Mısır Piramitlerinin sırrı r
Mısır Uygarlığı ve Piramitlerin Sırları
Piramit meren basamağı gibi sıra sıra inşa edilmişti Bu şekilde tamamlanınca kalan taşları yerlerine kısa tahta kutuklerden yapılma makinelerle kaldırdılar HERODOTOS İO YAKLAŞIK 430
Herodotos'un yaşadığı zamanlardan bu yana Mısırlılar'ın piramitleri nasıl inşa edip dikili taşları nasıl kaldırdıkları hakkında pek cok tartışma yapılmıştır Ne yazık ki Mısırlılar'dan gunumuze bu konuları anlatan fazla bir belge kalmadığından ortaya atılan butun kuramlar ancak deneysel arkeolojiyle sınanarak inanırlık kazanabilmektedir
Taşların ham olarak taşocaklarından cıkarılması yontulması ve yontulmuş bu taş blokların ve dikilitaşların nakliyesi konularında pek cok yanıtlanmamış soru varsa da belki de en buyuk esrar piramitlerin ve dikilitaşların gercekten hangi teknikle yapıldığıdır
Piramit yapımının erken bir aşamasını gosteren kroki Piramitin kenarlarının tabanına birbirine paralel cakılmış kazıklar ayar ve duzleme icin kullanılmış olabilir Ahşap bir beşik modeli Gunumuze kadar tam boyutlu ornekler kalmamışsa da piramit bloklarının nakli icin bunların kullanılmış olması mumkundur
PİRAMİTLERİ NASIL O KADAR DUZGUN OLARAK İNŞA EDEBİLDİLER?
Mısır'da modern arkeolojinin tartışmasız babası olan Flinders Petrie 18802'de hepsi de 10 ucuncu binyılın ortalarında yaşamış 4 Hanedan hukumdarlarından Keops Kefren ve Mikerinos'un (buyuk olcude angarya yontemiyle inşa edilen) piramitlerinin bulunduğu elGize platosunda cok titiz bir araştırma başlatmıştır Bulguları arazinin belki de bir ızgara gibi hendekler kazıp bunları suyla doldurarak ve sonra da cevredeki taş adaları istenilen duzeye indirerek duzeltildiğini akla getiriyordu
Yuz yıl sonra Amerikalı Mısırbilimci Mark Lehner elGize piramitlerinin cevresindeki kaya tabakasına acılmış ceşitli delik ve hendeklerin krokisini cıkarttı ve bu hassas duzleştirme işinin arazinin tumunde değil piramitin en alt taşlarının yerleştirileceği yerin kenarında dar şeritlerde yapıldığı kanısına vardı
Gize piramitlerinin her birinin ortasında masif bir kaya kutlesi bulunmaktadır (bunlar piramitlerin icinde birkac yerde gorulebilir) Bu doğal kaya gobekleri inşaatcıların tam bir dortgen elde etmek icin koşegenleri olcmelerini de engellemiş olabilir
Gunumuze kalan aletlerden anladığımıza gore Mısırlı mimarlar kadastrocular ve inşaatcılar ozellikle iki alet kullanmaktaydılar: Duz cizgileri ve dik acıları yapmak ve yapıların koşe ve kenarlarını astronomik duzenlemelere gore yerleştirmek icin merkhet ve bay
İngiliz Mısırbilimci I E S Edwards gercek kuzeyin herhalde batıda ve doğuda belirli bir yıldızın doğuş ve batış noktasını olcup sonra bu iki nokta arasındaki acıyı iki eşit parcaya bolerek bulunduğunu iddia etmiştir
Daha yakın zamanlarda Kate Spencer Buyuk Piramit'in mimarlarının kuzey kutbu cevresinde donen iki yıldızın (Buyuk Ayı ile Kucuk Ayı'nın) Keops piramitinin inşa edildiği sanılan İO 2467 yılında bir hizada olduğunu gormuş olabileceklerini ileri suren ikna edici bir kuram geliştirmiştir Daha onceki ve sonraki piramitlerin yonlerindeki hataların bu hizanın gercek kuzeyden sapma derecesiyle bağlantılı olması da bu varsayımı desteklemektedir
Cizimde İngiliz arkeologu Reginald Engelbach'ın tasarladığı kum cukuru yontemi goruluyor Dikilitaş kızak ustunde cukura cekilir Kum boşaltılarak dikilitaş kaidesine oturtulur Son dengeleme ve yerleştirme taşın tepesindeki iki yone cekilen halatlarla yapılır 18 Hanedan'ın uc dikilitaşından ikisi hala Karnak'ta Amon Tapınağı'ndaki orijinal mekanlarındadır
PİRAMİTLER NASIL İNŞA EDİLDİ?
