Milâttan Önceki Ve Millattan Sonraki Türk Göçleri Durumu Hakkında Bilgi
Orta-Asya'da Altay-Sayan Dağları'nın kuzey-batı kesiminde yaşayan ilk Türkler yukarıda anlatılan ana kültür tabakaları döneminde M .Ö. 1700'den itibaren etrafa yayılmaya başlamışlardır. Bunu takip eden iki asır içinde Altayları ve Tanrı Dağları'nı kaplayan Türklerin bir kısmı Kazakistan üzerinden Maveraünnehir'e geçerek buradaki "Akdeniz" milletleri ile temas kurdular. Bu arada batıya doğru açılan bazı Türk grupları "Fin-Ugor" kavimleri ile bağlantı kurmuşlardır. Türkler
M. O. 1700'lerden itibaren Altaylar'a yerleşirken bir yandan da M.Ö. 1100'lerden başlayarak kalabalık kütleler halinde Çin'in kuzey batısındaki Kansu Ordos bölgesine doğru kaymışlardır. Bir kısım Türk boylan M.Ö. 1300-1000 yıllan arasında Türkistan sahasına yerleşmişlerdir. M.O. 700'lerden itibaren güney Sibirya'yı
Baykal bölgesini
Moğolistan'ı ve Yedi-su havzasını etkisine alan Türk göçleri bu yıllarda adeta Altay-Sayan Dağları'nın batısındaki anayurdu boşaltmıştır. doğuda Ordos'a doğru
batıda Volga'ya doğru olmak üzere iki kısma ayrılmışlardır. Bu coğrafî ayrılık asli Türkçe'yi de etkilemiş lehçelerin doğmasına sebep olmuştur. Doğu Türkleri Lehçesi ve Yakut-Çuvaş Türkleri Lehçesi böylece oluşmuştur. Yakut Türkleri şimdiki yurtları olan kuzey-doğu Sibirya'ya da bu dönemde göç ettiler. Çuvaş Türkleri Yakutlardan ayrılarak daha batıya yöneldiler. Bugünkü Türk topluluklarının lehçeleri bakımından farklılaşmasını etkileyen gelişmeler de bu dönemde meydana gelmiştir. Aralarında Hun Göktürk Uygur; kısmen Sabar Hazar Peçenek Kuman Oğuz ve dolayısı ile Azerbaycan Irak Suriye Anadolu ve Balkan Türklerinin bulunduğu "Doğu Türkleri" M.O. IV-III.. Oğuzlar
Bulgarlar ve Çuvaşların oluşturdukları "Batı Türkleri" de aynı yüzyıllarda Hazar ve Volga civarında bulunuyorlardı. Bütün bunlarla beraber M.Ö. I. yüzyıl başlarında bir kısım Türk boylarının da Hindistan'ın İndus-Pencâb havalisine doğru göç ettikleri görülmektedir. Bunun sonucunda Türkler yüzyıllarda iç-Asya ve Çin'in kuzey-batısında yaşıyorlardı
Milâttan Sonraki Türk Göçleri
Milâttan sonraki dönemlerde meydana gelen Türk göçlerinin ana karakteri ve haklarındaki tarihî bilgilerimiz daha kesindir . Bu göçler ana istikamet bakımından güneye ve batıya doğru olmak üzere iki şekilde gelişme göstermiştir.
Orta-Asya'dan güneye göç eden bir kısım Türk kitleleri burada çeşitli devletler kurmuşlardır. Kuzey Çin'de 338-557 yılları arasında devlet kuran Tabgaçlar buna bir misaldir. Batı yönünde cereyan eden Türk göçleri başlıca iki ana yol takip etmiştir.. Avrupa Hunları 375'ten sonra Avarlar IV. yüzyıl ortalarında Bulgarlar 670'li yıllardan sonra Macarlar 830'dan sonra Peçenekler
Kumanlar (Kıpçaklar) ile Oğuzların bir kolu olan Uzlar IX.-XI yüzyıllar arasında bu yolu kullanan Türk topluluklarıdır. Batı göç yolunun güney kesimini kullanan Türk kitlelerinin bir bölümü
Sasani Devleti'nin gücü karşısında Hindistan'a yönelerek burada devletler kurmuşlardır. Mesela 350'li yıllarda Uar-Hun da denilen Ak-Hunlar bunlardandır. Akhunlar Afganistan ve Kuzey Hindistan'ı hakimiyetleri altına almışlardır. Bu yönde ilerleyen büyük Türk kitleleri
Sasani Devleti'nin yıkılması üzerine "Orta Yol'* denilen yolu takip ederek Maveraünnehir üzerinden îran ve Anadolu'ya geldiler. Oğuz Türklerinin ağırlıklı olarak yer aldıkları bu Türk göçleri ile Anadolu ebedi Türk vatanı haline gelmiştir.
