Osmanlı Devletinin Duraklama Donemi konu anlatımı
Osmanlı Devletinin Duraklama Donemi Ozeti
Osmanlı Devletinin Duraklama Donemi kısa ozet
Osmanlı Devletinin Duraklama Donemi,1579 yılında Sadrazam Sokullu Mehmet Paşanın olumunden sonra başlar, 1699da imzalanan ve Osmanlı Devletinin tarihte ilk kez toprak kaybettiği antlaşma olan KARLOFCA ANTLAŞMASI na kadar devam eden donemdir
DURAKLAMANIN SEBEPLERİ
A İC NEDENLER
1 Devlet idaresinin bozulması
2 Askeri teşkilatın bozulması
3 İlmiyenin (eğitimin) bozulması
4 Maliyenin (Ekonomi) bozulması
5 Toplum yapısının bozulması
6 Coğrafi keşifler sonucu Osmanlı ticaret gelirlerinin azalması
7 Avrupadaki altının coğalmasıyla Akcenin değer kaybetmesi
B DIŞ NEDENLER
1 Devletin doğal sınırlarına ulaşması (Doğuda İran, Kuzeyde Rusya,Batıda Avusturya)
2 Avrupa da merkezi krallıkların kurulması (Topun kullanılması,Feodalitenin cozulmesi)
3 Avrupada Ronesans ve Reform hareketleri sonucu bilim ve tekniğin gelişmesi
4 Avrupanın coğrafi keşifle zenginleşmesi (Altın ve gumuş Avrupayı zenginleştirdi)
A İC NEDENLER
1 DEVLET İDARESİNİN BOZULMASI (Merkez yonetiminin bozulması)
a) Kanuni'den sonra gelen Osmanlı padişahları devlet yonetiminden uzaklaşmışlardı, seferlere katılmıyorlardı Boylelikle sadrazamlar
padişah adına devleti yonetmeye başladılar Sokulu Mehmet Paşanın yeteneği ve Koprulu Sulalesi'nin başarıları padişahları golgede bırakmıştı
b) Kanunlara uyulmamış,saray kadınları,ocak ağaları ve ulema devlet işlerine karışınca devlet yonetimi bozulmuştu
c) III Mehmetten sonra şehzadelerin SANCAĞA CIKMAusulu kaldırılınca, Şehzadeler devlet yonetiminde tecrube kazanmaktan
yoksun kaldılar (Şehzadeler sarayda KAFES HAYATI yaşadılar)
d) Osmanlı Veraset sisteminin etkisi
OSMANLI VERASET SİSTEMİDEKİ DEĞİŞMELER
1 Osman ve Orhan Beyler zamanında ulke hukumdar ailesinin ortak malı idi
2 IMurat'tan itibaren ulke sadece padişah ve oğullarının sayıldı
3 Fatih Sultan Mehmet en guclu olanın tahta gecme anlayışını getirdi (Kardeş katliyle amac ulkenin birliğini sağlayarak bolunmesini onlemek ve en guclu olanın başa gecmesi sağlamaktı)
4 I Ahmet(Duraklama Devri) doneminde yapılan değişiklikle Osmanlı Hanedanı icinde en yaşlı ve akıllı olanın (EKBER ve ERŞAD) padişah olması esası benimsendi
2 ASKERİ TEŞKİLATIN (SEYFİYENİN) BOZULMASI:
a) Tımarların ( Dirlik topraklar) dağıtımındaki adaletsizlik Tımarlı ordusunun bozulmasına,Tımarlı sipahilerin sayısının
azalmasına, buna karşılık devletin daha fazla maaşlı asker(kapıkulu) almasına sebep oldu
ACIKLAMA: Bu durum sadece ordunun bozulmasına değil, ekonomik, sosyal ve idari alanda bir cok problemin doğmasına sebep olmuştur
b) III Murat'tan itibaren devşirme kanununa aykırı olarak yeniceri ocağına asker alınmaya başlanmış, maaşlı askerlerin artması
devletin ulufe ve culus bahşişlerini odemede sıkıntı cekmesine ve kapıkulu ocaklarının bozulmasına yol acmıştır
ACIKLAMA: Yeniceri teşkilatında OCAK DEVLET İCİNDİRilkesi yerini DEVLET OCAK İCİNDİRilkesine bırakmaya başlamıştır
c) Donanmanın başına denizcilikten anlamayan kişiler getirilmiş, donanma daha 16 yuzyılın ikinci yarısından itibaren ihmal
edilmeye başlanmıştır
3 İLMİYE (EĞİTİM) SINIFINDAKİ BOZULMALAR
a) İlmiye sınıfının bozulması, bu sınıfın denetimindeki adalet, eğitim ve belediye işlerinin de bozulmasına yol acmıştır Kadılar
ruşvetsiz iş yapmamaya başlamıştır
b) Medreselerde okutulan pozitif bilimlerin ihmal edilmesi bilim ve teknik alanında Avrupa'nın gerisinde kalınmasına sebep olmuştur
c) Ruşvet verenlerin, cocuk yaştaki kimselerin (beşik uleması) muderris olarak(profesor) atanması medreselerde verilen eğitimin kalitesinin duşmesine neden olmuştur
ACIKLAMA: 17Yuzyıl bilgini KATİP CELEBİ medreselerdeki bu durumu eserlerinde acı bir dille anlatmaktadır
4 MALİYENİN (EKONOMİNİN) BOZULMASI:
a) Osmanlı Devleti'nin en onemli gelir ve giderleri orduyla ilgiliydi (Savaş ganimetleri, bağlı devletlerden alınan vergiler, ordu ve
donanmanın maaş ve masrafları)Ordu ve donanmanın bozulması savaşların kaybedilmesine, ganimet elde edilmemesine, ordunun masraflarının daha da artmasına, bağlı devletlerin vergilerini vermemesine neden olduKısaca gelirler azalırken,giderler arttı
b) Ulufe ve Culus bahşişinin artması
ULUFE:Yeniceri ve diğer kapıkulu askerine 3 ayda bir verilen maaştır
ACIKLAMA: Kapıkulu askerinin artması hazineden odenen ulufe miktarının da artmasına sebep olmuştur
CULUS: Tahta cıkmak demektirPadişahlar tahta gectiklerinde kapıkulu askerlerine Culus bahşişi dağıtırlardı
ACIKLAMA: Duraklama ve gerileme donemlerinde sık sık padişah değişikliği Culus bahşişinin de sık sık dağıtılmasına sebep olmuştur
c) Yeni ticaret yollarının bulunması(Umit Burnu) ve kapitulasyonlar ticaret ve gumruk gelirlerinin azalmasına sebep oldu
d) Avrupalıların Osmanlı piyasasına surdukleri altın ve gumuş Osmanlı parasının değer kaybına neden oldu
5 TOPLUM YAPISINDAKİ BOZULMALAR:
a) Nufusun artışı ile işşiz ve topraksız insanların ortaya cıkmıştır
b) Yonetim, ekonomi adaletteki bozulmalar Anadolu, Rumeli ve diğer eyaletlerde ic isyanların cıkmasına neden olmuştur
c) Osmanlı toplumunun değişik din, mezhep ve uluslardan oluşması nedeniyle bu unsurlar merkezi otoritenin bozulmasıyla dağılma eğilimi icine girmişlerdir
DURAKLAMA DEVRİ (17YUZYIL)
(15791699)
OLAYLAR
Sokullu Mehmet Paşa'nın 1579'da olumunden, 1699 Karlofca antlaşmasına kadar gecen donemdir
Bu donemin Padişahları sırasıyla:
1 IIIMurat (15741595)
2 IIIMehmet (15951603)
3 IAhmet (16031617),
4 IIOsman(Genc)(16181622)
5 IVMurat (16231640), 6 IVMehmet (1648)1687),
7 IIAhmet (16911695)
8 IIIMehmet (15951603)
9 IMustafa (16171618) 10 IMustafa (16221623)
11 Iİbrahim (16401648)
12 IISuleyman(16871691)
13 IIMustafa (16951703)
Koprululer Devri (16561683): Padişah IVMehmet zamanında sırasıyla Koprulu Mehmet Paşa, Fazıl Ahmet Paşa, Fazıl Mustafa Paşa ve Merzifonlu Kara Mustafa Paşa sadrazam olmuştur
DURAKLAMA DONEMİ İRAN, AVUSTURYA, LEHİSTAN VE VENEDİK İLİŞKİLERİ