Sakkara'daki ve Gize'deki gunumuze kalan kanıtlar (ozellikle de tamamlanmamış piramitlerden) taş blokları piramitler uzerindeki nihai yerlerine kaldırmak icin en az beş farklı rampa sisteminin kullanıldığını gostermektedir En kolay ve en aşikar yontem doğrusal rampadır (Sakkara'da 3 Hanedan'ın Sekhemkhet piramitinde kullanılmış olabilir) Ancak genelde bu rampalar icin gereken genişlik bunların seyrek olarak kullanılmış olduğu anlamına gelir
Piramitin bir yuzunde dar basamaklardan oluşan meren rampası ise diğerlerinden daha dik bir acı gerektirecektir Bu tipin izleri Sinki Meidum Gize Ebu Ghurob ve Lisht'te bulunmuştur Belki de I Anasatasi'nin 19 Hanedan papirusunde anlatılan sarmal rampaya başlıca itiraz bunun neyin uzerine dayanacağı ve piramitin buyuk bir kısmı sarıldığı takdirde duzeltme hesaplarının ve kontrollerin nasıl yapılacağı sorusudur Piramitin bir yuzunde zigzaglı bir yol basamak piramitlerinin yapımında en etkili yol olacaksa da Sakkara Sinki ve Meidum basamaklı piramitlerinde bunun kullanıldığını gosteren bir ize rastlanılmamıştır
İc rampa izleri Ebusir'de Sahure Niuserre ve Neferirkare'de ve Sakkara'daki Pepi H'de gorulmektedir ama ic doldurulduktan sonra yine de bir tur dış rampa gerekecekti Piramitin icinin teraslı olmasının piramitin kenarında basamak basamak daha kucuk rampalar dizisinin kullanılmasını daha uygun yapacağı iddia edilmiştir
Dış kaplama yapıldığında bunların kalıntıları hic kuşkusuz kaybolacaktı Piramitten vadideki tapınağa uzanan gecitlerin de rıhtımdan inşaat yerine inşaatcı rampası olarak kullanılmış olması da mumkundur (rıhtım Nil'e bir kanalla birleştirilmişti)
Kullanılan rampa tiplerinin sorunu dışında tartışmalar taş blokların yerlerine kaldırılma yontemleri Uzerinde de yoğunlaşmıştır Mısırlılar vinc ya da palanga yontemleri kullanmadıkları icin blokları yerlerine yerleştirmede ahşap ve bakır kaldıraclar kullanıldığı kabul edilmektedir
Ebusir'de 5 Hanedan piramitleri Arkada Gize'deki 4 Hanedan oncelleri Eski cağlarda piramitlerin dışlarını orten ince kirectaşı tabaka alınmışsa da bunların ana blokları gunumuze kadar kalmıştır
DİKİLİTAŞLARIN SIRLARI NEYDİ?
