Osmanlı Devleti'nin Dağılmasında Milliyetcilik Akımlarının Nasıl Bir Etkisi
Osmanlı Devleti'nin Dağılmasında Milliyetcilik Akımlarının Etkisi Nasıl Olmuştur?
Osmanlı Devleti'nin Dağılmasında Milliyetcilik Akımlarının Nasıl Bir Etkisi Olmuştur
19 Yuzyılda Osmanlı Devleti 19 yuzyılda Osmanlı Devleti hızla dağılmaya başladı Bunda Fransız İhtilali'nin sonucları, Sanayi İnkılabı ve kapitulasyonlar etkili oldu
AFRANSIZ İHTİLALİ ve OSMANLI DEVLETİ'NE ETKİLERİ
1Fransız İhtilali'nin Nedenleri
İngiltere ve ABD'deki demokrasi ve insan hakları ile ilgili gelişmelerin Fransız halkını etkilemesi
Fransa'da halkın sınıflara ayrılmış olması
Kralın halka baskı yapması, kendisi luks ve israf icinde yaşaması, halkın ise aşırı derecede yoksul olması
Aydınlanma Cağında yetişen Fransız aydınlarının insan hakları, eşitlik, adalet, demokrasi, hurriyet gibi konularda yazdıkları eserlerin halkı etkilemesi
Fransa'nın 17 yuzyılda girdiği savaşlar ve gereksiz harcamalar yuzunden ekonomisinin bozulması, Kralın halktan yeni vergiler almak istemesi
Bu nedenlerden dolayı 1789'da Paris'te başlayan halk ayaklanması sonunda Fransa'da krallık sona erdi meşrutiyet yonetimi kuruldu
2 Fransız İhtilali'nin Sonucları
Fransız İhtilali tum dunyada yaygınlaşan devletleri ve toplumları siyasi ve sosyal yonden etkileyen onemli sonuclara yol actı Bu sonuclar şunlardır:
Eşitlik, hurriyet, adalet ve milliyetcilik akımları tum dunyaya yayıldı Devletlerin siyasi, hukuki, toplumsal yapısında onemli değişiklikler oldu
Krallıkların yerini demokrasi yonetimleri almaya başladı İnsan Hakları Beyannamesi tum dunyada yayıldı
Milliyetcilik akımı cok uluslu devletler icin yıkım oldu
Avrupada buyuk savaşlara neden oldu
Osmanlı Devleti cok uluslu bir yapıya sahip olduğundan milliyetcilik akımından cok etkilendi Azınlıklar bağımsız devletler kurmak icin ayaklandılar İhtilalin Osmanlı Devleti'ne olumlu etkileri de oldu İnsan hakları, demokrasi, eşitlik, adalet, hurriyet gibi yenilikler Osmanlı toplumunu etkiledi Tanzimat ve Islahat Fermanı ile I Meşrutiyet bu etkilenmenin en onemli sonuclarıdır
B 19 YUZYILDA SİYASİ OLAYLAR
1 Sırp ve Yunan İsyanları
Sırp İsyanı (1804)
Sırplar, din, dil, ticaret hurriyetine sahip olarak yuzyıllarca Osmanlı yonetiminde yaşadılar Ancak Gerileme Doneminde durum değişti
Osmanlı Rus ve Avusturya savaşları sırasında Sırbistan'ın savaş alanı haline gelmesi
Sırbistan'a tayin edilen yenicerilerin ve bazı yoneticilerin halka kotu davranması
Avusturya ve Rusya'nın kışkırtmaları
Milliyetcilik akımının Sırp halkını etkilemesi nedenlerinden dolayı Sırplar 1804'te isyan etti
İsyan Ruslar tarafından desteklendi Osmanlı Devleti 1812'de Ruslarla yaptığı Bukreş Antlaşması ile Sırplara bazı ayrıcalıklar tanıdı Sırplar, 1829'da Ruslarla yapılan Edirne Antlaşmasıyla ic işlerinde bağımsız oldular 1878 Berlin Antlaşmasıyla da tam bağımsız hale geldiler
Yunan İsyanı (1821 1829)
Osmanlı Rus Savaşı ve Edirne Antlaşması (1828 1829)
Osmanlı Devleti icinde en fazla ayrıcalığa sahip toplumlardan biri olan Rumlar Atina, Mora Yarımadası ile Ege adalarında yaşıyorlardı Rumların isyan etmelerinde; milliyetcilik akımı ile Avrupa devletleri ve Rusya'nın kışkırtmaları etkili olmuştur
Rumların, deniz ticareti sayesinde zenginleşmeleri, Avrupalılar tarafından desteklenmeleri, iyi orgutlenmeleri ve Osmanlı devlet yonetiminde gorevler almaları başarıya ulaşmalarını kolaylaştırmıştır
Osmanlı Devleti, 1821de başlayan Yunan isyanını bastıramadı Padişah II Mahmut Mora ve Girit valiliği karşılığında Mısır valisi Mehmet Ali Paşadan yardım istedi Mehmet Ali Paşa kuvvetleri isyanı bastırdı Ancak, Rusya ve diğer Avrupa devletleri Rumlara bağımsızlık verilmesini istediler İstekleri kabul edilmeyince de Navarin'deki Osmanlı ve Mısır donanmasını yaktılar (1827) Rusya Osmanlı Devleti'ne savaş actı Yeniceri Ocağı'nı yeni kaldırmış olan Osmanlı Devleti savaşı kaybetti Ruslarla Edirne Antlaşması yapıldı Buna gore;
Yunanistan'a bağımsızlık verilecek, Sırbistan, ic işlerinde bağımsız olacak