OSMANLIİRAN İLİŞKİLERİ
HATIRLATMA: İlk Osmanlıİran antlaşması AMASYA ANTLAŞMASI 1555 yılında Kanuni Sultan Suleyman zamanında imzalanmıştı Ancak bu anlaşma cok uzun surmedi
Osmanlı Devletiİran arasında Duraklama Doneminde imzalanan antlaşmalar şunlardır;
1590 Ferhat Paşa Antlaşması : (IIIMurat donemi) Osmanlı Devleti doğuda en geniş sınırlara ulaşmıştır
1612 Nasuh Paşa Antlaşması : (IAhmet donemi)
1618 Serav Antlaşması : (IIOsman donemi)
1639 Kasrı Şirin Antlaşması : (IV Murat donemi) Osmanlı Devletiİran arasındaki sınır gunumuzdeki şekliyle cizilmiştir
1) 15771590 OSMANLI İRAN SAVAŞI (III Murat Donemi)
Sebebi: Şah IIİsmail'in Amasya Antlaşmasını bozarak,Anadolu halkını Osmanlılara karşı kışkırtması
Savaş : 1577'den 1589'a kadar suren savaş ceşitli aşamalarla gercekleşti MEŞALE SAVAŞInı da Osmanlılar kazandı Ardından yapılan bir seferde Osmanlı ordusu Azerbaycan ve İran'a girdi
Şah IIİsmail'in yerine gecen Şah Abbas barış istedi
Sonucu: FERHAT PAŞA (Iİstanbul) ANTLAŞMASI imzalandı (1590)
Maddeleri:
1Tebriz,Karabağ,Tiflis ve Nihavent Osmanlılarda kaldı
2Osmanlı Devleti sınırlarını doğuda Hazar Denizi'ne kadar genişletti
NOT: Bu antlaşma,Osmanlı Devletinin doğuda en geniş sınırlara ulaştığı antlaşmadır
2) 16031611 İRAN SAVAŞI (IAhmet Donemi)
Sebebi: Osmanlı Devletinin Celali isyanları ile uğraşmasından ve Avusturya ile savaşmasından faydalanan İran'ın saldırıya gecerek daha once kaybettiği yerleri ele gecirmesi
Sonucu: NASUH PAŞA (IIİstanbul) ANTLAŞMASI imzalandı (1612)
Maddeleri:
1 Osmanlı Devleti Ferhat Paşa Antlaşması ile aldığı yerleri geri verecekti
2 Buna karşı İran Osmanlıya her yıl 200 yuk ipek vermeyi kabul etti
3) 16171618 İRAN SAVAŞI (IAhmet+IMustafa+IIOsman Donemleri)
Sebebi: İran'ın vaat ettiği ipeği gondermemesi ve Osmanlı elcisini tutuklaması
Savaş : Osmanlı ordusu pusuya duştu
Sonucu: SERAV ANTLAŞMASI imza edildi(26 Eylul 1618)
Maddeleri:
1 İranın vergisi 100 yuk kumaşa indirildi
2 Sınırlar Nasuh Paşa Antlaşmasına gore belirlendi
4) 16291639 İRAN SAVAŞLARI (IVMurat Donemi)
Sebebi: Safevilerin Bağdat'ı ele gecirmeleri
Sonucu: Husrev Paşa komutasındaki Osmanlı ordusu Bağdat'ı kuşattı, fakat alamadı
REVAN SEFERİ (1635): IV Murat'ın ilk seferidir
Sebebi: İran'ın Osmanlı topraklarına saldırması ve IVMuratın Anadolu'yu eşkıyalardan temizlemek istemesi
Sonucu: Revan alındı
BAĞDAT SEFERİ (1638)
Sebebi: İran'ın Revan'ı geri alması
Sefer : Sefer sırasında Anadolu'daki asiler ve eşkıyalar temizlendi Bağdat alındı(1638)
Sonucu: KASRI ŞİRİN ANTLAŞMASI imzalandı (17 Mayıs 1639)
Maddeleri:
1 Bağdat ve Musul Osmanlılara kaldı
2 Turkİran sınırı bugunku şekliyle cizildi
NOT: İran ile 150 yıllık savaşı sona erdiren bu Antlaşma bugunku TURKİRAN sınırını cizmiştir
OSMANLIVENEDİK İLİŞKİLERİ
17 yuzyılda Ege adalarının buyuk bir kısmı Osmanlı hakimiyetindeydi Fakat Girit hala Venediklilerin elindeydi Sultan İbrahim'in padişahlığı doneminde 1645 Yılında adayı kuşatan Osmanlılar ile Venedik donanması arasında cetin savaşlar yaşandı Venedikliler 1648,1651 ve 1656 yıllarında Canakkale Boğazını ablukaya aldılarVenedik Donanması İnebahtı'dan sonra ilk kez Osmanlı Donanmasını Canakkale'de ağır bir yenilgiye uğrattı(IVMehmet Donemi) IVMehmet Doneminde sadrazam olan Koprulu Fazıl Ahmet Paşa 1699'da Girit adasını tumuyle almayı başardı
OSMANLILEHİSTAN İLİŞKİLERİ
Lehistan (Polonya) Sokullu Mehmet Paşa zamanında Osmanlı himayesine alınmıştı 1587'de Osmanlı himayesinden cıkan Lehistan Erdel, Eflak ve Boğdan'ın ic işlerine karışınca IIOsman bu ulke uzerine sefer duzenledi
IIOsman(Genc Osman)'ın Leh Seferi: Yenicerilerin itaatsizliği yuzunden başarılı olunamadı
Lehistan ile HOTİN ANTLAŞMASI imzalandı (6 Ekim 1621)
Maddeleri:
1 Hotin Kalesi Osmanlılarda kaldı,
2 Lehistan eskiden olduğu gibi Kırım hanlığına vergi verecekti
IVMehmet'in Leh seferi: Lehistan'ın Osmanlı'ya bağlı Kazaklara saldırması uzerine padişah IVMehmet sefer duzenledi
Sonucta: BUCAŞ ANTLAŞMASI imzalandı (18 Ekim 1672)
Maddeleri:
1 Podolya Osmanlılarda kaldı
2 Ukrayna Kazaklara verildi
3 Lehistan Kırım Hanlığına vergiye devam edecekti
NOT: Bu antlaşma Osmanlı Devleti'nin Batı'da son toprak kazandığı antlaşmadır Bu Antlaşmayla Osmanlı Devleti Batı'daki EN GENİŞ sınırlarına ulaşmıştır
OSMANLIRUSYA İLİŞKİLERİ
Cehrin Seferi: IV Mehmet Doneminde Sadrazam Merzifonlu Kara Mustafa Paşa, Rusların Dinyeper Kazaklarının elindeki Ukrayna'ya saldırması uzere CEHRİN seferine cıkarak, Cehrin kalesini ele gecirdi(1678)
NOT: Rusların isteği ile 8 Ocak 1681 yılında Ruslarla İLK barış antlaşması olan BAHCESARAY ANTLAŞMASI imzalandı
OSMANLIAVUSTURYA İLİŞKİLERİ (SAVAŞLAR ANTLAŞMALAR)
HATIRLATMA: Kanuni Sultan Suleyman Macaristan ve Orta Avrupa hakimiyeti yuzunden Avusturya Kralı Ferdinand uzerine seferler duzenlemiş, 1529'da Viyana'yı kuşatmış, 1532'de Almanya seferini yapmış, 1533 yılında da Avusturya ile İSTANBUL ANTLAŞMASI nı imzalamıştıBu antlaşmaya gore;Avusturya kralı protokol bakımından Osmanlı sadrazamına (başbakanına) eşit olacak ve Avusturya elinde tuttuğu Macar topraklarına karşılık Osmanlı Devletine vergi verecekti
Sonraki yıllarda Kanuni 1566 yılında olumune dek ceşitli defalar Avusturya uzerine gitmişti
ACIKLAMA: Duraklama doneminde Osmanlı Devleti'nin en cok savaştığı ulke Avusturya'dır
DURAKLAMA DONEMİ OSMANLIAVUSTURYA SAVAŞLARI
1) 15931606 SAVAŞLARI (IIIMurat, IIIMehmet ve IAhmet Donemleri):
Nedeni: Avusturya'nın Osmanlı kuvvetlerine saldırması ve vergilerini odemekten vazgecmesi
Savaşlar:
III Murat zamanında Osmanlı kuvvetleri SISKAda yenildi
Savaş IIIMurat'tan sonra yerine gecen III Mehmet doneminde de devam etti IIIMehmet bizzat ordunun başında sefere cıkarak EĞRİ KALESİni aldı Bu yuzden III Mehmet'e Eğri Fatihiunvanı verildi
Hacova Meydan Savaşı'nda III Mehmet Avusturya Ordusunu ağır bir yenilgiye uğrattı
NOT: 1596 tarihli HACOVA MEYDAN SAVAŞI Osmanlı tarihinde zaferle sonuclanan SON buyuk meydan savaşıdır
