yıldır. Tamoksifen kullanımı ile menapoz gibisi semptomlar ortaya çıkmasına sebep olabilir. Uzun mühlet kullanımı rahim kanseri riskini de artırabileceği için, kullanımı 5 yıl ile sınıflandırılmıştır. Menapoz sonrası verilen Aromataz İnhibitörlerinin ise kemik erimesi, eklem ağrısı üzere yan tesirleri mevcuttur. Ve bu hastalara kemik yoğunluğu ölçümü yapılmalı, kalsiyum destek edilmeli, fizik tedavi önerilmelidir.
Amaca Yönelik İlaçlar;
Bu ilaçlar, kanser hücreleri üzere süratli büyüyen tüm hücrelere saldıran kemoterapi ilaçlarından farklı bir düzenekle çalışır. Ve yalnızca kanser hücrelerine saldırır. Bu nedenle daha az yan tesire sahiptirler.
Erkek Göğüs Kanseri;
Tüm göğüs kanserlerinin %1’i erkeklerde görülür. Ailesel geçiş değerlidir. Bayanlara nazaran 5-10 yıl daha ileri yaşlarda görülür. Büyük çoğunluğu kanaldan gelişen kanserlerdir. Erkek göğüs kanserinde büyük oranda birinci bulgu göğüs başı akıntısıdır. Klinik olarak %90 hastada göğüs başı ardında ağrısız, tek taraflı, sert kitle bulunur. Tedavisi (cerrahi ve medikal) bayanlardaki üzeredir.