Şişmanlık, obezite, dislipidemi ve hiperinsülineminin birlikte bulunduğu Metabolik Sendrom’a, daha evvel sendrom X, insülin direnç sendromu, kardiyovasküler metabolik sendrom, dörtlü öldürücü sendrom üzere isimler verilmiştir. Yerküre Sıhhat Örgütü 1998’de üst üste gelen bu cins sıhhat problemlerinin METABOLİK SENDROM olarak tanımlanmasını önermiştir. Daha sonra, Amerika Birleşik Devletleri National Cholesterol Education Program’ın Adult Treatment Panel kurulunca ve Türk Kardiyoloji Derneği Koroner Kalp Marazı Müdafaa ve Tedavi Kılavuzu da ATP 3 tarafından da önerilen bu kriterler benimsenmiştir. Aşağıda gördüğünüz kriterlerden üçünün varlığında ( münhasıran bel etrafı ve gayri 2 kriter ) Metabolik Sendrom tanısı konmaktadır. Daha evvel WHO tarafından önerilen ve glikoz tolerans testi, insülin direnci ve mikroalbuminüri ölçümlerini içeren tanıma nazaran bu tarifin günlük tatbikteki tasarrufu daha kolay bulunmuş ve daha çabuk kabul görmüştür.
RİSK FAKTÖRÜ
TARIFI
Abdominal Obezite
Bayan
Erkek
Bel muhiti
80 en çokça 88 cm
94 en ziyade 102 cm
Trigliserid
150 mg/dl ve ziyadesi
HDL Kolesterol
Bayan
Erkek
40 mg/dl ve daha ziyadesi
50 mg/dl ve daha ziyadesi
Kan Basıncı
130–85 mm Hg
Açlık Kan Şekeri
100 mg/dl
NCEP kriterlerine nazaran ABD’de Metabolik Sendrom sıklığı erişkinlerde % 24 olarak bildirilmiştir. NCEP kriterlerine nazaran Metabolik Sendrom sıklığı Türkiye’de yapılan TEKHARF çalışmasında 1990 yılında % 24,4 iken, 10 yıl sonra % 36,2’ye yükselmiştir. Bu da Metabolik Sendromun Halk sıhhati için ne kadar değerli bir sorun olduğunu göstermektedir.
Bireyde Metabolik Sendromun varlığı koroner kalp illeti, enfarktüs ve felç riskini üç kat arttırabilmektedir. Sorunun temel nedeni kalıtımsal yatkınlık yanında insanın teknolojik gelişmeyle değişen hayat biçimine, beslenme biçimini uyarlayamamasından kaynaklanmaktadır.
Metabolik Sendromun merkezinde insülin direnci mekan almaktadır. İnsülin direncinin başta gelen nedeni insanın hayat biçiminde hareketsizliğe hakikat giden değişim sonucu güç harcamasının gitgide azalmasına rağmen besin alımının ve alınan besinlerin güç yoğunluğunun yükselmesiyle vücutta yağ birikiminin artmış olmasıdır.
Şişmanlık, münhasıran karın kesiminde haddinden fazla yağ birikimi, insülin hormonunun aktifliğinin bozularak insülin direncine neden olmasıdır. İnsülin direncinde diyetin bileşimi de kıymetlidir. Diyetin yağ içeriğinin artması şişmanlık riskini arttırmakta, insülin hassaslığını ise azaltmaktadır. Diyet yağının doymuş yağ asitleri orantısının artması insülin direncini olumsuz, tekli doymamış yağ asitlerinin artması ise olumlu cihette etkilemektedir. Yavaş emilen, glisemik indeksi düşük karbonhidratlı besinlerin alımı insülin duyarlılığımı arttırmaktadır.
Metabolik Sendrom, beslenme ve hayat biçiminin düzeltilmesiyle önlenebilir bir sıhhat problemidir. Sendrom geliştikten sonra da münasebetli diyet ve ömür biçiminin değiştirilmesiyle iyileştirilebilir. Diyet tedavisinin maksadı insülin hassaslığını arttırmak ve bununla ilintili bozuklukların gelişimini önlemektir. Fizikî aktiviteyle desteklenmiş, bireyin beslenme davranışını değiştirmeyi maksat alan uzunca periyodik, faal bir zayıflama programıyla vücut yükünün % 5–10 azaltılmasıyla bile insülin hassaslığının arttığı gözlenmiştir.
