Osmanlı Devletinde Eğitim Kurumları
Osmanlı Devletinin Eğitim ve oğretim Kurumları
Osmanlı Devleti'nde Eğitim ve Oğretim
Osmanlı Devleti'nin eğitim ve oğretiminde ilk değişiklik ihtiyacları askeri kurumlarda hissedilmişti Cunku guclenen Avrupa devletleri XVII yuzyıl sonlarından itibaren Osmanlı Devleti'ni yenmeye ve topraklarını işgale başlamışlardı Zamanla yenilgilerin nedenlerinin askeri ıslahatlarla ortadan kaldırılamadığı goruldukce diğer alanlarda da değişiklikler yapılması gerektiği anlaşıldı
Lale devrinden itibaren acık bir bicimde ortaya cıkan batı modeli yenileşmede goze carpan ilk hareket, matbaanın kurulması sayılabilir I Mahmut ve III Mustafa donemlerinde askeri eğitim kurumları olan Humbaracı ve Topcu Ocakları batı tarzında orgutlendirilmişti Avrupa'dan uzmanlar getirilmişti
Osmanlı medreseleri XVII yuzyıldan itibaren kendinı, bilgi uretemediği, dunyadaki gelişmeleri takip edemediği icin verimsiz bir hale getirmişti Osmanlı Devleti, eski eğitim kurumlarının ıslahı ile pek fazla uğraşmamış ve onların yanlarına mektepler kurmaya başlamıştır Turk tarihindeki medrese ve mektep ikiliği bu şekilde ortaya cıkmıştır Bu ikilik, 1924 yılında cıkarılan Tevhidi Tedrisatkanunu ile ortadan kaldırılmıştır
1734 yılında Uskudar'da acılan matematik ve fen bilgilerinin verildiği Hendesehaneile 1773 yılında acılan muhendishane batı tarzındaki ilk eğitim ve oğretim kurumlarıydı 1827 yılında Tıbhanei Amireadıyla acılan askeri tıp okulunu, 1834 yılında Harp Okuluizlemiştir Yurt dışına oğrenciler gonderildi II Mahmut yayınladığı bir fermanla ilkoğretim zorunluluğu getirdi Devlet memuru ve tercuman yetiştirmek amacıyla orta dereceli okullar acıldı
Tanzimat doneminde eğitim ve oğretim işlerine daha cok onem verildi 1845 yılında Maarif Meclisikuruldu 1847'de Maarif Nezaretikurularak eğitim ve oğretim işleri bu kuruma devredildi Her 500 haneli yerleşim merkezlerinde bir ruştiye acılması prensip olarak kabul edildi Ruştiyelere oğretmen yetiştirmek amacıyla oğretmen okulu acıldı
Tanzimat ile hız kazanan eğitim alanındaki gelişme II Abdulhamit doneminde de surdu Bu donemde sivil, askeri, sağlık, hukuk, sanayi ve tarım amaclı okullar acıldı Bu okullarda okutulmak uzere cok sayıda kitap tercume edildi ve yayınlandı Okullar ulke genelinde yaygınlaştırıldı
Oğretim Kurumları
Askeri Kurumlar:
Deniz kuvvetleri icin deniz subayı ve muhendisleri yetiştirmek amacıyla 1773 yılında Muhendishanei Bahrı Humayunokulu acıldı Okulun oğretim kadrosu Fransız teknisyenlerden oluşuyordu III Selim doneminde 1792'de Humbarahaneve daha sonra Muhendishanei Berri Humayun'' okulları acıldı Muhendishanede fizik, matematik ve topculukla ilgili kitaplardan oluşan bir kutuphane kuruldu