Osmanlı Devleti, bazı topraklarını Rusya'ya verecekti
2 Mısır ve Boğazlar Sorunu (1831 1841)
Yunan Devleti kurulunca, Mısır valisi Mehmet Ali Paşa'ya vaad edilen Mora valiliği verilemedi Mehmet Ali Paşa Mora yerine Suriye valiliğini istedi İsteği kabul edilmeyince de isyan etti Mısır kuvvetleri, uzerlerine gonderilen kuvvetleri yenerek Konya'ya kadar ilerlediler II Mahmut Avrupa devletlerinden yardım istedi Bu isteğe yalnızca Rusya olumlu cevap verdi Rusların İstanbul'a gelmesinden korkan İngiltere ve Fransa'nın araya girmesiyle Kutahya Antlaşması imzalandı (1833)
Buna gore; Mehmet Ali Paşaya Mısır valiliğine ek olarak Girit ve Suriye valiliği, oğlu İbrahim Paşa'ya da Cidde valiliğine ek olarak Adana valiliği verilecekti
Kutahya Antlaşması iki tarafı da memnun etmedi II Mahmut yeni bir savaş durumunda İngiltere ve Fransa'ya guvenemediğinden Rusya ile Hunkar İskelesi Antlaşması'nı yaptı Buna gore;
Osmanlı Devleti bir savaşa girecek olursa Rusya asker gondererek yardım edecekti
Rusya bir savaşa girecek olursa Osmanlı Devleti Rusya'nın isteğine gore Boğazları kapatacaktı
Antlaşma sekiz yıl yururlukte kalacaktı
II Mahmut 1839'da Mehmet Ali Paşa uzerine bir ordu gonderdi Ancak gonderilen ordu Nizip Savaşı'nda yenildi Hunkar İskelesi Antlaşması gereği Rus donanması İstanbul'a geldi İngiltere ve diğer Avrupa devletleri araya girdi Bunun uzerine Londra Antlaşması ile Mısır sorunu cozuldu (1840) Buna gore;
Mısır'ın yonetimi Mehmet Ali Paşa ve oğullarına bırakıldı
Mısır'ın dış işlerinde Osmanlı Devleti'ne bağlı kalması ve yıllık vergi odemesi kabul edildi
1841'de Hunkar İskelesi Antlaşması'nın suresi bitti İngiltere ve Fransa'nın girişimleri ile Londra'da bir konferans toplandı ve Londra Boğazlar Sozleşmesi imzalandı Buna gore;
Boğazların yonetimi Osmanlı Devleti'nde kalacak
Barış zamanında Boğazlar savaş gemilerine kapalı, ticaret gemilerine acık olacaktı
3 Kırım Savaşı (1853 1856)
Osmanlı Devleti Mısır sorununu cozdukten sonra Tanzimat Fermanı ile bir dizi yenilik hareketlerine girişti Osmanlı Devleti'nin guclenmesini istemeyen Rusya, İngiltere'ye Osmanlı topraklarını paylaşmayı teklif etti İngiltere siyasi ve ticari cıkarlarından dolayı bu teklifi reddetti
Bunun uzerine Rusya, Osmanlı Devleti'ni tek başına parcalamaya karar vererek kabul edilemez isteklerde bulundu Bu istekler;
Kudus'te Katoliklere verilen hakların Ortodokslara da verilmesi (Kutsal yerler sorunu)
Osmanlı sınırları icinde yaşayan butun Ortodoksların Rusya'nın himayesine verilmesi
Boğazlarla ilgili olarak Hunkar İskelesi Antlaşması'na benzer yeni bir antlaşma yapılmasıydı
İngiltere ve Fransa ile anlaşan Osmanlı Devleti, Rus isteklerini reddetti Bunun uzerine Rusya, Kafkasya ve balkanlardan saldırıya gecti (1853) Osmanlı ordusu hem Balkanlarda hem de Kafkasya'da Rus ordusunu yendi Ruslar Sinop limanında demirli bulunan bir Osmanlı donanmasını yaktı (1853)
İngiltere ve Fransa ile İtalya'daki Piyemonte Hukumeti Osmanlı Devleti'ne destek amacıyla asker gonderdi Muttefik kuvvetler Kırım'a cıkarma yaptılar Zor durumda kalan Rusya barış istedi Paris Antlaşması imzalandı Buna gore;
Osmanlı Devleti, Avrupa devleti sayılacak, Avrupa devletler hukukundan yararlanacak, toprak butunluğu Avrupa devletlerinin garantisi altında olacak
Karadeniz'de hicbir devlet tersane ve donanma bulundurmayacak
Boğazlar 1841 Londra Boğazlar Sozleşmesine gore yonetilecekti
Osmanlılar galip devlet olmasına rağmen antlaşmanın Karadeniz'le ilgili Maddesinden dolayı yenik devlet durumuna duşmuştur Rusya, elde ettiği kazanclarının coğunu kaybetmiştir Antlaşmanın sonuna Islahat Fermanı da eklenmiştir
4 1877 1878 Osmanlı Rus Savaşı ve Berlin Antlaşması
Paris Antlaşmasına rağmen Rusya emellerinden vaz gecmedi Avrupa'daki gelişmelerden yararlanarak Osmanlı Devleti uzerindeki emellerini gercekleştirmek amacıyla yeniden harekete gecti Balkanlı ulusları kışkırttı Bosna Hersek'te isyanlar cıktı Avrupa devletlerinin isteği ile İstanbul ve Londra'da toplanan konferanslarda Osmanlı Devleti'nden Sırbistan, Romanya ve Karadağ'a bağımsızlık, Bosna Hersek ve Bulgaristan'a ozerklik verilmesi, Hristiyanların yaşadığı yerlerde ıslahat yapılması istendi