1600 yılında Osmanlı Devleti KANİJE KALESİni aldı Kale komutanlığına bırakılan TİRYAKİ HASAN PAŞA kaleyi kuşatan Ferdinand'ı az bir kuvvetle yenilgiye uğrattı
IIIMehmetten sonra padişah olan IAhmet zamanında da savaş devam etti Osmanlılar ESTERGON KALESİni aldı
Avusturya'nın isteği uzerine ZİTVATOROK ANTLAŞMASI imzalandı(1606)
Zitvatorok Antlaşması (1606)
1 Savaş sırasında alınan Eğri, Kanije ve Estergon kaleleri Osmanlılarda kalacak
2 Avusturya artık Osmanlı'ya yıllık vergi vermeyecek, bir defaya mahsus savaş tazminatı verecek
3 Avusturya kralı protokol bakımından Osmanlı padişahına eşit sayılacak
NOT: Kanuni Doneminde Avusturya ile imzalanan 1533 tarihli İstanbul Antlaşmasında Avusturya kralı Osmanlı sadrazamına denk sayılmıştı ve vergiye bağlanmıştı1606 Zitvatorok Antlaşması Osmanlı Devletinin Orta Avrupa'daki ustunluğunu kaybetmeye başladığını gostermektedir
2) 16581664 SAVAŞLARI (IVMehmet Donemi)
Nedeni : Erdel, Eflak ve Boğdan Beyliklerinin Avusturya'nın kışkırtmasıyla Osmanlı Devleti'ne karşı isyan etmeleri
Sonuclar: Koprulu Mehmet Paşa isyanları bastırdıKoprulu Fazıl Ahmet Paşa Uyvar kalesini fethetti
Avusturya'nın isteği uzerine VASVAR ANTLAŞMASI imzalandı(1664)
Vasvar Antlaşması(1664)
1 Uyvar kalesi Osmanlılarda kalacak
2 Erdel Osmanlı Devletine bağlı kalacak
3 Osmanlı Devleti,Avusturya'dan son kez toprak ve savaş tazminatı almıştır
3) IIVİYANA KUŞATMASI (14 Temmuz12 Eylul 1683) (IVMehmet Donemi)
Sebepleri
1 Avusturya'ya bağlı olan Macarların ayaklanarak Osmanlıdan yardım istemeleri,
2 Merzifonlu Kara Mustafa Paşa'nın şohret kazanma isteği
Kuşatma ve Savaş: Avusturya'nın yardım istemesi uzerine papanın teşvikiyle bir haclı ittifakı kurulmaya calışıldı Lehistan Osmanlılara karşı Avusturya ile ittifak yaptı Merzifonlu şehri kuşattı, fakat alamadı Kuşatmanın uzun surmesi duşmana vakit kazandırdıKırım Kuvvetleri Viyana'ya yardıma gelen Lehistan kuvvetlerini durdurmakta gereken gayreti gostermediler Osmanlı Ordusu Avusturya ve Lehistan kuvvetleri arasında kalarak ağır bir yenilgiye uğradı Dağılan kuvvetleriyle Belgrata cekilen Merzifonlu IVMehmet'in emriyle idam edildi
Sonucları:
1 Batıda Turklerin yenilebileceği ve Avrupa'dan atılabileceği duşuncesi doğdu
2 Avrupa devletleri KUTSAL İTTİFAK adı verilen bir haclı birliği oluşturdular
3 Boylece Turklerin SAKARYA SAVAŞIna kadar surecek bir geri cekilme sureci başlamış oldu
KUTSAL İTTİFAK DEVLETLERİ: Bunlar Malta,Lehistan,Venedik,Avusturya ve Rusya'dır(şifresi : MALVAR)
SAVAŞ: Kutsal ittifak Devletleri ile Osmanlı Devleti arasındaki savaşlar yaklaşık 16 yıl surdu (16831699)
(Bu arada IVMehmet yenicerilerin isyanıyla tahttan indirildi Yerine sırasıyla IISuleyman, IIAhmet ve IIMustafa padişah oldular)
Zor durumda kalan Osmanlı Devleti barış istemek zorunda kaldı Karlofca antlaşması imzalandı(1699)
KUTSAL İTTİFAK SAVAŞLARI:
Ciğerdelen Savaşı (7 Ekim 1683): Ciğerdelen Savaşı, bolge halkının Parkany, Osmanlıların Ciğerdelendedikleri, II Dunya Savaşı'ndan sonra bugun kullanılan ismiyle Macaristan'daki Sturovo'da Osmanlı ordusu ve AlmanLeh ordusu arasında yapılan ve iki parcadan oluşan savaştır İlk catışma Sobieski'nin saldırısıyla başlamış ve Osmanlılar bu saldırıyı puskurtmuştur İki gun sonraki ikinci catışmada ise ittifak gucleri genel saldırı gercekleştirmiştir ve Osmanlılar yenilmiştir
Salankamen Savaşı (19 Ağustos 1691) : Osmanlı ile Avusturya arasında meydana gelen ve Kutsal İttifak Savaşları'nın bir parcası olan savaşlardan biri de bu savaş olup, Osmanlı bu savaşta yenilmişir
KARLOFCA ANTLAŞMASI (26 Ocak 1699)
Padişah : IIMustafa
1 Avusturya'ya ,Banat ve Temeşvar haric butun Macaristan ve Erdel Beyliği
2 Venedik'e , Mora ve Dalmacya kıyıları
3 Lehistan'a,Podolya ve Ukrayna verildi
Rusya ile ateşkes imzalandı, peşinden 1700 yılında İSTANBUL ANTLAŞMASI imzalandı
Buna antlaşmaya gore; Azak Kalesi Rusya'ya verildi, Ruslar İstanbul'da elci bulundurabileceklerdi
KARLOFCA'NIN ONEMİ
1 1699 tarihli Karlofca Antlaşması Osmanlı Devletinin toprak kaybettiği ilk antlaşmadır
2 Bu antlaşma ile Osmanlı'nın Orta Avrupa'daki egemenliği sona ermiştir
3 Osmanlı Devleti Gerileme donemine girmiştir
4 Ayrıca İstanbul antlaşmasında Rusların Azak kalesini almaları onların Karadeniz'e inmelerini sağlamıştır
DURAKLAMA DEVRİNDE İC İSYANLAR
17 yuzyılda uzayıp giden Avusturya ve İran ile savaşlar devleti uğraştırıyordu Osmanlı Devleti'ni uğraştıran bir başka konu da ic isyanlardı
1) İstanbul İsyanları
2) Taşra İsyanları:
a) Celali İsyanları
b) Eyalet İsyanları
1) İSTANBUL İSYANLARI: Bu isyanlar İstanbul'daki Kapıkulu Ocakları (ozellikleri yeniceri ve sipahiler) tarafından cıkarılan isyanlardır Bu ayaklanmalara zaman zaman halk ve ulema sınıfı da katılmıştır
Sebepleri:
1 Devşirme sisteminin bozulması
2 Devlet yonetiminin bozulması (iktidara gelmek isteyen vezirler, saray entrikaları)
3 Ulufe ve culusların zamanında verilmemesi veya ayarı bozuk parayla verilmesi
NOT: Askeri isyanların başlangıcı Fatih donemine kadar gider Duraklama Donemindeki isyanların en onemlileri IIIMurat, IIOsman, IVMurat ve IVMehmet zamanlarında cıkanlardır
IIIMurat Doneminde (15741595); ulufelerin ayarı bozuk para ile odenmesi uzerine yeniceriler ayaklanarak, isteklerine kavuşmuşlardır
Genc Osman Doneminde (16181622); yeniceriler IIOsman'ın Yeniceri Ocağını kaldırmak istediğini anlayarak ayaklanmışlar ve Padişahı tahttan indirerek Yedikule zindanlarında boğarak oldurmuşlerdir (1622)
NOT: IIOsman bir isyan sonucu oldurulen ilk padişahtır Bu olay Yenicerilerin devlet icindeki gucunu artırmıştır
IVMurat Doneminde (16231640); İki kez saraya yuruyen Yeniceriler padişahın gozu onunde sadrazamı oldurduler
IVMehmet Doneminde (16481687): Haremağaları ve saray kadınlarının devlet işlerine karışmasına kızan sipahiler ayaklandı Padişahtan 30 kadar devlet adamını istediler İstekleri kabul edildiBu kişilerin cesetleri Sultan Ahmet Meydanında Cınara asıldı Bu yuzden bu olaya VAKAİ VAKVAKİYYE (Cınar Vakası) denir (1656)