Bu "orta göç yolu" Türklük için de en önemli göç yolu olarak değerlendirilmektedir. Çünkü batı yönünde kuzey göç yolunu kullanan Türk kitlelerinin bazıları nüfuslarının da azlığı sebebiyle zamanla Balkanlar ve Orta-Avrupa'daki medeniyetlerin etkisine girerek Türklüklerini kaybettikleri halde orta yolu izleyen Türk kitleleri hem Türklüklerini korudular hem de bağımsız olarak yaşadılar
Orta-Asya'da Altay-Sayan Dağları'nın kuzey-batı kesiminde yaşayan ilk Türkler yukarıda anlatılan ana kültür tabakaları döneminde M .Ö. 1700'den itibaren etrafa yayılmaya başlamışlardır. Bunu takip eden iki asır içinde Altayları ve Tanrı Dağları'nı kaplayan Türklerin bir kısmı Kazakistan üzerinden Maveraünnehir'e geçerek buradaki "Akdeniz" milletleri ile temas kurdular. Bu arada batıya doğru açılan bazı Türk grupları "Fin-Ugor" kavimleri ile bağlantı kurmuşlardır. Türkler
M. O. 1700'lerden itibaren Altaylar'a yerleşirken bir yandan da M.Ö. 1100'lerden başlayarak kalabalık kütleler halinde Çin'in kuzey batısındaki Kansu Ordos bölgesine doğru kaymışlardır. Bir kısım Türk boylan M.Ö. 1300-1000 yıllan arasında Türkistan sahasına yerleşmişlerdir. M.O. 700'lerden itibaren güney Sibirya'yı
Baykal bölgesini
Moğolistan'ı ve Yedi-su havzasını etkisine alan Türk göçleri bu yıllarda adeta Altay-Sayan Dağları'nın batısındaki anayurdu boşaltmıştır. doğuda Ordos'a doğru
batıda Volga'ya doğru olmak üzere iki kısma ayrılmışlardır. Bu coğrafî ayrılık asli Türkçe'yi de etkilemiş lehçelerin doğmasına sebep olmuştur. Doğu Türkleri Lehçesi ve Yakut-Çuvaş Türkleri Lehçesi böylece oluşmuştur. Yakut Türkleri şimdiki yurtları olan kuzey-doğu Sibirya'ya da bu dönemde göç ettiler. Çuvaş Türkleri Yakutlardan ayrılarak daha batıya yöneldiler. Bugünkü Türk topluluklarının lehçeleri bakımından farklılaşmasını etkileyen gelişmeler de bu dönemde meydana gelmiştir. Aralarında Hun Göktürk Uygur; kısmen Sabar Hazar Peçenek Kuman Oğuz ve dolayısı ile Azerbaycan Irak Suriye Anadolu ve Balkan Türklerinin bulunduğu "Doğu Türkleri" M.O. IV-III.. Oğuzlar
Bulgarlar ve Çuvaşların oluşturdukları "Batı Türkleri" de aynı yüzyıllarda Hazar ve Volga civarında bulunuyorlardı. Bütün bunlarla beraber M.Ö. I. yüzyıl başlarında bir kısım Türk boylarının da Hindistan'ın İndus-Pencâb havalisine doğru göç ettikleri görülmektedir. Bunun sonucunda Türkler yüzyıllarda iç-Asya ve Çin'in kuzey-batısında yaşıyorlardı
Milâttan Sonraki Türk Göçleri
Milâttan sonraki dönemlerde meydana gelen Türk göçlerinin ana karakteri ve haklarındaki tarihî bilgilerimiz daha kesindir . Bu göçler ana istikamet bakımından güneye ve batıya doğru olmak üzere iki şekilde gelişme göstermiştir.
Orta-Asya'dan güneye göç eden bir kısım Türk kitleleri burada çeşitli devletler kurmuşlardır. Kuzey Çin'de 338-557 yılları arasında devlet kuran Tabgaçlar buna bir misaldir. Batı yönünde cereyan eden Türk göçleri başlıca iki ana yol takip etmiştir.. Avrupa Hunları 375'ten sonra Avarlar IV. yüzyıl ortalarında Bulgarlar 670'li yıllardan sonra Macarlar 830'dan sonra Peçenekler
Kumanlar (Kıpçaklar) ile Oğuzların bir kolu olan Uzlar IX.-XI yüzyıllar arasında bu yolu kullanan Türk topluluklarıdır. Batı göç yolunun güney kesimini kullanan Türk kitlelerinin bir bölümü
Sasani Devleti'nin gücü karşısında Hindistan'a yönelerek burada devletler kurmuşlardır. Mesela 350'li yıllarda Uar-Hun da denilen Ak-Hunlar bunlardandır. Akhunlar Afganistan ve Kuzey Hindistan'ı hakimiyetleri altına almışlardır. Bu yönde ilerleyen büyük Türk kitleleri
Sasani Devleti'nin yıkılması üzerine "Orta Yol'* denilen yolu takip ederek Maveraünnehir üzerinden îran ve Anadolu'ya geldiler. Oğuz Türklerinin ağırlıklı olarak yer aldıkları bu Türk göçleri ile Anadolu ebedi Türk vatanı haline gelmiştir.
Bu "orta göç yolu" Türklük için de en önemli göç yolu olarak değerlendirilmektedir. Çünkü batı yönünde kuzey göç yolunu kullanan Türk kitlelerinin bazıları nüfuslarının da azlığı sebebiyle zamanla Balkanlar ve Orta-Avrupa'daki medeniyetlerin etkisine girerek Türklüklerini kaybettikleri halde orta yolu izleyen Türk kitleleri hem Türklüklerini korudular hem de bağımsız olarak yaşadılar