Milli Mücadele Dönemi Edebiyatı Hakkında Bilgi
Milli Mücadele Dönemi Edebiyatı
Milli Mücadele Dönemi Edebiyatı Bilgisi
MİLLÎ MÜCADELE DÖNEMİ EDEBİYATI (1919-1923)
15 Mayıs 1919′da Yunanlıların İzmir’i işgaliyle başlayan ve aralıksız üç yıl süren Millî Mücadele’yi bütün boyutlarıyla ele alır. Trablusgarb’da, Balkanlar’da, Birinci Dünya Savaşı’nda art arda gelen yenilgiler Koca Osmanlı imparatorluğu’nu Anadolu’ya sıkıştırmıştı. Çok geçmeden Mütareke dönemi başlayacak, Sevr antlaşmasıyla Anadolu, Yunanlıların ve müttefiklerin işgaline uğrayacaktır. Anadolu insanı top yekûn bir savaşa girişir ve düşmanları topraklarından atar. Bu kutsal bir mücadeledir; şair ve yazarlar kalemleriyle bu mücadeleye katılırlar. Askeri yüreklendiren, toplumu heyecanlandıran, geçmişi yargılayan ve “nurlu ufuklar” çizen yüzlerce, binlerce şiir, hikâye, makale, deneme, roman yazarlar. Ancak roman diğer dallar kadar bereketli değildir; Halide Edib’in Ateşlen Gömlek’i istiklal Savaşı’nı işleyen tek romandır. Savaşı konu alan romanlar sonradan yazılmıştır.
Millî Mücadele Dönemi Edebiyatı bir var olma mücadelesinin edebiyatıdır. Onun için yaşanılan olayların birer yansıması gibidir. Halkın duygularına hitap edilerek millî heyecan uyandırılmak istenmiştir.
Millî Mücadele döneminde eser verenler, çokluk Servetifünun, Fecriati topluluklarında, Millî Edebiyat akımında yer almış şair ve yazarlardır. Belli başlılarını şöyle sıralayabiliriz: Mehmed Emin (Yurdakul), Süleyman Nazif, Mehmed Akif, Yahya Kemal (Beyatlı), Ziya Gökalp, Midhat Cemal (Kuntay), Halide Edib (Adıvar), Yakub Kadri (Karaosmanoğlu), Hamdullah Subhi (Tanrıöver), Samih Rıfat, Müftüoğlu Ahmed Hikmet, Ali Ekrem (Bolayır), Celal Sahir (Erozan), İzzet Ulvi, Enis Behiç (Koryürek), Celal Nuri (İleri), Ahmed Ağaoğlu, Ruşen Eşref (Ünaydın), Halid Fahri (Ozansoy), Yusuf Ziya (Ortaç), Falih Rıfkı (Atay), Faruk Nafiz (Çamlıbel), ibrahim Alâeddin (Gövsa), Halil Nihad (Bozte-pe), Orhan Seyfi (Orhon), İsmail Sevük), Müfide Ferid (Tek), Şukufe Nihal (Başar), Halide Nusret (Zorlutuna)…
Millî Mücadele devrini işleyen sanatkârlar şu dergi ve gazetelerde yazdılar:
İleri, Tasvir-i Efkâr, Tevhid-i Efkâr, Hâkimiyet-i Milliye, Vakit, Akşam, Tanin, Renin, Hâdisât, Açık Söz, Yeni Gün, İzmir’e Doğru, Yeni Adana, Babalık, İstikbal, Dertli, Büyük Mecmua, Genç Yolcular, Sebilürreşd, Servetifünun, Dergah, Sehâ, Yarın, Ayine, Millî Mecmua, Yeni Mecmua, Küçük Mecmua…
Millî Mücadele Dönemi Edebiyatı’nı şiir, deneme, hikâye ve roman olmak üzere dört dala ayırabiliriz:
Şiir: Bu dönemin şiirlerinde tarih şuuruna çok önem verilmiştir. Felaket günlerinde tarihimizin şanlı sayfalan açılarak millete o günlerin özlemi çektirilir. Şiirlerin temi geçmişteki “büyüklük”, “şan”, “fetihler”, “kurtarıcılar”dır. Bunların yanında milletin içine düştüğü keder de dile getirilir. Süleyman Nazif’in “Nerede Osmanlılar?” ve “Son Nefesimle Hasbihal” şiirleri bu duygularla yazılmıştır.