Osmanlı Devleti, Avrupa devletlerini etkilemek ve isyanları onlemek icin meşrutiyeti ilan etti Bun rağmen Avrupa devletleri isteklerini yeniledi Osmanlı Devleti bu istekleri kabul etmeyince de Rusya, Osmanlı Devleti'ne savaş actı (1878)
Osmanlı Devleti, Kafkasya ve Balkanlarda bazı başarılar kazandıysa da Ruslar doğuda Erzurum'a batıda ise İstanbul onlerinde Catalca'ya kadar ilerledi
Osmanlı Devleti barış istedi Ruslarla Ayastefanos Antlaşması yapıldı Bu antlaşmayla Ruslar, Osmanlı Devleti'ni istediği gibi parcaladı
Ancak Avrupa devletleri bu durumu tanımayarak Berlin'de yeni bir konferans topladılar Konferans sonunda Berlin Antlaşması imzalandı Buna gore;
Romanya, Karadağ ve Sırbistan'a tam bağımsızlık verilecek, Bulgaristan ic işlerinde bağımsız bir prenslik olacaktı
Kars, Ardahan ve Batum Ruslara bırakılacak Teselya Yunanistan'a verilecekti
Bosna Hersek'in yonetimi gecici olarak Avusturya'ya bırakılacaktı
Bu antlaşmadan sonra İngiltere ve Fransa Osmanlı toprak butunluğunu koruma politikasından vazgectiler Bunun sonunda;
1878'de Kıbrıs'ı us olarak alan İngiltere 1882'de Mısır'ı da işgal ederek Hindistan yolunu guvenceye aldı
1830'da Cezayir'i işgal etmiş olan Fransa, 1881'de Tunus'u da işgal etti
Bundan sonra Osmanlı Devleti'nin dağılması hızlanarak devam etti
C 19 YUZYILDA YAPILAN YENİLİKLER ve DEMOKRATİKLEŞME CABALARI
19 yuzyılda Osmanlılar batıyı daha iyi anlamaya ve daha koklu ıslahatlar yapmaya calıştılar Bu ıslahatlar uzerinde ozellikle Fransız İhtilali'nin sonucları etkili oldu
1 II Mahmut Doneminde Yapılan Yenilikler
II Mahmut'un ilk yıllarında Alemdar Mustafa Paşa, yeniliklere destek bulmak icin ayanlarla Senedi İttifak Antlaşmasını yaptı (İlk kez hukumdarın yetkilerinde kısıtlama olmuştur) Nizamı Cedit ordusuna benzeyen Sekbanı Cedit ordusunu kurdu Ancak bir yeniceri isyanı sonunda Alemdar olduruldu Sekbanı Cedit Ocağı da kaldırıldı
II Mahmut Eşkinci Ocağı adıyla yeni bir ordu daha kurdu Ancak, bu ordu da yenicerilerin tepkisi sonucu kaldırıldı
II Mahmut yenilikler konusunda iyice hazırlandı Yenicerilere karşı topcu ocakları ile halkı ve ulemayı yanına cekti 1826'da Yeniceri Ocağı'nı kaldırarak (Vakayı Hayriye) yeniliklerin onundeki en onemli engeli ortadan kaldırdı Bundan sonra yenilikler hızlandı
a Askeri Alanda Yapılan Yenilikler
Yeniceri Ocağı kaldırıldı Yerine Asakiri Mansurei Muhammediye adıyla yeni bir ocak kuruldu Orduya subay yetiştirmek amacıyla Harp Okulu acıldı Avrupa'dan subay ve uzmanlar getirildi
b İdari ve Sosyal Alanda Yapılan Yenilikler
Divan orgutu kaldırılarak yerine bakanlıklar (nazırlıklar) kuruldu Yenilikler icin askeri, adli ve idari meclisler oluşturuldu
Valiler doğrudan merkezden atandı Koy ve mahalle icin muhtarlıklar kuruldu
Memurlara rutbe ve nişan verildi, Dahiliye (ic işleri), ve hariciye (dış işleri) olarak ikiye ayrılıp maaş bağlandı Ceket, pantolon ve fes giyme zorunluluğu getirildi
Askeri ve mali amaclı olarak ilk nufus sayımı yapıldı
Polis teşkilatı ile posta teşkilatı kuruldu
Musadere usUlu (devletin kişilerin mallarına el koyması) kaldırılıp ozel mulkiyet guvenceye alındı
Takvimi Vekayi adıyla ilk resmi gazete cıkarıldı
c Eğitim ve Sağlık Alanında Yapılan Yenilikler
İstanbul'da ilkoğretim zorunlu oldu
Ruştiye (ortaokul) okulları acıldı Ayrıca devlet memuru yetiştirmek icin okul acıldı
Avrupa'ya oğrenci gonderildi Tercume odası kuruldu Yabancı dil oğreten okul acıldı
Askeri tıp okulu acıldı Karantina tedbirleri alındı
2 Tanzimat ve Islahat Fermanları
IIMahmut'un yerine gecen oğlu I Abdulmecit yenilikleri devam ettirmek istiyordu Bu amacla Mustafa Reşit Paşa'yı sadrazamlığa getirdi
Mustafa Reşit Paşa yapılacak yeniliklerin esaslarını belirleyen Tanzimat Fermanını ilan etti Tanzimat Fermanı ile;
Butun vatandaşların can, mal, namus guvenliği devlet tarafından sağlanacak,