Eski Mısır uygarlığının en belirgin ikonlarından biri İğneyi andıran ve incelerek yukselen tepesinde kucuk bir piramit orneği bulunan (buna pyramidion ya da benbentaşı adı verilir) dikilitaştır ilk dikilitaşların Eski Krallık zamanında (10 25752134) Heliopolis'de guneş tanrısı tapınağına yerleştirildiği anlaşılmaktadır Yeni Krallık doneminde (10 yaklaşık 15501070) buyuk monolitik ornekler genelde Karnak ve Luksor'da olduğu gibi tapınakların onune cifter cifter dikilirdi
Yeni Krallık doneminden kaldığı sanılan tamamlanmamış bir granit dikilitaş Assuan'ın kuzey taşocaklarında hala yatmaktadır 4175 metre boyu ve tahmin edilen 1150 ton ağırlığıyla bu dikilitaş cıkarılmasının gec aşamasında tehlikeli bir jeolojik kusuru ortaya cıkarılarak bırakılmasaydı dunyanın bir taşocağından cıkarılan en buyuk taşı olacaktı
Assuan dikilitaşını ilk inceleyen İngiliz Mısırbilimci Reginald Engelbach'ın yaptığı deneyler bir insanın bazalt bir keski kullanarak ham dikilitaşın uzerinden yarım metre eninde ve beş milimetre kalınlığında bir parca yontmak icin bir saat calışması gerektiğini ortaya koymuştur
Dikilitaşlar'ın coğunun boyutları ve ağırlığı son aşamanın taşı dengeli dikey duruma yerleştirmenin en tehlikeli riskini oluşturan sorunuydu Ama dikilen taşlar gosteriyordu ki butun risklere rağmen ortaya konan da Mısırlıların azimli ve tehlikeli teknolojik ustalıklarının başarısıydı Mısırbilimciler'in ve muhendislerin bunun nasıl başarıldığı hakkındaki goruşleri farklıdır
Mısır'dan kalma kesin bir bilgi yokluğunda ileri surulen yontemlerden birine gore kaldıraclarla birlikte temele doldurulan taşların cıkarılmasıyla ve son birkac derecede iplerle cekerek dikilitaş yerine oturtulur Ancak bu teknik yalnızca kucuk ornekler icin uygulanabilir bir yontemdir Daha buyuk dikilitaşlar icin ileri surulen bir goruş ise dikilitaşın cok dik yapay bir rampadan yukarı cekilmesiyse de bu yontem taşın kaidesine kayışını kontrol icin neredeyse imkansız bir guc kullanımını gerektirir
Her kaidenin uzerinde dikilitaşın yerine yerleştirilmeden tam olarak ayar edilebilmesi icin bir dondurme oyuğu yontulmuştur Dikilen dikilitaşların tepeleri eklenen elektrum denen altıngumuş karışımıyla pırıl pırıl parlardı
Engelbach dikilitaşın huni bicimli ve kum dolu bir cukura kaydırıldığı fikrini ileri surmuştur Kum cukurdan kontrollu bir bicimde boşaltılınca dikilitaş dikey durumuna getirilecekti Bu kuram yukarıda sozu edilen 19 Hanedan'dan kalma I Anastasi Papirusu'nden esinlenmiştir Papiruste bu durum bir oğrenci katibin cozumleyeceği bir problem olarak sorulmuştur Bu belgede şu emir de vardır: Kızıl Dağ'dan getirilen efendinin anıtının altındaki nehir kumuyla doldurulmuş 100 bolmeyi boşalt
Assuan'daki tamamlanmamış dikilitaş 18 Hanedan'dan kalmış olmalıdır Ciddi bir doğal kusur bulunmamış olsaydı bu taş dikilebilmiş en buyuk dikilitaş olacaktı
DİKİLİTAŞLARLA DENEYLER
1999'da arkeologlar ve muhendislerden oluşan bir ekip 25 tonluk yeni yontulmuş bir dikilitaşla iki farklı yontem kullanarak deneyler yapmışlardır Assuan'da yapılan birinci deneyde dikilitaşı bir rampanın ucundan aşağı sarkıtmak icin karmaşık bir halat ve kereste sistemi kullanılmıştır Eksen olarak bir kutuğun ve karşı ağırlık olarak bir granit blokunun kullanıldığı deneyde dikilitaşın sallanımı ekseni rampanın ucuna tehlikeli bir bicimde yaklaştırdığı icin deneme sonunda başarısız olmuştur
Engelbach'ın kum cukuru deneyimi Massachusets'de Boston yakınlarında yapılmış ve başarılı olmuştur Bu yontemde bir rampa onune kumla doldurulan bir bolme yapılmıştı Dikilitaş rampanın kenarından kaydırılmış kum yavaş bir bicimde boşaltılarak dikilitaş dikey duruma getirilmiştir
Dikilitaşların nakliyesi ve dikilmesi bunların Londra Paris ve New York'ta başarıyla dikildikleri ve teknolojinin Mısır'dakilerin donemleriyle karşılaştırılmayacak kadar ileri olduğu 19 ve 20 yuzyılda bile guclukler cıkarmıştır
