insanlarda merkezi sinir sistemi - beyin ve görevleri - beynin yapısı - beyincik - omurilik
* Koklama lobu memelilere doğru beyindeki oranı küçülür.
* Orta beyin memelilere doğru beyimdeki oranı küçülür.
* Ön beyin memelilere doğru büyür.
* Arka beyin memelilere doğru büyür.
* Beyinin vücuda oranı memelilere doğru büyür.
* Ön beyin balıklarda tek diğer omurgalılarda iki parçadır.
* Ön beyin girintileri memelilerde görülür.
* Nasırlı cisim memelilerde görülür.
* Beyincik En gelişkin şeklini memelilerde almıştır.
* Beyin üçgeni sürüngen , kuş ve memelilerde görülür.
* Beyinciğin beyne oranı en fazla kuşlarda görülür.
* En fazla beyin kıvrımı insandadır.
* Beyinin; omuriliğe ve vücuda oranı en fazla insandadır.
* Memelilerde gelişkin ve kıvrımlı korteks görülür.
A)Ön beyin :
I-Uç beyin
* Koklama lobu ve beyin yarım kürelerinden oluşur.
* Beyin yarım küreleri Rolando yarığı ile önden arkaya doğru ayrılmıştır.
* Rolando yarığının önünde duyu arkasında ise motor merkezleri bulunur.
* Merkezlerin kapladığı alan kas faaliyeti ve duyusal yoğunlukla ilgilidir.
Örn:El, dudak, yüz ile ilgili alanlar fazla, sırt, bel, kol ile ilgili alanlar azdır.
* Dış yüzeyine korteks denir ve (memelilerde görülür) Nöron övdelerinden oluşur.
* İç kısmı aksonlardan meydana gelir ve medulla adı verilir.
* Yarım kürelerin içinde 1. ve 2. karıncıklar bulunur.
* Yarım küreler beyin üçgeni ve nasırlı cisimle birbirine bağlantılıdır.
* Yarım küreler vücudu çapraz kontrol ederler.
* Bu bölgede görme, işitme, koklama, tadma, istemli hareketler,konuşma, yazma, anlama, zeka,hafıza gibi mental yetenekler bulunur.
* Beyin yarım küreleri çıkarılan canlı yaşar ancak;dış uyarılara tepkisiz,hafızasız ve iradesizdir.
* Düşünerek ve isteyerek yaptığımız her davranışın merkezi buradadır.
* Uyku halinde işlevsizdir.
Not: Beyin yarım küresi çıkarılmış kuşlarda görülen sonuç:
* İtilirse yürür.
* Ağzına yiyecek konursa yer.
* Havaya atılırsa uçar.
* Önüne yiyecek konursa aç olsada yemez.
II-Ara beyin
* Beyin yarım küreleri arasında yer alır.
* 3. karıncığın duvarlarından meydana gelir.
* Karıncığın yan duvarları thalamus, tabanı hipothalamus, tavanı ise epithalamus tur.
a-Epithalamus:
* Bazı sürüngenlerde üçüncü gözü oluşturur.
* Kuş ve memelilerde salgı bezi olarak gelişir.
b-Hipothalamus:
* Otomatlaşmış işlevleri yönetir.
* Evrimsel süreçte fazla değişmemiştir.
* Denetlemeyi sinirsel veya humoral gerçekleştirir.
Denetlediği önemli işlevler:
-Vücud ısısı-Su dengesi -İştah- Karbonhidrat metabolizması - yağ metabolizması -Uyku ve uyanıklık-Heyecan -Kızgınlık -Korku-Seksüel istek -İç salgı isteminin denetlenmesi
* Otonom sistemin denetlenmesinde rol oynar.
c-Thalamus:
* Koklama hariç bütün duyuların toplandığı yerdir.
* Dokunma ,ısı ve acı ile ilgili duyular thalamus ta değerlendirilir.
* Gelen duyular iyi, kötü, hoş, güzel gibi özelliklerle değerlendirdikten sonra korteksteki ilgili merkeze iletilir.
* Korku, sevinç, tasa, üzüntü, ceza gibi hissi duyguları etkiler.
* Görsel yataklar olarakta adlandırılır.
B) Orta beyin
* Ön ve arka beyin arsında pons un önünde bulunur.
* Görme ile ilgili refleks merkezlerini taşır.(Işık karşısında göz bebeklerinin hareketi.)
* İşitme ile ilgili refleks merkezlerini taşır.(Kulakların sesin geldiği yöne dönmesi.)
C)Arka beyin
a-Beyincik:
* İki yarı küreden oluşur.
* Yarı küreler pons la birbirine bağlıdır.
* Dışta boz madde içte ise ak madde vardır.
