Osman Bey ve ardıllarının zaferleri (y 13001402)
Genişlemelerinin başlarında Osmanlılar kuculup sonmekte olan Hıristiyan Bizans Devleti'ne karşı Turk gazilerinin onderleri olarak sahneye cıktılar Sosyoekonomik acıdan gaziler, Germen comtatus ya da Gefolgschaft'ı gibi, bir savaş şefine kişisel bağlılık temelinde birleşen genc savaşcılardı; bu yonleriyle evrensel, islam uğruna savaşma ideoloj ileriyle ise ozgul bir olguyu ifade ediyorlardı Cevresinde toplandıktan aristokratik soyun ataları Malazgirt Savaşı'ndan (1071) sonra Orta ve Doğu Anadolu'ya yerleşen gocebe Oğuz Turkmen kitleleriyle Anadolu'ya gelmiş Kayı boyundandı Iran ve Mezopotamya'da İlhanlı Devleti (İran Moğolları)'nin kurulmasıyla, Moğollar 13 yuzyılda yeni bir Turkmen dalgasını onlerinden Anadolu'ya surduler Onemli kesimleri Anadolu Selcukluları tarafından uc denen sınır boylarına kaydınlan bu ikinci dalgayla Anadolu daha da TUrkleşti Kosedağ Savaşı'nda (1243) Moğolların Anadolu Selcuklu ordusunu yenmesinin ardından Osman Bey kuzeybatı Anadolu'daki uc beyliğinin emiri olarak sivrildi ve o yorede Bizanslılarla savaşan gazilerin onderliğini ustlendi
Anadolu Selcuklu gucunun yerini Moğolların gevşek metbuluğunun (suzerenliğinin) almasıyla, Anadolu'nun Moğol işgaline uğramamış bolgelerindeki Turkmen beylikleri bağımsız bir karakter kazandı Bunlardan biri olan Osmanlılar arkalarında Germiyanoğulları gibi daha guclu beylikler bulunduğundan akınlannı ister istemez İstanbul Boğazı ile Marmara Denizinin guneyinde kalan Bizans topraklarına yonelttiler Bu, birkac bakımdan onların tarihsel şansı oldu; daru'lislama saldırsalar yalnızlığa itilip ezilecekken daru'lharbe karşı hareketlerinde kendilerine bir gecim kaynağı aramakta olan ve İslamı yayma ateşi taşıyan başıboş gocebeleri, kentli işsizleri ve surekli yeni otlaklara gereksinim duyan aşiretleri cevrelerinde topladılar Aynı zamanda Bizans İmparatorluğu'nun icsel curumuşluğunu yakından tanıdılar I Bayezid'e (hd 13891402) değin de, bu ilk yayılmanın getirdiği kudret ve zenginliği doğudaki Anadolu Turk beyliklerini ele gecirmek icin kullandılar
1300'e gelindiğinde Osman Bey Dorylaion'dan ( Eskişehir) Nikaia (İznik) Ovasına uzanan alanı ele gecirmiş ve Bizanslıların giriştiği birkac orgutlu karşı saldınyı puskurtmuştu Bizans imparatorunun Batı Avrupalı paralı askerlere başvurması Turklerden cok kendi toprakları ve halkına zarar veriyor, hem iyice şişmiş ve musrifleşmiş Bizans Devleti'nin ağır vergi yukunden, hem de Katalan ve Norman şovalyelerinin zorbalık ve yağmacılıklarından yılan Hıristiyan koyluler, henuz gorece ucuz bir yonetim sistemini, dolayısıyla daha hafif bir vergi yukunu temsil eden Turklerin himayesine girmeyi yer yer iyi karşılayabiliyorlardı Bununla birlikte Osmanlılar o sırada etkili kale kuşatma ve duşurme araclarından yoksundu; buyukce kentleri alamadıkları gibi, Guneybatı Anadolu'da guclenen Turkmen komşulan Aydınoğulları ve Karesioğullarına da dokunamıyorlardı Orhan Gazi'nin 