Göğüs Kanseri İçin Tarama Nedir?
Tarama, toplumda sık görülen bir hastalığın kolay test yahut tetkikler ile rastgele bir şikayet gelişmeden saptanmasına denilir. Göğüs kanserinde taramanın maksadı kanseri erken evrede saptayıp kansere bağlı mevti önlemektir.
Göğüs kanseri için tarama, kendi kendine göğüs muayenesi, doktor tarafından yapılan klinik göğüs muayenesi ve mamografi ile yapılan görüntüleme formunda olmaktadır. Göğüs kanserinde tarama programı standart riske sahip bireyler ile yüksek risk faktörlerine sahip bireylerde farklı ayrı olmaktadır. Ülkemizde önerilen tarama mühletleri aşağıdaki üzeredir;
Kendi Kendine Muayene; 20 yaşından sonra her bayanın yapması gerekir,
adet görüyorsa adetten sonraki 5-7. gün ortasında
menapozda ise her ayın sabit bir takvim gününde,
emziren bayanlarda emzirmeyi takiben göğüslerdeki süt boşaldıktan sonra,
doğum denetim hapı kullanan bayanlarda ise her yeni ilaç kutusuna başlamadan bir evvelki gün yapılmalıdır.
Bu muayene sistemi ayna karşısında, yatakta yatarak yahut duşta uygulanabilir. Burada amaçlanan kendi göğüs dokusunu daha güzel tanımak ve göğüslerde oluşabilecek değişiklikleri erken tanıyabilmektir.
Klinik Göğüs Muayenesi; Tabip tarafından yapılan göğüs muayenesidir. Kişinin risk durumuna nazaran 20-40 yaş ortası 1-3 yılda bir, 40 yaşından sonra yılda bir yapılmalıdır.
Mamografi; Rastgele bir yüksek risk faktörüne sahip olmayan kişi için mamografik tarama 40 yaşından sonra yılda bir yapılır.
Göğüs Kanseri İçin Risk Hesaplaması Nasıl Yapılır?
Göğüs kanseri, göğsün dokusundan gelişen bir kanser olup hem bayan hem de erkek göğsünde ortaya çıkabilmektedir. Bayanlarda görülme oranı tüm kanserler ortasında birinci sırada, kansere bağlı ölümlerde ikinci sıradadır. Bayan kanserlerinin yaklaşık %25'ini göğüs kanseri oluşturur.
Günümüzde öbür kanser tiplerinde olduğu üzere göğüs kanserinin de tam olarak nedeni bilinmemektedir, lakin kimi risk faktörlerinin göğüs kanseri gelişme riskini arttırdığı biliniyor. Bir risk faktörünün, hatta birçoklarının olması, o kişinin kesinlikle kansere yakalanacağı manasına gelmediği üzere hiçbir risk faktörü olmayan bir kişinin de kansere yakalanmayacağı demek değildir. Fakat risk faktörleri olan bireylerde kansere yakalanma ihtimali biraz daha fazladır.
Göğüs kanseri ile ilgili birçok risk faktörü vardır, bunların bir kısmı hayat usulü ile ilgili değiştirilebilir risk faktörleridir. Öteki risk faktörleri ise (yaş, cinsiyet gibi) değiştirilemeyen risk faktörleridir. İleri yaş, genetik faktörler, aile hikayesi, emzirme, ömür stili, obezite, beslenme usulü göğüs kanseri riskini belirleyen faktörlerdir.
Göğüs kanseri bilhassa erken evrelerde saptandığında tedaviye çok düzgün karşılık veren bir kanser olduğundan bu risk faktörlerinin belirlenip risk oranının belirlenmesi hastalığın takip ve tedavisi için çok kıymetlidir.
Göğüs Kanseri Riski Yüksek Bireylerde Tarama Nasıl Yapılır?
Olağanda bir bayanın ömür uzunluğu göğüs kanser riski %12'dir. Risk oranının hesaplanmasında çeşitli hesaplama modelleri kullanılmaktadır. Şayet risk oranı %20'nin üzerindeyse bu birey yüksek riskli hasta kümesine girmektedir. Bu bireylere 30 yaşından itibaren yıllık mamografi ve ortada göğüs MR taraması önerilmektedir.
Yüksek riskli bireyler;
Bilinen bir BRCA1 yahut BRCA2 gen mutasyonuna sahip olması,
BRCA1 yahut BRCA2 gen mutasyonuna sahip birinci derece akrabanın (anne baba, erkek kardeş, kız kardeş yahut çocuk) olması,
Çocukluk yahut gençlik yıllarında tedavi maksatlı gögüs bölgesine radyaterapi almış olması,
Birtakım sendromlara sahip olma yahut bu sendromlara sahip 1. derece akrabanın olması (Li-Fraumeni sendromu, Cowden sendromu yahut Bannayan-Riley-Ruvalcaba sendromu)
1. derece akrabasında menapoz öncesi göğüs kanseri bulunanlar; 1. derece akrabada göğüs kanserinin tanımlandığı yaştan (en erken teşhis konulan akrabasının yaşından) 10 yıl evvel başlatılmalıdır. Lakin 25 yaşın altında olmamalıdır.
Yumurtalık kanseri tanısı alanlar ;tanı ile başlar (yaşa bakılmaksızın)
Şahsî göğüs kanseri olması
Kimi göğüs lezyonları; duktal karsinoma insitu (DCIS), lobüler karsinoma insitu (LCIS), atipik duktal hiperplazi (ADH) yahut atipik lobüler hiperplazi (ALH)
Tarama, toplumda sık görülen bir hastalığın kolay test yahut tetkikler ile rastgele bir şikayet gelişmeden saptanmasına denilir. Göğüs kanserinde taramanın maksadı kanseri erken evrede saptayıp kansere bağlı mevti önlemektir.
