Emr Aleminden rabbani bir latife olan insani nefs , sıfatlarına gore farklı isimler alır Hayvani nefsin tesirinden uzaklaştıkca sıfatı değişir, mertebesi de yukselir Nihayet tamamen billurlaşıp Rabbine vasıl olur
İnsan, aşağıda ismi gecen mertebelerden sadece birinde olabilir Ust mertebelere yukselebildiği gibi, geri de duşebilir Bu mertebe ve isimleri sırasıyla gorelim:
Nefsi Emmare: Kotu his ve huyları, cirkin vasıfları barındırır Şehvet duşkunu hayvani nefsin hukmu altında olmakla, hayvanların yoluna girmiştir Kotu işleri guzel gorur Hesap ve ahiret derdi yoktur Sadece keyfini duşunur
Bu nefsin eserinden kibir benlik, hırs, şehvet, kıskanclık, cimrilik, kin, intikam, hiddet gibi huylar cıkar Allahın duşmanıdır Hadisi kudside: Nefsine duşmanlık et, cunku o benim duşmanımdır buyrulmuştur Kuranı Kerimde Hz Yusuf asın diliyle: Ben nefsimi temize cıkarmam Cunku nefs, Rabbimin merhameti olmadıkca kotuluğu emreder (Yusuf, 53) buyrulmaktadır
Bu nefsin butun huyları bir kişide toplanırsa, o kişi şeytanların mertebesine duşer Nefs i emmarenin sahibi, ya fasık , ya munafık ya da kafirdir İtikadı duzeltmek, samimi tevbe ve terbiye ile tedavi olur Tezkiye edilmezse, cehennem ateşiyle temizlenmesi kacınılmazdır
Nefsi Levvame :Kendini kınayan, kotuleyen, azarlayan nefstir Nitekim Allahu Teala : Nefs i Levvameye (kendini kınayan nefse) yemin olsun ki ( Kıyame , 2) buyurmuştur
Bu nefs sahibi, gunah işlediğinde pişman olup tevbe eder, kendisini kınar, yapmamak icin karar verir Fakat gunah onune gelince duramaz, yine icine duşer Sonra pişman olur İyilik ve kotuluk arasında gider gelir
Kendini beğenme, cekişme, gizli riya, makam ve şehvet tutkusu gibi nefsi emmarenin bazı vasıfları bu mertebede de bulunur Fakat nefs hakkı hak; batılı batıl gorur Yine bilir ki, bu sıfatlarla huzurdan uzaktır Fakat onlardan kurtulamıyor
Hali muhabbet, gidişi tarikat, mahalli Kalptir Alemi Berzah Alemidir Nefsiyle mucahedede sabit olursa Misal Alemidir Uykuyla uyanıklık arasında genellikle oturma halinde Misal Aleminden bir cok manalar temessul eder Bu mertebede nefs ve şeytan birleşip vesveseyle kalbe saldırırlar Tedavisi rabıta ve zikirdir
Nefsi Mulhime: Allahu Teala nefsin isyan ve itaatini vasıtasız ilham ettiği icin bu makamda nefsin adı mulhime olmuştur Nitekim Kuranda : Sonra da o nefse isyan ve itaati ilham edene yemin ederim (Şems, 8) buyrulmuştur
Nefs, tevbe, zikir, rabıta ve mucahedeyle gunahların ağırlığından ve şehvet bağından kurtulunca, ilham ve feyiz almaya kabiliyet kazanır Devamlı olarak kamil murşidden kalbine ilhamlar gelir Bu mertebede hayvani nefs tamamen ıslah olur Haramdan kacar, hayırlara koşar
Alemi Ruhlar Alemi, mahalli Ruhtur Ruhunda ilahi aşk ateşi parlamaya başlar İlim, tevazu, yumuşaklık, kanaat, mertlik, sabır, belaya tahammul gibi, guzel hasletler belirir Visal ruzgarları esmeye başlar Fakat şeytan ona acık ve bariz bir şekilde saldırmaya başlar Kendini ve amellerini beğendirir, insanları kucuk ve değersiz gosterir, umitsizliğe duşurur, Allahın azabına karşı ona emniyet hissi verir Bu makamda murşidin himmeti olmazsa tehlikeye duşebilir
