Özel öğrenme zahmeti ortalama her on çocuktan birini etkileyen yaygın bir durumdur. Erken teşhis ve uygun takviye ile öğrenme zahmetine bağlı zorlukların büyük bir kısmı giderilebilir. Ülkemizde özel öğrenme zahmetine sahip çocuklar ekseriyetle ilköğretim birinci sınıf ve sonrasında teşhis almaktadır. Halbuki bu durum doğumsaldır: Bulguları okul öncesi periyotta fark ederek erken müdahale programlarını başlatmak mümkündür. Bu yazıda okul öncesi periyotta özel öğrenme zahmeti bulguları ve tanıya yardımcı ipuçlarını sunduk.
Özel Öğrenme Zahmeti Nedir?
Özel öğrenme zahmeti zekâsı olağan yahut olağanın üzerinde olan bir bireyde okuma, yazmayahutmatematik hesaplama marifetlerinden en az birinin yaşı, zekâsı ve aldığı eğitim seviyesi ile uyumlu olmayacak biçimde geri olmasıdır.
Özel öğrenme zahmeti ile disleksi birbirinden farklı durumlar mıdır?
Özel öğrenme zahmeti öğrenme zorluklarının genel ismidir. Disleksi ise özel öğrenme zahmetinin en büyük alt kümesi olan okuma zahmetini tanımlar. Konuşma pratiğinde sıklıkla bu iki terim birbirinin yerine kullanılmaktadır.
Özel öğrenme zahmeti neden olur?
Özel öğrenme zahmeti nörolojik (beyin) kaynaklı bir farklılık olup nedeni tam olarak bilinmemektedir. Çeşitli genetik ve çevresel etkenlerin beynin yapı ve fonksiyonlarında bozukluğa neden olarak öğrenme zahmetine neden olduğunu düşündürmektedir.
Özel öğrenme zahmeti gelişiminde genetik yatkınlık değerlidir. Ailede öğrenme zahmetine sahip birey bulunması bir risk faktörüdür. Özel öğrenme zahmetine sahip bir ebeveyn bu özelliği %30-60 ihtimalle kendi çocuğuna taşır. Her iki ebeveyn de özel öğrenme zahmetine sahip olduğunda çocuklarının özel öğrenme zahmeti ile doğma ihtimali çok daha yüksektir. Erkek çocuklarda risk biraz daha fazladır.
Özel öğrenme zahmeti (disleksi) bir hastalık yahut zekâ özrü müdür?
Katiyen hayır. Özel öğrenme zahmeti teşhisinin olmazsa olmazı bireyin zekâ seviyesinin olağan ya da olağanın üzerinde olmasıdır.
Özel öğrenme zahmeti ferdi bir öğrenme farklılığıdır. Bu bireylerin bilgiyi sürece (alma, depolama, kullanma, hatırlama) metotları başka insanlardan farklıdır. Zorluk bu farklılıktan kaynaklanmaktadır.
Özel öğrenme zahmeti (disleksi) ne değildir?
Özel öğrenme zahmeti bir hastalık değildir.
Zihinsel gerilik yahut zekâ sorunu değildir.
Görme ve işitme üzere duyu organlarındaki bozukluk kaynaklanan bir durum değildir.
Fizikî pürüzden kaynaklanan bir öğrenememe yahut uygulayamama durumu değildir.
Kültürel yahut ekonomik kaidelerin olumsuz olmasından kaynaklanan bir geri kalmışlık durumu değildir.
Özel öğrenme zahmeti her vakit üstün zekâlı olmak ve özel yeteneklere sahip da olmak değildir.
Özel öğrenme zahmeti her bireyde tıpkı biçimde mi ortaya çıkar?
Özel öğrenme zahmetinin belirti ve bulguları şahsa özeldir. Bilgi sürece sürecinde etkilenen basamak ve etkilenme seviyesine bağlı olarak her bireyde farklı form ve tartıda bulgular görülür.
En sık etkilenen işlevler dinleme, konuşma, okuma, yazma, heceleme, matematik süreçler (hesaplama), algı, muhakeme, dikkat, hafıza, motor maharet, istikrar, uyum, tertip ve toplumsal ahenktir.
