Obsesyon Obseryon
Obsesif Kompulsif Bozukluk
Saplantı zorlantı bozukluğu (SZB)
Kişinin onemli sayılabilecek sure vaktini oyalayan (gunde 1 saatten daha uzun sure tutan) , belirgin sıkıntıya veya işlevselliğinde onemli olcude bozulmaya yol acan tekrarlayıcı obsesyon ya da kompulsiyonlarla suren bir psikiyatri bozukluğudur
Obsesyon Saplantı Nedir?
Kişinin isteği dışında gelen Kişinin kabul etmek istemediği uygunsuz olarak duşunulen , belirgin sıkıntıya neden olan surekli duşunceler , durtuler ya da goz onune getirilen goruntu seklinde duşlemlerdirBunlar Kişinin kendi denetiminde değildir
Kompulsiyon zorlantı Nedir?
tekrarlayıcı davranışlar ( el yıkama , sıraya koyma , kontrol etme gibi ) yada zihinsel ( dua etme , sayma , sozcukleri sesiz bir bicimde yineleme gibi )eylemlerdir
Kompulsiyonlar sıkıntıyı gidermek amacı ile yapılmaktadır , bunları yapmaya adeta zorlanmış gibi hissetmektedirSıkıntıyı gidermek yada onlemek , korku yaratan bir olayı , durumu etkisizleştirmek yada onlemek uzere tasarlanır
En sik gorulen depresyonlar pislik ve bulaşma korkularıdır (dokunulan yere mikrop , hastalık bulaşacağı seklinde ) , yineleyen kuşkular ( elektriği acık bırakılıp bırakılmadığı gibi bir eylemi yerine getirip getirmediği konusunda tereddut etmek gibi ) , bazı şeylerin belirli bir duzen icinde olmasına gerek duyma , saldırgan korkunc durtuler ( kendine veya cevresine zarar verme , yaralama duşunceleri , cevresindekilerin basına bir kaza geleceği cevresindekilere kotu , uygunsuz şeyler soylenebileceği duşunceleri gibi ) ve cinsel duşuncelerdir ( gozunun onune tekrarlayarak gelen cinsel goruntulerdir)
Kişi mikrop bulaşmasın diye sık sık el yıkayabilir , ellerini , vucudunun diğer bolgelerini deterjanlarla yıkayıp , cildine zarar verebilir , her gun temizlik yapıp , herkesi kendi kurallarına uymaya zorlayabilir, ibadetlerini tam olmuyor veya yanlış yapılıyor diyerek tekrar tekrar yapabilir , belli yerlere basmadan yurumeye calışıp , yolunu uzatabilir , yakınlarının veya kendisinin basına kotu bir şey geleceğini duşunerek , ilgisiz bir takım şeyleri yapmaya kendisini zorlayabilir ( terlikler duz durmaz ise esinin oleceği , kapıdan dışarı cıkmadan 7 kez duvara dokunmaz ise evde bir terslik olabileceği gibi ) , bir şeyi yapıp yapmadığını , olup olmadığını defalarca başkasına sorma gibi , kendini uzen bir duşuncenin etkisini gidermek icin ısrarla dua etme veya başka bir şey duşunme ihtiyacı gibi durumlar gozlenebilir
Ne sıklıkta gorulur?
%11,8 arasında gorulduğu saptanmıştırHafif şekilleri de dahil olmak uzere hayat boyu rastlanma orani %5,9 olarak bulunmuştur
Obsesif kompulsif bozuklukta başlangıc yaşı
Genellikle ergenliğin başlangıc yaslarında baslarken cocukluk yaslarında da başlayabilmektedir Hastaların ucte ikisinde belirtiler 25 yasinden once baslar% 15 ten az vakanın ise 35 yas sonrasında başladığı saptanmıştır Ortalama başlangıc yası 20 olup, erkeklerde ortalama 19, kadınlarda ise ortalama başlangıc yaşı 22 olarak saptanmıştır
Kalıtımın rolu var mıdır ?
Bu kişilerin birinci derece yakınlarında % 35 oranında benzer bir rahatsızlığa rastlanmıştır
Hastalık nasıl başlamakta ve surmektedir ?
