Cocuk sahibi olamayan ciftlerin yardrımına tup bebek yontemleri koşuyor Fakat bu yontemler uygulanmadan once ciftlerin tepeden tırnağa kadar muayene olup, gercek sebeplerini tespit ettirmeleri gerekiyor İntrauterin İnseminasyon (IUI) veya Aşılama
Cocuk sahibi olamayan ciftlerin yardrımına tup bebek yontemleri koşuyor Fakat bu yontemler uygulanmadan once ciftlerin tepeden tırnağa kadar muayene olup, gercek sebeplerini tespit ettirmeleri gerekiyor
İntrauterin İnseminasyon (IUI) veya Aşılama ne demektir?
İntrauterin inseminasyon kadının yumurtlama doneminde erkekten alınan spermlerin dışarıda belli işlemlerden gecirildikten sonra anne rahmine verilmesidir Bu işlem oncesinde anneye bazı ilaclar verilerek yumurtlama sağlanabileceği gibi, doğal adet doneminde de yapılabilir
IVF ve ICSI nedir?
In vitro fertilizasyon veya tup bebek kadından alınan yumurtalarla, erkekten alınan spermlerin dışarıda laboratuvar ortamında birleştirilmesi ve dollenme gercekleştikten belli bir sure sonra anne rahmine yerleştirilmesidir İntrasitoplazmik sperm enjeksiyonu (ICSI) veya mikroenjeksiyon ise erkekten alınan spermlerin direk olarak yumurtanın icerisine enjekte edilmesi ve yine dollenme gercekleştikten belli bir sure sonra tekrar anne rahmine yerleştirilmesidir
Kimlere Uygulanır?
Tup bebek ilk defa 1978 yilinda Edward ve Steptoe tarafindan Ingiltere?de uygulanmistir Baslangicta tupleri tikali olan hastalar icin dusunulmus olan bir yontem olarak uygulama alanina konmakla birlikte, bugun bircok hasta grubunun tedavisinde basariyla kullanilmaktadir Simdi tup bebek yonteminin uygulanabildigi hasta gruplarini kisaca gozden gecirelim:
1 Tubal faktor: Tubal faktor genel olarak tuplerin tıkalı olması veya tıkalı olmamakla beraber normal olarak fonksiyon gostermemesidir Tuplerin acıklığının belirlenmesi icin başlangıcta histerosalpingografi adı verilen rahim filmi cekilir Ancak bu filmde tuplerin acık olması her zaman tuplerin normal olduğunu gostermeyebilir
Tup ile cevre dokuları arasındaki yapışıklıklar veya tup icerisindeki dokuların daha once gecirilen enfeksiyonlar veya cerrahi girişimler nedeniyle azda olsa zedelenmesi, tupler acık olmasına karşın, normal olarak fonksiyon gostermesini engelleyebilir Bu nedenle tuplerin durumunu tam olarak gozlemeleyebilmek icin bazen laparoskopi gibi endoskopik tanı yontemlerine gereksinim duyulabilir
Tuplerdeki tıkanıklığın yerine ve hasta yaşına bağlı olarak cerrahi şansı verilebilir Ozellikle daha once tupleri bağlanmış hastalarda cerrahi tedavi sonrası normal yollardan gebe kalabilme oranı oldukca yuksektir Ancak tup tahribatı fazla olan hastalarda ve tıkanıklığın tupun rahimden uzak olan bolumunde olması durumunda cerrahi ile başarı şansı duşuktur ve tup bebek uygulaması daha uygundur