Etkilenen işleve nazaran özel öğrenme zahmeti 4 kümesi ayrılabilir.
Okuma zahmeti (disleksi)
Yazma zahmeti (disgrafi)
Matematik zahmeti (dilkalkuli)
Motor marifet, istikrar ve ahenk zahmeti (dispraksi)
Kimi bireyler bu zorluklardan yalnızca birisine sahipken başkalarında bu zorluklardan birden fazlası bir ortada bulunur. Ayrıyeten disleksi dikkat eksikliği ve hiperaktivite üzere birtakım tıbbi durumlara eşlik edebilir.
Özel öğrenme zahmeti bulguları nelerdir ve ne vakit ortaya çıkar?
Özel öğrenme zahmeti doğumsal bir durumdur. Öğrenme zorluğu doğumdan itibaren vardır ve ömür uzunluğu devam eder. Lakin bulgular akademik hünerlerin test edildiği okul devrinde daha bariz hale gelir. Ülkemizde de olayların büyük bir kısmı ilkokul birinci sınıf ve sonrasında teşhis almaktadır.
Erken teşhis ve uygun dayanak programları ile özel öğrenme zahmetine ilişkin zorluklar büyük oranda ortadan kaldırılabilir. Teşhis ne kadar erken koyulur ve takviye programı ne kadar erken başlatılırsa akademik ve toplumsal muvaffakiyet talihi o kadar yüksek olur.
Okul öncesi devirde sık görülen özel öğrenme zahmeti bulguları nelerdir?
Geç konuşma, harf ve sesleri öğrenmede yaşıtlarına nazaran gerilik,
His ve kanılarını sıralı bir formda söz etmekte zorlanma, dağınık konuşma,
Çok hareketlilik yahut çok içe kapanıklık,
Dikkat eksikliği,
Dalgınlık, sakarlık, sık düşme ve yaralanma,
Güç öğrenme, çabuk unutma,
Gördüğü ve duyduğu şeyleri aklında tutmakta zorlanma, zayıf hafıza,
Eşyaları, fotoğrafları, formları eşleştirmede, parça-bütün ilgisi kurmakta zorlanma,
Birebir anda birden fazla yönerge alamama yahut birden fazla uyarıyı takip edememe,
Kurallara uymakta, diğerlerini dinlemekte ve sırasını beklemekte zorlanma,
İç denetimde zayıflık. Düşünmeden hareket etme, birinci aklına geleni yapma,
His durumunda değişkenlik. Keyifli iken ansızın mutsuz, karamsar yahut öfkeli olma,
Yenilik ve değişikliklere ahenk sağlamakta zorlanma,
Ekip oyunlarında kurallara uymakta ve öteki oyuncularla eş vakitli hareket etmekte zorlanma,
İstikametleri karıştırma, sıralı sayı, vakit ve olayları öğrenmekte zorlanma,
Düğme ilikleme, makas kullanma, boncuk dizme, çatal ve kaşık kullanma, ayakkabı ve kıyafet giyip çıkarma, top yakalama, ip atlama, merdiven inip çıkma, tek ayak üzerinde durma, yüzme üzere motor ve denge-koordinasyon hünerlerinde akranları kadar muvaffakiyet gösterememe,
Kalem tutmakta zorlanma, çizgi çalışmalarında başarısızlık, çizgileri simetrik ve düzgün çizememe,
Boyama çalışmalarından hoşlanmama, boyamada sonları ve çizgileri koruyamama, fotoğraf konusunda yaşıtlarının ortalama hünerine sahip olmama,
Yaşına uygun ritmik sayma yapmakta zorlanma, sayılarını sırasını ve manalarını (büyük-küçük, az-çok) kavramakta zorlanma
Özel öğrenme zahmeti bulgularının bir kısmını taşıyan her çocuk özel öğrenme zahmetine mi sahiptir?
Hayır. Kişinin bu bulgulardan birkaçına sahip olması onun özel öğrenme zahmetine sahip olduğu manasına gelmez. Özel öğrenme zahmetine sahip olmayan birçok şahısta de bu bulgulardan bir ya da birkaçı değişik derecelerde bulunabilir. Teşhis özel öğrenme zahmeti ile alakalı bulguların bir bireyde ağır olarak bulunması ile koyulur.