İzmir’in İşgali bütün yurtta infial uyandırır; şairlerimiz duyulan öfkeyle karışık ıstırabı şiirlerinde dile getirirler. Faruk Nafiz “Ah İzmir!”, “Bu gün”, Avni Şadi “Ey Sevgiliye”, Hüseyin Suad “vermeyiz İzmir’i”, Yusuf Ziya “Eğil Dağlar”, İzmir’in işgalinin ardından yazılmışlardır.
Devletin çöküşü milletin yok olacağı anlamına gelmez. Şanlı tarihimiz “diriliş” in, “mücadelelerin”, “zaferlerin” şanlı sayfalarıyla doludur. Özellikle Osmanlıların şanlı günleri birer ilham kaynağıdır. Yahya Kemal’in 1919′da yayınladığı “Akıncılar”ı, Abdülhalim Hadi’nin “Tuna”sı, Kemaleddin Turgut’un “Zafer Günleri”, Emin Receb’in “Meriç”i, Necmeddin Halil’in ‘Ninemin Hatıralarından “ı ve “Dedemin Hatıralarından”! Balkan fütuhatını hasretle dile getirir.
Fütuhatı gerçekleştiren padişahlar ve devirleri de şiire konu olmuştur. Midhat Cemal “Selim”i Ziyaret’! yazar. Ali Emin Yavuz Selim’in şiirlerini tesdis ve tahmis ederek, bu hakanı yeni mücadelenin liderlerine örnek gösterir. Faik Ali, Vedat Örfi gibi daha birçok şair Yavuz üzerine şiirler kaleme alırlar.
Fatih Sultan Mehmed İstanbul’la birlikte şiirlerin konusudur. Özellikle İstanbul’un işgali şairlerimizi eski günlere götürmüştür. O günlerin hasretiyle yanıp tutuşurlar. Ali Ekrem, Yusuf Ziya, Halid Fahri, Akil Koyuncu, Arif Dündar fetihli, Fatih’li, İstanbullu şiirler yazan şairlerden bir kaçıdır.
Türk milletinin başına çöken felaket Osmanlı Devleti’nin kuruluşunu akla getiriyor: Ne idik, ne olduk? Osman Gazi ve Bursa b.u devir şiirinin motifleridir. Halid Fahri “Bursa’da Akşam”ı, Mehmed Akif “Bülbül”ü yazarlar. Yine Akif in yazdığı “istiklâl Marşı”, Millet Meclisi’nde, 12 Mart 1921′de Millî Marşımız olarak kabul edilir.
Mücadelenin lideri Mustafa Kemal için de çok şiirler kaleme alınmıştır. Millî Mücadele ile ilgili şiirler sadece döneminde yazılmamıştır. Savaştan sonra da mücadelenin heyecanını yansıtan şiirlerin yazıldığını görüyoruz.
Millî Mücadele ile ilgili şiirler sadece döneminde yazılmamıştır. Savaştan sonra da mücadelenin heyecanını yansıtan şiirlerin yazıldığını görüyoruz.
Deneme: Denemeler ferdi duyguları işleyen yazılar olmakla beraber, Millî Mücadele’de milletin ortak duygularını dile getirmiştir. Bu tür yazılarda savaşın bütün safhalarını adım adım takip, ederiz: Bekleyiş… endişe, ümitsizlik… ümit… zafer… Denemeler olayları yaşayanların kalemlerinden çıktığı için bir vesika niteliğindedirler.
Yahya Kemal mücadelenin fikri zeminini hazırlayan bir yazardır. İşgal altındaki İstanbul’da Kuva-yı Milliye ruhunu ayakta tutmaya çalışır. Tarihi değerlendirmeleriyle yapılması gerekenlerin işaretlerini verir.
Ruşen Eşref, I9l8′de “Anafartalar Kumandanı Mustafa Kemal ile Mülakat” yazısıyla Millî Mücadele’nin liderini ilk defa kamuoyuna duyurmuştu. Millî Mücadele başlarında, onu Türk halkına yine Ruşen Eşref tanıtır. Yazar Sivas Kongresi sırasında Anadolu’dadır; Mustafa Kemal’i, arkadaşlarını, Anadolu’yu, sosyal ve kültürel yapıyı, savaşların insanlar üzerinde yaptığı tahribatı anlatır. Yazar İstanbul’u da ele alarak işgal altındaki şehrin geçmişten süzülüp gelen güzelliklerini işler ve bu güzellikte eserler meydana getiren bir milletin yok olamayacağını vurgular. Ruşen Eşref, adeta bir şehit monografisi yazmıştır.