Nefsi Mutmainne: Cenab ı Mevlanın Ey tatmin olmuş Nefs (Fecr , 27) hitabıyla ıstıraptan kurtulup huzura eren nefstir Her turlu şek ve şupheden temizlenip rahatlamış, aynel yakine ve kamil imana ulaşmıştır Kotu huylardan tamamen pak olmuş, fenalıklara arzusu kalmamıştır Seyri, Allah ile gercekleşmiş (seyri meallah), velilik mertebesine ulaşmıştır Alemi, Muhammedi Hakikat, mahalli Sırdır Manevi tecellilerin mazharıdır Sıfatları, tevekkul, incelik, comertlik, yumuşaklık, guler yuz, tatlı dil, kusurları bağışlama, hamd, şukur, muşahede, teslimiyet ve rızadır
Nefsi Radiyye: İster bela, ister sefa, Allahın butun fiillerinden razı olan, Ondan başka her şeyi gozunden silip atan ve sadece Rabbinin rızasına nazarını diken nefstir Bu nefse: Razı olmuş ve razı olunmuş olarak Rabbine don ( Fecr , 28) kelamıyla hitab edilmiştir Seyri Allahtadır ( Seyr i fillah ) Alemi Lahut (Ruhaniler) Alemi; mahalli, Sırrın Sırrıdır Beşeri sıfatlardan busbutun yok olmakla fenaya varmıştır Fakat bu makama varanlar arif değil, velidirler O yuzden başkasını irşad edemezler Şeytan onların şeklinde başkalarının ruyalarına girip yoldan cıkarabilir
Nefsi Mardıyye: Allahu Tealanın razı olduğu nefstir Ariflerin makamıdır Bekabillah burada tahakkuk eder Muhtac olduğu ilimleri butunuyle alıp, mana aleminden bu gorunen madde alemine donmuştur Dış itibariyle diğer insanlardan ayırdedilmez Fakat ic itibariyle butun cisimleri altına cevirecek bir tılsım gibidir Kendine lutfedilen marifet bilgisinden dunya halkına ikram eder İlahi bilgi dairesinin mahremidir Onun muşahedesine yabancı bir diyar yoktur Kendisine ufurulen ruh ile gorur, bilir Sesini uzaklardan işittirir Murşidinden izin almak kaydıyla irşadı sahihtir Bunların kıyafetinde şeytan başkasının ruyasına giremez Seyri Allahtan (Seyri anillah )dır Alemi şu gorunen maddi alem, mahalli Hafadır
Nefsi Kamile : Seckin, saf, tertemiz nefstir Allahın en seckin dostları olan Gavs ve Kutupların makamıdır Seyirleri Allahladır (Seyri billah) Alemleri; kesrette (coklukta) vahdet, vahdette kesrettir Mahalleri Ahfadır Onceki butun nefislerin guzel vasıflarını uzerinde toplamışlardır Her halleri ibadet ve zikirdir Bir an Allahtan gafil olmazlar Onların muradı Allahın murad ettiği şeydir Rızaları da ofkeleri de Mevla iledir Allah icin olan işleri yaparlar Bunun icin cevrenin ayıplaması ve cekiştirmesinden urkmezler
Cenabı Hak onlarla alemlere ikramda bulunur, belaları def eder Saliklerin gonullerinde onlar sayesinde haller zuhur eder Allahın emirlerine riayet edenleri kendi oz cocuklarından cok severler Ama herkese merhamet ve şefkatle bakarlar İnsanların kusurlarına bakmazlar İyiliği emreder, kotulukten sakındırırlar
Pak ve tertemiz yuzleri huzur ve aydınlık sacar Onları gorenler Allaha yonelirler Mubarek yuzlerine edeple bakmak bile ibadettir İnce ve latif sozleri katıksız hikmet bilgisidir Gayet ince, zarif, yumuşak ve alcak gonullulukle telkinde bulunurlar Sıradan bir nazarları dahi dunya ve icindekilerden ustundur
Bu dunyada onların kapısında bulunmaktan daha buyuk devlet ne olabilir? Onlar olmadan bunca sarp yollar nasıl aşılır?