1326'da Bursa'yı alması Yakındoğu'nun koklu devlet gelenekleriyle yuksek islam kulturu ve hukukunun taşıyıcısı olan ulema icin bir cekim merkezi yarattığı gibi, gercek bir ordunun kurulmasını ve beyliğin devlete donuşturulmesini sağlayacak idari, mali ve askeri gucun biriktırilmesinde ilk buyuk adımı oluşturdu Kuzeybatı Anadolu'nun Nikaia, Nikomedeia (İzmit) ve Scutari ( Uskudar) gibi geri kalan Bizans kentlerini de 133038 arasında ele geciren Orhan, daha sonra guneydeki Turkmen komşularının ic kavgalarından yararlanarak 1345'te Karesi topraklanni ilhak etti Edremit Korfeziyle Kapıdağ Yarımadası arasındaki bolgeyi denetimi altına alarak Marmara Denizine ulaştı O zamana değin Trakya ve Konstantinopolis'teki (İstanbul) rakip Bizans hiziplerine paralı asker (ve buyuk kazanc) sağlamak Aydınoğullarının tekelindeydi 1346'da ise Orhan Bizans imparatoru VI İoannes Kantakuzenos'un başmuttefiki oldu ve boylece Osmanlı birlikleri icin Avrupa'ya gecme olanağı doğdu Umur Bey'in olumunden (1348) sonra Aydınoğullarının dağılması uzerine Osmanlılar gazilerin onderliğini tek başlarına ustlenecek hale geldiler Kantakuzenos'un Bizans tahtını ele gecirmesine yardımcı olan Orhan, karşılığında imparatorun kızı Theodora ile evlendi ve Trakya'da dilediği gibi hareket etme hakkını kopardı Osmanlı akıncılarının sık sık Gelibolu'dan yukarılara cıkarak elde ettikleri ganimet Osmanlı gucunun maddi temellerine katkıda bulundu Orhan'ın kucuk oğlu Suleyman Paşa 1353'te Gelibolu' yu us haline getirdi ve Bizans'ın butun tepkilerine karşın boşaltmayı reddetti Suleyman'ın akıncıları bu usten hareketle M eric Vadisinden Balkanlar'a yoneldiler Bir sure sonra Kantakuzenos, biraz da Turklerle işbirliği yapması nedeniyle tahttan duştu ve Avrupa tehlikenin gercek boyutlarını fark etmeye başladı
Bununla birlikte I Murad (hd y 136089) donemine değin Gelibolu kalıcı fetihler icin kullanılmadı Bundan sonra, savunucularının azlığına ve dağınıklığına karşın Konstantinopolis'in kalın surlarından yılarak cevresinden dolaşmayı yeğleyen Osmanlılar doğrudan kuzeye, Trakya'ya uzandılar Bu aşama 136162'de Adrianopolis'in zaptıyla noktalandı ve Bizans İmpatorluğu'nun bu ikinci buyuk kenti Edirne adıyla yeni Osmanlı başkenti oldu Konstantinopolis ile Tuna arasındaki en onemli kale olan Edirne Osmanlılara Avrupa'daki toprak kazanımlarını korumada, Trakya'yı yonetmede ve kuzeye doğru yayılmada onemli kolaylıklar sağlıyordu Meric Vadisinden yukan hareketini surdurerek 1363'te Plovdiy'i ( Filibe) alan I Murad Bizans'ı tarımsal hinterlandının buyuk bolumunden yoksun bıraktı; başlıca tahıl ve vergi kaynaklarını denetimine alarak imparatoru Osmanlıların metbuluğunu tanımaya zorladı