II Mahmut zamanında Yeniceri Ocağıkaldırıldı ve yerine Asakiri Mansurei Muhammediyeadıyla yeni bir ordu kuruldu Ordunun eğitimi icin Prusya'dan subaylar getirildi 1831'de Mızıkai Humayunkuruldu Tanzimat doneminde 1849 yılında Erkanı Harbiye (Harp Akademisi) ve 1870 yılında Bahriye Mektebiile askeri idadiler acıldı
II Abdulhamit doneminde Almanya'dan harp okulunun duzenlenmesi icin uzmanlar geldi Goltz Paşa'nın liderliğinde askeri eğitim kurumları yeni bir şekil aldı İstanbul'da bulunan okulun subay ihtiyacını karşılayamadığı duşunulerek Edirne, Manastır, Erzincan, Şam ve Bağdat'ta da birer okul acıldı
Harp okuluna oğrenci yetiştirmek amacıyla her biri ordu merkezlerinde olmak uzere ceşitli askeri liseler acıldı Bunlardan Kuleli ve Işıklar Askeri Liseleri ile daha sonra acılan Maltepe Askeri Lisesi bugun de oğrenimlerini surdurmektedirler Askeri liselere oğrenci yetiştirmek uzere uc yıl eğitim veren askeri ruştiyeler acılmıştı
Osmanlı ordusunda subaylar mektepli ve alaylı olmak uzere iki gruba ayrılıyordu Alaylı subayların eksikliklerini gidermek icin 1909 yılında Zabitan Talimgahıkuruldu
1909 yılında kırsal alanda guvenliğin sağlanması icin calışan jandarma birliklerinin subay ihtiyacını karşılamak uzere bir jandarma okulu kurulmuştu
Sivil Kurumlar:
XIX yuzyılın ikinci yarısında Osmanlı eğitim kurumları ilk, orta ve yuksek olmak uzere uc dereceli idi
İlk Oğretim:
Sıbyan Mektepleri, Mektebi İbtidaiyeler (ilkokul)
Orta oğretim:
İdadiler ve Sultaniler (lise)
Yuksek oğretim:
Darulfunun
Sıbyan mektepleri gunumuz anaokullarına benzer eğitim vermekteydiler Onları dort yıl eğitim veren ibtidaiye mektepleri tamamlamaktaydı Ruştiyeler, gunumuzdeki ortaokul duzeyinde eğitim veren kurumlardı 1838 yılında acılmaya başlanmış olan ruştiyelere, 1867 yılından itibaren Hıristiyan vatandaşların cocukları
da alınmaya başlandı İlk kız ruştiyesi, 1861 yılında İstanbul'da acıldı
İdadiler, ruştiyelerin ustunde uc yıllık okullardı 1872 yılında kurulmaya başlandı Cevdet Paşa'nın Maarif Nazırlığı sırasında acılan bu okullarda Turkce, yabancı dil, belagat, aritmetik, geometri, tabiat bilgisi, resim vb dersler okutulmaktaydı İdadilerin ustunde eğitim veren sultaniler ise, 1869 Nizamnamesine gore acıldı İstanbul'da acılan ilk okul, Galatasaray Sultanisi'dir Fransız liselerindeki yonetim bicimi ve oğretim yontemleri aynen kabul edildi Oğretim suresi beş yıldı Ulke genelinde yeterli sayıda acılamadı
Universite olarak 1870 yılında Darulfununacıldı 1846 yılında Darul Muallimin (Erkek oğretmen Okulu), 1876 yılında Darul Muallimat (Kız oğretmen Okulu), 1859'da, gunumuzdeki Siyasal Bilgiler Fakultesi'nin esasını oluşturan Mektebi Mulkiyeacıldı Dil ve tarih alanlarında calışmalar yapmak uzere Encumeni Daniş(İlimler Akademisi) kuruldu (1850) 1873'te Daruşşafaka, 1875 yılında da arkeolog ve muze uzmanı okulu acıldı 1881 yılında Sanayii Nefise Mektebi(Guzel Sanatlar Okulu) acıldı
Mesleki Kurumlar:
Mesleki eğitim ve oğretim kurumlarının acılması ve geliştirilmesi calışmaları, Tanzimat donemi ile birlikte baştadı Genelde bir tarım ulkesi olan Osmanlı Devleti'nde tarım amaclı ilkokul, 1847 yılında acılan Ameli Ziraat Mektebioldu Ancak bu okul bir sure sonra kapandı 1892'de Halkalı Ziraat Mektebi, 1895'de Veteriner Okulu, 1870'de Orman Mektebi, daha sonra Bursa'da Koza OkuluacıldıTanzimat doneminde telgraf onemli bir haberleşme aracı durumuna gelmişti Bu konuda eleman yetiştirmek amacıyla Telgrafcılık Okuluacıldı Mithat Paşa, Tuna valiliği sırasında Niş ve Ruscuk'ta yetim cocuklara sanat oğretmek icin Islahhaneleractı Abdulaziz doneminde 15 Eczacı Mektebive Kaptan Carkcı Mektebiacıldı
II Abdulhamit doneminde, 1885 yılında Mektebi Sanayi, hakim yetiştirmek icin Mektebi Hukukı Şahaneacıldı (1878)
Azınlık ve Yabancı Okullar:
Osmanlı Devleti gayri muslim vatandaşları olan topluluklara her turlu hurriyeti ve serbestliği tanımıştı Bu sebeple her toplumun kendi kiliselerine ve dini teşkilatlarına bağlı olarak eğitim duzenleri vardı Ayrıca gayri muslim vatandaşların bir coğu maddi durumları iyi olduğu icin Avrupa ulkelerine de cocuklarını gonderirlerdi
Fener Patrikhanesi'nin yonetim ve denetiminde olan onemli iki Rum okulu, Fener Rum Okulu ile Heybeliada Papaz Okulu idi
Ermenilerin kurdukları ilk okul 1790 yılında Kumkapı'da acıldı XIX yuzyıl boyunca bircok okul actılar
Yahudilerin ilk okulları 1854 yılında Musevi Asri Mektebi adı ile İstanbul'da acıldı Daha sonra Selanik ve İstanbul'da bircok okul actılar
1897 yılında Osmanlı Devleti sınırları icinde azınlıkların sahip oldukları okulların sayıları şoyle idi:
Rumlar 4390 Bul arlar 693 Ermenler 851 Yahudiler 331 Sır lar 85 Ulahlar 63 Katolik Rumlar 60
Genel olarak 5982 ilkokul, 687 ruştiye ve 70 idadidir* Genellikle devletin denetiminden uzak kalan bu okullarda milliyetcilik duşuncesi hızla yayılırken, aynı zamanda Turk duşmanlığı fikirleri de işleniyordu Yabancı devletlerin destek ve kışkırtmalarıyla da bu okullar bolucu ve yıkıcı faaliyetlerde bulundular Rum, Ermeni ve Bulgar ayaklanmalarının liderleri genellikle bu okullarda yetişenlerdi
XIX yuzyılda kapitulasyonlardan yararlanan ingiltere, Fransa, Almanya, Avusturya, İtalya, ABD, ve Rusya Osmanlı Devleti'nin ceşitli bolgelerinde okullar actılar
Bu ulkelerin amacları, actıkları okullar aracılığıyla kendi dil, din ve kulturlerini yaymak, bu yolla Osmanlı Devleti uzerindeki siyasi etkinliklerini artırmaktı Coğunlukla misyonerler tarafından kurulan bu okullar, kendi dini propogandalarını yaptıkları gibi, zaman zaman azınlıkların isteklerini de tahrik ve teşvik etmişlerdir
Fransızlar tarafından 1583 yılında kurulan Saint Benoit Okulunun eğitim kadrosunu Cizvit rahipleri oluşturuyordu Daha sonra bu okulların sayıları arttı Gunumuzde bile bir kısmı mevcuttur
Amerikan okullarının sayısı XIX yuzyıl sonlarında 534'e ulaşmıştı Bu okulların en tanınmışları, Beyrut Amerikan Universitesi ve İstanbul'da acılan Robert Koleji idi