Yarıdan fazla kişide belirtilerin aniden başladığı gozlenmiştir % 5070 hastada yakınmaların gebelik, ev değiştirme, cinsel sorun, yakın bir akrabanın kaybı gibi stresli olaylar sonrasında başladığı gozlenmiştir Zaman zaman artıp, azalmalar seklinde dalgalanmalar gosterdiği gozlenmiştir Alevlenmelerde stresin etkisinin olabildiğinden bahsedilmektedir
Bu rahatsızlıga ait ornekler
Temizleme seklinde zorlantılar kadınlarda, kontrol etme seklinde olan zorlantılar erkeklerde daha coğunluktadır Kişiler hastalıklarını gizlemeye, mantıklı acıklamalar yaparak onemsememeye eğilimlidirler Ancak temizlik zorlantları sebebiyle temizlik maddesi harcamaları yuklu bir tutar oluşturmakta ,ayrıca komşuları ile hali silkeleme, gece yarısı temizlik nedeni ile gurultu yapmaları sonrasında tartışmalara neden olmaktadırlar
Emin olamadığı icin cok uzak yerlerden evine donup,kapısını, elektriğini, tupunu kontrol eden kişiler bulunmaktadır
Zarar verme zorlantısı olanlar catal, makas, kibrit, bıcak,ip, hatta tırnak makası gibi kesici ve cinayet filmlerinde rastlanabilecek sahneleri anımsatacak araclara dokunamazlar,bakamazlar Cocuklar ve karşıt cinsiyetteki kişilerle ayni ortamda kalamayabilirler
Bir diğer gorunum de istifleme ve zorlantılı satın almadır Kişi cok ucuz olduğu icin ,elinde fazla olsa da ,gereksinimi olmasa da gorduğu bir mali almadan edemez Ev bir hurdacı dukkanına donebilir Kişiler tatile giderken bir araba dolusu tamir malzemesini de beraber goturebilirler oyle ki giyeceklere zor yer bulunur Otomobili olmayan bir kişi otomobil lastikleri alıp, bir kenara koyabilir, bir gun gelip araba alırsam, lastiği patlarsa diye duşunebilir Cok eski tarihe ait faturaları biriktirir, bir gun gelir de bana milyarlık borc cıkarırlar diye 20 yıllık senetleri atamazlar
İcinden dine yonelik kufurler gecmesi seklinde zorlantıları olan kişiler toplu olarak dinsel ibadetlerden kacınabilirler Tekrar tekrar abdest alma,namaz kılma ,tovbe etme gibi girişimlerde bulunabilirler
Gunluk hayatta nasıl adlandırılmaktadır?
Halk arasında vesvese olarak bilinmektedir Dinle ve temizlikle aşırı uğraşıların olduğu ve sozcuğun kokenini Kuran dan aldığı waswasa (beynin şeytani duşunce ve kararsızlıklarla haşir nesir olup, ibadetleri yapamamak) tan gelmektedir
SZB (OKB) neden oluşmaktadır ?
