Osmanlı Devletinde Duraklamanın İç ve Dış Nedenleri Nelerdir?
Osmanlı Devletinde Duraklamanın Sebepleri
DURAKLAMANIN SEBEPLERİ
A- İÇ NEDENLER
1) Devlet idaresinin bozulması.
2) Askeri teskilatın bozulması.
3) İlmiyenin (eğitimin) bozulması.
4) Maliyenin(Ekonomi) bozulması.
5) Toplum yapısının bozulması, Avrupadaki altının çoğalmasıyla Akçenin değer kaybetmesi.
B- DIŞ NEDENLER
1) Devletin doğal sınırlarına ulasması (doğuda İran, Kuzeyde Rusya, Batıda Avusturya)
2) Avrupada merkezi krallıkların kurulması. (Topun kullanılması, Feodalitenin çözülmesi)
3) Avrupada Rönesans ve Reform sonucu bilim ve tekniğin gelismesi.
4) Avrupanın coğrafi kesiflerle zenginlesmesi (Altın ve gümüs Avrupayı zenginlestirdi)
5) Coğrafi kesifler sonucu Osmanlı ticaret gelirlerinin azalması.
A-İÇ NEDENLER
1- DEVLET İDARESİNİN BOZULMASI (Merkez yönetiminin bozulmas)
a)- Kanuni'den sonra gelen Osmanlı padisahları devlet yönetiminden uzaklasmıslardı, seferlere katılmıyorlardı. Böylelikle sadrazamlar padisah adına devleti yönetmeye basladılar. Sokullu Mehmet Pasanın yeteneği ve Köprülü Sülalesi'nin basarıları padisahları gölgede bırakmıstı.
b)- Kanunlara uyulmamıs, saray kadınları, ocak ağaları ve ulema devlet islerine karısınca devlet yönetimi bozulmustu.
c)- III. Mehmetten sonra sehzadelerin "SANCAĞA ÇIKMA" usulü kaldırılınca, Sehzadeler devlet yönetiminde tecrübe kazanmaktan yoksun kaldılar. (Sehzadeler sarayda KAFES HAYATI yasadılar.)
d)- Osmanlı Veraset sisteminin etkisi.
OSMANLI VERASET SİSTEMİNDEKİ DEĞİŞMELER:
* Osman ve Orhan Beyler zamanında ülke hükümdar ailesinin ortak malı idi.
* I. Murat'tan itibaren ülke sadece padisah ve oğullarının sayıldı.
* Fatih Sultan Mehmet en güçü olanın tahta geçme anlayısını getirdi. (Kardes katliyle amaç ülkenin birliğini sağlayarak bölünmesini önlemek ve en güçlü olanın basa geçmesini sağlamaktı.)
* I. Ahmet (duraklama devri) döneminde yapılan değisiklikle Osmanlı Hanedanı içinde en yaslı ve akıllı olanın (EKBER ve ERSED) padisah olması esası benimsendi.
2-ASKERİ TESKİLATIN (SEYFİYENİN) BOZULMASI:
a) Tımarların (dirlik topraklar) dağıtımındaki adaletsizlik Tımarlı ordusunun bozulmasına, Tımarlı sipahilerin sayısının azalmasına, buna karsılık devletin daha fazla maaslı asker(kapıkulu) almasına sebep oldu.
AÇIKLAMA: Bu durum sadece ordunun bozulmasına değil, ekonomik, sosyal ve idari alanda bir çok problemin doğmasına sebeb olmustur.
b) III. Murat'tan itibaren devsirme kanununa aykırı olarak yeniçeri ocağına asker alınmaya baslanmıs, maaslı askerlerin artması devletin ulufe ve cülus bahsislerini ödemede sıkıntı çekmesine ve kapıkulu ocaklarının bozulmasına yol açmıstır.
AÇIKLAMA: Yeniçeri teskilatında "OCAK DEVLET İÇİNDİR" ilkesi yerini "DEVLET OCAK İÇİNDİR" ilkesine bırakmaya baslamıstır.
c) donanmanın basına denizcilikten anlamayan kisiler getirilmis, donanma daha 16. yüzyılın ikinci
yarısından itibaren ihmal edilmeye baslanmıstır.
3-İLMİYE (EĞİTİM) SINIFINDAKİ BOZULMALAR:
a)- İlmiye sınıfının bozulması, bu sınıfın denetimindeki adalet, eğitim ve belediye islerinin de bozulmasına yol açmıstır. Kadılar rüsvetsiz is yapmamaya baslamıstır.
b)- Medreselerde okutulan pozitif bilimlerin ihmal edilmesi bilim ve teknik alanında Avrupa'nın gerisinde kalınmasına sebep olmustur.
c)- Rüsvet verenlerin, çocuk yastaki kimselerin (besik uleması) müderris olarak(profesör) atanması
medreselerde verilen eğitimin kalitesinin düsmesine neden olmustur.