Seçilecek fizikî aktivite bireyin yaşına, sıhhatine, hayat biçimine makul olacak halde düzenlenmelidir. Mahsusen günde yarım saat olarak başlayacak yürüme programı ya da yüzme acilen her yaş öbeği için müsait olan egzersizlerdir.
İnsülin hassaslığının artmasında diyetin bileşimi de kıymet taşır. Diyetin gücünün yağdan gelen nispeti % 30 u geçmeyecek formda düzenlenmeli, bunu yaklaşık % 14-15 kadarı tekli doymamış yani zeytinyağı, %7-8 doymuş ve % 7-8 i ise çoklu doymamış yağ asitlerinden sağlanmalı. Kuvvetin %55 i karbonhidrattan, % 15’i proteinden gelmelidir. Bunlarda glisemik indeksi düşük, yavaş emilen nişasta içeren kuru baklagiller, tam tahıl eserleriyle, zerzevat ve meyvelerden olmalıdır. Bu yiyeceklerin işlenmesi ve pişirilmesinde glisemik indeksi yükseltici haddinden fazla pişirme, ezme üzere süreçlerden kaçınılmalıdır. Hayvansal kaynaklı besinlerden balık tercih edilmelidir. Sütün glisemik indeksi düşük olmasına rağmen insülinemik indeksi yüksektir. Bunun nedeninin bilinmemesine rağmen günde en az 2 bardak kadar az yağlı süt yahut yoğurt alınmalıdır. Günlük tuz alımı 4 gramın altında tutulmalıdır. Alkollü içki önerilmemekle birlikte, alınıyorsa günlük 30 gr'ı aşmamalıdır. Bu da 1–2 kadeh şarap kadardır.
Metabolik Sendromdan korunmada temel strateji, bireyin ve topluluğun günlük alınan yağ orantısını düşürmesi, daha çok zerzevat, meyve, glisemik indeksi düşük besin tüketmesi ve fizikî aktiviteyi arttırarak vücut tartısının murakabesini sağlamasıdır.
Bireyin beslenme alışkanlıklarının olumlu yanda değiştirilmesinde besin sanayisi de kıymet taşır. Kentleşmeyle pişmeye ve yenmeye hazır yemek üretimi ve tüketimi artmaktadır. Bunların tuz, yağ, ve diyet posası içeriklerinin iyi olmasına dikkat edilmelidir. Mahallî idarelerin, kişilerin günlük hayatlarında fizikî aktivitelerini rahatlıkla sürdürebilecekleri bir ortam hazırlamalarına gerek vardır. Unutulmamalıdır ki Istikrarlı Beslenme alışkanlığı çocuklukta kazanılır ve ömür uzunluğu kazanılan bu alışkanlıklar kalıcı olur. O yüzden çocukluktan başlayarak eğitimciler olarak ve anne-babalar olarak evlatlarımıza yanlışsız örnek olmalı, gerçek alışkanlıkları kazandırmalıyız.
RİSK FAKTÖRÜ
TARIFI
Abdominal Obezite
Bayan
Erkek
Bel muhiti
80 en çokça 88 cm
94 en ziyade 102 cm
Trigliserid
150 mg/dl ve ziyadesi
HDL Kolesterol
Bayan
Erkek
40 mg/dl ve daha ziyadesi
50 mg/dl ve daha ziyadesi
Kan Basıncı
130–85 mm Hg
Açlık Kan Şekeri
100 mg/dl
NCEP kriterlerine nazaran ABD’de Metabolik Sendrom sıklığı erişkinlerde % 24 olarak bildirilmiştir. NCEP kriterlerine nazaran Metabolik Sendrom sıklığı Türkiye’de yapılan TEKHARF çalışmasında 1990 yılında % 24,4 iken, 10 yıl sonra % 36,2’ye yükselmiştir. Bu da Metabolik Sendromun Halk sıhhati için ne kadar değerli bir sorun olduğunu göstermektedir.
Bireyde Metabolik Sendromun varlığı koroner kalp illeti, enfarktüs ve felç riskini üç kat arttırabilmektedir. Sorunun temel nedeni kalıtımsal yatkınlık yanında insanın teknolojik gelişmeyle değişen hayat biçimine, beslenme biçimini uyarlayamamasından kaynaklanmaktadır.
Metabolik Sendromun merkezinde insülin direnci mekan almaktadır. İnsülin direncinin başta gelen nedeni insanın hayat biçiminde hareketsizliğe hakikat giden değişim sonucu güç harcamasının gitgide azalmasına rağmen besin alımının ve alınan besinlerin güç yoğunluğunun yükselmesiyle vücutta yağ birikiminin artmış olmasıdır.