İngilizler, 1857 yılında kız ortaokulunu, 1905 yılında da Nişantaşı İngiliz Lisesi'ni actılar İngiliz okulları ozellikle Mezopotamya ve Ege bolgesinde ağırlık kazandı
İtalyanlar ilk olarak 1861'de İstanbul'da bir okul actılar 1863 yılında Hatay'da İtalyan ozel Okulu acıldı
Ruslar ise ilk olarak 1889'da Bursa'da ve daha sonra İstanbul'da, Terkos Rus Okulu'nu actılar
Avusturya ise 1882 yılında bir kız lisesi, bir erkek lisesi ve ticaret okulu kurdu Bu okullar gunumuzde de eğitimlerini surdurmektedir Almanlar tarafından acılan okullar, İstanbul, Beyrut ve Kudus'te bulunuyordu
İranlılar da İstanbul ve Bağdat'ta okullar actılar Osmanlı sınırları icindeki yabancı okulların sayıları şoyle idi:
Amerikan Okulları 131 Fransız Okulları 127 İn iliz Okulları 60 Alman Okulları 22 İtal an Okulları 22 Avustu a Okulları 11 Rus Okulları 7 İran Okulları 4 Toplam: 384 Bir ulkede milli ~ birliğin sağlanmasında verilecek eğitimin onemi buyuktur Bu sebeple eğitimin milli olması gerekir 3 Mart 1924 yılında cıkarılan Tevhidi Tedrisatkanunu ile azınlık ve yabancı okullar bir duzene tabi olmuştur
Darulfunun:
Osmanlı Devleti'nde yuksek oğretim medreselerde yapılmaktaydı XIX yuzyılda reformlar sonucunda yeni yuksek okulların acılması gerekmişti 1870 yılında Darulfununacıldı Ancak uzun omurlu olamadı 1900 yılında yeniden acılan okul matematik, ilahiyat, hukuk, tabii ilimler ve edebiyat fakultelerinden oluşuyordu Her fakulte yılda 2530 oğrenci alıyor ve fazla başvuru olursa imtihan yapılıyordu Darulfunun'a girmek isteyen oğrencilerde, en az 18 yaşında, idadi mezunu ve herhangi bir suctan ceza almamış olmak şartları aranıyordu 1933 yılında tamamen kapatıldı Yerine modern universite olarak İstanbul Universitesi acıldı
Osmanlı Devleti'nin gelişmesinde ve guclenmesinde, eğitim kurumlarının ve burada yetişen devlet adamlarının, askerlerin, bilim adamlarının buyuk rolu olmuştu İlk zamanlar, eğitim kurumlarına girişte , bir sınıftan diğerine gecişte, develet hizmetine alınışlarda, beceri, yeterlilik, durustluk on planda tutulmuştu Eğitim kurumlarının sağlıklı bir şekilde işlediği donemlerde devlet buyumuş ve gelişmişti
Zamanla devletin genel durumunda gorulen durgunluk, zayıflama ve cokuş eğitim kurumlarına da yansımıştır Bir zamanlar bilim, kultur ve duşunce alanlarında onculuk yapan medreseler bu ozelliklerini kaybettiler Devlet eski kurumları kapatmadan onların yanında yeni okullar acmaya başladı Eğitimde ikilik, giderek Osmanlı toplumunda dunya goruşleri, değer yargıları farklı iki grubun doğmasına neden oldu Ayrıca ulkedeki mevcut azınlık ve yabancı devletlerin okulları da yıkıcı ve bolucu faaliyetlere zemin hazırladı
Ulkede milli birliğin sağlanmasında onemli bir işlevi olan eğitim, Ulu Onder Ataturk'un başlattığı inkılaplar cercevesinde yeniden duzenlendi Devletin kontrolune girdi