IV Mehmet Yeniceriler tarafından bir başka ayaklanma sonucu tahttan indirilmiştir (1687)
2) TAŞRA İSYANLARI: İstanbul dışında meydana gelen isyanlardır
A) CELALİ İSYANLARI: Anadolu'da meydana gelen isyan ve karışıklıklara Celali İsyanlarıdenilmiştir
Celali kelimesi Yavuz doneminde Yozgat ve cevresinde ayaklanan Bozoklu Celaladından gelir
Başlıca Celali İsyanları: Karayazıcı, Canbolatoğlu, Kalenderoğlu, Katırcıoğlu, Abaza Mehmet Paşa, Tavil Ahmet, Gurcu Nebi, Deli Hasan, isyanlarıdır
Celali İsyanlarının Sebepleri:
1 Devlet yonetiminin bozulması
2 Ekonominin bozulması ve vergilerin artması
3 Taşrada bulunan yoneticilerin, kadıların ve askerlerin halka olumsuz davranışları
4 Ozellikle beylerbeyi ve sancak beylerinin devşirme kokenli olması nedeniyle Turk halkıyla gereken duygusal bağları kuramamaları
Celali İsyanlarının Sonucları:
1 Bu isyanlar bazen taviz verilerek, bazen de şiddet kullanılarak bastırılmışlardır
2 Ancak isyanlar sonucu Anadolu'da dirlik ve duzen bozulmuş, ekonomik hayat felce uğramıştır
B) EYALET İSYANLARI: Yemen, Bağdat, Kırım, Eflak, Boğdan ve Erdel'de meydana gelen isyanlardır
Eyalet İsyanlarının Sebepleri:
1 Devlet otoritesinin zayıflamasıyla eyaletlerdeki yerel yoneticilerin devletten ayrılma istekleri,
2 Yoneticilerin olumsuz tutum ve davranışlarına halkın tepki gostermesi
DURAKLAMA DEVRİ (17YUZYIL) ISLAHAT HAREKETLERİ
Osmanlı Devlet Adamlarının Islahat Yapmak İstemelerinin Nedenleri:
Osmanlı Devletinin savaşlarda eskisi gibi etkili olamaması, devlet otoritesinin zayıflaması sonucu, sık sık isyanların baş gostermesi, ekonomik durumun bozulması gibi nedenlerle Osmanlı devlet adamları ıslahat yapma gereği duydular
ISLAHAT YAPAN PADİŞAHLAR
IIOsman (Genc Osman) (16181622)
1 Ulema sınıfının yetkisini azaltarak, padişahın zamana gore yasaları koyabilme gucunu artırmak istediBunların siyasetle uğraşmalarını ve devleti zayıflatmalarını onlemek istedi
2 Kapıkulu Ocağını kaldırarak yerine Anadolu ve Suriye'deki Turklerden oluşan milli bir ordu kurmak ve yonetimi devşirmelerin etkisinden kurtarmak icin başkenti tamamen Turk olan Anadoluda bir şehre taşımayı duşundu
NOT:IIOsman (Genc Osman) niyetlerini fark eden yeniceriler tarafından tahttan indirilerek olduruldu
IVMurat (16231640)
12 yaşındayken tahta gecti İktidarının ilk yıllarında yonetim saray kadınlarının ve Valide Kosem Sultan'ın elindeydi 22 yaşına geldiğinde otoritesini sağlayabildi
Şu ıslahatları yaptı:
1 Yenicerileri itaat altına aldı
2 İsyanlar ve isyancılarla şiddetle mucadele etti
3 İcki, tutun, meyhane ve gece sokağa cıkma yasağı uygulayarak asayişi sağladı
4 Harcamaları kısıtlayarak, maliyeyi duzeltmeye calıştı
5 Devlet adamlarından neler yapılması gerektiğini bildiren raporlar vermelerini istedi
NOT: Bu konuda KOCİ BEY sunduğu raporunda (Kocibey Risalesi) devletin gerileme nedenlerini ve bunların cozum yollarını gostermiştir
ISLAHAT YAPAN SADRAZAMLAR
Kuyucu Murat Paşa : I Ahmet donemi Sadrazamıdır İsyanları şiddet ve baskı kullanarak bastırmıştır
Tarhuncu Ahmet Paşa: IVMehmet Donemi sadrazamıdırOsmanlı Tarihinde ilk mali butceyi hazırlamıştır
Koprululer Devri : IVMehmet Devrinde Koprululer soyundan;
1 Koprulu Mehmet Paşa,
2 Fazıl Ahmet Paşa
3 3Fazıl Mustafa Paşa ve
4 Merzifonlu Kara Mustafa Paşa sadrazam olmuşlardır
Koprulu soyundan sadrazam olan ilk kişi Koprulu Mehmet Paşa'dırKoprulu Mehmet Paşa kendisinden onceki sadrazamların sonlarını cok iyi bildiği icin padişaha bazı şartlar ileri aşağıdaki koşullarla sadrazam olmayı kabul etmiştir:
a) Saray devlet işlerine karışmayacak
b) Devlet memurluklarına istediği kişileri atayabilecek
c) Kendisi hakkında bir şikayet olursa, savunması alınmadan gorevden alınmayacak
NOT:
Koprulu Mehmet Paşa'nın amacı istediklerini yapabileceği bir ortam hazırlamaktır
Koprulu Mehmet Paşa ŞARTLI sadrazam olan İLK kişidir
Koprululer ordu ve maliyeyi duzeltmeye calışmışlardır
DURAKLAMA DEVRİ (17YUZYIL) ISLAHATLARININ GENEL KARAKTERİ VE SONUCLARI:
1 Bu yuzyılda isyanlar şiddet ve baskı ile onlenmeye calışıldı
2 Devlet yapısında KOKLU değişimler yapılamadı Yapılmak istenenler de cıkar cevreleri tarafından engellendi
3 Gecici olarak iyi sonuclar verse bile KALICI sonuclar doğurmadı
4 Ayrıca Avrupa Devletleri Osmanlı Devleti'nin toparlanmasına izin vermediler
DURAKLAMA DONEMİ İLE İLGİLİ BİRKAC ONEMLİ NOT
İLK kez III Mehmetten sonra şehzadelerin SANCAĞA CIKMAusulu kaldırılmıştır
Osmanlı İmparatorluğu Avusturyaya karşı siyasal ustunluğunu ve yaptırım gucunu İLK defa ZİTVATOROK ANTLAŞMASI ile kaybetti(1606)
Osmanlı Tarihinde yeniceriler tarafından oldurulen İLK padişah GENC OSMAN (IIOSMAN) dır
Turkiye'de ilk baraj 1619 yılında Sultan II Osman tarafından yaptırılan 10 metre yuksekliğindeki Topuz Bendidir
Osmanlılarda İLK mali butceyi TARHUNCU AHMET PAŞA yapmıştır
Sultan IVMuratın İLK seferi 1635 REVAN SEFERİdir
İLK Turkİran sınırı KASRI ŞİRİN antlaşması ile cizildi(1639)
Ruslarla İLK barış antlaşması(BahcesarayCehrin Antlaşması) IVMehmet doneminde 1681de imzalanmıştır(Cehrin seferi)
Osmanlı Devletinde Koprulu soyundan olup İLK KEZ ve ŞARTLI sadrazam olan kişi Koprulu Mehmet Paşadır
Osmanlılar İLK defa KARLOFCA (1699) ve İSTANBUL(1700) antlaşmaları ile toprak kaybetti
OSMANLI TARİHİNDEKİ İSTANBUL ANTLAŞMALARI
1533 İstanbul (İbrahim Paşa) Antlaşması Avusturya
1590 İstanbul (Ferhat Paşa) Antlaşması İran
1612 İstanbul (Nasuh Paşa) Antlaşmasıİran
1700 İstanbul Antlaşması Rusya
1724 İstanbul Antlaşması Rusya
1897 İstanbul Antlaşması Yunanistan
1913 İstanbul Antlaşması Bulgaristan
1914 İstanbul Antlaşması Sırbistan
TARİHTE OSMAnLIİRAN ANTLAŞMALARI
1555 Amasya Antlaşması (Kanuni)
1590 Ferhat Paşa (İstanbul) Antlaşması (IIIMurat)
1612 Nasuh Paşa (İstanbul) Antlaşması (IAhmet)
1618 Serav Antlaşması (IIOsman)
1639 Kasrı Şirin Antlaşması (IVMurat)
1732 Ahmet Paşa Antlaşması (IMahmut)
1736 Nadir Şah Antlaşmaları (IMahmut)
1736 İstanbul Antlaşması