Sultanahmet Mitingi’nin hatibesi Halide Edib, Millî Mücadele’yi cepheden yazar. Kastamonu’da çıkan Açık Söz gazetesinde İsmail Habib Millî Mücadele’nin gerekliliğini ve kutsiyetini halka benimsetmek için çırpınır. Hamdullah Suphi’nin, Mustafa Necati’nin ve daha nicelerinin yazıları Millî Mücadele’de kıvılcımlar yakmıştır.
Hikâye: Bu sahada aklımıza hemen Halide Edib ve Yakup Kadri gelir. Halide Edib kanlı mücadelenin canlı şahididir; olayları bizzat yerinde görmüş ve o ruh durumu içinde yazmıştır. Dağa Çıkan Kurt, Efenin Hikâyesi, Üzeyr’in Karısı, Kırmızı Tepe, Dua Tepe, Seyit Onbaşı bu dönemin ürünleridir.
Yakup Kadri hikâyelerini daha çok tenkit edici bir gözle yazmıştır. Anadolu insanının var oluş mücadelesinde sosyal hayattan kesitler verir.
Bu dönemde hikâye yazanlar arasında izzet Ulvi’nin, Müfide Ferid’in, Zeki Alyanak’ın, Aka Güh-düz’ün, Mehmed Sıtkı’nın, Enver Behnan’ın adlarını da sayabiliriz.
Roman: Millî Mücadele dönemi içinde tek bir roman yazılmıştır: Halide Edib’in Ateşten Gömlek! Millî Mücadele’yi işleyen romanların sonradan yazıldığını görüyoruz. Mücadele’yle ilgili yazılmış romanlar:
1922: Ateşten Gömlek (Halide Edip Adıvar); Sözde Kızlar (Peyami Safa).”
Kaynak: Milliyet Edebiyat Ansiklopedisi
Milli Mücadele Dönemi Edebiyatı
Milli Mücadele Dönemi Edebiyatı Bilgisi
MİLLÎ MÜCADELE DÖNEMİ EDEBİYATI (1919-1923)
15 Mayıs 1919′da Yunanlıların İzmir’i işgaliyle başlayan ve aralıksız üç yıl süren Millî Mücadele’yi bütün boyutlarıyla ele alır. Trablusgarb’da, Balkanlar’da, Birinci Dünya Savaşı’nda art arda gelen yenilgiler Koca Osmanlı imparatorluğu’nu Anadolu’ya sıkıştırmıştı. Çok geçmeden Mütareke dönemi başlayacak, Sevr antlaşmasıyla Anadolu, Yunanlıların ve müttefiklerin işgaline uğrayacaktır. Anadolu insanı top yekûn bir savaşa girişir ve düşmanları topraklarından atar. Bu kutsal bir mücadeledir; şair ve yazarlar kalemleriyle bu mücadeleye katılırlar. Askeri yüreklendiren, toplumu heyecanlandıran, geçmişi yargılayan ve “nurlu ufuklar” çizen yüzlerce, binlerce şiir, hikâye, makale, deneme, roman yazarlar. Ancak roman diğer dallar kadar bereketli değildir; Halide Edib’in Ateşlen Gömlek’i istiklal Savaşı’nı işleyen tek romandır. Savaşı konu alan romanlar sonradan yazılmıştır.
Millî Mücadele Dönemi Edebiyatı bir var olma mücadelesinin edebiyatıdır. Onun için yaşanılan olayların birer yansıması gibidir. Halkın duygularına hitap edilerek millî heyecan uyandırılmak istenmiştir.