Ayrıca hasta yaşının ileri olduğu hastalarda cerrahi ile zaman kaybedilmesi yerine direk olarak tup bebek uygulanması daha uygundur Daha once iltihabi bir nedenle tuplerinde tıkanıklık saptanan bazı hastalarda ultrasonografide veya laparoskopi sırasında tuplerin icinde sıvı birikimi olduğu gorulebilir Hidrosalpenx adı verilen bu durumda tup bebek uygulamadan once tuplerin ameliyatla alınmasının gebelik oranını artırdığı bildirilmektedir Bu nedenle bu grup hastalarda tup bebek uygulamadan once laparoskopik yolla tuplerin alınması onerilmektedir
2 Endometriozis: Endometriozis rahim ic tabakasında bulunan ve her ay adet kanamasına neden olan dokunun rahim dışında bir yere yerleşmesi olarak adlandırılır Endometriozisin en cok yerleştiği dokulardan en onemlisi yumurtalıklardır Yumurtalıklara yerleşen endometriozis bazen cukulata kisti adı verilen kistlere neden olabilir Endometriozis genel olarak hastalığın yaygınlık durumuna gore 4 evrede incelenmektedir
Erken evrelerde cocuk olmasını nasıl engellendiği bilinmemekle birlikte, ileri evrelerde daha cok hastalığa bağlı olarak ureme organlarında oluşan yapışıklıklar ve tahribatlar nedeniyle gebelik gercekleşmemektedirErken evre hastalarda direk gozlem ile veya aşılama ile ciftlerin bir bolumunde gebelik gorulebilir Yine ileri evre hastalarda cerrahi girişimle hastaların bir bolumu tedavi edilebilir Belli bir gozlem suresi, cerrahi tedavi veya aşılama ile başarı sağlanmayan hastalarda son tedavi seceneği olarak tup bebek uygulanmaktadır
3Yumurtlama Bozuklukları: Bilindiği gibi kadınlarda genellikle her ay yumurtalıklardan bir yumurta atılır Ancak bazı hastalarda yumurtlama olayı seyrek olabilir veya hic olmayabilir Bunun en klasik orneği ?polikistik over sendromu? adı verilen hastalıktır Burada hastalarda yumurtlama seyrektir veya hic gercekleşmez, vucutta tuylenme olabilir, aşırı kilo alımı ve kısırlık gorulebilir Bu grup hastalarda eğer erkekte bir anormallik yoksa ilk tedavi seceneği yumurtalıkların uyarılması ve uygun donemlerde cinsel ilişkidir Hasta gebe kalamamışsa aşılama ve son tedavi seceneği olarak tup bebek uygulamasına kadar gidilebilir
4Erkek Faktoru: Cocuk sahibi olamama nedenlerinin yaklaşık % 50?sini erkeğe bağlı nedenler oluşturmaktadır Bu nedenle cocuk sahibi olma isteği ile başvuran hastalarda ilk yapılması gereken tetkik sperm analizidir Genel olarak sperm sayısının en az 20 milyonml, hareketinin en az % 50 ve normal şekilli sperm oranının Dunya Sağlık Orgutu Kriterleri’ne gore en az % 50 ve Kruger kriterlerine gore en az % 4 olması normal olarak kabul edilmektedir Bu değerlerin herhangi birisindeki bozukluk normal yollardan bebek sahibi olunmasını zorlaştırabilir Sperm sayı ve kalitesinde hafif bir bozukluk varsa oncellikle 46 ay aşılama denenebilir
Başarı sağlanmayan hastalarda direk olarak mikroenjeksiyon uygulanmaktadır Ayrıca sperm sayı ve bozukluğu hafif olsa bile kısırlık suresi uzun ise aşılama yapılmadan direk olarak mikroenjeksiyona gecilebilir Sperm sayı ve kalitesinde ileri derecede bozukluk olan hastalarda direk olarak mikroenjeksiyon uygulanmaktadır Bazı hastalarda hic sperm gorulmeyebilir Azospermi adı verilen bu durum sperm kanallarındaki bir tıkanıklığa veya testislerde sperm yapımındaki bir bozukluğa bağlı olabilir Neden ne olursa olsun azospermide mikroenjeksiyon en iyi tedavi yontemi mikroenjeksiyondur