1746 Kerden Antlaşması (IIKasrı Şirin de denilir)
Osmanlı Devletinin Duraklama Donemi Ozeti
Osmanlı Devletinin Duraklama Donemi kısa ozet
Osmanlı Devletinin Duraklama Donemi,1579 yılında Sadrazam Sokullu Mehmet Paşanın olumunden sonra başlar, 1699da imzalanan ve Osmanlı Devletinin tarihte ilk kez toprak kaybettiği antlaşma olan KARLOFCA ANTLAŞMASI na kadar devam eden donemdir
DURAKLAMANIN SEBEPLERİ
A İC NEDENLER
1 Devlet idaresinin bozulması
2 Askeri teşkilatın bozulması
3 İlmiyenin (eğitimin) bozulması
4 Maliyenin (Ekonomi) bozulması
5 Toplum yapısının bozulması
6 Coğrafi keşifler sonucu Osmanlı ticaret gelirlerinin azalması
7 Avrupadaki altının coğalmasıyla Akcenin değer kaybetmesi
B DIŞ NEDENLER
1 Devletin doğal sınırlarına ulaşması (Doğuda İran, Kuzeyde Rusya,Batıda Avusturya)
2 Avrupa da merkezi krallıkların kurulması (Topun kullanılması,Feodalitenin cozulmesi)
3 Avrupada Ronesans ve Reform hareketleri sonucu bilim ve tekniğin gelişmesi
4 Avrupanın coğrafi keşifle zenginleşmesi (Altın ve gumuş Avrupayı zenginleştirdi)
A İC NEDENLER
1 DEVLET İDARESİNİN BOZULMASI (Merkez yonetiminin bozulması)
a) Kanuni'den sonra gelen Osmanlı padişahları devlet yonetiminden uzaklaşmışlardı, seferlere katılmıyorlardı Boylelikle sadrazamlar
padişah adına devleti yonetmeye başladılar Sokulu Mehmet Paşanın yeteneği ve Koprulu Sulalesi'nin başarıları padişahları golgede bırakmıştı
b) Kanunlara uyulmamış,saray kadınları,ocak ağaları ve ulema devlet işlerine karışınca devlet yonetimi bozulmuştu
c) III Mehmetten sonra şehzadelerin SANCAĞA CIKMAusulu kaldırılınca, Şehzadeler devlet yonetiminde tecrube kazanmaktan
yoksun kaldılar (Şehzadeler sarayda KAFES HAYATI yaşadılar)
d) Osmanlı Veraset sisteminin etkisi
OSMANLI VERASET SİSTEMİDEKİ DEĞİŞMELER
1 Osman ve Orhan Beyler zamanında ulke hukumdar ailesinin ortak malı idi
2 IMurat'tan itibaren ulke sadece padişah ve oğullarının sayıldı
3 Fatih Sultan Mehmet en guclu olanın tahta gecme anlayışını getirdi (Kardeş katliyle amac ulkenin birliğini sağlayarak bolunmesini onlemek ve en guclu olanın başa gecmesi sağlamaktı)
4 I Ahmet(Duraklama Devri) doneminde yapılan değişiklikle Osmanlı Hanedanı icinde en yaşlı ve akıllı olanın (EKBER ve ERŞAD) padişah olması esası benimsendi
2 ASKERİ TEŞKİLATIN (SEYFİYENİN) BOZULMASI:
a) Tımarların ( Dirlik topraklar) dağıtımındaki adaletsizlik Tımarlı ordusunun bozulmasına,Tımarlı sipahilerin sayısının
azalmasına, buna karşılık devletin daha fazla maaşlı asker(kapıkulu) almasına sebep oldu
ACIKLAMA: Bu durum sadece ordunun bozulmasına değil, ekonomik, sosyal ve idari alanda bir cok problemin doğmasına sebep olmuştur
b) III Murat'tan itibaren devşirme kanununa aykırı olarak yeniceri ocağına asker alınmaya başlanmış, maaşlı askerlerin artması
devletin ulufe ve culus bahşişlerini odemede sıkıntı cekmesine ve kapıkulu ocaklarının bozulmasına yol acmıştır
ACIKLAMA: Yeniceri teşkilatında OCAK DEVLET İCİNDİRilkesi yerini DEVLET OCAK İCİNDİRilkesine bırakmaya başlamıştır
c) Donanmanın başına denizcilikten anlamayan kişiler getirilmiş, donanma daha 16 yuzyılın ikinci yarısından itibaren ihmal
edilmeye başlanmıştır
3 İLMİYE (EĞİTİM) SINIFINDAKİ BOZULMALAR
a) İlmiye sınıfının bozulması, bu sınıfın denetimindeki adalet, eğitim ve belediye işlerinin de bozulmasına yol acmıştır Kadılar
ruşvetsiz iş yapmamaya başlamıştır
b) Medreselerde okutulan pozitif bilimlerin ihmal edilmesi bilim ve teknik alanında Avrupa'nın gerisinde kalınmasına sebep olmuştur
c) Ruşvet verenlerin, cocuk yaştaki kimselerin (beşik uleması) muderris olarak(profesor) atanması medreselerde verilen eğitimin kalitesinin duşmesine neden olmuştur
ACIKLAMA: 17Yuzyıl bilgini KATİP CELEBİ medreselerdeki bu durumu eserlerinde acı bir dille anlatmaktadır
4 MALİYENİN (EKONOMİNİN) BOZULMASI:
a) Osmanlı Devleti'nin en onemli gelir ve giderleri orduyla ilgiliydi (Savaş ganimetleri, bağlı devletlerden alınan vergiler, ordu ve
donanmanın maaş ve masrafları)Ordu ve donanmanın bozulması savaşların kaybedilmesine, ganimet elde edilmemesine, ordunun masraflarının daha da artmasına, bağlı devletlerin vergilerini vermemesine neden olduKısaca gelirler azalırken,giderler arttı
b) Ulufe ve Culus bahşişinin artması
ULUFE:Yeniceri ve diğer kapıkulu askerine 3 ayda bir verilen maaştır
ACIKLAMA: Kapıkulu askerinin artması hazineden odenen ulufe miktarının da artmasına sebep olmuştur
CULUS: Tahta cıkmak demektirPadişahlar tahta gectiklerinde kapıkulu askerlerine Culus bahşişi dağıtırlardı
ACIKLAMA: Duraklama ve gerileme donemlerinde sık sık padişah değişikliği Culus bahşişinin de sık sık dağıtılmasına sebep olmuştur
c) Yeni ticaret yollarının bulunması(Umit Burnu) ve kapitulasyonlar ticaret ve gumruk gelirlerinin azalmasına sebep oldu
d) Avrupalıların Osmanlı piyasasına surdukleri altın ve gumuş Osmanlı parasının değer kaybına neden oldu
5 TOPLUM YAPISINDAKİ BOZULMALAR:
a) Nufusun artışı ile işşiz ve topraksız insanların ortaya cıkmıştır
b) Yonetim, ekonomi adaletteki bozulmalar Anadolu, Rumeli ve diğer eyaletlerde ic isyanların cıkmasına neden olmuştur
c) Osmanlı toplumunun değişik din, mezhep ve uluslardan oluşması nedeniyle bu unsurlar merkezi otoritenin bozulmasıyla dağılma eğilimi icine girmişlerdir
DURAKLAMA DEVRİ (17YUZYIL)
(15791699)
OLAYLAR
Sokullu Mehmet Paşa'nın 1579'da olumunden, 1699 Karlofca antlaşmasına kadar gecen donemdir
Bu donemin Padişahları sırasıyla:
1 IIIMurat (15741595)
2 IIIMehmet (15951603)
3 IAhmet (16031617),
4 IIOsman(Genc)(16181622)
5 IVMurat (16231640), 6 IVMehmet (1648)1687),
7 IIAhmet (16911695)
8 IIIMehmet (15951603)
9 IMustafa (16171618) 10 IMustafa (16221623)
11 Iİbrahim (16401648)
12 IISuleyman(16871691)
13 IIMustafa (16951703)
Koprululer Devri (16561683): Padişah IVMehmet zamanında sırasıyla Koprulu Mehmet Paşa, Fazıl Ahmet Paşa, Fazıl Mustafa Paşa ve Merzifonlu Kara Mustafa Paşa sadrazam olmuştur
DURAKLAMA DONEMİ İRAN, AVUSTURYA, LEHİSTAN VE VENEDİK İLİŞKİLERİ
OSMANLIİRAN İLİŞKİLERİ