Sırp prensi Stefan Dusan'm olumu ( 1355) uzerine bolunmuş ve zayıf durumda kalan Sırplar, Macar kralı I Lajos (Buyuk) ve Bulgar carı İvan (Şişman) ile ittifak kurarak Osmanlılara karşı ilk Haclı seferini başlattılar Bizans imparatoru V İoannes de Konstantinopolis ( Ortodoks) ve Roma ( Katolik) kiliselerini birleştirerek Avrupa'nın desteğini sağlamaya calıştıysa da, Bizans Batı'dan herhangi bir somut yardım alamadığı gibi kendi icinde daha fazla bolundu Boylece I Murad'ın Cirmen Savaşı'nda (1371) muttefiklere karşı kazandığı zafer Osmanlıların kendilerine olan guvenlerinin artmasına, duşmanlarının da daha fazla direnmeden Murad'ın metbuluğunu kabul etmelerine yol actı Bundan sonra Murad Avrupa' da vasallık ilişkilerine dayanan bir imparatorluğun temelini attı Osmanlılar kendilerini metbu tanıyan, yıllık vergilerini duzenli odeyen ve istendiğinde Osmanlı ordusuna asker veren yerel hanedanları tasfiye yerine onlarla işbirliğine gittiler Egemenliklerini barış icinde benimseyen yonetici sınıflarla tebalannı canlarına, mallarına, geleneklerine ve konumlarına dokunulmayacağı konusunda rahatlatarak olası direnmeleri yumuşattılar ve kendi devlet aygıtlarını henuz cok geliştirmeden ya da işgal garnizonları kurmadan yeni topraklarını kolayca yonetebilir duruma geldiler I Murad 137187 arasında Makedonya'yı, bu arada Manastır (1382), Sofya (1385) ve Niş'i (1386) kapsayan Orta Bulgaristan'ı, sonunda da Sırbistan'ı fethetti
Tuna'nın guneyindeki imparatorluk alanını pekiştiren bu hamle Balkan ulkeleri ittifakının 1389'daki I Kosova Savaşı'nda uğradığı dramatik yenilgiyle noktalandı Bugunku Romanya, Bosna, Arnavutluk, Yunanistan ve Sırpların Belgrad Kalesi daha Osmanlı egemenliği dışındaydı, ama artık Musluman yayılmasını durdurabilecek tek guc Macaristan'dı
Genişlemelerinin başlarında Osmanlılar kuculup sonmekte olan Hıristiyan Bizans Devleti'ne karşı Turk gazilerinin onderleri olarak sahneye cıktılar Sosyoekonomik acıdan gaziler, Germen comtatus ya da Gefolgschaft'ı gibi, bir savaş şefine kişisel bağlılık temelinde birleşen genc savaşcılardı; bu yonleriyle evrensel, islam uğruna savaşma ideoloj ileriyle ise ozgul bir olguyu ifade ediyorlardı Cevresinde toplandıktan aristokratik soyun ataları Malazgirt Savaşı'ndan (1071) sonra Orta ve Doğu Anadolu'ya yerleşen gocebe Oğuz Turkmen kitleleriyle Anadolu'ya gelmiş Kayı boyundandı Iran ve Mezopotamya'da İlhanlı Devleti (İran Moğolları)'nin kurulmasıyla, Moğollar 13 yuzyılda yeni bir Turkmen dalgasını onlerinden Anadolu'ya surduler Onemli kesimleri Anadolu Selcukluları tarafından uc denen sınır boylarına kaydınlan bu ikinci dalgayla Anadolu daha da TUrkleşti Kosedağ Savaşı'nda (1243) Moğolların Anadolu Selcuklu ordusunu yenmesinin ardından Osman Bey kuzeybatı Anadolu'daki uc beyliğinin emiri olarak sivrildi ve o yorede Bizanslılarla savaşan gazilerin onderliğini ustlendi
