Osmanlı Kultur ve medeniyeti ders notu
Osmanlıda Medeniyet
Osmanlı Devletinin Medeniyeti
PADİŞAH
A)PADİŞAHLARIN BAŞA GECMESİ(VERASET SİSTEMİ):
Osmanlı Devletinde kimin padişah olacağı konusunda kesin bir kural yoktu Osmanlı ailesinin butun
erkekleri taht uzerinde hak sahibi idiler Onun icin padişah olunce oğullarının hangisinin tahta
gececeği konusunda devlet yonetimindeki etkili grupların(umera oynuyorduEski Turk Devlet geleneğinden kaynaklanan bu sistem(Kut anlayışı)taht kavgalarına neden
oluyordu
Veraset Sistemindeki Değişmeler:
* Fatih Sultan Mehmet bu sakıncayı ortadan kaldırmak icin tahta gecme yontemini belirleyen bir
kanunname duzenledi
Bu kanunla Fatih'in amacı:
1 Taht kavgasına son vererek 2 En GUCLU olanın padişah olmasını sağlamaktı
* IAHMET zamanında yapılan değişiklikle EN YAŞLI ve AKILLI olanın (EKBER VE ERŞED) padişah olması
esası benimsendi
ACIKLAMA: Ekberiyet sistemi Şehzadeler arasındaki rekabet duygusunu ortadan kaldırması bakımından
OLUMSUZ B)PADİŞAHLARIN YETİŞMESİ:
16 yuzyılın sonlarına kadar şehzadeler 1415 yaşlarına gelince SANCAKBEYİ olarak gonderilirlerdi Burada bir LALA'nın yanında devlet yonetiminde tecrube
kazanmaları sağlanırdı
NOT: Lala'yı Buyuk Selcuklular'daki ATABEYLERE benzetebiliriz
III Mehmet'ten sonra şehzadelerin SANCAĞA CIKMA usulu kaldırıldı (Şehzadeler sarayda KAFES
HAYATI yaşadılar)
C)PADİŞAHLARIN UNVANLARI:
Osmanlı Devletinin kuruluş yıllarında başta bulunan hukumdarlara BEY denilmiştirYine
hırıstiyanlara karşı savaştıklarından GAZİ de denilmiştir(Orneğin:Osman bey Bey genellikle Padişah'dır
NOT: Yavuz Sultan Selimin 1517 Mısır seferi sonucu HALİFELİK Osmanlı padişahlarına gecmiştir
Boylelikle Osmanlı hukumdarları padişah olarak Devletin Başı başı olma ozelliği taşımışlardır
SARAY
Padişahın hem ozel hayatının gectiği olmak uzere iki bolumden oluşuyorduBu iki bolum BAB'USSAADE(Orta kapı) denilen kapıyla birbirine
bağlanmıştı
1) ENDERUN imagesosmanlidevletininmedeniyeti5b0f160b4eebapngadişahın ozel hayatının gectiği sarayın ic bolumudur Burada padişahın hizmetine
bakan guvenilir kimselerin bulunduğu hizmet ve eğitim odaları ve harem bulunuyorduEnderundaki
odalar şunlardır:
a)HASODAimagesosmanlidevletininmedeniyeti5b0f160b4eebapngadişahın gunluk himetine bakarlardı
b)HAZİNE ODASIimagesosmanlidevletininmedeniyeti5b0f160b4eebapngadişahın ozel hazinesine bakarlardı
c)KİLER ODASI:Yemek ve sofra hizmetlerini yaparlardı
d)SEFERLİ ODASI:Berber Devşirme usuluyle toplanan oğlanlar secilenler Topkapı sarayına alınarak bilgiler Amac saraya alınan bu icoğlanlarını gercek bir dindar kişi olarak yetiştirmekti Hasoda hemde eğitim ve oğretimlerini surdururlerdi Daha sonra CIKMA denilen bir atama usuluyle Birun da
gorevlendirilir edilirlerdi
HAREM: Sarayda kadınların yaşadığı bolume denirdiSaraya alınan kızlar tıpkı ic oğlanları gibi sıkı
bir eğitim gorurlerdi Eğer padişah tarafından sarayda tutulmazlarsa Cıkma ile saray dışında
gorevlendirilen Kapıkullarıyla evlendirilirlerdi