HATIRLATMA: İlk Osmanlıİran antlaşması AMASYA ANTLAŞMASI 1555 yılında Kanuni Sultan Suleyman zamanında imzalanmıştı Ancak bu anlaşma cok uzun surmedi
Osmanlı Devletiİran arasında Duraklama Doneminde imzalanan antlaşmalar şunlardır;
1590 Ferhat Paşa Antlaşması : (IIIMurat donemi) Osmanlı Devleti doğuda en geniş sınırlara ulaşmıştır
1612 Nasuh Paşa Antlaşması : (IAhmet donemi)
1618 Serav Antlaşması : (IIOsman donemi)
1639 Kasrı Şirin Antlaşması : (IV Murat donemi) Osmanlı Devletiİran arasındaki sınır gunumuzdeki şekliyle cizilmiştir
1) 15771590 OSMANLI İRAN SAVAŞI (III Murat Donemi)
Sebebi: Şah IIİsmail'in Amasya Antlaşmasını bozarak,Anadolu halkını Osmanlılara karşı kışkırtması
Savaş : 1577'den 1589'a kadar suren savaş ceşitli aşamalarla gercekleşti MEŞALE SAVAŞInı da Osmanlılar kazandı Ardından yapılan bir seferde Osmanlı ordusu Azerbaycan ve İran'a girdi
Şah IIİsmail'in yerine gecen Şah Abbas barış istedi
Sonucu: FERHAT PAŞA (Iİstanbul) ANTLAŞMASI imzalandı (1590)
Maddeleri:
1Tebriz,Karabağ,Tiflis ve Nihavent Osmanlılarda kaldı
2Osmanlı Devleti sınırlarını doğuda Hazar Denizi'ne kadar genişletti
NOT: Bu antlaşma,Osmanlı Devletinin doğuda en geniş sınırlara ulaştığı antlaşmadır
2) 16031611 İRAN SAVAŞI (IAhmet Donemi)
Sebebi: Osmanlı Devletinin Celali isyanları ile uğraşmasından ve Avusturya ile savaşmasından faydalanan İran'ın saldırıya gecerek daha once kaybettiği yerleri ele gecirmesi
Sonucu: NASUH PAŞA (IIİstanbul) ANTLAŞMASI imzalandı (1612)
Maddeleri:
1 Osmanlı Devleti Ferhat Paşa Antlaşması ile aldığı yerleri geri verecekti
2 Buna karşı İran Osmanlıya her yıl 200 yuk ipek vermeyi kabul etti
3) 16171618 İRAN SAVAŞI (IAhmet+IMustafa+IIOsman Donemleri)
Sebebi: İran'ın vaat ettiği ipeği gondermemesi ve Osmanlı elcisini tutuklaması
Savaş : Osmanlı ordusu pusuya duştu
Sonucu: SERAV ANTLAŞMASI imza edildi(26 Eylul 1618)
Maddeleri:
1 İranın vergisi 100 yuk kumaşa indirildi
2 Sınırlar Nasuh Paşa Antlaşmasına gore belirlendi
4) 16291639 İRAN SAVAŞLARI (IVMurat Donemi)
Sebebi: Safevilerin Bağdat'ı ele gecirmeleri
Sonucu: Husrev Paşa komutasındaki Osmanlı ordusu Bağdat'ı kuşattı, fakat alamadı
REVAN SEFERİ (1635): IV Murat'ın ilk seferidir
Sebebi: İran'ın Osmanlı topraklarına saldırması ve IVMuratın Anadolu'yu eşkıyalardan temizlemek istemesi
Sonucu: Revan alındı
BAĞDAT SEFERİ (1638)
Sebebi: İran'ın Revan'ı geri alması
Sefer : Sefer sırasında Anadolu'daki asiler ve eşkıyalar temizlendi Bağdat alındı(1638)
Sonucu: KASRI ŞİRİN ANTLAŞMASI imzalandı (17 Mayıs 1639)
Maddeleri:
1 Bağdat ve Musul Osmanlılara kaldı
2 Turkİran sınırı bugunku şekliyle cizildi
NOT: İran ile 150 yıllık savaşı sona erdiren bu Antlaşma bugunku TURKİRAN sınırını cizmiştir
OSMANLIVENEDİK İLİŞKİLERİ
17 yuzyılda Ege adalarının buyuk bir kısmı Osmanlı hakimiyetindeydi Fakat Girit hala Venediklilerin elindeydi Sultan İbrahim'in padişahlığı doneminde 1645 Yılında adayı kuşatan Osmanlılar ile Venedik donanması arasında cetin savaşlar yaşandı Venedikliler 1648,1651 ve 1656 yıllarında Canakkale Boğazını ablukaya aldılarVenedik Donanması İnebahtı'dan sonra ilk kez Osmanlı Donanmasını Canakkale'de ağır bir yenilgiye uğrattı(IVMehmet Donemi) IVMehmet Doneminde sadrazam olan Koprulu Fazıl Ahmet Paşa 1699'da Girit adasını tumuyle almayı başardı
OSMANLILEHİSTAN İLİŞKİLERİ
Lehistan (Polonya) Sokullu Mehmet Paşa zamanında Osmanlı himayesine alınmıştı 1587'de Osmanlı himayesinden cıkan Lehistan Erdel, Eflak ve Boğdan'ın ic işlerine karışınca IIOsman bu ulke uzerine sefer duzenledi
IIOsman(Genc Osman)'ın Leh Seferi: Yenicerilerin itaatsizliği yuzunden başarılı olunamadı
Lehistan ile HOTİN ANTLAŞMASI imzalandı (6 Ekim 1621)
Maddeleri:
1 Hotin Kalesi Osmanlılarda kaldı,
2 Lehistan eskiden olduğu gibi Kırım hanlığına vergi verecekti
IVMehmet'in Leh seferi: Lehistan'ın Osmanlı'ya bağlı Kazaklara saldırması uzerine padişah IVMehmet sefer duzenledi
Sonucta: BUCAŞ ANTLAŞMASI imzalandı (18 Ekim 1672)
Maddeleri:
1 Podolya Osmanlılarda kaldı
2 Ukrayna Kazaklara verildi
3 Lehistan Kırım Hanlığına vergiye devam edecekti
NOT: Bu antlaşma Osmanlı Devleti'nin Batı'da son toprak kazandığı antlaşmadır Bu Antlaşmayla Osmanlı Devleti Batı'daki EN GENİŞ sınırlarına ulaşmıştır
OSMANLIRUSYA İLİŞKİLERİ
Cehrin Seferi: IV Mehmet Doneminde Sadrazam Merzifonlu Kara Mustafa Paşa, Rusların Dinyeper Kazaklarının elindeki Ukrayna'ya saldırması uzere CEHRİN seferine cıkarak, Cehrin kalesini ele gecirdi(1678)
NOT: Rusların isteği ile 8 Ocak 1681 yılında Ruslarla İLK barış antlaşması olan BAHCESARAY ANTLAŞMASI imzalandı
OSMANLIAVUSTURYA İLİŞKİLERİ (SAVAŞLAR ANTLAŞMALAR)
HATIRLATMA: Kanuni Sultan Suleyman Macaristan ve Orta Avrupa hakimiyeti yuzunden Avusturya Kralı Ferdinand uzerine seferler duzenlemiş, 1529'da Viyana'yı kuşatmış, 1532'de Almanya seferini yapmış, 1533 yılında da Avusturya ile İSTANBUL ANTLAŞMASI nı imzalamıştıBu antlaşmaya gore;Avusturya kralı protokol bakımından Osmanlı sadrazamına (başbakanına) eşit olacak ve Avusturya elinde tuttuğu Macar topraklarına karşılık Osmanlı Devletine vergi verecekti
Sonraki yıllarda Kanuni 1566 yılında olumune dek ceşitli defalar Avusturya uzerine gitmişti
ACIKLAMA: Duraklama doneminde Osmanlı Devleti'nin en cok savaştığı ulke Avusturya'dır
DURAKLAMA DONEMİ OSMANLIAVUSTURYA SAVAŞLARI
1) 15931606 SAVAŞLARI (IIIMurat, IIIMehmet ve IAhmet Donemleri):
Nedeni: Avusturya'nın Osmanlı kuvvetlerine saldırması ve vergilerini odemekten vazgecmesi
Savaşlar:
III Murat zamanında Osmanlı kuvvetleri SISKAda yenildi
Savaş IIIMurat'tan sonra yerine gecen III Mehmet doneminde de devam etti IIIMehmet bizzat ordunun başında sefere cıkarak EĞRİ KALESİni aldı Bu yuzden III Mehmet'e Eğri Fatihiunvanı verildi
Hacova Meydan Savaşı'nda III Mehmet Avusturya Ordusunu ağır bir yenilgiye uğrattı
NOT: 1596 tarihli HACOVA MEYDAN SAVAŞI Osmanlı tarihinde zaferle sonuclanan SON buyuk meydan savaşıdır