Anadolu Selcuklu gucunun yerini Moğolların gevşek metbuluğunun (suzerenliğinin) almasıyla, Anadolu'nun Moğol işgaline uğramamış bolgelerindeki Turkmen beylikleri bağımsız bir karakter kazandı Bunlardan biri olan Osmanlılar arkalarında Germiyanoğulları gibi daha guclu beylikler bulunduğundan akınlannı ister istemez İstanbul Boğazı ile Marmara Denizinin guneyinde kalan Bizans topraklarına yonelttiler Bu, birkac bakımdan onların tarihsel şansı oldu; daru'lislama saldırsalar yalnızlığa itilip ezilecekken daru'lharbe karşı hareketlerinde kendilerine bir gecim kaynağı aramakta olan ve İslamı yayma ateşi taşıyan başıboş gocebeleri, kentli işsizleri ve surekli yeni otlaklara gereksinim duyan aşiretleri cevrelerinde topladılar Aynı zamanda Bizans İmparatorluğu'nun icsel curumuşluğunu yakından tanıdılar I Bayezid'e (hd 13891402) değin de, bu ilk yayılmanın getirdiği kudret ve zenginliği doğudaki Anadolu Turk beyliklerini ele gecirmek icin kullandılar
1300'e gelindiğinde Osman Bey Dorylaion'dan ( Eskişehir) Nikaia (İznik) Ovasına uzanan alanı ele gecirmiş ve Bizanslıların giriştiği birkac orgutlu karşı saldınyı puskurtmuştu Bizans imparatorunun Batı Avrupalı paralı askerlere başvurması Turklerden cok kendi toprakları ve halkına zarar veriyor, hem iyice şişmiş ve musrifleşmiş Bizans Devleti'nin ağır vergi yukunden, hem de Katalan ve Norman şovalyelerinin zorbalık ve yağmacılıklarından yılan Hıristiyan koyluler, henuz gorece ucuz bir yonetim sistemini, dolayısıyla daha hafif bir vergi yukunu temsil eden Turklerin himayesine girmeyi yer yer iyi karşılayabiliyorlardı Bununla birlikte Osmanlılar o sırada etkili kale kuşatma ve duşurme araclarından yoksundu; buyukce kentleri alamadıkları gibi, Guneybatı Anadolu'da guclenen Turkmen komşulan Aydınoğulları ve Karesioğullarına da dokunamıyorlardı Orhan Gazi'nin 1326'da Bursa'yı alması Yakındoğu'nun koklu devlet gelenekleriyle yuksek islam kulturu ve hukukunun taşıyıcısı olan ulema icin bir cekim merkezi yarattığı gibi, gercek bir ordunun kurulmasını ve beyliğin devlete donuşturulmesini sağlayacak idari, mali ve askeri gucun biriktırilmesinde ilk buyuk adımı oluşturdu Kuzeybatı Anadolu'nun Nikaia, Nikomedeia (İzmit) ve Scutari ( Uskudar) gibi geri kalan Bizans kentlerini de 133038 arasında ele geciren Orhan, daha sonra guneydeki Turkmen komşularının ic kavgalarından yararlanarak 1345'te Karesi topraklanni ilhak etti Edremit Korfeziyle Kapıdağ Yarımadası arasındaki bolgeyi denetimi altına alarak Marmara Denizine ulaştı O zamana değin Trakya ve Konstantinopolis'teki (İstanbul) rakip Bizans hiziplerine paralı asker (ve buyuk kazanc) sağlamak Aydınoğullarının tekelindeydi 1346'da ise Orhan Bizans imparatoru VI İoannes Kantakuzenos'un başmuttefiki oldu ve boylece Osmanlı birlikleri icin Avrupa'ya gecme olanağı doğdu Umur Bey'in olumunden (1348) sonra Aydınoğullarının dağılması uzerine Osmanlılar gazilerin onderliğini tek başlarına ustlenecek hale geldiler Kantakuzenos'un Bizans tahtını ele gecirmesine yardımcı olan Orhan, karşılığında imparatorun kızı Theodora ile evlendi ve Trakya'da dilediği gibi hareket etme hakkını kopardı Osmanlı akıncılarının sık sık Gelibolu'dan yukarılara cıkarak elde ettikleri ganimet Osmanlı gucunun maddi temellerine katkıda bulundu Orhan'ın kucuk oğlu Suleyman Paşa 1353'te Gelibolu' yu us haline getirdi ve Bizans'ın butun tepkilerine karşın boşaltmayı reddetti Suleyman'ın akıncıları bu usten hareketle M eric Vadisinden Balkanlar'a yoneldiler Bir sure sonra Kantakuzenos, biraz da Turklerle işbirliği yapması nedeniyle tahttan duştu ve Avrupa tehlikenin gercek boyutlarını fark etmeye başladı