Herkesten gelirine gore vergi alınacak,
Askerlik vatan gorevi olacak ve belli bir duzene konacak,
Mahkemeler halka acık olacak ve hic kimse yargılanmadan cezalandırılmayacaktı
Fermanın ilanından sonra, iceriğine uygun olarak, devlet yonetimi, maliye, adliye ve askerlikle ilgili kanunlar hazırlandı Islahatlar yapıldı Tanzimat Fermanı ile;
Padişahın yetkileri kısıtlandı Kanun ustunluğu ilkesi kabul edildi Demokratikleşme hızlandı
Toplumunda eşitliğin, birlik ve butunluğun sağlanması hedeflendi
Mısır sorunu ve Boğazlar konusunda Avrupa devletlerinin desteği sağlanmaya calışıldı
Azınlık isyanlarının onlenmesi ve Avrupa devletlerinin Osmanlı ic işlerine karışması engellenmek istendi
Ancak başarılı olunmadığı gibi bu sorunları daha da arttırdı
Islahat Fermanı
Tanzimat Fermanı'nın eksikliklerini gidermek amacıyla hazırlandı Ferman Paris Konferansı sırasında yayınlandı Buna gore;
Hristiyanların devlet memuru olabilmesi, devlet okullarında okuyabilmesi kabul edildi Azınlıklara kilise ve okul acma izni verildi
Azınlıklar askerlik gorevini para (bedel) odeyerek yapabilecekti
Islahat Fermanı ile Avrupalıların, Osmanlı ic işlerine karışması engellenmek istenmiştir Ayrıca toplumda eşitliği sağlamak, azınlıkları devlet yonetimine ısındırmak hedeflenmiştir Ancak istenilen sonuc alınamamış, ustelik azınlıklar Muslumanlardan daha ayrıcalıklı hale gelmiştir
3 I ve II Meşrutiyet
I Meşrutiyet
Tanzimat ve Islahat Fermanları Osmanlı Devleti'ndeki sorunları cozmeye yetmedi Azınlıklar yeni hak talepleriyle isyan etmeye devam ettiler Namık Kemal, Ziya Paşa gibi aydınların başını cektiği Jon Turkler (Genc Osmanlılar) ulkenin ancak meşrutiyet yonetimi ile kurtulacağına inanıyorlardı
Onlara gore; demokratik meclisler oluşturulmalı, halk sececeği temsilciler aracılığıyla yonetime katılmalı, padişahın yetkileri kısıtlanmalı, toplumda din, dil, ırk ayrımı yapılmamalıydı
Genc Osmanlı aydınları bazı subayların da desteğini alarak Meşrutiyeti ilan edeceğine dair soz veren II Abdulhamit'in tahta cıkmasını sağladılar (1876)
II Abdulhamit, Mithat Paşa'yı sadrazamlığa getirdi Mithat Paşa başkanlığında oluşturulan bir kurul once bir anayasa (Kanuni Esasi) hazırladı Ve Meşrutiyet ilan edildi 1876'da I Meşrutiyet donemi başladı Anayasaya gore;
Meclisi acma ve kapama yetkisi padişaha ait olacaktı
Halkın sececeği vekillerden oluşacak bir Mebuslar Meclisi ile, padişahın sececeği kişilerden oluşacak, Ayan Meclisi oluşturulacak, yasama yetkisi bu meclislerde olacaktı
Yasalar padişah tarafından onaylandıktan sonra yururluğe girecekti
I Meşrutiyetin ilanı ile
Halk ilk kez yonetime katılma hakkı elde etti Padişahın yetkilerinde kısıtlanmalar oldu
Osmanlı Devleti ve Turk tarihinin ilk anayasası yapıldı
Buna rağmen yasaların padişah tarafından onaylanırsa yururluğe girecek olması, padişahın meclisi acma ve kapama yetkisinin olması, tam demokrasiye gecişi engellemiştir
II Meşrutiyet
II Abdulhamit meşrutiyet yanlısı değildi 18771878 Osmanlı Rus Savaşı'nı bahane ederek meclisi kapattı ve baskıcı bir yonetim uygulamaya başladı
Buna rağmen genc Turk aydınları mucadelelerine devam ettiler İttihat ve Terakki Cemiyeti'ni kurdular Ozellikle genc subaylar arasında taraftar bulan İttihat ve Terakkiciler Balkanlardaki karışıklıkların artması ve Avrupa devletlerinin yeni isteklerde bulunması uzerine Makedonya'da ayaklanma başlattılar
II Abdulhamit Kanuni Esasi'yi yeniden yururluğe koydu Boylece II Meşrutiyet donemi başladı Secimler yapıldı Meclis calışmalarına yeniden başladı
II Meşrutiyet'in ilanından bir sure sonra meşrutiyet karşıtları İstanbul'da buyuk bir isyan cıkardılar 31 Mart Olayı olarak bilinen isyan, Selanik'te oluşturulan Hareket Ordusu tarafından bastırıldı Butun bu karışıklıklar sırasında,
Bulgaristan bağımsızlığını ilan etti
Girit Yunanistan'a bağlandı
Avusturya, Bosna Hersek'i resmen topraklarına kattığını ilan etti
Osmanlı Devleti'nin Dağılmasında Milliyetcilik Akımlarının Etkisi Nasıl Olmuştur?