Kendimde yahut çocuğumda disleksi olup olmadığını nasıl anlayabilirim?
Özel öğrenme zahmeti (disleksi) tıbbi bir tanımlamadır. Teşhis ve/veya tedavi için bu bahiste özelleşmiş uzmanlardan yardım alınmalıdır.
Özel Öğrenme Zahmeti Nedir?
Özel öğrenme zahmeti zekâsı olağan yahut olağanın üzerinde olan bir bireyde okuma, yazmayahutmatematik hesaplama marifetlerinden en az birinin yaşı, zekâsı ve aldığı eğitim seviyesi ile uyumlu olmayacak biçimde geri olmasıdır.
Özel öğrenme zahmeti ile disleksi birbirinden farklı durumlar mıdır?
Özel öğrenme zahmeti öğrenme zorluklarının genel ismidir. Disleksi ise özel öğrenme zahmetinin en büyük alt kümesi olan okuma zahmetini tanımlar. Konuşma pratiğinde sıklıkla bu iki terim birbirinin yerine kullanılmaktadır.
Özel öğrenme zahmeti neden olur?
Özel öğrenme zahmeti nörolojik (beyin) kaynaklı bir farklılık olup nedeni tam olarak bilinmemektedir. Çeşitli genetik ve çevresel etkenlerin beynin yapı ve fonksiyonlarında bozukluğa neden olarak öğrenme zahmetine neden olduğunu düşündürmektedir.
Özel öğrenme zahmeti gelişiminde genetik yatkınlık değerlidir. Ailede öğrenme zahmetine sahip birey bulunması bir risk faktörüdür. Özel öğrenme zahmetine sahip bir ebeveyn bu özelliği %30-60 ihtimalle kendi çocuğuna taşır. Her iki ebeveyn de özel öğrenme zahmetine sahip olduğunda çocuklarının özel öğrenme zahmeti ile doğma ihtimali çok daha yüksektir. Erkek çocuklarda risk biraz daha fazladır.
Özel öğrenme zahmeti (disleksi) bir hastalık yahut zekâ özrü müdür?
Katiyen hayır. Özel öğrenme zahmeti teşhisinin olmazsa olmazı bireyin zekâ seviyesinin olağan ya da olağanın üzerinde olmasıdır.
Özel öğrenme zahmeti ferdi bir öğrenme farklılığıdır. Bu bireylerin bilgiyi sürece (alma, depolama, kullanma, hatırlama) metotları başka insanlardan farklıdır. Zorluk bu farklılıktan kaynaklanmaktadır.
Özel öğrenme zahmeti (disleksi) ne değildir?
Özel öğrenme zahmeti bir hastalık değildir.
Zihinsel gerilik yahut zekâ sorunu değildir.
Görme ve işitme üzere duyu organlarındaki bozukluk kaynaklanan bir durum değildir.
Fizikî pürüzden kaynaklanan bir öğrenememe yahut uygulayamama durumu değildir.
Kültürel yahut ekonomik kaidelerin olumsuz olmasından kaynaklanan bir geri kalmışlık durumu değildir.
Özel öğrenme zahmeti her vakit üstün zekâlı olmak ve özel yeteneklere sahip da olmak değildir.
Özel öğrenme zahmeti her bireyde tıpkı biçimde mi ortaya çıkar?
Özel öğrenme zahmetinin belirti ve bulguları şahsa özeldir. Bilgi sürece sürecinde etkilenen basamak ve etkilenme seviyesine bağlı olarak her bireyde farklı form ve tartıda bulgular görülür.
En sık etkilenen işlevler dinleme, konuşma, okuma, yazma, heceleme, matematik süreçler (hesaplama), algı, muhakeme, dikkat, hafıza, motor maharet, istikrar, uyum, tertip ve toplumsal ahenktir.
Etkilenen işleve nazaran özel öğrenme zahmeti 4 kümesi ayrılabilir.
Okuma zahmeti (disleksi)
Yazma zahmeti (disgrafi)
Matematik zahmeti (dilkalkuli)
Motor marifet, istikrar ve ahenk zahmeti (dispraksi)
Kimi bireyler bu zorluklardan yalnızca birisine sahipken başkalarında bu zorluklardan birden fazlası bir ortada bulunur. Ayrıyeten disleksi dikkat eksikliği ve hiperaktivite üzere birtakım tıbbi durumlara eşlik edebilir.