AÇIKLAMA:17.Yüzyıl bilgini KATİP ÇELEBİ medreselerdeki bu durumu eserlerinde acı bir dille anlatmaktadır.
4- MALİYENİN (EKONOMİNİN) BOZULMASI:
a) Osmanlı devleti'nin en önemli gelir ve giderleri orduyla ilgiliydi. (Savas ganimetleri, bağlı devletlerden alınan vergiler, ordu ve donanmanın maas ve masrafları)Ordu ve donanmanın bozulması savasların kaybedilmesine, ganimet elde edilmemesine, ordunun masraflarının daha da artmasına, bağlı devletlerin vergilerini vermemesine neden oldu.Kısaca gelirler azalırken, giderler arttı.
b) Ulufe ve Cülus bahsisinin artması.
ULUFE:Yeniçeri ve diğer kapıkulu askerine 3 ayda bir verilen maas.
AÇIKLAMA: Kapıkulu askerinin artması hazineden ödenen ulufe miktarının da artmasına sebep olmustur.
CÜLUS: Tahta çıkmak demektir. Padisahlar tahta geçtiklerinde kaapıkulu askerlerine Cülus bahsisi
dağıtırlardı.
AÇIKLAMA: duraklama ve gerileme dönemlerinde sık sık padisah değisikliği Cülus bahsisinin de sık sık dağıtılmasına sebep olmustur.
c) Yeni ticaret yollarının bulunması (Ümit Burnu) ve kapitülasyonlar ticaret ve gümrük gelirlerinin
azalmasına sebep oldu.
d) Avrupalıların Osmanlı piyasasına sürdükleri altın ve gümüs Osmanlı parasının değer kaybına neden oldu.
5- TOPLUM YAPISINDAKİ BOZULMALAR:
a) Nüfusun artısı ile issiz ve topraksız insanların ortaya çıkmıstır.
b) Yönetim, ekonomi adaletteki bozulmalar Anadolu, Rumeli ve diğer eyaletlerde iç isyanların çıkmasına neden olmustur.
c) Osmanlı toplumunun değisik din, mezhep ve uluslardan olusması nedeniyle bu unsurlar merkezi
otoritenin bozulmasıyla dağılma eğilimi içine girmislerdir.
DURAKLAMA DEVRİNDE OSMANLI DEVLETİNİN TOPRAK DURUMU NASILDI?
* Duraklama devrinde toprak kaybı olmamakla birlikte, kayda değer bir toprak kazancı da gerçeklesmemistir.
* Yeni alınan yerler olmakla birlikte bu devirde yükselme devrindeki ilerleme hızı devam ettirilememistir.
Osmanlı Devletinde Duraklamanın Sebepleri
DURAKLAMANIN SEBEPLERİ
A- İÇ NEDENLER
1) Devlet idaresinin bozulması.
2) Askeri teskilatın bozulması.
3) İlmiyenin (eğitimin) bozulması.
4) Maliyenin(Ekonomi) bozulması.
5) Toplum yapısının bozulması, Avrupadaki altının çoğalmasıyla Akçenin değer kaybetmesi.
B- DIŞ NEDENLER
1) Devletin doğal sınırlarına ulasması (doğuda İran, Kuzeyde Rusya, Batıda Avusturya)
2) Avrupada merkezi krallıkların kurulması. (Topun kullanılması, Feodalitenin çözülmesi)
3) Avrupada Rönesans ve Reform sonucu bilim ve tekniğin gelismesi.
4) Avrupanın coğrafi kesiflerle zenginlesmesi (Altın ve gümüs Avrupayı zenginlestirdi)
5) Coğrafi kesifler sonucu Osmanlı ticaret gelirlerinin azalması.
A-İÇ NEDENLER
1- DEVLET İDARESİNİN BOZULMASI (Merkez yönetiminin bozulmas)
a)- Kanuni'den sonra gelen Osmanlı padisahları devlet yönetiminden uzaklasmıslardı, seferlere katılmıyorlardı. Böylelikle sadrazamlar padisah adına devleti yönetmeye basladılar. Sokullu Mehmet Pasanın yeteneği ve Köprülü Sülalesi'nin basarıları padisahları gölgede bırakmıstı.
b)- Kanunlara uyulmamıs, saray kadınları, ocak ağaları ve ulema devlet islerine karısınca devlet yönetimi bozulmustu.
c)- III. Mehmetten sonra sehzadelerin "SANCAĞA ÇIKMA" usulü kaldırılınca, Sehzadeler devlet yönetiminde tecrübe kazanmaktan yoksun kaldılar. (Sehzadeler sarayda KAFES HAYATI yasadılar.)
d)- Osmanlı Veraset sisteminin etkisi.
OSMANLI VERASET SİSTEMİNDEKİ DEĞİŞMELER:
* Osman ve Orhan Beyler zamanında ülke hükümdar ailesinin ortak malı idi.
* I. Murat'tan itibaren ülke sadece padisah ve oğullarının sayıldı.