Osmanlı Devleti'nin Dağılmasında Milliyetcilik Akımlarının Nasıl Bir Etkisi Olmuştur
19 Yuzyılda Osmanlı Devleti 19 yuzyılda Osmanlı Devleti hızla dağılmaya başladı Bunda Fransız İhtilali'nin sonucları, Sanayi İnkılabı ve kapitulasyonlar etkili oldu
AFRANSIZ İHTİLALİ ve OSMANLI DEVLETİ'NE ETKİLERİ
1Fransız İhtilali'nin Nedenleri
İngiltere ve ABD'deki demokrasi ve insan hakları ile ilgili gelişmelerin Fransız halkını etkilemesi
Fransa'da halkın sınıflara ayrılmış olması
Kralın halka baskı yapması, kendisi luks ve israf icinde yaşaması, halkın ise aşırı derecede yoksul olması
Aydınlanma Cağında yetişen Fransız aydınlarının insan hakları, eşitlik, adalet, demokrasi, hurriyet gibi konularda yazdıkları eserlerin halkı etkilemesi
Fransa'nın 17 yuzyılda girdiği savaşlar ve gereksiz harcamalar yuzunden ekonomisinin bozulması, Kralın halktan yeni vergiler almak istemesi
Bu nedenlerden dolayı 1789'da Paris'te başlayan halk ayaklanması sonunda Fransa'da krallık sona erdi meşrutiyet yonetimi kuruldu
2 Fransız İhtilali'nin Sonucları
Fransız İhtilali tum dunyada yaygınlaşan devletleri ve toplumları siyasi ve sosyal yonden etkileyen onemli sonuclara yol actı Bu sonuclar şunlardır:
Eşitlik, hurriyet, adalet ve milliyetcilik akımları tum dunyaya yayıldı Devletlerin siyasi, hukuki, toplumsal yapısında onemli değişiklikler oldu
Krallıkların yerini demokrasi yonetimleri almaya başladı İnsan Hakları Beyannamesi tum dunyada yayıldı
Milliyetcilik akımı cok uluslu devletler icin yıkım oldu
Avrupada buyuk savaşlara neden oldu
Osmanlı Devleti cok uluslu bir yapıya sahip olduğundan milliyetcilik akımından cok etkilendi Azınlıklar bağımsız devletler kurmak icin ayaklandılar İhtilalin Osmanlı Devleti'ne olumlu etkileri de oldu İnsan hakları, demokrasi, eşitlik, adalet, hurriyet gibi yenilikler Osmanlı toplumunu etkiledi Tanzimat ve Islahat Fermanı ile I Meşrutiyet bu etkilenmenin en onemli sonuclarıdır
B 19 YUZYILDA SİYASİ OLAYLAR
1 Sırp ve Yunan İsyanları
Sırp İsyanı (1804)
Sırplar, din, dil, ticaret hurriyetine sahip olarak yuzyıllarca Osmanlı yonetiminde yaşadılar Ancak Gerileme Doneminde durum değişti
Osmanlı Rus ve Avusturya savaşları sırasında Sırbistan'ın savaş alanı haline gelmesi
Sırbistan'a tayin edilen yenicerilerin ve bazı yoneticilerin halka kotu davranması
Avusturya ve Rusya'nın kışkırtmaları
Milliyetcilik akımının Sırp halkını etkilemesi nedenlerinden dolayı Sırplar 1804'te isyan etti
İsyan Ruslar tarafından desteklendi Osmanlı Devleti 1812'de Ruslarla yaptığı Bukreş Antlaşması ile Sırplara bazı ayrıcalıklar tanıdı Sırplar, 1829'da Ruslarla yapılan Edirne Antlaşmasıyla ic işlerinde bağımsız oldular 1878 Berlin Antlaşmasıyla da tam bağımsız hale geldiler
Yunan İsyanı (1821 1829)
Osmanlı Rus Savaşı ve Edirne Antlaşması (1828 1829)
Osmanlı Devleti icinde en fazla ayrıcalığa sahip toplumlardan biri olan Rumlar Atina, Mora Yarımadası ile Ege adalarında yaşıyorlardı Rumların isyan etmelerinde; milliyetcilik akımı ile Avrupa devletleri ve Rusya'nın kışkırtmaları etkili olmuştur
Rumların, deniz ticareti sayesinde zenginleşmeleri, Avrupalılar tarafından desteklenmeleri, iyi orgutlenmeleri ve Osmanlı devlet yonetiminde gorevler almaları başarıya ulaşmalarını kolaylaştırmıştır
Osmanlı Devleti, 1821de başlayan Yunan isyanını bastıramadı Padişah II Mahmut Mora ve Girit valiliği karşılığında Mısır valisi Mehmet Ali Paşadan yardım istedi Mehmet Ali Paşa kuvvetleri isyanı bastırdı Ancak, Rusya ve diğer Avrupa devletleri Rumlara bağımsızlık verilmesini istediler İstekleri kabul edilmeyince de Navarin'deki Osmanlı ve Mısır donanmasını yaktılar (1827) Rusya Osmanlı Devleti'ne savaş actı Yeniceri Ocağı'nı yeni kaldırmış olan Osmanlı Devleti savaşı kaybetti Ruslarla Edirne Antlaşması yapıldı Buna gore;
Yunanistan'a bağımsızlık verilecek, Sırbistan, ic işlerinde bağımsız olacak
Osmanlı Devleti, bazı topraklarını Rusya'ya verecekti
2 Mısır ve Boğazlar Sorunu (1831 1841)