Alıntı
Osmanlı Devletinin Eğitim ve oğretim Kurumları
Osmanlı Devleti'nde Eğitim ve Oğretim
Osmanlı Devleti'nin eğitim ve oğretiminde ilk değişiklik ihtiyacları askeri kurumlarda hissedilmişti Cunku guclenen Avrupa devletleri XVII yuzyıl sonlarından itibaren Osmanlı Devleti'ni yenmeye ve topraklarını işgale başlamışlardı Zamanla yenilgilerin nedenlerinin askeri ıslahatlarla ortadan kaldırılamadığı goruldukce diğer alanlarda da değişiklikler yapılması gerektiği anlaşıldı
Lale devrinden itibaren acık bir bicimde ortaya cıkan batı modeli yenileşmede goze carpan ilk hareket, matbaanın kurulması sayılabilir I Mahmut ve III Mustafa donemlerinde askeri eğitim kurumları olan Humbaracı ve Topcu Ocakları batı tarzında orgutlendirilmişti Avrupa'dan uzmanlar getirilmişti
Osmanlı medreseleri XVII yuzyıldan itibaren kendinı, bilgi uretemediği, dunyadaki gelişmeleri takip edemediği icin verimsiz bir hale getirmişti Osmanlı Devleti, eski eğitim kurumlarının ıslahı ile pek fazla uğraşmamış ve onların yanlarına mektepler kurmaya başlamıştır Turk tarihindeki medrese ve mektep ikiliği bu şekilde ortaya cıkmıştır Bu ikilik, 1924 yılında cıkarılan Tevhidi Tedrisatkanunu ile ortadan kaldırılmıştır
1734 yılında Uskudar'da acılan matematik ve fen bilgilerinin verildiği Hendesehaneile 1773 yılında acılan muhendishane batı tarzındaki ilk eğitim ve oğretim kurumlarıydı 1827 yılında Tıbhanei Amireadıyla acılan askeri tıp okulunu, 1834 yılında Harp Okuluizlemiştir Yurt dışına oğrenciler gonderildi II Mahmut yayınladığı bir fermanla ilkoğretim zorunluluğu getirdi Devlet memuru ve tercuman yetiştirmek amacıyla orta dereceli okullar acıldı
Tanzimat doneminde eğitim ve oğretim işlerine daha cok onem verildi 1845 yılında Maarif Meclisikuruldu 1847'de Maarif Nezaretikurularak eğitim ve oğretim işleri bu kuruma devredildi Her 500 haneli yerleşim merkezlerinde bir ruştiye acılması prensip olarak kabul edildi Ruştiyelere oğretmen yetiştirmek amacıyla oğretmen okulu acıldı
Tanzimat ile hız kazanan eğitim alanındaki gelişme II Abdulhamit doneminde de surdu Bu donemde sivil, askeri, sağlık, hukuk, sanayi ve tarım amaclı okullar acıldı Bu okullarda okutulmak uzere cok sayıda kitap tercume edildi ve yayınlandı Okullar ulke genelinde yaygınlaştırıldı
Oğretim Kurumları
Askeri Kurumlar:
Deniz kuvvetleri icin deniz subayı ve muhendisleri yetiştirmek amacıyla 1773 yılında Muhendishanei Bahrı Humayunokulu acıldı Okulun oğretim kadrosu Fransız teknisyenlerden oluşuyordu III Selim doneminde 1792'de Humbarahaneve daha sonra Muhendishanei Berri Humayun'' okulları acıldı Muhendishanede fizik, matematik ve topculukla ilgili kitaplardan oluşan bir kutuphane kuruldu
II Mahmut zamanında Yeniceri Ocağıkaldırıldı ve yerine Asakiri Mansurei Muhammediyeadıyla yeni bir ordu kuruldu Ordunun eğitimi icin Prusya'dan subaylar getirildi 1831'de Mızıkai Humayunkuruldu Tanzimat doneminde 1849 yılında Erkanı Harbiye (Harp Akademisi) ve 1870 yılında Bahriye Mektebiile askeri idadiler acıldı