* Kuş ve memelilerde çok gelişmiştir.
* Vücudun dengesinin korunması ve kas tonusunun sağlanmasında rol oynar.
* Beyine gelen denge, işitme ve görme sinirleri beyincikle ilişkilidir.
* Beyinden çıkan hareket nöronları beyincikle ilişkilidir.
* Beyinciği çıkarılan canlılarda kas hareketleri olur ancak dengesizdir.
b-Pons:
* Beyincik yarı kürelerinin bağlantısını sağlar.
* Beyinciği beynin diğer kısımları arasında bağlantısını sağlar.
* Kas tonusunun korunmasında rol oynar.
c-Omurilik soğanı:
* Dışta ak içte boz madde bulunur
* Omurilikle beyinin diğer kısımları arasındaki sinirlerin çapraz yaparak geçişini sağlar.
* Çok önemli hayatsal olayların kontrolünü sağlar. Refleks merkezi gibi çalışır.- Çiğneme , - Yutma - Emme , - Öksürme , - Aksırma , - Hıçkırık , Kalp atışı , - Soluk alıp verme- Metabolizmanın düzenlenmesi , - Arterlerin daralıp genişlemesi , - Kan şekerinin ayarlanması - İdrar çıkarma
* Zarar görmesi veya darbe alması sonucu reflekslerin durması nedeni ile ölüm görülür.
Omurilik
* Dışta ak madde , İçte boz madde vardır.
* Merkezinde omurilik kanalı bulunur.
* Refleks merkezi olarak iş görür.
* Otonom sisteme ait bazı refleksleri kontrol eder.
* Beyinin etkisi olmadan bazı refleksleri kontrol eder.
* Otomatlaşan bazı istemli hareketlerin kontrolünü yapar
* İlkel canlılardan gelişmişlere doğru beyinin omuriliğe oranı gittikçe artar.
Örn:Önce beyinin kontrolünde yapılan dans etme, piyano çalma, örgü rme
önce beyinin kontrolünde yapılır daha sonra alışkanlık haline gelerek omuriliğin kontrolüne geçer.
Not:Embriyonik gelişimde ilk önce omurilik sonra beyin gelişir,hareket,beslenme,duyu önceleri omurilik tarafından yürütülür,davranışlar bilinçsizce sürdürülür. Beyin geliştikten sonra kontrol beyine geçer ve davranışlar bilinçli şekilde gerçekleştirilir.
alıntı
* Koklama lobu memelilere doğru beyindeki oranı küçülür.
* Orta beyin memelilere doğru beyimdeki oranı küçülür.
* Ön beyin memelilere doğru büyür.
* Arka beyin memelilere doğru büyür.
* Beyinin vücuda oranı memelilere doğru büyür.
* Ön beyin balıklarda tek diğer omurgalılarda iki parçadır.
* Ön beyin girintileri memelilerde görülür.
* Nasırlı cisim memelilerde görülür.
* Beyincik En gelişkin şeklini memelilerde almıştır.
* Beyin üçgeni sürüngen , kuş ve memelilerde görülür.
* Beyinciğin beyne oranı en fazla kuşlarda görülür.
* En fazla beyin kıvrımı insandadır.
* Beyinin; omuriliğe ve vücuda oranı en fazla insandadır.
* Memelilerde gelişkin ve kıvrımlı korteks görülür.
A)Ön beyin :
I-Uç beyin
* Koklama lobu ve beyin yarım kürelerinden oluşur.
* Beyin yarım küreleri Rolando yarığı ile önden arkaya doğru ayrılmıştır.
* Rolando yarığının önünde duyu arkasında ise motor merkezleri bulunur.
* Merkezlerin kapladığı alan kas faaliyeti ve duyusal yoğunlukla ilgilidir.
Örn:El, dudak, yüz ile ilgili alanlar fazla, sırt, bel, kol ile ilgili alanlar azdır.
* Dış yüzeyine korteks denir ve (memelilerde görülür) Nöron övdelerinden oluşur.
* İç kısmı aksonlardan meydana gelir ve medulla adı verilir.
* Yarım kürelerin içinde 1. ve 2. karıncıklar bulunur.
* Yarım küreler beyin üçgeni ve nasırlı cisimle birbirine bağlantılıdır.
* Yarım küreler vücudu çapraz kontrol ederler.
* Bu bölgede görme, işitme, koklama, tadma, istemli hareketler,konuşma, yazma, anlama, zeka,hafıza gibi mental yetenekler bulunur.
* Beyin yarım küreleri çıkarılan canlı yaşar ancak;dış uyarılara tepkisiz,hafızasız ve iradesizdir.
* Düşünerek ve isteyerek yaptığımız her davranışın merkezi buradadır.