Göğüs kanseri için tarama, kendi kendine göğüs muayenesi, doktor tarafından yapılan klinik göğüs muayenesi ve mamografi ile yapılan görüntüleme formunda olmaktadır. Göğüs kanserinde tarama programı standart riske sahip bireyler ile yüksek risk faktörlerine sahip bireylerde farklı ayrı olmaktadır. Ülkemizde önerilen tarama mühletleri aşağıdaki üzeredir;
Kendi Kendine Muayene; 20 yaşından sonra her bayanın yapması gerekir,
adet görüyorsa adetten sonraki 5-7. gün ortasında
menapozda ise her ayın sabit bir takvim gününde,
emziren bayanlarda emzirmeyi takiben göğüslerdeki süt boşaldıktan sonra,
doğum denetim hapı kullanan bayanlarda ise her yeni ilaç kutusuna başlamadan bir evvelki gün yapılmalıdır.
Bu muayene sistemi ayna karşısında, yatakta yatarak yahut duşta uygulanabilir. Burada amaçlanan kendi göğüs dokusunu daha güzel tanımak ve göğüslerde oluşabilecek değişiklikleri erken tanıyabilmektir.
Klinik Göğüs Muayenesi; Tabip tarafından yapılan göğüs muayenesidir. Kişinin risk durumuna nazaran 20-40 yaş ortası 1-3 yılda bir, 40 yaşından sonra yılda bir yapılmalıdır.
Mamografi; Rastgele bir yüksek risk faktörüne sahip olmayan kişi için mamografik tarama 40 yaşından sonra yılda bir yapılır.
Göğüs Kanseri İçin Risk Hesaplaması Nasıl Yapılır?
Göğüs kanseri, göğsün dokusundan gelişen bir kanser olup hem bayan hem de erkek göğsünde ortaya çıkabilmektedir. Bayanlarda görülme oranı tüm kanserler ortasında birinci sırada, kansere bağlı ölümlerde ikinci sıradadır. Bayan kanserlerinin yaklaşık %25'ini göğüs kanseri oluşturur.
Günümüzde öbür kanser tiplerinde olduğu üzere göğüs kanserinin de tam olarak nedeni bilinmemektedir, lakin kimi risk faktörlerinin göğüs kanseri gelişme riskini arttırdığı biliniyor. Bir risk faktörünün, hatta birçoklarının olması, o kişinin kesinlikle kansere yakalanacağı manasına gelmediği üzere hiçbir risk faktörü olmayan bir kişinin de kansere yakalanmayacağı demek değildir. Fakat risk faktörleri olan bireylerde kansere yakalanma ihtimali biraz daha fazladır.
Göğüs kanseri ile ilgili birçok risk faktörü vardır, bunların bir kısmı hayat usulü ile ilgili değiştirilebilir risk faktörleridir. Öteki risk faktörleri ise (yaş, cinsiyet gibi) değiştirilemeyen risk faktörleridir. İleri yaş, genetik faktörler, aile hikayesi, emzirme, ömür stili, obezite, beslenme usulü göğüs kanseri riskini belirleyen faktörlerdir.
Göğüs kanseri bilhassa erken evrelerde saptandığında tedaviye çok düzgün karşılık veren bir kanser olduğundan bu risk faktörlerinin belirlenip risk oranının belirlenmesi hastalığın takip ve tedavisi için çok kıymetlidir.
Göğüs Kanseri Riski Yüksek Bireylerde Tarama Nasıl Yapılır?
Olağanda bir bayanın ömür uzunluğu göğüs kanser riski %12'dir. Risk oranının hesaplanmasında çeşitli hesaplama modelleri kullanılmaktadır. Şayet risk oranı %20'nin üzerindeyse bu birey yüksek riskli hasta kümesine girmektedir. Bu bireylere 30 yaşından itibaren yıllık mamografi ve ortada göğüs MR taraması önerilmektedir.
Yüksek riskli bireyler;
Bilinen bir BRCA1 yahut BRCA2 gen mutasyonuna sahip olması,
BRCA1 yahut BRCA2 gen mutasyonuna sahip birinci derece akrabanın (anne baba, erkek kardeş, kız kardeş yahut çocuk) olması,
Çocukluk yahut gençlik yıllarında tedavi maksatlı gögüs bölgesine radyaterapi almış olması,
Birtakım sendromlara sahip olma yahut bu sendromlara sahip 1. derece akrabanın olması (Li-Fraumeni sendromu, Cowden sendromu yahut Bannayan-Riley-Ruvalcaba sendromu)
1. derece akrabasında menapoz öncesi göğüs kanseri bulunanlar; 1. derece akrabada göğüs kanserinin tanımlandığı yaştan (en erken teşhis konulan akrabasının yaşından) 10 yıl evvel başlatılmalıdır. Lakin 25 yaşın altında olmamalıdır.
Yumurtalık kanseri tanısı alanlar ;tanı ile başlar (yaşa bakılmaksızın)
Şahsî göğüs kanseri olması
Kimi göğüs lezyonları; duktal karsinoma insitu (DCIS), lobüler karsinoma insitu (LCIS), atipik duktal hiperplazi (ADH) yahut atipik lobüler hiperplazi (ALH)