Millî Mücadele döneminde eser verenler, çokluk Servetifünun, Fecriati topluluklarında, Millî Edebiyat akımında yer almış şair ve yazarlardır. Belli başlılarını şöyle sıralayabiliriz: Mehmed Emin (Yurdakul), Süleyman Nazif, Mehmed Akif, Yahya Kemal (Beyatlı), Ziya Gökalp, Midhat Cemal (Kuntay), Halide Edib (Adıvar), Yakub Kadri (Karaosmanoğlu), Hamdullah Subhi (Tanrıöver), Samih Rıfat, Müftüoğlu Ahmed Hikmet, Ali Ekrem (Bolayır), Celal Sahir (Erozan), İzzet Ulvi, Enis Behiç (Koryürek), Celal Nuri (İleri), Ahmed Ağaoğlu, Ruşen Eşref (Ünaydın), Halid Fahri (Ozansoy), Yusuf Ziya (Ortaç), Falih Rıfkı (Atay), Faruk Nafiz (Çamlıbel), ibrahim Alâeddin (Gövsa), Halil Nihad (Bozte-pe), Orhan Seyfi (Orhon), İsmail Sevük), Müfide Ferid (Tek), Şukufe Nihal (Başar), Halide Nusret (Zorlutuna)…
Millî Mücadele devrini işleyen sanatkârlar şu dergi ve gazetelerde yazdılar:
İleri, Tasvir-i Efkâr, Tevhid-i Efkâr, Hâkimiyet-i Milliye, Vakit, Akşam, Tanin, Renin, Hâdisât, Açık Söz, Yeni Gün, İzmir’e Doğru, Yeni Adana, Babalık, İstikbal, Dertli, Büyük Mecmua, Genç Yolcular, Sebilürreşd, Servetifünun, Dergah, Sehâ, Yarın, Ayine, Millî Mecmua, Yeni Mecmua, Küçük Mecmua…
Millî Mücadele Dönemi Edebiyatı’nı şiir, deneme, hikâye ve roman olmak üzere dört dala ayırabiliriz:
Şiir: Bu dönemin şiirlerinde tarih şuuruna çok önem verilmiştir. Felaket günlerinde tarihimizin şanlı sayfalan açılarak millete o günlerin özlemi çektirilir. Şiirlerin temi geçmişteki “büyüklük”, “şan”, “fetihler”, “kurtarıcılar”dır. Bunların yanında milletin içine düştüğü keder de dile getirilir. Süleyman Nazif’in “Nerede Osmanlılar?” ve “Son Nefesimle Hasbihal” şiirleri bu duygularla yazılmıştır.
İzmir’in İşgali bütün yurtta infial uyandırır; şairlerimiz duyulan öfkeyle karışık ıstırabı şiirlerinde dile getirirler. Faruk Nafiz “Ah İzmir!”, “Bu gün”, Avni Şadi “Ey Sevgiliye”, Hüseyin Suad “vermeyiz İzmir’i”, Yusuf Ziya “Eğil Dağlar”, İzmir’in işgalinin ardından yazılmışlardır.
Devletin çöküşü milletin yok olacağı anlamına gelmez. Şanlı tarihimiz “diriliş” in, “mücadelelerin”, “zaferlerin” şanlı sayfalarıyla doludur. Özellikle Osmanlıların şanlı günleri birer ilham kaynağıdır. Yahya Kemal’in 1919′da yayınladığı “Akıncılar”ı, Abdülhalim Hadi’nin “Tuna”sı, Kemaleddin Turgut’un “Zafer Günleri”, Emin Receb’in “Meriç”i, Necmeddin Halil’in ‘Ninemin Hatıralarından “ı ve “Dedemin Hatıralarından”! Balkan fütuhatını hasretle dile getirir.
Fütuhatı gerçekleştiren padişahlar ve devirleri de şiire konu olmuştur. Midhat Cemal “Selim”i Ziyaret’! yazar. Ali Emin Yavuz Selim’in şiirlerini tesdis ve tahmis ederek, bu hakanı yeni mücadelenin liderlerine örnek gösterir. Faik Ali, Vedat Örfi gibi daha birçok şair Yavuz üzerine şiirler kaleme alırlar.
Fatih Sultan Mehmed İstanbul’la birlikte şiirlerin konusudur. Özellikle İstanbul’un işgali şairlerimizi eski günlere götürmüştür. O günlerin hasretiyle yanıp tutuşurlar. Ali Ekrem, Yusuf Ziya, Halid Fahri, Akil Koyuncu, Arif Dündar fetihli, Fatih’li, İstanbullu şiirler yazan şairlerden bir kaçıdır.
