OKUL ÇAĞI ÇOCUKLAR İÇİN GENEL BESLENME ÖNERİLERİ
Okul çağındaki çocuklar, yaşları itibariyle yavaş yavaş ama sürekli büyüme döneminde olan çocuklardır. Bebeklik dönemine kıyasla büyüme daha yavaştır, okul öncesi döneme kıyasla da daha az hissedilir ama büyüme sürekli devam eder. Bu da onların birçok besin ögesine ve enerjiye hayatlarını diğer dönemlerinden daha fazla ihtiyaçları olduğu anlamına gelir. Ve bu dönemde çocukların yeterli ve dengeli beslenmesi ve doğru beslenme alışkanlıkları kazanması oldukça önemlidir.
Çocuklarda yaşanan bu büyüme sürecinin standartlara uygun bir biçimde devam etmesi için enerji ve besin ögelerinin yeterli ve dengeli miktarda olması gereklidir. Ayrıca kalsiyum, demir ve B grubu vitaminleri olmak üzere tüm besin ögeleri gereksinimleri artmaktadır. Ancak, bu artan gereksinimlerin doğru besin tercihleri ile sağlanması önem kazanmaktadır.
Ülkemizde çocukların hatalı beslenme alışkanlıklarına ve bu nedenle de bazı önemli sağlık sorunlarına sahip oldukları bilinmektedir. Çocukluk dönemindeki bu hatalı beslenme alışkanlıkları, büyüme ve gelişme yanında okul performansını da olumsuz yönde etkilemektedir. Ayrıca, bu dönemde yapılan hatalı beslenme uygulamaları ileriki dönemlerde de devam etmekte olup kalp hastalıkları, yüksek tansiyon ve obezite gibi hastalıklar için temel risk faktörü oluşturmaktadır.
Yapılan çalışmalarda, yetersiz ve dengesiz beslenen öğrencilerde özellikle vitamin ve mineral yetersizlikleri nedeniyle kansızlık görülme riskinin arttığı, dikkat sürelerinin kısaldığı, algılamalarının azaldığı, öğrenmede güçlük ve davranış bozuklukları çektikleri, okulda devamsızlık sürelerinin uzadığı ve okul başarılarının düşük olduğu ortaya konmuştur.
Çocukların sağlıklı beslenmesi için dört besin grubunda bulunan besinlerden yeterli miktarlarda ve dengeli şekilde tüketmeleri gerekmektedir. Süt grubunda yer alan süt, yoğurt; et grubunda yer alan et, tavuk, yumurta, kuru baklagiller; sebze ve meyve grubu ve tahıl grubuna giren ekmek, bulgur, makarna, pirinç vb. ve sebze meyve grubunda yer alan besinlerin her öğünde yeterli miktarlarda tüketilmesine dikkat edilmelidir.
Süt grubu; çocukların özellikle kemik ve diş gelişimi için günlük olarak 2-3 su bardağı süt veya yoğurt (350-450 gram) ve 1 kibrit kutusu büyüklüğünde peynir (30 gram) tüketilmelidir.
Et grubu;çocukların protein ihtiyacını karşılayabilmesi ve büyümesi için gerekli olan besin grubumuzdur. Her gün en az bir yumurta (50 gram), 2-3 köfte kadar et-tavuk-balık-hindi ve haftada 3-4 kez 1 porsiyon kurubaklagil yemeği tüketmelidir.
Tahıl grubu;bu gruptayer alan tahıllardan yapılan 1 küçük kase pilav-makarna (6-8 yemek kaşığı) pilav ya da makarnanın yanında, 4-6 orta dilim ekmek (200-300 gram) ve 1 kase kadar çorba tüketilebilir.
Meyve grubu;Taze sebze ve meyve tüketiminin arttırılması, mevsimine uygun taze sebze ve meyvelerin tüketilmesi önemlidir. Özellikle enerji değeri yüksek ancak besin ögesi açısından fakir olan atıştırmalık ya da abur cubur besinler yerine, vitamin ve mineraller açısından zengin taze ve mevsiminde sebze, meyvenin tüketimi çocukların hastalıklara karşı direncini arttırdığı, bağışıklık istemini desteklediği gibi sağlıklı büyüme ve gelişmeyi de desteklemektedir. Bu nedenle özellikle çocukların taze ve mevsimine uygun sebze ve meyveleri en az günde 5 porsiyon tüketmesi önerilmektedir.