Tasavvuf konuları
İnsan, aşağıda ismi gecen mertebelerden sadece birinde olabilir Ust mertebelere yukselebildiği gibi, geri de duşebilir Bu mertebe ve isimleri sırasıyla gorelim:
Nefsi Emmare: Kotu his ve huyları, cirkin vasıfları barındırır Şehvet duşkunu hayvani nefsin hukmu altında olmakla, hayvanların yoluna girmiştir Kotu işleri guzel gorur Hesap ve ahiret derdi yoktur Sadece keyfini duşunur
Bu nefsin eserinden kibir benlik, hırs, şehvet, kıskanclık, cimrilik, kin, intikam, hiddet gibi huylar cıkar Allahın duşmanıdır Hadisi kudside: Nefsine duşmanlık et, cunku o benim duşmanımdır buyrulmuştur Kuranı Kerimde Hz Yusuf asın diliyle: Ben nefsimi temize cıkarmam Cunku nefs, Rabbimin merhameti olmadıkca kotuluğu emreder (Yusuf, 53) buyrulmaktadır
Bu nefsin butun huyları bir kişide toplanırsa, o kişi şeytanların mertebesine duşer Nefs i emmarenin sahibi, ya fasık , ya munafık ya da kafirdir İtikadı duzeltmek, samimi tevbe ve terbiye ile tedavi olur Tezkiye edilmezse, cehennem ateşiyle temizlenmesi kacınılmazdır
Nefsi Levvame :Kendini kınayan, kotuleyen, azarlayan nefstir Nitekim Allahu Teala : Nefs i Levvameye (kendini kınayan nefse) yemin olsun ki ( Kıyame , 2) buyurmuştur
Bu nefs sahibi, gunah işlediğinde pişman olup tevbe eder, kendisini kınar, yapmamak icin karar verir Fakat gunah onune gelince duramaz, yine icine duşer Sonra pişman olur İyilik ve kotuluk arasında gider gelir
Kendini beğenme, cekişme, gizli riya, makam ve şehvet tutkusu gibi nefsi emmarenin bazı vasıfları bu mertebede de bulunur Fakat nefs hakkı hak; batılı batıl gorur Yine bilir ki, bu sıfatlarla huzurdan uzaktır Fakat onlardan kurtulamıyor
Hali muhabbet, gidişi tarikat, mahalli Kalptir Alemi Berzah Alemidir Nefsiyle mucahedede sabit olursa Misal Alemidir Uykuyla uyanıklık arasında genellikle oturma halinde Misal Aleminden bir cok manalar temessul eder Bu mertebede nefs ve şeytan birleşip vesveseyle kalbe saldırırlar Tedavisi rabıta ve zikirdir
Nefsi Mulhime: Allahu Teala nefsin isyan ve itaatini vasıtasız ilham ettiği icin bu makamda nefsin adı mulhime olmuştur Nitekim Kuranda : Sonra da o nefse isyan ve itaati ilham edene yemin ederim (Şems, 8) buyrulmuştur
Nefs, tevbe, zikir, rabıta ve mucahedeyle gunahların ağırlığından ve şehvet bağından kurtulunca, ilham ve feyiz almaya kabiliyet kazanır Devamlı olarak kamil murşidden kalbine ilhamlar gelir Bu mertebede hayvani nefs tamamen ıslah olur Haramdan kacar, hayırlara koşar
Alemi Ruhlar Alemi, mahalli Ruhtur Ruhunda ilahi aşk ateşi parlamaya başlar İlim, tevazu, yumuşaklık, kanaat, mertlik, sabır, belaya tahammul gibi, guzel hasletler belirir Visal ruzgarları esmeye başlar Fakat şeytan ona acık ve bariz bir şekilde saldırmaya başlar Kendini ve amellerini beğendirir, insanları kucuk ve değersiz gosterir, umitsizliğe duşurur, Allahın azabına karşı ona emniyet hissi verir Bu makamda murşidin himmeti olmazsa tehlikeye duşebilir