Bununla birlikte I Murad (hd y 136089) donemine değin Gelibolu kalıcı fetihler icin kullanılmadı Bundan sonra, savunucularının azlığına ve dağınıklığına karşın Konstantinopolis'in kalın surlarından yılarak cevresinden dolaşmayı yeğleyen Osmanlılar doğrudan kuzeye, Trakya'ya uzandılar Bu aşama 136162'de Adrianopolis'in zaptıyla noktalandı ve Bizans İmpatorluğu'nun bu ikinci buyuk kenti Edirne adıyla yeni Osmanlı başkenti oldu Konstantinopolis ile Tuna arasındaki en onemli kale olan Edirne Osmanlılara Avrupa'daki toprak kazanımlarını korumada, Trakya'yı yonetmede ve kuzeye doğru yayılmada onemli kolaylıklar sağlıyordu Meric Vadisinden yukan hareketini surdurerek 1363'te Plovdiy'i ( Filibe) alan I Murad Bizans'ı tarımsal hinterlandının buyuk bolumunden yoksun bıraktı; başlıca tahıl ve vergi kaynaklarını denetimine alarak imparatoru Osmanlıların metbuluğunu tanımaya zorladı
Sırp prensi Stefan Dusan'm olumu ( 1355) uzerine bolunmuş ve zayıf durumda kalan Sırplar, Macar kralı I Lajos (Buyuk) ve Bulgar carı İvan (Şişman) ile ittifak kurarak Osmanlılara karşı ilk Haclı seferini başlattılar Bizans imparatoru V İoannes de Konstantinopolis ( Ortodoks) ve Roma ( Katolik) kiliselerini birleştirerek Avrupa'nın desteğini sağlamaya calıştıysa da, Bizans Batı'dan herhangi bir somut yardım alamadığı gibi kendi icinde daha fazla bolundu Boylece I Murad'ın Cirmen Savaşı'nda (1371) muttefiklere karşı kazandığı zafer Osmanlıların kendilerine olan guvenlerinin artmasına, duşmanlarının da daha fazla direnmeden Murad'ın metbuluğunu kabul etmelerine yol actı Bundan sonra Murad Avrupa' da vasallık ilişkilerine dayanan bir imparatorluğun temelini attı Osmanlılar kendilerini metbu tanıyan, yıllık vergilerini duzenli odeyen ve istendiğinde Osmanlı ordusuna asker veren yerel hanedanları tasfiye yerine onlarla işbirliğine gittiler Egemenliklerini barış icinde benimseyen yonetici sınıflarla tebalannı canlarına, mallarına, geleneklerine ve konumlarına dokunulmayacağı konusunda rahatlatarak olası direnmeleri yumuşattılar ve kendi devlet aygıtlarını henuz cok geliştirmeden ya da işgal garnizonları kurmadan yeni topraklarını kolayca yonetebilir duruma geldiler I Murad 137187 arasında Makedonya'yı, bu arada Manastır (1382), Sofya (1385) ve Niş'i (1386) kapsayan Orta Bulgaristan'ı, sonunda da Sırbistan'ı fethetti
Tuna'nın guneyindeki imparatorluk alanını pekiştiren bu hamle Balkan ulkeleri ittifakının 1389'daki I Kosova Savaşı'nda uğradığı dramatik yenilgiyle noktalandı Bugunku Romanya, Bosna, Arnavutluk, Yunanistan ve Sırpların Belgrad Kalesi daha Osmanlı egemenliği dışındaydı, ama artık Musluman yayılmasını durdurabilecek tek guc Macaristan'dı