Yunan Devleti kurulunca, Mısır valisi Mehmet Ali Paşa'ya vaad edilen Mora valiliği verilemedi Mehmet Ali Paşa Mora yerine Suriye valiliğini istedi İsteği kabul edilmeyince de isyan etti Mısır kuvvetleri, uzerlerine gonderilen kuvvetleri yenerek Konya'ya kadar ilerlediler II Mahmut Avrupa devletlerinden yardım istedi Bu isteğe yalnızca Rusya olumlu cevap verdi Rusların İstanbul'a gelmesinden korkan İngiltere ve Fransa'nın araya girmesiyle Kutahya Antlaşması imzalandı (1833)
Buna gore; Mehmet Ali Paşaya Mısır valiliğine ek olarak Girit ve Suriye valiliği, oğlu İbrahim Paşa'ya da Cidde valiliğine ek olarak Adana valiliği verilecekti
Kutahya Antlaşması iki tarafı da memnun etmedi II Mahmut yeni bir savaş durumunda İngiltere ve Fransa'ya guvenemediğinden Rusya ile Hunkar İskelesi Antlaşması'nı yaptı Buna gore;
Osmanlı Devleti bir savaşa girecek olursa Rusya asker gondererek yardım edecekti
Rusya bir savaşa girecek olursa Osmanlı Devleti Rusya'nın isteğine gore Boğazları kapatacaktı
Antlaşma sekiz yıl yururlukte kalacaktı
II Mahmut 1839'da Mehmet Ali Paşa uzerine bir ordu gonderdi Ancak gonderilen ordu Nizip Savaşı'nda yenildi Hunkar İskelesi Antlaşması gereği Rus donanması İstanbul'a geldi İngiltere ve diğer Avrupa devletleri araya girdi Bunun uzerine Londra Antlaşması ile Mısır sorunu cozuldu (1840) Buna gore;
Mısır'ın yonetimi Mehmet Ali Paşa ve oğullarına bırakıldı
Mısır'ın dış işlerinde Osmanlı Devleti'ne bağlı kalması ve yıllık vergi odemesi kabul edildi
1841'de Hunkar İskelesi Antlaşması'nın suresi bitti İngiltere ve Fransa'nın girişimleri ile Londra'da bir konferans toplandı ve Londra Boğazlar Sozleşmesi imzalandı Buna gore;
Boğazların yonetimi Osmanlı Devleti'nde kalacak
Barış zamanında Boğazlar savaş gemilerine kapalı, ticaret gemilerine acık olacaktı
3 Kırım Savaşı (1853 1856)
Osmanlı Devleti Mısır sorununu cozdukten sonra Tanzimat Fermanı ile bir dizi yenilik hareketlerine girişti Osmanlı Devleti'nin guclenmesini istemeyen Rusya, İngiltere'ye Osmanlı topraklarını paylaşmayı teklif etti İngiltere siyasi ve ticari cıkarlarından dolayı bu teklifi reddetti
Bunun uzerine Rusya, Osmanlı Devleti'ni tek başına parcalamaya karar vererek kabul edilemez isteklerde bulundu Bu istekler;
Kudus'te Katoliklere verilen hakların Ortodokslara da verilmesi (Kutsal yerler sorunu)
Osmanlı sınırları icinde yaşayan butun Ortodoksların Rusya'nın himayesine verilmesi
Boğazlarla ilgili olarak Hunkar İskelesi Antlaşması'na benzer yeni bir antlaşma yapılmasıydı
İngiltere ve Fransa ile anlaşan Osmanlı Devleti, Rus isteklerini reddetti Bunun uzerine Rusya, Kafkasya ve balkanlardan saldırıya gecti (1853) Osmanlı ordusu hem Balkanlarda hem de Kafkasya'da Rus ordusunu yendi Ruslar Sinop limanında demirli bulunan bir Osmanlı donanmasını yaktı (1853)
İngiltere ve Fransa ile İtalya'daki Piyemonte Hukumeti Osmanlı Devleti'ne destek amacıyla asker gonderdi Muttefik kuvvetler Kırım'a cıkarma yaptılar Zor durumda kalan Rusya barış istedi Paris Antlaşması imzalandı Buna gore;
Osmanlı Devleti, Avrupa devleti sayılacak, Avrupa devletler hukukundan yararlanacak, toprak butunluğu Avrupa devletlerinin garantisi altında olacak
Karadeniz'de hicbir devlet tersane ve donanma bulundurmayacak
Boğazlar 1841 Londra Boğazlar Sozleşmesine gore yonetilecekti
Osmanlılar galip devlet olmasına rağmen antlaşmanın Karadeniz'le ilgili Maddesinden dolayı yenik devlet durumuna duşmuştur Rusya, elde ettiği kazanclarının coğunu kaybetmiştir Antlaşmanın sonuna Islahat Fermanı da eklenmiştir
4 1877 1878 Osmanlı Rus Savaşı ve Berlin Antlaşması
Paris Antlaşmasına rağmen Rusya emellerinden vaz gecmedi Avrupa'daki gelişmelerden yararlanarak Osmanlı Devleti uzerindeki emellerini gercekleştirmek amacıyla yeniden harekete gecti Balkanlı ulusları kışkırttı Bosna Hersek'te isyanlar cıktı Avrupa devletlerinin isteği ile İstanbul ve Londra'da toplanan konferanslarda Osmanlı Devleti'nden Sırbistan, Romanya ve Karadağ'a bağımsızlık, Bosna Hersek ve Bulgaristan'a ozerklik verilmesi, Hristiyanların yaşadığı yerlerde ıslahat yapılması istendi