Özel öğrenme zahmeti bulguları nelerdir ve ne vakit ortaya çıkar?
Özel öğrenme zahmeti doğumsal bir durumdur. Öğrenme zorluğu doğumdan itibaren vardır ve ömür uzunluğu devam eder. Lakin bulgular akademik hünerlerin test edildiği okul devrinde daha bariz hale gelir. Ülkemizde de olayların büyük bir kısmı ilkokul birinci sınıf ve sonrasında teşhis almaktadır.
Erken teşhis ve uygun dayanak programları ile özel öğrenme zahmetine ilişkin zorluklar büyük oranda ortadan kaldırılabilir. Teşhis ne kadar erken koyulur ve takviye programı ne kadar erken başlatılırsa akademik ve toplumsal muvaffakiyet talihi o kadar yüksek olur.
Okul öncesi devirde sık görülen özel öğrenme zahmeti bulguları nelerdir?
Geç konuşma, harf ve sesleri öğrenmede yaşıtlarına nazaran gerilik,
His ve kanılarını sıralı bir formda söz etmekte zorlanma, dağınık konuşma,
Çok hareketlilik yahut çok içe kapanıklık,
Dikkat eksikliği,
Dalgınlık, sakarlık, sık düşme ve yaralanma,
Güç öğrenme, çabuk unutma,
Gördüğü ve duyduğu şeyleri aklında tutmakta zorlanma, zayıf hafıza,
Eşyaları, fotoğrafları, formları eşleştirmede, parça-bütün ilgisi kurmakta zorlanma,
Birebir anda birden fazla yönerge alamama yahut birden fazla uyarıyı takip edememe,
Kurallara uymakta, diğerlerini dinlemekte ve sırasını beklemekte zorlanma,
İç denetimde zayıflık. Düşünmeden hareket etme, birinci aklına geleni yapma,
His durumunda değişkenlik. Keyifli iken ansızın mutsuz, karamsar yahut öfkeli olma,
Yenilik ve değişikliklere ahenk sağlamakta zorlanma,
Ekip oyunlarında kurallara uymakta ve öteki oyuncularla eş vakitli hareket etmekte zorlanma,
İstikametleri karıştırma, sıralı sayı, vakit ve olayları öğrenmekte zorlanma,
Düğme ilikleme, makas kullanma, boncuk dizme, çatal ve kaşık kullanma, ayakkabı ve kıyafet giyip çıkarma, top yakalama, ip atlama, merdiven inip çıkma, tek ayak üzerinde durma, yüzme üzere motor ve denge-koordinasyon hünerlerinde akranları kadar muvaffakiyet gösterememe,
Kalem tutmakta zorlanma, çizgi çalışmalarında başarısızlık, çizgileri simetrik ve düzgün çizememe,
Boyama çalışmalarından hoşlanmama, boyamada sonları ve çizgileri koruyamama, fotoğraf konusunda yaşıtlarının ortalama hünerine sahip olmama,
Yaşına uygun ritmik sayma yapmakta zorlanma, sayılarını sırasını ve manalarını (büyük-küçük, az-çok) kavramakta zorlanma
Özel öğrenme zahmeti bulgularının bir kısmını taşıyan her çocuk özel öğrenme zahmetine mi sahiptir?
Hayır. Kişinin bu bulgulardan birkaçına sahip olması onun özel öğrenme zahmetine sahip olduğu manasına gelmez. Özel öğrenme zahmetine sahip olmayan birçok şahısta de bu bulgulardan bir ya da birkaçı değişik derecelerde bulunabilir. Teşhis özel öğrenme zahmeti ile alakalı bulguların bir bireyde ağır olarak bulunması ile koyulur.
Kendimde yahut çocuğumda disleksi olup olmadığını nasıl anlayabilirim?
Özel öğrenme zahmeti (disleksi) tıbbi bir tanımlamadır. Teşhis ve/veya tedavi için bu bahiste özelleşmiş uzmanlardan yardım alınmalıdır.