Beyinde bazı bolgelerden salgılanan serotonin ve dopamin denen kimyasal maddelerin rol aldığı sistemlerin aşırı calışması ile ilişkili bulunsa da başka maddelerin de etkili olduğu duşunulmektedir Gene bu kişilerin beyinlerinin bazı bolgelerinde kan akimi ve metabolizmada artışların olduğu gorulmuştur
SZB olan hastaların kişilik yapıları
Bu hastaların % 25 inde obsesif kompulsif kişilik bozukluğu ozellikleri bulunmaktadır Bu kişiler cevreleri uzerinde denetim oluşturmaya eğilimlidirler Daima olculu,tedbirli olup dışarıdan soğuk ve sert olarak nitelenebilirler Temizliğe duşkun,dakik ve duzenlidirler Cok tutumludurlar ve başkalarına hediye vermeleri, paylaşmaları cok kısıtlıdır Kendi istedikleri yapılmayıp, karsı cıkıldığında inatcı ve sinirli olabilmektedirler Konuşmalarını uzatmaya bazen de gereksiz ayrıntılara dalmaya ve dinleyen Kişinin rahatsız olmasına yol acabilirler
Hastalığın gidisini kotu etkileyen belirleyiciler
Zorlanıların ileri derecede anlamsız olması
Beraberinde major depresyonun bulunması
Eşlik eden bir kişilik bozukluğunun bulunması
Hastalığın cocuklukta başlaması
Saplantılara direnememe (bir zorlantıya yol acması)
Hastalığın gidisini iyi etkileyen belirleyiciler
bir stres sonrası başlaması
Kişinin cevresi ile sağlam ,iyi ilişkiler icinde olması
yakınmalarında artıp,azalma ve yoklamalar seklinde dalgalanmaların olması
SZB ve diğer psikiyatrik rahatsızlıklar
Hastalık en cok depresyon ile bir arada bulunmaktadır Yaklaşık ucte bir hastada SZB ile birlikte major depresyon bulunmaktadır
SZB nicin onemlidir
Aşırı temizlik nedeniyle ciltlerinde bozukluklar,yaralar acılabilir
Depresyondaki gibi SZB da da intihar riski vardır
İleri donemlerde cevreleri ile iletişimleri bozulur,eve kapanıp, cevreden uzaklaşabilirler, evde de hep ayni şeylerle vakit gecirmekten başka is yapamayabilirlerbilgisiten net
Cinsel ilişkiden kacınabilir, olabilecekse bile bunu bir kurallar silsilesi haline getirip, ayrılık ve boşanmalara zemin hazırlayabilirler
İslerini cok yavaş yaptığından ve belirli kalıpların dışına cıkamadığından is verimi duşup,mesleki sorunlar yasayabilir cevrelerini etkileyip ,cocukları ve esinin hayatlarını kısıtlayabilir
SZB tedavisi :
1)İlac tedavisi: Depresyonda da kullanılan ve antidepresan denen ve serotonin sistemine etkili ilaclarla tedavi,psikiyatrist kontrolunde yapılmalıdır İlacların bağımlılık potansiyeli yoktur
2)Davranışcı tedavi: Kişiye saplantılarının miktar ve şiddetine gore verilen odevlerle zorlantılarını yerine getirmeleri engellenir % 6075 hastada basarili sonuclar vermektedir
alıntı
Obsesif Kompulsif Bozukluk
Saplantı zorlantı bozukluğu (SZB)
Kişinin onemli sayılabilecek sure vaktini oyalayan (gunde 1 saatten daha uzun sure tutan) , belirgin sıkıntıya veya işlevselliğinde onemli olcude bozulmaya yol acan tekrarlayıcı obsesyon ya da kompulsiyonlarla suren bir psikiyatri bozukluğudur
Obsesyon Saplantı Nedir?
Kişinin isteği dışında gelen Kişinin kabul etmek istemediği uygunsuz olarak duşunulen , belirgin sıkıntıya neden olan surekli duşunceler , durtuler ya da goz onune getirilen goruntu seklinde duşlemlerdirBunlar Kişinin kendi denetiminde değildir
Kompulsiyon zorlantı Nedir?
tekrarlayıcı davranışlar ( el yıkama , sıraya koyma , kontrol etme gibi ) yada zihinsel ( dua etme , sayma , sozcukleri sesiz bir bicimde yineleme gibi )eylemlerdir
Kompulsiyonlar sıkıntıyı gidermek amacı ile yapılmaktadır , bunları yapmaya adeta zorlanmış gibi hissetmektedirSıkıntıyı gidermek yada onlemek , korku yaratan bir olayı , durumu etkisizleştirmek yada onlemek uzere tasarlanır
En sik gorulen depresyonlar pislik ve bulaşma korkularıdır (dokunulan yere mikrop , hastalık bulaşacağı seklinde ) , yineleyen kuşkular ( elektriği acık bırakılıp bırakılmadığı gibi bir eylemi yerine getirip getirmediği konusunda tereddut etmek gibi ) , bazı şeylerin belirli bir duzen icinde olmasına gerek duyma , saldırgan korkunc durtuler ( kendine veya cevresine zarar verme , yaralama duşunceleri , cevresindekilerin basına bir kaza geleceği cevresindekilere kotu , uygunsuz şeyler soylenebileceği duşunceleri gibi ) ve cinsel duşuncelerdir ( gozunun onune tekrarlayarak gelen cinsel goruntulerdir)
Kişi mikrop bulaşmasın diye sık sık el yıkayabilir , ellerini , vucudunun diğer bolgelerini deterjanlarla yıkayıp , cildine zarar verebilir , her gun temizlik yapıp , herkesi kendi kurallarına uymaya zorlayabilir, ibadetlerini tam olmuyor veya yanlış yapılıyor diyerek tekrar tekrar yapabilir , belli yerlere basmadan yurumeye calışıp , yolunu uzatabilir , yakınlarının veya kendisinin basına kotu bir şey geleceğini duşunerek , ilgisiz bir takım şeyleri yapmaya kendisini zorlayabilir ( terlikler duz durmaz ise esinin oleceği , kapıdan dışarı cıkmadan 7 kez duvara dokunmaz ise evde bir terslik olabileceği gibi ) , bir şeyi yapıp yapmadığını , olup olmadığını defalarca başkasına sorma gibi , kendini uzen bir duşuncenin etkisini gidermek icin ısrarla dua etme veya başka bir şey duşunme ihtiyacı gibi durumlar gozlenebilir
Ne sıklıkta gorulur?