Gunumuz dikilitaşlarının en tanınmışı 1884 yılında Washington D C'de inşa edilen George Washington anıtıdır 169 metre yuksekliğindeki bu dikilitaşın tepesine asansorle cıkılmakta ve oradaki seyir yerinden cevreye bakılabilmektedir
Assuan'da granit taşocaklarının yakınında cokuluslu bir arkeolog ve muhendis ekibinin yaptığı denemede dikilitaşı yerleştirmek icin sallama yonteminin kullanılması
Mısır Uygarlığı ve Piramitlerin Sırları
Piramit meren basamağı gibi sıra sıra inşa edilmişti Bu şekilde tamamlanınca kalan taşları yerlerine kısa tahta kutuklerden yapılma makinelerle kaldırdılar HERODOTOS İO YAKLAŞIK 430
Herodotos'un yaşadığı zamanlardan bu yana Mısırlılar'ın piramitleri nasıl inşa edip dikili taşları nasıl kaldırdıkları hakkında pek cok tartışma yapılmıştır Ne yazık ki Mısırlılar'dan gunumuze bu konuları anlatan fazla bir belge kalmadığından ortaya atılan butun kuramlar ancak deneysel arkeolojiyle sınanarak inanırlık kazanabilmektedir
Taşların ham olarak taşocaklarından cıkarılması yontulması ve yontulmuş bu taş blokların ve dikilitaşların nakliyesi konularında pek cok yanıtlanmamış soru varsa da belki de en buyuk esrar piramitlerin ve dikilitaşların gercekten hangi teknikle yapıldığıdır
Piramit yapımının erken bir aşamasını gosteren kroki Piramitin kenarlarının tabanına birbirine paralel cakılmış kazıklar ayar ve duzleme icin kullanılmış olabilir Ahşap bir beşik modeli Gunumuze kadar tam boyutlu ornekler kalmamışsa da piramit bloklarının nakli icin bunların kullanılmış olması mumkundur
PİRAMİTLERİ NASIL O KADAR DUZGUN OLARAK İNŞA EDEBİLDİLER?
Mısır'da modern arkeolojinin tartışmasız babası olan Flinders Petrie 18802'de hepsi de 10 ucuncu binyılın ortalarında yaşamış 4 Hanedan hukumdarlarından Keops Kefren ve Mikerinos'un (buyuk olcude angarya yontemiyle inşa edilen) piramitlerinin bulunduğu elGize platosunda cok titiz bir araştırma başlatmıştır Bulguları arazinin belki de bir ızgara gibi hendekler kazıp bunları suyla doldurarak ve sonra da cevredeki taş adaları istenilen duzeye indirerek duzeltildiğini akla getiriyordu
Yuz yıl sonra Amerikalı Mısırbilimci Mark Lehner elGize piramitlerinin cevresindeki kaya tabakasına acılmış ceşitli delik ve hendeklerin krokisini cıkarttı ve bu hassas duzleştirme işinin arazinin tumunde değil piramitin en alt taşlarının yerleştirileceği yerin kenarında dar şeritlerde yapıldığı kanısına vardı
Gize piramitlerinin her birinin ortasında masif bir kaya kutlesi bulunmaktadır (bunlar piramitlerin icinde birkac yerde gorulebilir) Bu doğal kaya gobekleri inşaatcıların tam bir dortgen elde etmek icin koşegenleri olcmelerini de engellemiş olabilir
Gunumuze kalan aletlerden anladığımıza gore Mısırlı mimarlar kadastrocular ve inşaatcılar ozellikle iki alet kullanmaktaydılar: Duz cizgileri ve dik acıları yapmak ve yapıların koşe ve kenarlarını astronomik duzenlemelere gore yerleştirmek icin merkhet ve bay
İngiliz Mısırbilimci I E S Edwards gercek kuzeyin herhalde batıda ve doğuda belirli bir yıldızın doğuş ve batış noktasını olcup sonra bu iki nokta arasındaki acıyı iki eşit parcaya bolerek bulunduğunu iddia etmiştir
Daha yakın zamanlarda Kate Spencer Buyuk Piramit'in mimarlarının kuzey kutbu cevresinde donen iki yıldızın (Buyuk Ayı ile Kucuk Ayı'nın) Keops piramitinin inşa edildiği sanılan İO 2467 yılında bir hizada olduğunu gormuş olabileceklerini ileri suren ikna edici bir kuram geliştirmiştir Daha onceki ve sonraki piramitlerin yonlerindeki hataların bu hizanın gercek kuzeyden sapma derecesiyle bağlantılı olması da bu varsayımı desteklemektedir
Cizimde İngiliz arkeologu Reginald Engelbach'ın tasarladığı kum cukuru yontemi goruluyor Dikilitaş kızak ustunde cukura cekilir Kum boşaltılarak dikilitaş kaidesine oturtulur Son dengeleme ve yerleştirme taşın tepesindeki iki yone cekilen halatlarla yapılır 18 Hanedan'ın uc dikilitaşından ikisi hala Karnak'ta Amon Tapınağı'ndaki orijinal mekanlarındadır
PİRAMİTLER NASIL İNŞA EDİLDİ?