* Fatih Sultan Mehmet en güçü olanın tahta geçme anlayısını getirdi. (Kardes katliyle amaç ülkenin birliğini sağlayarak bölünmesini önlemek ve en güçlü olanın basa geçmesini sağlamaktı.)
* I. Ahmet (duraklama devri) döneminde yapılan değisiklikle Osmanlı Hanedanı içinde en yaslı ve akıllı olanın (EKBER ve ERSED) padisah olması esası benimsendi.
2-ASKERİ TESKİLATIN (SEYFİYENİN) BOZULMASI:
a) Tımarların (dirlik topraklar) dağıtımındaki adaletsizlik Tımarlı ordusunun bozulmasına, Tımarlı sipahilerin sayısının azalmasına, buna karsılık devletin daha fazla maaslı asker(kapıkulu) almasına sebep oldu.
AÇIKLAMA: Bu durum sadece ordunun bozulmasına değil, ekonomik, sosyal ve idari alanda bir çok problemin doğmasına sebeb olmustur.
b) III. Murat'tan itibaren devsirme kanununa aykırı olarak yeniçeri ocağına asker alınmaya baslanmıs, maaslı askerlerin artması devletin ulufe ve cülus bahsislerini ödemede sıkıntı çekmesine ve kapıkulu ocaklarının bozulmasına yol açmıstır.
AÇIKLAMA: Yeniçeri teskilatında "OCAK DEVLET İÇİNDİR" ilkesi yerini "DEVLET OCAK İÇİNDİR" ilkesine bırakmaya baslamıstır.
c) donanmanın basına denizcilikten anlamayan kisiler getirilmis, donanma daha 16. yüzyılın ikinci
yarısından itibaren ihmal edilmeye baslanmıstır.
3-İLMİYE (EĞİTİM) SINIFINDAKİ BOZULMALAR:
a)- İlmiye sınıfının bozulması, bu sınıfın denetimindeki adalet, eğitim ve belediye islerinin de bozulmasına yol açmıstır. Kadılar rüsvetsiz is yapmamaya baslamıstır.
b)- Medreselerde okutulan pozitif bilimlerin ihmal edilmesi bilim ve teknik alanında Avrupa'nın gerisinde kalınmasına sebep olmustur.
c)- Rüsvet verenlerin, çocuk yastaki kimselerin (besik uleması) müderris olarak(profesör) atanması
medreselerde verilen eğitimin kalitesinin düsmesine neden olmustur.
AÇIKLAMA:17.Yüzyıl bilgini KATİP ÇELEBİ medreselerdeki bu durumu eserlerinde acı bir dille anlatmaktadır.
4- MALİYENİN (EKONOMİNİN) BOZULMASI:
a) Osmanlı devleti'nin en önemli gelir ve giderleri orduyla ilgiliydi. (Savas ganimetleri, bağlı devletlerden alınan vergiler, ordu ve donanmanın maas ve masrafları)Ordu ve donanmanın bozulması savasların kaybedilmesine, ganimet elde edilmemesine, ordunun masraflarının daha da artmasına, bağlı devletlerin vergilerini vermemesine neden oldu.Kısaca gelirler azalırken, giderler arttı.
b) Ulufe ve Cülus bahsisinin artması.
ULUFE:Yeniçeri ve diğer kapıkulu askerine 3 ayda bir verilen maas.
AÇIKLAMA: Kapıkulu askerinin artması hazineden ödenen ulufe miktarının da artmasına sebep olmustur.
CÜLUS: Tahta çıkmak demektir. Padisahlar tahta geçtiklerinde kaapıkulu askerlerine Cülus bahsisi
dağıtırlardı.
AÇIKLAMA: duraklama ve gerileme dönemlerinde sık sık padisah değisikliği Cülus bahsisinin de sık sık dağıtılmasına sebep olmustur.
c) Yeni ticaret yollarının bulunması (Ümit Burnu) ve kapitülasyonlar ticaret ve gümrük gelirlerinin
azalmasına sebep oldu.
d) Avrupalıların Osmanlı piyasasına sürdükleri altın ve gümüs Osmanlı parasının değer kaybına neden oldu.
5- TOPLUM YAPISINDAKİ BOZULMALAR:
a) Nüfusun artısı ile issiz ve topraksız insanların ortaya çıkmıstır.
b) Yönetim, ekonomi adaletteki bozulmalar Anadolu, Rumeli ve diğer eyaletlerde iç isyanların çıkmasına neden olmustur.
c) Osmanlı toplumunun değisik din, mezhep ve uluslardan olusması nedeniyle bu unsurlar merkezi
otoritenin bozulmasıyla dağılma eğilimi içine girmislerdir.
DURAKLAMA DEVRİNDE OSMANLI DEVLETİNİN TOPRAK DURUMU NASILDI?
* Duraklama devrinde toprak kaybı olmamakla birlikte, kayda değer bir toprak kazancı da gerçeklesmemistir.
* Yeni alınan yerler olmakla birlikte bu devirde yükselme devrindeki ilerleme hızı devam ettirilememistir.