Normal tup bebek uygulaması ile başarı şansı cok duşuktur Bu hastalarda PESA, MESA, TESA veya TESE adı verilen işlemlerle elde edilen spermlerle yumurtalar enjekte edilir ve dollenme sağlandıktan belli bir sonra elde edilen embryolar transfer edilir
5 Servikal Faktor: Cocuk sahibi olamayan ciftlerde nedenlerin % 5 ile % 10?nu rahim ağzına ait faktorler oluşturur Bu o bolgededeki bir enfeksiyon, anatomik bozukluklar vb olabilir
6Acıklanmayan İnfertilite: Ciftlerin % 1015?nde cocuk sahibi olmaya engel olabilecek herhangi bir neden bulunamaz Bu ciftlerde rutin olarak yapılan tetkiklerde bir neden bulunmamasına karşın, detaylı tetkiklerde bir bolumunde neden acıklanabilir, ancak bu tedavideki tutum konusunda buyuk bir değişikliğe yol acmaz Bu grup hastalarda ilk tedavi seceneği yumurtalıkların verilen ilaclarla uyarılması sonrası aşılamadır Aşılama ile 4 ay başarı sağlanmayan hastalarda mikroenjeksiyon uygulanmaktadır Yine evllik suresi uzun olan hastalarda aşılama yapılmadan direk olarak mikroenjeksiyona gecilebilir
7İmmunolojik İnfertilite: Ciftlerin bir bolumunde cocuk sahibi olamamanın nedeni eşlerden herhangi birinin bağışıklık sistemindeki bir bozukluk olabilir Orneğin kadın erkek spermini tahrip eden antikor adı verilen maddeler uretebilir veya erkek kendi spermini tahrip eden antikorlar uretebilir Ancak bağışıklık sistemindeki bu bozukuluklar ile cocuk sahibi olamama arasındaki ilişki henuz kesin olarak ortaya konamamıştır Bu hastalarda da ilk tedavi seceneği aşılamadır Başarı sağlanmayan hastalarda mikroenjeksiyon uygulanmalıdır
Doc Dr Ramazan Mercan h 3Mikroenjeksiyon, tup bebek ve aşılama
Cocuk sahibi olamayan ciftlerin yardrımına tup bebek yontemleri koşuyor Fakat bu yontemler uygulanmadan once ciftlerin tepeden tırnağa kadar muayene olup, gercek sebeplerini tespit ettirmeleri gerekiyor
İntrauterin İnseminasyon (IUI) veya Aşılama ne demektir?
İntrauterin inseminasyon kadının yumurtlama doneminde erkekten alınan spermlerin dışarıda belli işlemlerden gecirildikten sonra anne rahmine verilmesidir Bu işlem oncesinde anneye bazı ilaclar verilerek yumurtlama sağlanabileceği gibi, doğal adet doneminde de yapılabilir
IVF ve ICSI nedir?
In vitro fertilizasyon veya tup bebek kadından alınan yumurtalarla, erkekten alınan spermlerin dışarıda laboratuvar ortamında birleştirilmesi ve dollenme gercekleştikten belli bir sure sonra anne rahmine yerleştirilmesidir İntrasitoplazmik sperm enjeksiyonu (ICSI) veya mikroenjeksiyon ise erkekten alınan spermlerin direk olarak yumurtanın icerisine enjekte edilmesi ve yine dollenme gercekleştikten belli bir sure sonra tekrar anne rahmine yerleştirilmesidir
Kimlere Uygulanır?