Nefsi Mutmainne: Cenab ı Mevlanın Ey tatmin olmuş Nefs (Fecr , 27) hitabıyla ıstıraptan kurtulup huzura eren nefstir Her turlu şek ve şupheden temizlenip rahatlamış, aynel yakine ve kamil imana ulaşmıştır Kotu huylardan tamamen pak olmuş, fenalıklara arzusu kalmamıştır Seyri, Allah ile gercekleşmiş (seyri meallah), velilik mertebesine ulaşmıştır Alemi, Muhammedi Hakikat, mahalli Sırdır Manevi tecellilerin mazharıdır Sıfatları, tevekkul, incelik, comertlik, yumuşaklık, guler yuz, tatlı dil, kusurları bağışlama, hamd, şukur, muşahede, teslimiyet ve rızadır
Nefsi Radiyye: İster bela, ister sefa, Allahın butun fiillerinden razı olan, Ondan başka her şeyi gozunden silip atan ve sadece Rabbinin rızasına nazarını diken nefstir Bu nefse: Razı olmuş ve razı olunmuş olarak Rabbine don ( Fecr , 28) kelamıyla hitab edilmiştir Seyri Allahtadır ( Seyr i fillah ) Alemi Lahut (Ruhaniler) Alemi; mahalli, Sırrın Sırrıdır Beşeri sıfatlardan busbutun yok olmakla fenaya varmıştır Fakat bu makama varanlar arif değil, velidirler O yuzden başkasını irşad edemezler Şeytan onların şeklinde başkalarının ruyalarına girip yoldan cıkarabilir
Nefsi Mardıyye: Allahu Tealanın razı olduğu nefstir Ariflerin makamıdır Bekabillah burada tahakkuk eder Muhtac olduğu ilimleri butunuyle alıp, mana aleminden bu gorunen madde alemine donmuştur Dış itibariyle diğer insanlardan ayırdedilmez Fakat ic itibariyle butun cisimleri altına cevirecek bir tılsım gibidir Kendine lutfedilen marifet bilgisinden dunya halkına ikram eder İlahi bilgi dairesinin mahremidir Onun muşahedesine yabancı bir diyar yoktur Kendisine ufurulen ruh ile gorur, bilir Sesini uzaklardan işittirir Murşidinden izin almak kaydıyla irşadı sahihtir Bunların kıyafetinde şeytan başkasının ruyasına giremez Seyri Allahtan (Seyri anillah )dır Alemi şu gorunen maddi alem, mahalli Hafadır
Nefsi Kamile : Seckin, saf, tertemiz nefstir Allahın en seckin dostları olan Gavs ve Kutupların makamıdır Seyirleri Allahladır (Seyri billah) Alemleri; kesrette (coklukta) vahdet, vahdette kesrettir Mahalleri Ahfadır Onceki butun nefislerin guzel vasıflarını uzerinde toplamışlardır Her halleri ibadet ve zikirdir Bir an Allahtan gafil olmazlar Onların muradı Allahın murad ettiği şeydir Rızaları da ofkeleri de Mevla iledir Allah icin olan işleri yaparlar Bunun icin cevrenin ayıplaması ve cekiştirmesinden urkmezler
Cenabı Hak onlarla alemlere ikramda bulunur, belaları def eder Saliklerin gonullerinde onlar sayesinde haller zuhur eder Allahın emirlerine riayet edenleri kendi oz cocuklarından cok severler Ama herkese merhamet ve şefkatle bakarlar İnsanların kusurlarına bakmazlar İyiliği emreder, kotulukten sakındırırlar
Pak ve tertemiz yuzleri huzur ve aydınlık sacar Onları gorenler Allaha yonelirler Mubarek yuzlerine edeple bakmak bile ibadettir İnce ve latif sozleri katıksız hikmet bilgisidir Gayet ince, zarif, yumuşak ve alcak gonullulukle telkinde bulunurlar Sıradan bir nazarları dahi dunya ve icindekilerden ustundur
Bu dunyada onların kapısında bulunmaktan daha buyuk devlet ne olabilir? Onlar olmadan bunca sarp yollar nasıl aşılır?
Tasavvuf konuları