%11,8 arasında gorulduğu saptanmıştırHafif şekilleri de dahil olmak uzere hayat boyu rastlanma orani %5,9 olarak bulunmuştur
Obsesif kompulsif bozuklukta başlangıc yaşı
Genellikle ergenliğin başlangıc yaslarında baslarken cocukluk yaslarında da başlayabilmektedir Hastaların ucte ikisinde belirtiler 25 yasinden once baslar% 15 ten az vakanın ise 35 yas sonrasında başladığı saptanmıştır Ortalama başlangıc yası 20 olup, erkeklerde ortalama 19, kadınlarda ise ortalama başlangıc yaşı 22 olarak saptanmıştır
Kalıtımın rolu var mıdır ?
Bu kişilerin birinci derece yakınlarında % 35 oranında benzer bir rahatsızlığa rastlanmıştır
Hastalık nasıl başlamakta ve surmektedir ?
Yarıdan fazla kişide belirtilerin aniden başladığı gozlenmiştir % 5070 hastada yakınmaların gebelik, ev değiştirme, cinsel sorun, yakın bir akrabanın kaybı gibi stresli olaylar sonrasında başladığı gozlenmiştir Zaman zaman artıp, azalmalar seklinde dalgalanmalar gosterdiği gozlenmiştir Alevlenmelerde stresin etkisinin olabildiğinden bahsedilmektedir
Bu rahatsızlıga ait ornekler
Temizleme seklinde zorlantılar kadınlarda, kontrol etme seklinde olan zorlantılar erkeklerde daha coğunluktadır Kişiler hastalıklarını gizlemeye, mantıklı acıklamalar yaparak onemsememeye eğilimlidirler Ancak temizlik zorlantları sebebiyle temizlik maddesi harcamaları yuklu bir tutar oluşturmakta ,ayrıca komşuları ile hali silkeleme, gece yarısı temizlik nedeni ile gurultu yapmaları sonrasında tartışmalara neden olmaktadırlar
Emin olamadığı icin cok uzak yerlerden evine donup,kapısını, elektriğini, tupunu kontrol eden kişiler bulunmaktadır
Zarar verme zorlantısı olanlar catal, makas, kibrit, bıcak,ip, hatta tırnak makası gibi kesici ve cinayet filmlerinde rastlanabilecek sahneleri anımsatacak araclara dokunamazlar,bakamazlar Cocuklar ve karşıt cinsiyetteki kişilerle ayni ortamda kalamayabilirler
Bir diğer gorunum de istifleme ve zorlantılı satın almadır Kişi cok ucuz olduğu icin ,elinde fazla olsa da ,gereksinimi olmasa da gorduğu bir mali almadan edemez Ev bir hurdacı dukkanına donebilir Kişiler tatile giderken bir araba dolusu tamir malzemesini de beraber goturebilirler oyle ki giyeceklere zor yer bulunur Otomobili olmayan bir kişi otomobil lastikleri alıp, bir kenara koyabilir, bir gun gelip araba alırsam, lastiği patlarsa diye duşunebilir Cok eski tarihe ait faturaları biriktirir, bir gun gelir de bana milyarlık borc cıkarırlar diye 20 yıllık senetleri atamazlar
İcinden dine yonelik kufurler gecmesi seklinde zorlantıları olan kişiler toplu olarak dinsel ibadetlerden kacınabilirler Tekrar tekrar abdest alma,namaz kılma ,tovbe etme gibi girişimlerde bulunabilirler
Gunluk hayatta nasıl adlandırılmaktadır?