2) BİRUN: Sarayın dış bolumune denirdi BirUnda geniş bir yonetici kadro yer alırdı BirUndaki
gorevliler ve teşkilatları şunlardı:
a)Yeniceriler
b)Altı Boluk halkı (sipahiler c)Topcular ve Cebeciler
d)Mehterler
e)Muteferrikalar Enderundan cıkma icoğlanlar cocukları)
Birunda başka gorevlilerde vardı Başlıcaları:
Padişah Hocası:Şehzadelerin eğitimiyle meşgul olur
Hekimbaşı:Cerrahbaşı da denilen doktor
Cavuşlar ve Cavuşbaşı:Haberleşme ve elcilik gorevini yapar
Ayrıca Muneccimbaşı Ustun başarı gosterenler NOT: Osmanlılar'da ilk saray Bursa da yapılmıştı Başkent Edirne olunca burada daha buyuk bir saray
yapılmış gelmemesi uzerine aynı yerde başka bir saray yaptırılmıştı Eski Saray denilen bu sarayın da
yeterli olmaması uzerine Topkapı Sarayı(yeni saray) yapılmıştır Padişahlar 19 yuzyıla
kadar burada oturmuşlar yapılmıştır
DİVANI HUMAYUN
Bugunku Bakanlar Kurulu gibi calışan Divanı Humayun onceleri DİVANHANE'de toplanırken zamanında yapılan KUBBEALTI denilen yerde toplanmaya başlamıştır
Divan teşkilatı ilk defa ORHAN BEY zamanında kurulmuştur Fatih Sultan Mehmet padişahların an
toplantılarına katılma geleneğine son vererek etmiştir
DİVANIN YAPISI:
Osmanlılarda padişahın yetkilerini kullanmak yada emirlerini uygulamak icin gorevlendirilmiş uc temel
sınıf bulunuyordu Bu sınıfların en ust yetkilileri anda temsil edilirdi Bu sınıflar şunlardı:
1Seyfiye (Ehli Kılıc Ehli Orf)
2İlmiye (Ehli Şer)
3Kalemiye (Ehli Kalem)
1) SEYFİYE (Ehli Orf):
Osmanlı Devletinde yonetim ve askerlik gorevini yerine getiren zumrelere denirdi Ehli orf seyf ve umera gibi isimler verilen bu sınıfın anı humayundaki temsilcileri veziri azam ve
vezirlerdi Divan dışında beylerbeyleri grubun icindedir
VEZİRİ AZAM(Sadrazam):Bugunku başbakan durumunda olan veziri azam yapar ve onun altın muhrunu taşırdı Divana başkanlık eder başına gecer KUBBE ALTI VEZİRLERİ: Bugunku devlet bakanları durumunda olan kubbe altı vezirlerinin sayıları 57
arasındaydı
2) İLMİYE (Ehli Şer)
Medreselerde iyi eğitim gormuş da denilen bu grubun uc onemli gorevi vardı:
a)Tedris Gorevi:EğitimOğretim gorevidirBu gorevi muderris b)Kaza Gorevi:Yargı gorevidir Bu gorev kadılar tarafından yurutulurdu Kadılar İslam hukukuna
gore davalara bakar ve karar verirlerdi
c)İfta Gorevi: Fetva gorevidirYapılanların şeriata uygun olup olmadığı konusunda fikir beyan
etme gorevidir
Fetva verme yetkisine sahip olanlara MUFTİ denilirdi Muftilerin en ust rutbelisi Şeyhulislam
ve kazaskerlerdi
ŞEYHULİSLAM: Divana katılan fakat oy kullanmayan şeyhuislamın protokoldeki sırası veziri azamla
aynıydıHem ilmi kişiliği gosterilirdi Bayramlaşma sırasında padişah sadece şeyhulislamın karşısında ayağa kalkardı
Onemli devlet işleri hatta padişahların gorevden alınması icin şeyhulislamın fetvası
gerekiyorduŞeyhulislam idam cezasına carptırılamaz kadar gorevden alınması bile soz konusu değildi Tanzimattan sonra şeyhulislamların yonetimdeki
onemi azalmaya başladı
KAZASKERLER (KADIASKERLER): Divanı Humayun uyesi olan kadıaskerler şer'i hukumler veren en yuksek