Tup bebek ilk defa 1978 yilinda Edward ve Steptoe tarafindan Ingiltere?de uygulanmistir Baslangicta tupleri tikali olan hastalar icin dusunulmus olan bir yontem olarak uygulama alanina konmakla birlikte, bugun bircok hasta grubunun tedavisinde basariyla kullanilmaktadir Simdi tup bebek yonteminin uygulanabildigi hasta gruplarini kisaca gozden gecirelim:
1 Tubal faktor: Tubal faktor genel olarak tuplerin tıkalı olması veya tıkalı olmamakla beraber normal olarak fonksiyon gostermemesidir Tuplerin acıklığının belirlenmesi icin başlangıcta histerosalpingografi adı verilen rahim filmi cekilir Ancak bu filmde tuplerin acık olması her zaman tuplerin normal olduğunu gostermeyebilir
Tup ile cevre dokuları arasındaki yapışıklıklar veya tup icerisindeki dokuların daha once gecirilen enfeksiyonlar veya cerrahi girişimler nedeniyle azda olsa zedelenmesi, tupler acık olmasına karşın, normal olarak fonksiyon gostermesini engelleyebilir Bu nedenle tuplerin durumunu tam olarak gozlemeleyebilmek icin bazen laparoskopi gibi endoskopik tanı yontemlerine gereksinim duyulabilir
Tuplerdeki tıkanıklığın yerine ve hasta yaşına bağlı olarak cerrahi şansı verilebilir Ozellikle daha once tupleri bağlanmış hastalarda cerrahi tedavi sonrası normal yollardan gebe kalabilme oranı oldukca yuksektir Ancak tup tahribatı fazla olan hastalarda ve tıkanıklığın tupun rahimden uzak olan bolumunde olması durumunda cerrahi ile başarı şansı duşuktur ve tup bebek uygulaması daha uygundur
Ayrıca hasta yaşının ileri olduğu hastalarda cerrahi ile zaman kaybedilmesi yerine direk olarak tup bebek uygulanması daha uygundur Daha once iltihabi bir nedenle tuplerinde tıkanıklık saptanan bazı hastalarda ultrasonografide veya laparoskopi sırasında tuplerin icinde sıvı birikimi olduğu gorulebilir Hidrosalpenx adı verilen bu durumda tup bebek uygulamadan once tuplerin ameliyatla alınmasının gebelik oranını artırdığı bildirilmektedir Bu nedenle bu grup hastalarda tup bebek uygulamadan once laparoskopik yolla tuplerin alınması onerilmektedir
2 Endometriozis: Endometriozis rahim ic tabakasında bulunan ve her ay adet kanamasına neden olan dokunun rahim dışında bir yere yerleşmesi olarak adlandırılır Endometriozisin en cok yerleştiği dokulardan en onemlisi yumurtalıklardır Yumurtalıklara yerleşen endometriozis bazen cukulata kisti adı verilen kistlere neden olabilir Endometriozis genel olarak hastalığın yaygınlık durumuna gore 4 evrede incelenmektedir
Erken evrelerde cocuk olmasını nasıl engellendiği bilinmemekle birlikte, ileri evrelerde daha cok hastalığa bağlı olarak ureme organlarında oluşan yapışıklıklar ve tahribatlar nedeniyle gebelik gercekleşmemektedirErken evre hastalarda direk gozlem ile veya aşılama ile ciftlerin bir bolumunde gebelik gorulebilir Yine ileri evre hastalarda cerrahi girişimle hastaların bir bolumu tedavi edilebilir Belli bir gozlem suresi, cerrahi tedavi veya aşılama ile başarı sağlanmayan hastalarda son tedavi seceneği olarak tup bebek uygulanmaktadır