Halk arasında vesvese olarak bilinmektedir Dinle ve temizlikle aşırı uğraşıların olduğu ve sozcuğun kokenini Kuran dan aldığı waswasa (beynin şeytani duşunce ve kararsızlıklarla haşir nesir olup, ibadetleri yapamamak) tan gelmektedir
SZB (OKB) neden oluşmaktadır ?
Beyinde bazı bolgelerden salgılanan serotonin ve dopamin denen kimyasal maddelerin rol aldığı sistemlerin aşırı calışması ile ilişkili bulunsa da başka maddelerin de etkili olduğu duşunulmektedir Gene bu kişilerin beyinlerinin bazı bolgelerinde kan akimi ve metabolizmada artışların olduğu gorulmuştur
SZB olan hastaların kişilik yapıları
Bu hastaların % 25 inde obsesif kompulsif kişilik bozukluğu ozellikleri bulunmaktadır Bu kişiler cevreleri uzerinde denetim oluşturmaya eğilimlidirler Daima olculu,tedbirli olup dışarıdan soğuk ve sert olarak nitelenebilirler Temizliğe duşkun,dakik ve duzenlidirler Cok tutumludurlar ve başkalarına hediye vermeleri, paylaşmaları cok kısıtlıdır Kendi istedikleri yapılmayıp, karsı cıkıldığında inatcı ve sinirli olabilmektedirler Konuşmalarını uzatmaya bazen de gereksiz ayrıntılara dalmaya ve dinleyen Kişinin rahatsız olmasına yol acabilirler
Hastalığın gidisini kotu etkileyen belirleyiciler
Zorlanıların ileri derecede anlamsız olması
Beraberinde major depresyonun bulunması
Eşlik eden bir kişilik bozukluğunun bulunması
Hastalığın cocuklukta başlaması
Saplantılara direnememe (bir zorlantıya yol acması)
Hastalığın gidisini iyi etkileyen belirleyiciler
bir stres sonrası başlaması
Kişinin cevresi ile sağlam ,iyi ilişkiler icinde olması
yakınmalarında artıp,azalma ve yoklamalar seklinde dalgalanmaların olması
SZB ve diğer psikiyatrik rahatsızlıklar
Hastalık en cok depresyon ile bir arada bulunmaktadır Yaklaşık ucte bir hastada SZB ile birlikte major depresyon bulunmaktadır
SZB nicin onemlidir
Aşırı temizlik nedeniyle ciltlerinde bozukluklar,yaralar acılabilir
Depresyondaki gibi SZB da da intihar riski vardır
İleri donemlerde cevreleri ile iletişimleri bozulur,eve kapanıp, cevreden uzaklaşabilirler, evde de hep ayni şeylerle vakit gecirmekten başka is yapamayabilirlerbilgisiten net
Cinsel ilişkiden kacınabilir, olabilecekse bile bunu bir kurallar silsilesi haline getirip, ayrılık ve boşanmalara zemin hazırlayabilirler
İslerini cok yavaş yaptığından ve belirli kalıpların dışına cıkamadığından is verimi duşup,mesleki sorunlar yasayabilir cevrelerini etkileyip ,cocukları ve esinin hayatlarını kısıtlayabilir
SZB tedavisi :
1)İlac tedavisi: Depresyonda da kullanılan ve antidepresan denen ve serotonin sistemine etkili ilaclarla tedavi,psikiyatrist kontrolunde yapılmalıdır İlacların bağımlılık potansiyeli yoktur
2)Davranışcı tedavi: Kişiye saplantılarının miktar ve şiddetine gore verilen odevlerle zorlantılarını yerine getirmeleri engellenir % 6075 hastada basarili sonuclar vermektedir
alıntı