* Uyku halinde işlevsizdir.
Not: Beyin yarım küresi çıkarılmış kuşlarda görülen sonuç:
* İtilirse yürür.
* Ağzına yiyecek konursa yer.
* Havaya atılırsa uçar.
* Önüne yiyecek konursa aç olsada yemez.
II-Ara beyin
* Beyin yarım küreleri arasında yer alır.
* 3. karıncığın duvarlarından meydana gelir.
* Karıncığın yan duvarları thalamus, tabanı hipothalamus, tavanı ise epithalamus tur.
a-Epithalamus:
* Bazı sürüngenlerde üçüncü gözü oluşturur.
* Kuş ve memelilerde salgı bezi olarak gelişir.
b-Hipothalamus:
* Otomatlaşmış işlevleri yönetir.
* Evrimsel süreçte fazla değişmemiştir.
* Denetlemeyi sinirsel veya humoral gerçekleştirir.
Denetlediği önemli işlevler:
-Vücud ısısı-Su dengesi -İştah- Karbonhidrat metabolizması - yağ metabolizması -Uyku ve uyanıklık-Heyecan -Kızgınlık -Korku-Seksüel istek -İç salgı isteminin denetlenmesi
* Otonom sistemin denetlenmesinde rol oynar.
c-Thalamus:
* Koklama hariç bütün duyuların toplandığı yerdir.
* Dokunma ,ısı ve acı ile ilgili duyular thalamus ta değerlendirilir.
* Gelen duyular iyi, kötü, hoş, güzel gibi özelliklerle değerlendirdikten sonra korteksteki ilgili merkeze iletilir.
* Korku, sevinç, tasa, üzüntü, ceza gibi hissi duyguları etkiler.
* Görsel yataklar olarakta adlandırılır.
B) Orta beyin
* Ön ve arka beyin arsında pons un önünde bulunur.
* Görme ile ilgili refleks merkezlerini taşır.(Işık karşısında göz bebeklerinin hareketi.)
* İşitme ile ilgili refleks merkezlerini taşır.(Kulakların sesin geldiği yöne dönmesi.)
C)Arka beyin
a-Beyincik:
* İki yarı küreden oluşur.
* Yarı küreler pons la birbirine bağlıdır.
* Dışta boz madde içte ise ak madde vardır.
* Kuş ve memelilerde çok gelişmiştir.
* Vücudun dengesinin korunması ve kas tonusunun sağlanmasında rol oynar.
* Beyine gelen denge, işitme ve görme sinirleri beyincikle ilişkilidir.
* Beyinden çıkan hareket nöronları beyincikle ilişkilidir.
* Beyinciği çıkarılan canlılarda kas hareketleri olur ancak dengesizdir.
b-Pons:
* Beyincik yarı kürelerinin bağlantısını sağlar.
* Beyinciği beynin diğer kısımları arasında bağlantısını sağlar.
* Kas tonusunun korunmasında rol oynar.
c-Omurilik soğanı:
* Dışta ak içte boz madde bulunur
* Omurilikle beyinin diğer kısımları arasındaki sinirlerin çapraz yaparak geçişini sağlar.
* Çok önemli hayatsal olayların kontrolünü sağlar. Refleks merkezi gibi çalışır.- Çiğneme , - Yutma - Emme , - Öksürme , - Aksırma , - Hıçkırık , Kalp atışı , - Soluk alıp verme- Metabolizmanın düzenlenmesi , - Arterlerin daralıp genişlemesi , - Kan şekerinin ayarlanması - İdrar çıkarma
* Zarar görmesi veya darbe alması sonucu reflekslerin durması nedeni ile ölüm görülür.
Omurilik
* Dışta ak madde , İçte boz madde vardır.
* Merkezinde omurilik kanalı bulunur.
* Refleks merkezi olarak iş görür.
* Otonom sisteme ait bazı refleksleri kontrol eder.
* Beyinin etkisi olmadan bazı refleksleri kontrol eder.
* Otomatlaşan bazı istemli hareketlerin kontrolünü yapar
* İlkel canlılardan gelişmişlere doğru beyinin omuriliğe oranı gittikçe artar.
Örn:Önce beyinin kontrolünde yapılan dans etme, piyano çalma, örgü rme
önce beyinin kontrolünde yapılır daha sonra alışkanlık haline gelerek omuriliğin kontrolüne geçer.
Not:Embriyonik gelişimde ilk önce omurilik sonra beyin gelişir,hareket,beslenme,duyu önceleri omurilik tarafından yürütülür,davranışlar bilinçsizce sürdürülür. Beyin geliştikten sonra kontrol beyine geçer ve davranışlar bilinçli şekilde gerçekleştirilir.
alıntı