Osmanlı Devleti, Avrupa devletlerini etkilemek ve isyanları onlemek icin meşrutiyeti ilan etti Bun rağmen Avrupa devletleri isteklerini yeniledi Osmanlı Devleti bu istekleri kabul etmeyince de Rusya, Osmanlı Devleti'ne savaş actı (1878)
Osmanlı Devleti, Kafkasya ve Balkanlarda bazı başarılar kazandıysa da Ruslar doğuda Erzurum'a batıda ise İstanbul onlerinde Catalca'ya kadar ilerledi
Osmanlı Devleti barış istedi Ruslarla Ayastefanos Antlaşması yapıldı Bu antlaşmayla Ruslar, Osmanlı Devleti'ni istediği gibi parcaladı
Ancak Avrupa devletleri bu durumu tanımayarak Berlin'de yeni bir konferans topladılar Konferans sonunda Berlin Antlaşması imzalandı Buna gore;
Romanya, Karadağ ve Sırbistan'a tam bağımsızlık verilecek, Bulgaristan ic işlerinde bağımsız bir prenslik olacaktı
Kars, Ardahan ve Batum Ruslara bırakılacak Teselya Yunanistan'a verilecekti
Bosna Hersek'in yonetimi gecici olarak Avusturya'ya bırakılacaktı
Bu antlaşmadan sonra İngiltere ve Fransa Osmanlı toprak butunluğunu koruma politikasından vazgectiler Bunun sonunda;
1878'de Kıbrıs'ı us olarak alan İngiltere 1882'de Mısır'ı da işgal ederek Hindistan yolunu guvenceye aldı
1830'da Cezayir'i işgal etmiş olan Fransa, 1881'de Tunus'u da işgal etti
Bundan sonra Osmanlı Devleti'nin dağılması hızlanarak devam etti
C 19 YUZYILDA YAPILAN YENİLİKLER ve DEMOKRATİKLEŞME CABALARI
19 yuzyılda Osmanlılar batıyı daha iyi anlamaya ve daha koklu ıslahatlar yapmaya calıştılar Bu ıslahatlar uzerinde ozellikle Fransız İhtilali'nin sonucları etkili oldu
1 II Mahmut Doneminde Yapılan Yenilikler
II Mahmut'un ilk yıllarında Alemdar Mustafa Paşa, yeniliklere destek bulmak icin ayanlarla Senedi İttifak Antlaşmasını yaptı (İlk kez hukumdarın yetkilerinde kısıtlama olmuştur) Nizamı Cedit ordusuna benzeyen Sekbanı Cedit ordusunu kurdu Ancak bir yeniceri isyanı sonunda Alemdar olduruldu Sekbanı Cedit Ocağı da kaldırıldı
II Mahmut Eşkinci Ocağı adıyla yeni bir ordu daha kurdu Ancak, bu ordu da yenicerilerin tepkisi sonucu kaldırıldı
II Mahmut yenilikler konusunda iyice hazırlandı Yenicerilere karşı topcu ocakları ile halkı ve ulemayı yanına cekti 1826'da Yeniceri Ocağı'nı kaldırarak (Vakayı Hayriye) yeniliklerin onundeki en onemli engeli ortadan kaldırdı Bundan sonra yenilikler hızlandı
a Askeri Alanda Yapılan Yenilikler
Yeniceri Ocağı kaldırıldı Yerine Asakiri Mansurei Muhammediye adıyla yeni bir ocak kuruldu Orduya subay yetiştirmek amacıyla Harp Okulu acıldı Avrupa'dan subay ve uzmanlar getirildi
b İdari ve Sosyal Alanda Yapılan Yenilikler
Divan orgutu kaldırılarak yerine bakanlıklar (nazırlıklar) kuruldu Yenilikler icin askeri, adli ve idari meclisler oluşturuldu
Valiler doğrudan merkezden atandı Koy ve mahalle icin muhtarlıklar kuruldu
Memurlara rutbe ve nişan verildi, Dahiliye (ic işleri), ve hariciye (dış işleri) olarak ikiye ayrılıp maaş bağlandı Ceket, pantolon ve fes giyme zorunluluğu getirildi
Askeri ve mali amaclı olarak ilk nufus sayımı yapıldı
Polis teşkilatı ile posta teşkilatı kuruldu
Musadere usUlu (devletin kişilerin mallarına el koyması) kaldırılıp ozel mulkiyet guvenceye alındı
Takvimi Vekayi adıyla ilk resmi gazete cıkarıldı
c Eğitim ve Sağlık Alanında Yapılan Yenilikler
İstanbul'da ilkoğretim zorunlu oldu
Ruştiye (ortaokul) okulları acıldı Ayrıca devlet memuru yetiştirmek icin okul acıldı
Avrupa'ya oğrenci gonderildi Tercume odası kuruldu Yabancı dil oğreten okul acıldı
Askeri tıp okulu acıldı Karantina tedbirleri alındı
2 Tanzimat ve Islahat Fermanları
IIMahmut'un yerine gecen oğlu I Abdulmecit yenilikleri devam ettirmek istiyordu Bu amacla Mustafa Reşit Paşa'yı sadrazamlığa getirdi
Mustafa Reşit Paşa yapılacak yeniliklerin esaslarını belirleyen Tanzimat Fermanını ilan etti Tanzimat Fermanı ile;