Sakkara'daki ve Gize'deki gunumuze kalan kanıtlar (ozellikle de tamamlanmamış piramitlerden) taş blokları piramitler uzerindeki nihai yerlerine kaldırmak icin en az beş farklı rampa sisteminin kullanıldığını gostermektedir En kolay ve en aşikar yontem doğrusal rampadır (Sakkara'da 3 Hanedan'ın Sekhemkhet piramitinde kullanılmış olabilir) Ancak genelde bu rampalar icin gereken genişlik bunların seyrek olarak kullanılmış olduğu anlamına gelir
Piramitin bir yuzunde dar basamaklardan oluşan meren rampası ise diğerlerinden daha dik bir acı gerektirecektir Bu tipin izleri Sinki Meidum Gize Ebu Ghurob ve Lisht'te bulunmuştur Belki de I Anasatasi'nin 19 Hanedan papirusunde anlatılan sarmal rampaya başlıca itiraz bunun neyin uzerine dayanacağı ve piramitin buyuk bir kısmı sarıldığı takdirde duzeltme hesaplarının ve kontrollerin nasıl yapılacağı sorusudur Piramitin bir yuzunde zigzaglı bir yol basamak piramitlerinin yapımında en etkili yol olacaksa da Sakkara Sinki ve Meidum basamaklı piramitlerinde bunun kullanıldığını gosteren bir ize rastlanılmamıştır
İc rampa izleri Ebusir'de Sahure Niuserre ve Neferirkare'de ve Sakkara'daki Pepi H'de gorulmektedir ama ic doldurulduktan sonra yine de bir tur dış rampa gerekecekti Piramitin icinin teraslı olmasının piramitin kenarında basamak basamak daha kucuk rampalar dizisinin kullanılmasını daha uygun yapacağı iddia edilmiştir
Dış kaplama yapıldığında bunların kalıntıları hic kuşkusuz kaybolacaktı Piramitten vadideki tapınağa uzanan gecitlerin de rıhtımdan inşaat yerine inşaatcı rampası olarak kullanılmış olması da mumkundur (rıhtım Nil'e bir kanalla birleştirilmişti)
Kullanılan rampa tiplerinin sorunu dışında tartışmalar taş blokların yerlerine kaldırılma yontemleri Uzerinde de yoğunlaşmıştır Mısırlılar vinc ya da palanga yontemleri kullanmadıkları icin blokları yerlerine yerleştirmede ahşap ve bakır kaldıraclar kullanıldığı kabul edilmektedir
Ebusir'de 5 Hanedan piramitleri Arkada Gize'deki 4 Hanedan oncelleri Eski cağlarda piramitlerin dışlarını orten ince kirectaşı tabaka alınmışsa da bunların ana blokları gunumuze kadar kalmıştır
DİKİLİTAŞLARIN SIRLARI NEYDİ?