3Yumurtlama Bozuklukları: Bilindiği gibi kadınlarda genellikle her ay yumurtalıklardan bir yumurta atılır Ancak bazı hastalarda yumurtlama olayı seyrek olabilir veya hic olmayabilir Bunun en klasik orneği ?polikistik over sendromu? adı verilen hastalıktır Burada hastalarda yumurtlama seyrektir veya hic gercekleşmez, vucutta tuylenme olabilir, aşırı kilo alımı ve kısırlık gorulebilir Bu grup hastalarda eğer erkekte bir anormallik yoksa ilk tedavi seceneği yumurtalıkların uyarılması ve uygun donemlerde cinsel ilişkidir Hasta gebe kalamamışsa aşılama ve son tedavi seceneği olarak tup bebek uygulamasına kadar gidilebilir
4Erkek Faktoru: Cocuk sahibi olamama nedenlerinin yaklaşık % 50?sini erkeğe bağlı nedenler oluşturmaktadır Bu nedenle cocuk sahibi olma isteği ile başvuran hastalarda ilk yapılması gereken tetkik sperm analizidir Genel olarak sperm sayısının en az 20 milyonml, hareketinin en az % 50 ve normal şekilli sperm oranının Dunya Sağlık Orgutu Kriterleri’ne gore en az % 50 ve Kruger kriterlerine gore en az % 4 olması normal olarak kabul edilmektedir Bu değerlerin herhangi birisindeki bozukluk normal yollardan bebek sahibi olunmasını zorlaştırabilir Sperm sayı ve kalitesinde hafif bir bozukluk varsa oncellikle 46 ay aşılama denenebilir
Başarı sağlanmayan hastalarda direk olarak mikroenjeksiyon uygulanmaktadır Ayrıca sperm sayı ve bozukluğu hafif olsa bile kısırlık suresi uzun ise aşılama yapılmadan direk olarak mikroenjeksiyona gecilebilir Sperm sayı ve kalitesinde ileri derecede bozukluk olan hastalarda direk olarak mikroenjeksiyon uygulanmaktadır Bazı hastalarda hic sperm gorulmeyebilir Azospermi adı verilen bu durum sperm kanallarındaki bir tıkanıklığa veya testislerde sperm yapımındaki bir bozukluğa bağlı olabilir Neden ne olursa olsun azospermide mikroenjeksiyon en iyi tedavi yontemi mikroenjeksiyondur
Normal tup bebek uygulaması ile başarı şansı cok duşuktur Bu hastalarda PESA, MESA, TESA veya TESE adı verilen işlemlerle elde edilen spermlerle yumurtalar enjekte edilir ve dollenme sağlandıktan belli bir sonra elde edilen embryolar transfer edilir
5 Servikal Faktor: Cocuk sahibi olamayan ciftlerde nedenlerin % 5 ile % 10?nu rahim ağzına ait faktorler oluşturur Bu o bolgededeki bir enfeksiyon, anatomik bozukluklar vb olabilir
6Acıklanmayan İnfertilite: Ciftlerin % 1015?nde cocuk sahibi olmaya engel olabilecek herhangi bir neden bulunamaz Bu ciftlerde rutin olarak yapılan tetkiklerde bir neden bulunmamasına karşın, detaylı tetkiklerde bir bolumunde neden acıklanabilir, ancak bu tedavideki tutum konusunda buyuk bir değişikliğe yol acmaz Bu grup hastalarda ilk tedavi seceneği yumurtalıkların verilen ilaclarla uyarılması sonrası aşılamadır Aşılama ile 4 ay başarı sağlanmayan hastalarda mikroenjeksiyon uygulanmaktadır Yine evllik suresi uzun olan hastalarda aşılama yapılmadan direk olarak mikroenjeksiyona gecilebilir
7İmmunolojik İnfertilite: Ciftlerin bir bolumunde cocuk sahibi olamamanın nedeni eşlerden herhangi birinin bağışıklık sistemindeki bir bozukluk olabilir Orneğin kadın erkek spermini tahrip eden antikor adı verilen maddeler uretebilir veya erkek kendi spermini tahrip eden antikorlar uretebilir Ancak bağışıklık sistemindeki bu bozukuluklar ile cocuk sahibi olamama arasındaki ilişki henuz kesin olarak ortaya konamamıştır Bu hastalarda da ilk tedavi seceneği aşılamadır Başarı sağlanmayan hastalarda mikroenjeksiyon uygulanmalıdır
Doc Dr Ramazan Mercan h 3Mikroenjeksiyon, tup bebek ve aşılama