II Abdulhamit doneminde Almanya'dan harp okulunun duzenlenmesi icin uzmanlar geldi Goltz Paşa'nın liderliğinde askeri eğitim kurumları yeni bir şekil aldı İstanbul'da bulunan okulun subay ihtiyacını karşılayamadığı duşunulerek Edirne, Manastır, Erzincan, Şam ve Bağdat'ta da birer okul acıldı
Harp okuluna oğrenci yetiştirmek amacıyla her biri ordu merkezlerinde olmak uzere ceşitli askeri liseler acıldı Bunlardan Kuleli ve Işıklar Askeri Liseleri ile daha sonra acılan Maltepe Askeri Lisesi bugun de oğrenimlerini surdurmektedirler Askeri liselere oğrenci yetiştirmek uzere uc yıl eğitim veren askeri ruştiyeler acılmıştı
Osmanlı ordusunda subaylar mektepli ve alaylı olmak uzere iki gruba ayrılıyordu Alaylı subayların eksikliklerini gidermek icin 1909 yılında Zabitan Talimgahıkuruldu
1909 yılında kırsal alanda guvenliğin sağlanması icin calışan jandarma birliklerinin subay ihtiyacını karşılamak uzere bir jandarma okulu kurulmuştu
Sivil Kurumlar:
XIX yuzyılın ikinci yarısında Osmanlı eğitim kurumları ilk, orta ve yuksek olmak uzere uc dereceli idi
İlk Oğretim:
Sıbyan Mektepleri, Mektebi İbtidaiyeler (ilkokul)
Orta oğretim:
İdadiler ve Sultaniler (lise)
Yuksek oğretim:
Darulfunun
Sıbyan mektepleri gunumuz anaokullarına benzer eğitim vermekteydiler Onları dort yıl eğitim veren ibtidaiye mektepleri tamamlamaktaydı Ruştiyeler, gunumuzdeki ortaokul duzeyinde eğitim veren kurumlardı 1838 yılında acılmaya başlanmış olan ruştiyelere, 1867 yılından itibaren Hıristiyan vatandaşların cocukları
da alınmaya başlandı İlk kız ruştiyesi, 1861 yılında İstanbul'da acıldı
İdadiler, ruştiyelerin ustunde uc yıllık okullardı 1872 yılında kurulmaya başlandı Cevdet Paşa'nın Maarif Nazırlığı sırasında acılan bu okullarda Turkce, yabancı dil, belagat, aritmetik, geometri, tabiat bilgisi, resim vb dersler okutulmaktaydı İdadilerin ustunde eğitim veren sultaniler ise, 1869 Nizamnamesine gore acıldı İstanbul'da acılan ilk okul, Galatasaray Sultanisi'dir Fransız liselerindeki yonetim bicimi ve oğretim yontemleri aynen kabul edildi Oğretim suresi beş yıldı Ulke genelinde yeterli sayıda acılamadı
Universite olarak 1870 yılında Darulfununacıldı 1846 yılında Darul Muallimin (Erkek oğretmen Okulu), 1876 yılında Darul Muallimat (Kız oğretmen Okulu), 1859'da, gunumuzdeki Siyasal Bilgiler Fakultesi'nin esasını oluşturan Mektebi Mulkiyeacıldı Dil ve tarih alanlarında calışmalar yapmak uzere Encumeni Daniş(İlimler Akademisi) kuruldu (1850) 1873'te Daruşşafaka, 1875 yılında da arkeolog ve muze uzmanı okulu acıldı 1881 yılında Sanayii Nefise Mektebi(Guzel Sanatlar Okulu) acıldı
Mesleki Kurumlar:
Mesleki eğitim ve oğretim kurumlarının acılması ve geliştirilmesi calışmaları, Tanzimat donemi ile birlikte baştadı Genelde bir tarım ulkesi olan Osmanlı Devleti'nde tarım amaclı ilkokul, 1847 yılında acılan Ameli Ziraat Mektebioldu Ancak bu okul bir sure sonra kapandı 1892'de Halkalı Ziraat Mektebi, 1895'de Veteriner Okulu, 1870'de Orman Mektebi, daha sonra Bursa'da Koza OkuluacıldıTanzimat doneminde telgraf onemli bir haberleşme aracı durumuna gelmişti Bu konuda eleman yetiştirmek amacıyla Telgrafcılık Okuluacıldı Mithat Paşa, Tuna valiliği sırasında Niş ve Ruscuk'ta yetim cocuklara sanat oğretmek icin Islahhaneleractı Abdulaziz doneminde 15 Eczacı Mektebive Kaptan Carkcı Mektebiacıldı
II Abdulhamit doneminde, 1885 yılında Mektebi Sanayi, hakim yetiştirmek icin Mektebi Hukukı Şahaneacıldı (1878)
Azınlık ve Yabancı Okullar:
Osmanlı Devleti gayri muslim vatandaşları olan topluluklara her turlu hurriyeti ve serbestliği tanımıştı Bu sebeple her toplumun kendi kiliselerine ve dini teşkilatlarına bağlı olarak eğitim duzenleri vardı Ayrıca gayri muslim vatandaşların bir coğu maddi durumları iyi olduğu icin Avrupa ulkelerine de cocuklarını gonderirlerdi
Fener Patrikhanesi'nin yonetim ve denetiminde olan onemli iki Rum okulu, Fener Rum Okulu ile Heybeliada Papaz Okulu idi
Ermenilerin kurdukları ilk okul 1790 yılında Kumkapı'da acıldı XIX yuzyıl boyunca bircok okul actılar
Yahudilerin ilk okulları 1854 yılında Musevi Asri Mektebi adı ile İstanbul'da acıldı Daha sonra Selanik ve İstanbul'da bircok okul actılar
1897 yılında Osmanlı Devleti sınırları icinde azınlıkların sahip oldukları okulların sayıları şoyle idi:
Rumlar 4390 Bul arlar 693 Ermenler 851 Yahudiler 331 Sır lar 85 Ulahlar 63 Katolik Rumlar 60
Genel olarak 5982 ilkokul, 687 ruştiye ve 70 idadidir* Genellikle devletin denetiminden uzak kalan bu okullarda milliyetcilik duşuncesi hızla yayılırken, aynı zamanda Turk duşmanlığı fikirleri de işleniyordu Yabancı devletlerin destek ve kışkırtmalarıyla da bu okullar bolucu ve yıkıcı faaliyetlerde bulundular Rum, Ermeni ve Bulgar ayaklanmalarının liderleri genellikle bu okullarda yetişenlerdi
XIX yuzyılda kapitulasyonlardan yararlanan ingiltere, Fransa, Almanya, Avusturya, İtalya, ABD, ve Rusya Osmanlı Devleti'nin ceşitli bolgelerinde okullar actılar
Bu ulkelerin amacları, actıkları okullar aracılığıyla kendi dil, din ve kulturlerini yaymak, bu yolla Osmanlı Devleti uzerindeki siyasi etkinliklerini artırmaktı Coğunlukla misyonerler tarafından kurulan bu okullar, kendi dini propogandalarını yaptıkları gibi, zaman zaman azınlıkların isteklerini de tahrik ve teşvik etmişlerdir
Fransızlar tarafından 1583 yılında kurulan Saint Benoit Okulunun eğitim kadrosunu Cizvit rahipleri oluşturuyordu Daha sonra bu okulların sayıları arttı Gunumuzde bile bir kısmı mevcuttur
Amerikan okullarının sayısı XIX yuzyıl sonlarında 534'e ulaşmıştı Bu okulların en tanınmışları, Beyrut Amerikan Universitesi ve İstanbul'da acılan Robert Koleji idi