1600 yılında Osmanlı Devleti KANİJE KALESİni aldı Kale komutanlığına bırakılan TİRYAKİ HASAN PAŞA kaleyi kuşatan Ferdinand'ı az bir kuvvetle yenilgiye uğrattı
IIIMehmetten sonra padişah olan IAhmet zamanında da savaş devam etti Osmanlılar ESTERGON KALESİni aldı
Avusturya'nın isteği uzerine ZİTVATOROK ANTLAŞMASI imzalandı(1606)
Zitvatorok Antlaşması (1606)
1 Savaş sırasında alınan Eğri, Kanije ve Estergon kaleleri Osmanlılarda kalacak
2 Avusturya artık Osmanlı'ya yıllık vergi vermeyecek, bir defaya mahsus savaş tazminatı verecek
3 Avusturya kralı protokol bakımından Osmanlı padişahına eşit sayılacak
NOT: Kanuni Doneminde Avusturya ile imzalanan 1533 tarihli İstanbul Antlaşmasında Avusturya kralı Osmanlı sadrazamına denk sayılmıştı ve vergiye bağlanmıştı1606 Zitvatorok Antlaşması Osmanlı Devletinin Orta Avrupa'daki ustunluğunu kaybetmeye başladığını gostermektedir
2) 16581664 SAVAŞLARI (IVMehmet Donemi)
Nedeni : Erdel, Eflak ve Boğdan Beyliklerinin Avusturya'nın kışkırtmasıyla Osmanlı Devleti'ne karşı isyan etmeleri
Sonuclar: Koprulu Mehmet Paşa isyanları bastırdıKoprulu Fazıl Ahmet Paşa Uyvar kalesini fethetti
Avusturya'nın isteği uzerine VASVAR ANTLAŞMASI imzalandı(1664)
Vasvar Antlaşması(1664)
1 Uyvar kalesi Osmanlılarda kalacak
2 Erdel Osmanlı Devletine bağlı kalacak
3 Osmanlı Devleti,Avusturya'dan son kez toprak ve savaş tazminatı almıştır
3) IIVİYANA KUŞATMASI (14 Temmuz12 Eylul 1683) (IVMehmet Donemi)
Sebepleri
1 Avusturya'ya bağlı olan Macarların ayaklanarak Osmanlıdan yardım istemeleri,
2 Merzifonlu Kara Mustafa Paşa'nın şohret kazanma isteği
Kuşatma ve Savaş: Avusturya'nın yardım istemesi uzerine papanın teşvikiyle bir haclı ittifakı kurulmaya calışıldı Lehistan Osmanlılara karşı Avusturya ile ittifak yaptı Merzifonlu şehri kuşattı, fakat alamadı Kuşatmanın uzun surmesi duşmana vakit kazandırdıKırım Kuvvetleri Viyana'ya yardıma gelen Lehistan kuvvetlerini durdurmakta gereken gayreti gostermediler Osmanlı Ordusu Avusturya ve Lehistan kuvvetleri arasında kalarak ağır bir yenilgiye uğradı Dağılan kuvvetleriyle Belgrata cekilen Merzifonlu IVMehmet'in emriyle idam edildi
Sonucları:
1 Batıda Turklerin yenilebileceği ve Avrupa'dan atılabileceği duşuncesi doğdu
2 Avrupa devletleri KUTSAL İTTİFAK adı verilen bir haclı birliği oluşturdular
3 Boylece Turklerin SAKARYA SAVAŞIna kadar surecek bir geri cekilme sureci başlamış oldu
KUTSAL İTTİFAK DEVLETLERİ: Bunlar Malta,Lehistan,Venedik,Avusturya ve Rusya'dır(şifresi : MALVAR)
SAVAŞ: Kutsal ittifak Devletleri ile Osmanlı Devleti arasındaki savaşlar yaklaşık 16 yıl surdu (16831699)
(Bu arada IVMehmet yenicerilerin isyanıyla tahttan indirildi Yerine sırasıyla IISuleyman, IIAhmet ve IIMustafa padişah oldular)
Zor durumda kalan Osmanlı Devleti barış istemek zorunda kaldı Karlofca antlaşması imzalandı(1699)
KUTSAL İTTİFAK SAVAŞLARI:
Ciğerdelen Savaşı (7 Ekim 1683): Ciğerdelen Savaşı, bolge halkının Parkany, Osmanlıların Ciğerdelendedikleri, II Dunya Savaşı'ndan sonra bugun kullanılan ismiyle Macaristan'daki Sturovo'da Osmanlı ordusu ve AlmanLeh ordusu arasında yapılan ve iki parcadan oluşan savaştır İlk catışma Sobieski'nin saldırısıyla başlamış ve Osmanlılar bu saldırıyı puskurtmuştur İki gun sonraki ikinci catışmada ise ittifak gucleri genel saldırı gercekleştirmiştir ve Osmanlılar yenilmiştir
Salankamen Savaşı (19 Ağustos 1691) : Osmanlı ile Avusturya arasında meydana gelen ve Kutsal İttifak Savaşları'nın bir parcası olan savaşlardan biri de bu savaş olup, Osmanlı bu savaşta yenilmişir
KARLOFCA ANTLAŞMASI (26 Ocak 1699)
Padişah : IIMustafa
1 Avusturya'ya ,Banat ve Temeşvar haric butun Macaristan ve Erdel Beyliği
2 Venedik'e , Mora ve Dalmacya kıyıları
3 Lehistan'a,Podolya ve Ukrayna verildi
Rusya ile ateşkes imzalandı, peşinden 1700 yılında İSTANBUL ANTLAŞMASI imzalandı
Buna antlaşmaya gore; Azak Kalesi Rusya'ya verildi, Ruslar İstanbul'da elci bulundurabileceklerdi
KARLOFCA'NIN ONEMİ
1 1699 tarihli Karlofca Antlaşması Osmanlı Devletinin toprak kaybettiği ilk antlaşmadır
2 Bu antlaşma ile Osmanlı'nın Orta Avrupa'daki egemenliği sona ermiştir
3 Osmanlı Devleti Gerileme donemine girmiştir
4 Ayrıca İstanbul antlaşmasında Rusların Azak kalesini almaları onların Karadeniz'e inmelerini sağlamıştır
DURAKLAMA DEVRİNDE İC İSYANLAR
17 yuzyılda uzayıp giden Avusturya ve İran ile savaşlar devleti uğraştırıyordu Osmanlı Devleti'ni uğraştıran bir başka konu da ic isyanlardı
1) İstanbul İsyanları
2) Taşra İsyanları:
a) Celali İsyanları
b) Eyalet İsyanları
1) İSTANBUL İSYANLARI: Bu isyanlar İstanbul'daki Kapıkulu Ocakları (ozellikleri yeniceri ve sipahiler) tarafından cıkarılan isyanlardır Bu ayaklanmalara zaman zaman halk ve ulema sınıfı da katılmıştır
Sebepleri:
1 Devşirme sisteminin bozulması
2 Devlet yonetiminin bozulması (iktidara gelmek isteyen vezirler, saray entrikaları)
3 Ulufe ve culusların zamanında verilmemesi veya ayarı bozuk parayla verilmesi
NOT: Askeri isyanların başlangıcı Fatih donemine kadar gider Duraklama Donemindeki isyanların en onemlileri IIIMurat, IIOsman, IVMurat ve IVMehmet zamanlarında cıkanlardır
IIIMurat Doneminde (15741595); ulufelerin ayarı bozuk para ile odenmesi uzerine yeniceriler ayaklanarak, isteklerine kavuşmuşlardır
Genc Osman Doneminde (16181622); yeniceriler IIOsman'ın Yeniceri Ocağını kaldırmak istediğini anlayarak ayaklanmışlar ve Padişahı tahttan indirerek Yedikule zindanlarında boğarak oldurmuşlerdir (1622)
NOT: IIOsman bir isyan sonucu oldurulen ilk padişahtır Bu olay Yenicerilerin devlet icindeki gucunu artırmıştır
IVMurat Doneminde (16231640); İki kez saraya yuruyen Yeniceriler padişahın gozu onunde sadrazamı oldurduler
IVMehmet Doneminde (16481687): Haremağaları ve saray kadınlarının devlet işlerine karışmasına kızan sipahiler ayaklandı Padişahtan 30 kadar devlet adamını istediler İstekleri kabul edildiBu kişilerin cesetleri Sultan Ahmet Meydanında Cınara asıldı Bu yuzden bu olaya VAKAİ VAKVAKİYYE (Cınar Vakası) denir (1656)