Butun vatandaşların can, mal, namus guvenliği devlet tarafından sağlanacak,
Herkesten gelirine gore vergi alınacak,
Askerlik vatan gorevi olacak ve belli bir duzene konacak,
Mahkemeler halka acık olacak ve hic kimse yargılanmadan cezalandırılmayacaktı
Fermanın ilanından sonra, iceriğine uygun olarak, devlet yonetimi, maliye, adliye ve askerlikle ilgili kanunlar hazırlandı Islahatlar yapıldı Tanzimat Fermanı ile;
Padişahın yetkileri kısıtlandı Kanun ustunluğu ilkesi kabul edildi Demokratikleşme hızlandı
Toplumunda eşitliğin, birlik ve butunluğun sağlanması hedeflendi
Mısır sorunu ve Boğazlar konusunda Avrupa devletlerinin desteği sağlanmaya calışıldı
Azınlık isyanlarının onlenmesi ve Avrupa devletlerinin Osmanlı ic işlerine karışması engellenmek istendi
Ancak başarılı olunmadığı gibi bu sorunları daha da arttırdı
Islahat Fermanı
Tanzimat Fermanı'nın eksikliklerini gidermek amacıyla hazırlandı Ferman Paris Konferansı sırasında yayınlandı Buna gore;
Hristiyanların devlet memuru olabilmesi, devlet okullarında okuyabilmesi kabul edildi Azınlıklara kilise ve okul acma izni verildi
Azınlıklar askerlik gorevini para (bedel) odeyerek yapabilecekti
Islahat Fermanı ile Avrupalıların, Osmanlı ic işlerine karışması engellenmek istenmiştir Ayrıca toplumda eşitliği sağlamak, azınlıkları devlet yonetimine ısındırmak hedeflenmiştir Ancak istenilen sonuc alınamamış, ustelik azınlıklar Muslumanlardan daha ayrıcalıklı hale gelmiştir
3 I ve II Meşrutiyet
I Meşrutiyet
Tanzimat ve Islahat Fermanları Osmanlı Devleti'ndeki sorunları cozmeye yetmedi Azınlıklar yeni hak talepleriyle isyan etmeye devam ettiler Namık Kemal, Ziya Paşa gibi aydınların başını cektiği Jon Turkler (Genc Osmanlılar) ulkenin ancak meşrutiyet yonetimi ile kurtulacağına inanıyorlardı
Onlara gore; demokratik meclisler oluşturulmalı, halk sececeği temsilciler aracılığıyla yonetime katılmalı, padişahın yetkileri kısıtlanmalı, toplumda din, dil, ırk ayrımı yapılmamalıydı
Genc Osmanlı aydınları bazı subayların da desteğini alarak Meşrutiyeti ilan edeceğine dair soz veren II Abdulhamit'in tahta cıkmasını sağladılar (1876)
II Abdulhamit, Mithat Paşa'yı sadrazamlığa getirdi Mithat Paşa başkanlığında oluşturulan bir kurul once bir anayasa (Kanuni Esasi) hazırladı Ve Meşrutiyet ilan edildi 1876'da I Meşrutiyet donemi başladı Anayasaya gore;
Meclisi acma ve kapama yetkisi padişaha ait olacaktı
Halkın sececeği vekillerden oluşacak bir Mebuslar Meclisi ile, padişahın sececeği kişilerden oluşacak, Ayan Meclisi oluşturulacak, yasama yetkisi bu meclislerde olacaktı
Yasalar padişah tarafından onaylandıktan sonra yururluğe girecekti
I Meşrutiyetin ilanı ile
Halk ilk kez yonetime katılma hakkı elde etti Padişahın yetkilerinde kısıtlanmalar oldu
Osmanlı Devleti ve Turk tarihinin ilk anayasası yapıldı
Buna rağmen yasaların padişah tarafından onaylanırsa yururluğe girecek olması, padişahın meclisi acma ve kapama yetkisinin olması, tam demokrasiye gecişi engellemiştir
II Meşrutiyet
II Abdulhamit meşrutiyet yanlısı değildi 18771878 Osmanlı Rus Savaşı'nı bahane ederek meclisi kapattı ve baskıcı bir yonetim uygulamaya başladı
Buna rağmen genc Turk aydınları mucadelelerine devam ettiler İttihat ve Terakki Cemiyeti'ni kurdular Ozellikle genc subaylar arasında taraftar bulan İttihat ve Terakkiciler Balkanlardaki karışıklıkların artması ve Avrupa devletlerinin yeni isteklerde bulunması uzerine Makedonya'da ayaklanma başlattılar
II Abdulhamit Kanuni Esasi'yi yeniden yururluğe koydu Boylece II Meşrutiyet donemi başladı Secimler yapıldı Meclis calışmalarına yeniden başladı
II Meşrutiyet'in ilanından bir sure sonra meşrutiyet karşıtları İstanbul'da buyuk bir isyan cıkardılar 31 Mart Olayı olarak bilinen isyan, Selanik'te oluşturulan Hareket Ordusu tarafından bastırıldı Butun bu karışıklıklar sırasında,
Bulgaristan bağımsızlığını ilan etti
Girit Yunanistan'a bağlandı
Avusturya, Bosna Hersek'i resmen topraklarına kattığını ilan etti