gorevlilerdi Fatihten itibaren Anadolu ve Rumeli kadıaskerleri olmak uzere sayıları ikiye
cıkarıldı Rumelideki kadılar Rumeli KADILAR: Başlıca gorevleri şunlardı:
a)Merkezden gelen emirleri halka iletmek b)Her turlu davaya(miras c)Nikah sozleşmesi d)Avarız denilen olağanustu durumlardaki vergileri toplar PADİŞAH HOCALARI: Osmanlı şehzadelerine ulemadan bir kimse hoca olarak tayin edilirdi Şehzadeler
hukumdar olduklarında onları PADİŞAH HOCASI olarak tayin ederlerdi
SEYYİD VE ŞERİFLER: HzPeygamberin torunları HzHasanın soyundan gelenlere Şerif soyundan gelenlere ise Seyyid denirdi Seyyid ve şerifler Osmanlı toplumunda buyuk saygı
gorurlerdi Devlet de bunların işleriyle meşgul olmak icin NAKİB'UL EŞRAFLIK denilen bir
kurum kurmuştu
Yukarıdaki gorevlilerden başka ilmiye zumresi icinde muderrisleri şeyhlerini 3) KALEMİYE(Ehli Kalem):
Gunumuzde burokrasi diye adlandırılan bu sınıfın en ust rutbelileri NİŞANCI VE DEFTERDARLAR'dır
NİŞANCI(TEVKİİ TUĞRAİ): Divandan cıkarılan belgelerin ustune padişahın nişan
olan TUĞRA 'yı cektiği icin TUĞRACI'da denirdi Nişancı kendisine bağlı REİSUL KUTTAB
başkanlığında ceşitli kalemler vasıtasıyla merkez burokrasisinin her turlu işlemlerini yapardı
Reisulkuttab'a bağlı kalemler şunlardı:
a)Beylikci Kalemi b)Tahvil Kalemi c)Ruus Kalemi d)Amedi Kalemi
Nişancının gorevleri: Nişancı tuğra cekmenin yanısıra yukarıdaki kalemler vasıtasıyla şu
gorevleri yapardı:
A) Divanda yapılan goruşmelerin kayıtlarını tutarak MUHİMME DEFTERİNE(Divan Defteri)
kaydetmek
B) Ferman C) Sadrazam ve padişah arasındaki ve dış ulkelerle olan yazışmaları hazırlamak
D) Tapu Tahrir Defterlerini tutmak
DEFTERDAR:
Osmanlı Devletinde butun mali işlerden ve hazineden sorumlu en ust gorevlilerdi Osmanlılarda İc
ve Dış Hazine olmak uzere iki tur hazine vardı İc hazinede padişahın ozel serveti ve değerli
eşyaları saklanırdı Dış hazine ise devletin maliye teşkilatını oluştururdu İlk donemde
defterdar sayısı bir iken yukselmiştirBunlar; Rumeli defterdarı ve Anadolu Defterdarı idi Rumeli Defterdarı
Başdefterdar idi
Defterdara bağlı kalemler şunlardı:
a)Ruznamce kalemi b)Maliye emirleri kalemi c)Tarihci kalemi d)Gelir ve gider kalemi
Defterdara bağlı ust duzey gorevliler şunlardı:
a)Başbakı kulu b)Veznedarbaşı c)Sergi nazırı d)Sergi halifesi
MERKEZ TEŞKİLATINDA MEYDANA GELEN DEĞİŞMELER:
1) 18 yuzyılda değişmeler:
a) Tahta Osmanlı ailesinin en yaşlı uyesinin gecmesi bırakılması sonucun doğurmuştur Sadrazamların guclenmesi ile Divan BABI ALİ'de(Sadrazam
kapısı Yuksek Kapı)toplanmaya başlamıştır
b) 18 yuzyılda devletlerarası ilişkiler on plana cıkınca diplomasi onem kazanmaya başlamış boylece kalemiye sınıfının ozellikle de REİSUL KUTTAB'ın etkinliğ artmıştır Reisulkuttab dış
ilişkileri duzenleyen bir nitelik kazanmıştır
2) IIMahmut Doneminde değişmeler:
a) 1826'dan itibaren BABI ALİ sadrazamın ozel ikametgahı olmaktan cıkmış binası haline gelmiştir