IV Mehmet Yeniceriler tarafından bir başka ayaklanma sonucu tahttan indirilmiştir (1687)
2) TAŞRA İSYANLARI: İstanbul dışında meydana gelen isyanlardır
A) CELALİ İSYANLARI: Anadolu'da meydana gelen isyan ve karışıklıklara Celali İsyanlarıdenilmiştir
Celali kelimesi Yavuz doneminde Yozgat ve cevresinde ayaklanan Bozoklu Celaladından gelir
Başlıca Celali İsyanları: Karayazıcı, Canbolatoğlu, Kalenderoğlu, Katırcıoğlu, Abaza Mehmet Paşa, Tavil Ahmet, Gurcu Nebi, Deli Hasan, isyanlarıdır
Celali İsyanlarının Sebepleri:
1 Devlet yonetiminin bozulması
2 Ekonominin bozulması ve vergilerin artması
3 Taşrada bulunan yoneticilerin, kadıların ve askerlerin halka olumsuz davranışları
4 Ozellikle beylerbeyi ve sancak beylerinin devşirme kokenli olması nedeniyle Turk halkıyla gereken duygusal bağları kuramamaları
Celali İsyanlarının Sonucları:
1 Bu isyanlar bazen taviz verilerek, bazen de şiddet kullanılarak bastırılmışlardır
2 Ancak isyanlar sonucu Anadolu'da dirlik ve duzen bozulmuş, ekonomik hayat felce uğramıştır
B) EYALET İSYANLARI: Yemen, Bağdat, Kırım, Eflak, Boğdan ve Erdel'de meydana gelen isyanlardır
Eyalet İsyanlarının Sebepleri:
1 Devlet otoritesinin zayıflamasıyla eyaletlerdeki yerel yoneticilerin devletten ayrılma istekleri,
2 Yoneticilerin olumsuz tutum ve davranışlarına halkın tepki gostermesi
DURAKLAMA DEVRİ (17YUZYIL) ISLAHAT HAREKETLERİ
Osmanlı Devlet Adamlarının Islahat Yapmak İstemelerinin Nedenleri:
Osmanlı Devletinin savaşlarda eskisi gibi etkili olamaması, devlet otoritesinin zayıflaması sonucu, sık sık isyanların baş gostermesi, ekonomik durumun bozulması gibi nedenlerle Osmanlı devlet adamları ıslahat yapma gereği duydular
ISLAHAT YAPAN PADİŞAHLAR
IIOsman (Genc Osman) (16181622)
1 Ulema sınıfının yetkisini azaltarak, padişahın zamana gore yasaları koyabilme gucunu artırmak istediBunların siyasetle uğraşmalarını ve devleti zayıflatmalarını onlemek istedi
2 Kapıkulu Ocağını kaldırarak yerine Anadolu ve Suriye'deki Turklerden oluşan milli bir ordu kurmak ve yonetimi devşirmelerin etkisinden kurtarmak icin başkenti tamamen Turk olan Anadoluda bir şehre taşımayı duşundu
NOT:IIOsman (Genc Osman) niyetlerini fark eden yeniceriler tarafından tahttan indirilerek olduruldu
IVMurat (16231640)
12 yaşındayken tahta gecti İktidarının ilk yıllarında yonetim saray kadınlarının ve Valide Kosem Sultan'ın elindeydi 22 yaşına geldiğinde otoritesini sağlayabildi
Şu ıslahatları yaptı:
1 Yenicerileri itaat altına aldı
2 İsyanlar ve isyancılarla şiddetle mucadele etti
3 İcki, tutun, meyhane ve gece sokağa cıkma yasağı uygulayarak asayişi sağladı
4 Harcamaları kısıtlayarak, maliyeyi duzeltmeye calıştı
5 Devlet adamlarından neler yapılması gerektiğini bildiren raporlar vermelerini istedi
NOT: Bu konuda KOCİ BEY sunduğu raporunda (Kocibey Risalesi) devletin gerileme nedenlerini ve bunların cozum yollarını gostermiştir
ISLAHAT YAPAN SADRAZAMLAR
Kuyucu Murat Paşa : I Ahmet donemi Sadrazamıdır İsyanları şiddet ve baskı kullanarak bastırmıştır
Tarhuncu Ahmet Paşa: IVMehmet Donemi sadrazamıdırOsmanlı Tarihinde ilk mali butceyi hazırlamıştır
Koprululer Devri : IVMehmet Devrinde Koprululer soyundan;
1 Koprulu Mehmet Paşa,
2 Fazıl Ahmet Paşa
3 3Fazıl Mustafa Paşa ve
4 Merzifonlu Kara Mustafa Paşa sadrazam olmuşlardır
Koprulu soyundan sadrazam olan ilk kişi Koprulu Mehmet Paşa'dırKoprulu Mehmet Paşa kendisinden onceki sadrazamların sonlarını cok iyi bildiği icin padişaha bazı şartlar ileri aşağıdaki koşullarla sadrazam olmayı kabul etmiştir:
a) Saray devlet işlerine karışmayacak
b) Devlet memurluklarına istediği kişileri atayabilecek
c) Kendisi hakkında bir şikayet olursa, savunması alınmadan gorevden alınmayacak
NOT:
Koprulu Mehmet Paşa'nın amacı istediklerini yapabileceği bir ortam hazırlamaktır
Koprulu Mehmet Paşa ŞARTLI sadrazam olan İLK kişidir
Koprululer ordu ve maliyeyi duzeltmeye calışmışlardır
DURAKLAMA DEVRİ (17YUZYIL) ISLAHATLARININ GENEL KARAKTERİ VE SONUCLARI:
1 Bu yuzyılda isyanlar şiddet ve baskı ile onlenmeye calışıldı
2 Devlet yapısında KOKLU değişimler yapılamadı Yapılmak istenenler de cıkar cevreleri tarafından engellendi
3 Gecici olarak iyi sonuclar verse bile KALICI sonuclar doğurmadı
4 Ayrıca Avrupa Devletleri Osmanlı Devleti'nin toparlanmasına izin vermediler
DURAKLAMA DONEMİ İLE İLGİLİ BİRKAC ONEMLİ NOT
İLK kez III Mehmetten sonra şehzadelerin SANCAĞA CIKMAusulu kaldırılmıştır
Osmanlı İmparatorluğu Avusturyaya karşı siyasal ustunluğunu ve yaptırım gucunu İLK defa ZİTVATOROK ANTLAŞMASI ile kaybetti(1606)
Osmanlı Tarihinde yeniceriler tarafından oldurulen İLK padişah GENC OSMAN (IIOSMAN) dır
Turkiye'de ilk baraj 1619 yılında Sultan II Osman tarafından yaptırılan 10 metre yuksekliğindeki Topuz Bendidir
Osmanlılarda İLK mali butceyi TARHUNCU AHMET PAŞA yapmıştır
Sultan IVMuratın İLK seferi 1635 REVAN SEFERİdir
İLK Turkİran sınırı KASRI ŞİRİN antlaşması ile cizildi(1639)
Ruslarla İLK barış antlaşması(BahcesarayCehrin Antlaşması) IVMehmet doneminde 1681de imzalanmıştır(Cehrin seferi)
Osmanlı Devletinde Koprulu soyundan olup İLK KEZ ve ŞARTLI sadrazam olan kişi Koprulu Mehmet Paşadır
Osmanlılar İLK defa KARLOFCA (1699) ve İSTANBUL(1700) antlaşmaları ile toprak kaybetti
OSMANLI TARİHİNDEKİ İSTANBUL ANTLAŞMALARI
1533 İstanbul (İbrahim Paşa) Antlaşması Avusturya
1590 İstanbul (Ferhat Paşa) Antlaşması İran
1612 İstanbul (Nasuh Paşa) Antlaşmasıİran
1700 İstanbul Antlaşması Rusya
1724 İstanbul Antlaşması Rusya
1897 İstanbul Antlaşması Yunanistan
1913 İstanbul Antlaşması Bulgaristan
1914 İstanbul Antlaşması Sırbistan
TARİHTE OSMAnLIİRAN ANTLAŞMALARI
1555 Amasya Antlaşması (Kanuni)
1590 Ferhat Paşa (İstanbul) Antlaşması (IIIMurat)
1612 Nasuh Paşa (İstanbul) Antlaşması (IAhmet)
1618 Serav Antlaşması (IIOsman)
1639 Kasrı Şirin Antlaşması (IVMurat)
1732 Ahmet Paşa Antlaşması (IMahmut)
1736 Nadir Şah Antlaşmaları (IMahmut)
1736 İstanbul Antlaşması
1746 Kerden Antlaşması (IIKasrı Şirin de denilir)