Türk milletinin başına çöken felaket Osmanlı Devleti’nin kuruluşunu akla getiriyor: Ne idik, ne olduk? Osman Gazi ve Bursa b.u devir şiirinin motifleridir. Halid Fahri “Bursa’da Akşam”ı, Mehmed Akif “Bülbül”ü yazarlar. Yine Akif in yazdığı “istiklâl Marşı”, Millet Meclisi’nde, 12 Mart 1921′de Millî Marşımız olarak kabul edilir.
Mücadelenin lideri Mustafa Kemal için de çok şiirler kaleme alınmıştır. Millî Mücadele ile ilgili şiirler sadece döneminde yazılmamıştır. Savaştan sonra da mücadelenin heyecanını yansıtan şiirlerin yazıldığını görüyoruz.
Millî Mücadele ile ilgili şiirler sadece döneminde yazılmamıştır. Savaştan sonra da mücadelenin heyecanını yansıtan şiirlerin yazıldığını görüyoruz.
Deneme: Denemeler ferdi duyguları işleyen yazılar olmakla beraber, Millî Mücadele’de milletin ortak duygularını dile getirmiştir. Bu tür yazılarda savaşın bütün safhalarını adım adım takip, ederiz: Bekleyiş… endişe, ümitsizlik… ümit… zafer… Denemeler olayları yaşayanların kalemlerinden çıktığı için bir vesika niteliğindedirler.
Yahya Kemal mücadelenin fikri zeminini hazırlayan bir yazardır. İşgal altındaki İstanbul’da Kuva-yı Milliye ruhunu ayakta tutmaya çalışır. Tarihi değerlendirmeleriyle yapılması gerekenlerin işaretlerini verir.
Ruşen Eşref, I9l8′de “Anafartalar Kumandanı Mustafa Kemal ile Mülakat” yazısıyla Millî Mücadele’nin liderini ilk defa kamuoyuna duyurmuştu. Millî Mücadele başlarında, onu Türk halkına yine Ruşen Eşref tanıtır. Yazar Sivas Kongresi sırasında Anadolu’dadır; Mustafa Kemal’i, arkadaşlarını, Anadolu’yu, sosyal ve kültürel yapıyı, savaşların insanlar üzerinde yaptığı tahribatı anlatır. Yazar İstanbul’u da ele alarak işgal altındaki şehrin geçmişten süzülüp gelen güzelliklerini işler ve bu güzellikte eserler meydana getiren bir milletin yok olamayacağını vurgular. Ruşen Eşref, adeta bir şehit monografisi yazmıştır.
Sultanahmet Mitingi’nin hatibesi Halide Edib, Millî Mücadele’yi cepheden yazar. Kastamonu’da çıkan Açık Söz gazetesinde İsmail Habib Millî Mücadele’nin gerekliliğini ve kutsiyetini halka benimsetmek için çırpınır. Hamdullah Suphi’nin, Mustafa Necati’nin ve daha nicelerinin yazıları Millî Mücadele’de kıvılcımlar yakmıştır.
Hikâye: Bu sahada aklımıza hemen Halide Edib ve Yakup Kadri gelir. Halide Edib kanlı mücadelenin canlı şahididir; olayları bizzat yerinde görmüş ve o ruh durumu içinde yazmıştır. Dağa Çıkan Kurt, Efenin Hikâyesi, Üzeyr’in Karısı, Kırmızı Tepe, Dua Tepe, Seyit Onbaşı bu dönemin ürünleridir.
Yakup Kadri hikâyelerini daha çok tenkit edici bir gözle yazmıştır. Anadolu insanının var oluş mücadelesinde sosyal hayattan kesitler verir.
Bu dönemde hikâye yazanlar arasında izzet Ulvi’nin, Müfide Ferid’in, Zeki Alyanak’ın, Aka Güh-düz’ün, Mehmed Sıtkı’nın, Enver Behnan’ın adlarını da sayabiliriz.
Roman: Millî Mücadele dönemi içinde tek bir roman yazılmıştır: Halide Edib’in Ateşten Gömlek! Millî Mücadele’yi işleyen romanların sonradan yazıldığını görüyoruz. Mücadele’yle ilgili yazılmış romanlar:
1922: Ateşten Gömlek (Halide Edip Adıvar); Sözde Kızlar (Peyami Safa).”
Kaynak: Milliyet Edebiyat Ansiklopedisi