Eski Mısır uygarlığının en belirgin ikonlarından biri İğneyi andıran ve incelerek yukselen tepesinde kucuk bir piramit orneği bulunan (buna pyramidion ya da benbentaşı adı verilir) dikilitaştır ilk dikilitaşların Eski Krallık zamanında (10 25752134) Heliopolis'de guneş tanrısı tapınağına yerleştirildiği anlaşılmaktadır Yeni Krallık doneminde (10 yaklaşık 15501070) buyuk monolitik ornekler genelde Karnak ve Luksor'da olduğu gibi tapınakların onune cifter cifter dikilirdi
Yeni Krallık doneminden kaldığı sanılan tamamlanmamış bir granit dikilitaş Assuan'ın kuzey taşocaklarında hala yatmaktadır 4175 metre boyu ve tahmin edilen 1150 ton ağırlığıyla bu dikilitaş cıkarılmasının gec aşamasında tehlikeli bir jeolojik kusuru ortaya cıkarılarak bırakılmasaydı dunyanın bir taşocağından cıkarılan en buyuk taşı olacaktı
Assuan dikilitaşını ilk inceleyen İngiliz Mısırbilimci Reginald Engelbach'ın yaptığı deneyler bir insanın bazalt bir keski kullanarak ham dikilitaşın uzerinden yarım metre eninde ve beş milimetre kalınlığında bir parca yontmak icin bir saat calışması gerektiğini ortaya koymuştur
Dikilitaşlar'ın coğunun boyutları ve ağırlığı son aşamanın taşı dengeli dikey duruma yerleştirmenin en tehlikeli riskini oluşturan sorunuydu Ama dikilen taşlar gosteriyordu ki butun risklere rağmen ortaya konan da Mısırlıların azimli ve tehlikeli teknolojik ustalıklarının başarısıydı Mısırbilimciler'in ve muhendislerin bunun nasıl başarıldığı hakkındaki goruşleri farklıdır
Mısır'dan kalma kesin bir bilgi yokluğunda ileri surulen yontemlerden birine gore kaldıraclarla birlikte temele doldurulan taşların cıkarılmasıyla ve son birkac derecede iplerle cekerek dikilitaş yerine oturtulur Ancak bu teknik yalnızca kucuk ornekler icin uygulanabilir bir yontemdir Daha buyuk dikilitaşlar icin ileri surulen bir goruş ise dikilitaşın cok dik yapay bir rampadan yukarı cekilmesiyse de bu yontem taşın kaidesine kayışını kontrol icin neredeyse imkansız bir guc kullanımını gerektirir
Her kaidenin uzerinde dikilitaşın yerine yerleştirilmeden tam olarak ayar edilebilmesi icin bir dondurme oyuğu yontulmuştur Dikilen dikilitaşların tepeleri eklenen elektrum denen altıngumuş karışımıyla pırıl pırıl parlardı
Engelbach dikilitaşın huni bicimli ve kum dolu bir cukura kaydırıldığı fikrini ileri surmuştur Kum cukurdan kontrollu bir bicimde boşaltılınca dikilitaş dikey durumuna getirilecekti Bu kuram yukarıda sozu edilen 19 Hanedan'dan kalma I Anastasi Papirusu'nden esinlenmiştir Papiruste bu durum bir oğrenci katibin cozumleyeceği bir problem olarak sorulmuştur Bu belgede şu emir de vardır: Kızıl Dağ'dan getirilen efendinin anıtının altındaki nehir kumuyla doldurulmuş 100 bolmeyi boşalt
Assuan'daki tamamlanmamış dikilitaş 18 Hanedan'dan kalmış olmalıdır Ciddi bir doğal kusur bulunmamış olsaydı bu taş dikilebilmiş en buyuk dikilitaş olacaktı
DİKİLİTAŞLARLA DENEYLER
1999'da arkeologlar ve muhendislerden oluşan bir ekip 25 tonluk yeni yontulmuş bir dikilitaşla iki farklı yontem kullanarak deneyler yapmışlardır Assuan'da yapılan birinci deneyde dikilitaşı bir rampanın ucundan aşağı sarkıtmak icin karmaşık bir halat ve kereste sistemi kullanılmıştır Eksen olarak bir kutuğun ve karşı ağırlık olarak bir granit blokunun kullanıldığı deneyde dikilitaşın sallanımı ekseni rampanın ucuna tehlikeli bir bicimde yaklaştırdığı icin deneme sonunda başarısız olmuştur
Engelbach'ın kum cukuru deneyimi Massachusets'de Boston yakınlarında yapılmış ve başarılı olmuştur Bu yontemde bir rampa onune kumla doldurulan bir bolme yapılmıştı Dikilitaş rampanın kenarından kaydırılmış kum yavaş bir bicimde boşaltılarak dikilitaş dikey duruma getirilmiştir
Dikilitaşların nakliyesi ve dikilmesi bunların Londra Paris ve New York'ta başarıyla dikildikleri ve teknolojinin Mısır'dakilerin donemleriyle karşılaştırılmayacak kadar ileri olduğu 19 ve 20 yuzyılda bile guclukler cıkarmıştır
Gunumuz dikilitaşlarının en tanınmışı 1884 yılında Washington D C'de inşa edilen George Washington anıtıdır 169 metre yuksekliğindeki bu dikilitaşın tepesine asansorle cıkılmakta ve oradaki seyir yerinden cevreye bakılabilmektedir
Assuan'da granit taşocaklarının yakınında cokuluslu bir arkeolog ve muhendis ekibinin yaptığı denemede dikilitaşı yerleştirmek icin sallama yonteminin kullanılması