Çocukların bu dönemde doğru beslenme alışkanlıklarını kazanması tüm yaşamını doğru yönlendirmesi açısından çok önemlidir. Mesela öğün atlamamak oldukça önemli bir alışkanlıktır. Örneğin, en sık yapılan hata kahvaltı öğününü atlamaktır. Özellikle öğrenciler için en önemli öğün kahvaltıdır. Bütün gece süren açlıktan sonra, vücudumuz ve beynimiz güne başlamak için enerjiye gereksinim duymaktadır. Kahvaltı yapılmadığı takdirde, dikkat dağınıklığı, yorgunluk, baş ağrısı ve zihinsel performansta azalma olmaktadır. Bu nedenle, güne yeterli ve dengeli yapılan bir kahvaltı ile başlamak öğrencilerin okul başarısının artmasında son derece önemlidir. Çocukların her sabah düzenli olarak kahvaltı yapma alışkanlığı kazanmalarına özen gösterilmelidir.
Gün boyu fiziksel ve zihinsel performansın en üst düzeyde tutulabilmesi, düzenli olarak ara ve ana öğünlerin tüketilmesi ile mümkündür. Bu nedenle, öğün atlanmamalıdır. Günlük tüketilecek besinlerin 3 ana, 3 ara öğünde alınması en uygun olanıdır.
Sağlıklı besin seçimi de bu dönemde kazanılması gereken önemli bir alışkanlıktır. Açıkta satılan besinler, yeterince güvenilir ve temiz değildir. Ayrıca, uygun koşullarda muhafaza edilmedikleri için çabuk bozulma riski taşırlar. Bu nedenle, özellikle okul çevresinde açıkta satılan besinlerin kesinlikle satın alınmaması gerekmektedir.
Okulda veya evde dinlenirken ve ders çalışırken açlık hissedildiğinde tüketilen besinlere dikkat edilmelidir. Örneğin, şeker ve şekerli besinler, cips vb. yağlı ve tuzlu besinler veya gazlı içecekler yerine süt, yoğurt, sütlü tatlılar, ekmek arası peynir, taze sıkılmış meyve suları, kuru yemişlerin ve kuru meyvelerin tercih edilmesi daha yararlıdır.
Okul çağındaki çocuklar, yaşları itibariyle yavaş yavaş ama sürekli büyüme döneminde olan çocuklardır. Bebeklik dönemine kıyasla büyüme daha yavaştır, okul öncesi döneme kıyasla da daha az hissedilir ama büyüme sürekli devam eder. Bu da onların birçok besin ögesine ve enerjiye hayatlarını diğer dönemlerinden daha fazla ihtiyaçları olduğu anlamına gelir. Ve bu dönemde çocukların yeterli ve dengeli beslenmesi ve doğru beslenme alışkanlıkları kazanması oldukça önemlidir.
Çocuklarda yaşanan bu büyüme sürecinin standartlara uygun bir biçimde devam etmesi için enerji ve besin ögelerinin yeterli ve dengeli miktarda olması gereklidir. Ayrıca kalsiyum, demir ve B grubu vitaminleri olmak üzere tüm besin ögeleri gereksinimleri artmaktadır. Ancak, bu artan gereksinimlerin doğru besin tercihleri ile sağlanması önem kazanmaktadır.
Ülkemizde çocukların hatalı beslenme alışkanlıklarına ve bu nedenle de bazı önemli sağlık sorunlarına sahip oldukları bilinmektedir. Çocukluk dönemindeki bu hatalı beslenme alışkanlıkları, büyüme ve gelişme yanında okul performansını da olumsuz yönde etkilemektedir. Ayrıca, bu dönemde yapılan hatalı beslenme uygulamaları ileriki dönemlerde de devam etmekte olup kalp hastalıkları, yüksek tansiyon ve obezite gibi hastalıklar için temel risk faktörü oluşturmaktadır.
Yapılan çalışmalarda, yetersiz ve dengesiz beslenen öğrencilerde özellikle vitamin ve mineral yetersizlikleri nedeniyle kansızlık görülme riskinin arttığı, dikkat sürelerinin kısaldığı, algılamalarının azaldığı, öğrenmede güçlük ve davranış bozuklukları çektikleri, okulda devamsızlık sürelerinin uzadığı ve okul başarılarının düşük olduğu ortaya konmuştur.