İngilizler, 1857 yılında kız ortaokulunu, 1905 yılında da Nişantaşı İngiliz Lisesi'ni actılar İngiliz okulları ozellikle Mezopotamya ve Ege bolgesinde ağırlık kazandı
İtalyanlar ilk olarak 1861'de İstanbul'da bir okul actılar 1863 yılında Hatay'da İtalyan ozel Okulu acıldı
Ruslar ise ilk olarak 1889'da Bursa'da ve daha sonra İstanbul'da, Terkos Rus Okulu'nu actılar
Avusturya ise 1882 yılında bir kız lisesi, bir erkek lisesi ve ticaret okulu kurdu Bu okullar gunumuzde de eğitimlerini surdurmektedir Almanlar tarafından acılan okullar, İstanbul, Beyrut ve Kudus'te bulunuyordu
İranlılar da İstanbul ve Bağdat'ta okullar actılar Osmanlı sınırları icindeki yabancı okulların sayıları şoyle idi:
Amerikan Okulları 131 Fransız Okulları 127 İn iliz Okulları 60 Alman Okulları 22 İtal an Okulları 22 Avustu a Okulları 11 Rus Okulları 7 İran Okulları 4 Toplam: 384 Bir ulkede milli ~ birliğin sağlanmasında verilecek eğitimin onemi buyuktur Bu sebeple eğitimin milli olması gerekir 3 Mart 1924 yılında cıkarılan Tevhidi Tedrisatkanunu ile azınlık ve yabancı okullar bir duzene tabi olmuştur
Darulfunun:
Osmanlı Devleti'nde yuksek oğretim medreselerde yapılmaktaydı XIX yuzyılda reformlar sonucunda yeni yuksek okulların acılması gerekmişti 1870 yılında Darulfununacıldı Ancak uzun omurlu olamadı 1900 yılında yeniden acılan okul matematik, ilahiyat, hukuk, tabii ilimler ve edebiyat fakultelerinden oluşuyordu Her fakulte yılda 2530 oğrenci alıyor ve fazla başvuru olursa imtihan yapılıyordu Darulfunun'a girmek isteyen oğrencilerde, en az 18 yaşında, idadi mezunu ve herhangi bir suctan ceza almamış olmak şartları aranıyordu 1933 yılında tamamen kapatıldı Yerine modern universite olarak İstanbul Universitesi acıldı
Osmanlı Devleti'nin gelişmesinde ve guclenmesinde, eğitim kurumlarının ve burada yetişen devlet adamlarının, askerlerin, bilim adamlarının buyuk rolu olmuştu İlk zamanlar, eğitim kurumlarına girişte , bir sınıftan diğerine gecişte, develet hizmetine alınışlarda, beceri, yeterlilik, durustluk on planda tutulmuştu Eğitim kurumlarının sağlıklı bir şekilde işlediği donemlerde devlet buyumuş ve gelişmişti
Zamanla devletin genel durumunda gorulen durgunluk, zayıflama ve cokuş eğitim kurumlarına da yansımıştır Bir zamanlar bilim, kultur ve duşunce alanlarında onculuk yapan medreseler bu ozelliklerini kaybettiler Devlet eski kurumları kapatmadan onların yanında yeni okullar acmaya başladı Eğitimde ikilik, giderek Osmanlı toplumunda dunya goruşleri, değer yargıları farklı iki grubun doğmasına neden oldu Ayrıca ulkedeki mevcut azınlık ve yabancı devletlerin okulları da yıkıcı ve bolucu faaliyetlere zemin hazırladı
Ulkede milli birliğin sağlanmasında onemli bir işlevi olan eğitim, Ulu Onder Ataturk'un başlattığı inkılaplar cercevesinde yeniden duzenlendi Devletin kontrolune girdi
Alıntı