Şişmanlık, münhasıran karın kesiminde haddinden fazla yağ birikimi, insülin hormonunun aktifliğinin bozularak insülin direncine neden olmasıdır. İnsülin direncinde diyetin bileşimi de kıymetlidir. Diyetin yağ içeriğinin artması şişmanlık riskini arttırmakta, insülin hassaslığını ise azaltmaktadır. Diyet yağının doymuş yağ asitleri orantısının artması insülin direncini olumsuz, tekli doymamış yağ asitlerinin artması ise olumlu cihette etkilemektedir. Yavaş emilen, glisemik indeksi düşük karbonhidratlı besinlerin alımı insülin duyarlılığımı arttırmaktadır.
Metabolik Sendrom, beslenme ve hayat biçiminin düzeltilmesiyle önlenebilir bir sıhhat problemidir. Sendrom geliştikten sonra da münasebetli diyet ve ömür biçiminin değiştirilmesiyle iyileştirilebilir. Diyet tedavisinin maksadı insülin hassaslığını arttırmak ve bununla ilintili bozuklukların gelişimini önlemektir. Fizikî aktiviteyle desteklenmiş, bireyin beslenme davranışını değiştirmeyi maksat alan uzunca periyodik, faal bir zayıflama programıyla vücut yükünün % 5–10 azaltılmasıyla bile insülin hassaslığının arttığı gözlenmiştir.
Seçilecek fizikî aktivite bireyin yaşına, sıhhatine, hayat biçimine makul olacak halde düzenlenmelidir. Mahsusen günde yarım saat olarak başlayacak yürüme programı ya da yüzme acilen her yaş öbeği için müsait olan egzersizlerdir.
İnsülin hassaslığının artmasında diyetin bileşimi de kıymet taşır. Diyetin gücünün yağdan gelen nispeti % 30 u geçmeyecek formda düzenlenmeli, bunu yaklaşık % 14-15 kadarı tekli doymamış yani zeytinyağı, %7-8 doymuş ve % 7-8 i ise çoklu doymamış yağ asitlerinden sağlanmalı. Kuvvetin %55 i karbonhidrattan, % 15’i proteinden gelmelidir. Bunlarda glisemik indeksi düşük, yavaş emilen nişasta içeren kuru baklagiller, tam tahıl eserleriyle, zerzevat ve meyvelerden olmalıdır. Bu yiyeceklerin işlenmesi ve pişirilmesinde glisemik indeksi yükseltici haddinden fazla pişirme, ezme üzere süreçlerden kaçınılmalıdır. Hayvansal kaynaklı besinlerden balık tercih edilmelidir. Sütün glisemik indeksi düşük olmasına rağmen insülinemik indeksi yüksektir. Bunun nedeninin bilinmemesine rağmen günde en az 2 bardak kadar az yağlı süt yahut yoğurt alınmalıdır. Günlük tuz alımı 4 gramın altında tutulmalıdır. Alkollü içki önerilmemekle birlikte, alınıyorsa günlük 30 gr'ı aşmamalıdır. Bu da 1–2 kadeh şarap kadardır.
Metabolik Sendromdan korunmada temel strateji, bireyin ve topluluğun günlük alınan yağ orantısını düşürmesi, daha çok zerzevat, meyve, glisemik indeksi düşük besin tüketmesi ve fizikî aktiviteyi arttırarak vücut tartısının murakabesini sağlamasıdır.
Bireyin beslenme alışkanlıklarının olumlu yanda değiştirilmesinde besin sanayisi de kıymet taşır. Kentleşmeyle pişmeye ve yenmeye hazır yemek üretimi ve tüketimi artmaktadır. Bunların tuz, yağ, ve diyet posası içeriklerinin iyi olmasına dikkat edilmelidir. Mahallî idarelerin, kişilerin günlük hayatlarında fizikî aktivitelerini rahatlıkla sürdürebilecekleri bir ortam hazırlamalarına gerek vardır. Unutulmamalıdır ki Istikrarlı Beslenme alışkanlığı çocuklukta kazanılır ve ömür uzunluğu kazanılan bu alışkanlıklar kalıcı olur. O yüzden çocukluktan başlayarak eğitimciler olarak ve anne-babalar olarak evlatlarımıza yanlışsız örnek olmalı, gerçek alışkanlıkları kazandırmalıyız.