Çocukların sağlıklı beslenmesi için dört besin grubunda bulunan besinlerden yeterli miktarlarda ve dengeli şekilde tüketmeleri gerekmektedir. Süt grubunda yer alan süt, yoğurt; et grubunda yer alan et, tavuk, yumurta, kuru baklagiller; sebze ve meyve grubu ve tahıl grubuna giren ekmek, bulgur, makarna, pirinç vb. ve sebze meyve grubunda yer alan besinlerin her öğünde yeterli miktarlarda tüketilmesine dikkat edilmelidir.
Süt grubu; çocukların özellikle kemik ve diş gelişimi için günlük olarak 2-3 su bardağı süt veya yoğurt (350-450 gram) ve 1 kibrit kutusu büyüklüğünde peynir (30 gram) tüketilmelidir.
Et grubu;çocukların protein ihtiyacını karşılayabilmesi ve büyümesi için gerekli olan besin grubumuzdur. Her gün en az bir yumurta (50 gram), 2-3 köfte kadar et-tavuk-balık-hindi ve haftada 3-4 kez 1 porsiyon kurubaklagil yemeği tüketmelidir.
Tahıl grubu;bu gruptayer alan tahıllardan yapılan 1 küçük kase pilav-makarna (6-8 yemek kaşığı) pilav ya da makarnanın yanında, 4-6 orta dilim ekmek (200-300 gram) ve 1 kase kadar çorba tüketilebilir.
Meyve grubu;Taze sebze ve meyve tüketiminin arttırılması, mevsimine uygun taze sebze ve meyvelerin tüketilmesi önemlidir. Özellikle enerji değeri yüksek ancak besin ögesi açısından fakir olan atıştırmalık ya da abur cubur besinler yerine, vitamin ve mineraller açısından zengin taze ve mevsiminde sebze, meyvenin tüketimi çocukların hastalıklara karşı direncini arttırdığı, bağışıklık istemini desteklediği gibi sağlıklı büyüme ve gelişmeyi de desteklemektedir. Bu nedenle özellikle çocukların taze ve mevsimine uygun sebze ve meyveleri en az günde 5 porsiyon tüketmesi önerilmektedir.
Çocukların bu dönemde doğru beslenme alışkanlıklarını kazanması tüm yaşamını doğru yönlendirmesi açısından çok önemlidir. Mesela öğün atlamamak oldukça önemli bir alışkanlıktır. Örneğin, en sık yapılan hata kahvaltı öğününü atlamaktır. Özellikle öğrenciler için en önemli öğün kahvaltıdır. Bütün gece süren açlıktan sonra, vücudumuz ve beynimiz güne başlamak için enerjiye gereksinim duymaktadır. Kahvaltı yapılmadığı takdirde, dikkat dağınıklığı, yorgunluk, baş ağrısı ve zihinsel performansta azalma olmaktadır. Bu nedenle, güne yeterli ve dengeli yapılan bir kahvaltı ile başlamak öğrencilerin okul başarısının artmasında son derece önemlidir. Çocukların her sabah düzenli olarak kahvaltı yapma alışkanlığı kazanmalarına özen gösterilmelidir.
Gün boyu fiziksel ve zihinsel performansın en üst düzeyde tutulabilmesi, düzenli olarak ara ve ana öğünlerin tüketilmesi ile mümkündür. Bu nedenle, öğün atlanmamalıdır. Günlük tüketilecek besinlerin 3 ana, 3 ara öğünde alınması en uygun olanıdır.
Sağlıklı besin seçimi de bu dönemde kazanılması gereken önemli bir alışkanlıktır. Açıkta satılan besinler, yeterince güvenilir ve temiz değildir. Ayrıca, uygun koşullarda muhafaza edilmedikleri için çabuk bozulma riski taşırlar. Bu nedenle, özellikle okul çevresinde açıkta satılan besinlerin kesinlikle satın alınmaması gerekmektedir.
Okulda veya evde dinlenirken ve ders çalışırken açlık hissedildiğinde tüketilen besinlere dikkat edilmelidir. Örneğin, şeker ve şekerli besinler, cips vb. yağlı ve tuzlu besinler veya gazlı içecekler yerine süt, yoğurt, sütlü tatlılar, ekmek arası peynir, taze sıkılmış meyve suları, kuru yemişlerin ve kuru meyvelerin tercih edilmesi daha yararlıdır.