b) IIMahmut zamanında Divan Batı ulkelerinde olduğu gibi yeniden duzenlenmiştir Divanı
HumayUn yerine nezaretlerden (nazırlıklar bakanlıklar) oluşan yeni bir hukumet modeli
oluşturulmuştur Bu hukumet modeline Meclisi Vukela Meclisi Has denir Boylelikle Sadrazamın yetkileri nazırlar arasında dağıtılmıştır Bu
nazırlıklar şunlardır
ESKİ YENİ
Divanı Humayun Heyeti Vukela(bakanlar kurulu
Sadrazam Başvekil(Başbakan)
Sedaret Kethudası Dahiliye Nazırı(İcişleri)
Reisulkuttab Hariciye Nazırı(Dışişleri)
Defterdar Maliye Nazırı
Kazasker Adalet Bakanlığı (Nezareti Deavi Davalar bakanlığı)
Ayrıca Evkaf ve Ticaret Nazırlığı kuruldu
c) IIMahmut zamanında yeni meclis ve komisyonlar kurulduBunlar;
1Darı Şurai Askeri (Askeri işleri duzenlemek)
2Darı Şurai Babı Ali(İdari ve burokratik işler
3Meclisi Valai Ahkamı Adliye(Adalet işleri)
Bunların dışında IIMahmut zamanında şu ıslahatlar gercekleştirildi:
a)1826 da Yeniceri ocağı kaldırıldı ordu kuruldu
b)Tımar ve zeamet kaldırıldı Başta valiler olmak uzere devlet memurları maaşa bağlandı
c)Musadere usulu kaldırıldı(Gorevden alınan yuksek dereceli memurun malına devletin
elkoyma usulu)
d)İlkoğretim mecburi kılındı
e)İlk resmi gazete ( TAKVİMİ VEKAYİ) cıktı
f)İlk defa nufus sayımı yapıldı
g)Kıyafet değişikliği yapıldı(Memurlara fes h) Harp okulu
ı) Mahalle ve koylere MUHTARLIK teşkilatı kuruldu
3)Tanzimat Doneminde Meydana Gelen Değişiklikler:
3 Kasım 1839 da ilan edilen Tanzimat fermanıyla devlet teşkilatında yeni duzenlemelere
gidilmiştir 1876'ya kadar suren donemde yeni meclis ve komisyonlar kurulmuştur
Bunlar; a)Meclisi Ali Tanzimat Osmanlı'da kultur ve medeniyet nasıldı? b)Şurai Devlet c)Divanı Ahkamı Adliye'dir
Ayrıca Tanzimat Doneminin bir başka yeniliği de SERASKERLİK makamının kurulmasıydı Kara
kuvvetleri komutanlığı olan bu makam Osmanlı'da kultur ve medeniyet nasıldı? Sadrazam ve şeyhulislama eşit tutuldu
4)Meşrutiyet Doneminde Meydana Gelen Değişiklikler:
1876'da Kanuni Esasi'nin ilan edilmesiyle MeşrUtiyet donemi başlamıştır Yapılan secimlerle iki
meclis oluşturulmuştur:
a) Meclisi Mebusan:Hırıstiyan Osmanlı'da kultur ve medeniyet nasıldı?Yahudi ve musluman halkın sectiği milletvekillerinden oluşuyordu
b) Ayan Meclisi: Padişah tarafından tayin edilen 26 kişiden oluşuyordu
Osmanlıda Medeniyet
Osmanlı Devletinin Medeniyeti
PADİŞAH
A)PADİŞAHLARIN BAŞA GECMESİ(VERASET SİSTEMİ):
Osmanlı Devletinde kimin padişah olacağı konusunda kesin bir kural yoktu Osmanlı ailesinin butun
erkekleri taht uzerinde hak sahibi idiler Onun icin padişah olunce oğullarının hangisinin tahta
gececeği konusunda devlet yonetimindeki etkili grupların(umera oynuyorduEski Turk Devlet geleneğinden kaynaklanan bu sistem(Kut anlayışı)taht kavgalarına neden
oluyordu
Veraset Sistemindeki Değişmeler:
* Fatih Sultan Mehmet bu sakıncayı ortadan kaldırmak icin tahta gecme yontemini belirleyen bir
kanunname duzenledi
Bu kanunla Fatih'in amacı:
1 Taht kavgasına son vererek 2 En GUCLU olanın padişah olmasını sağlamaktı
* IAHMET zamanında yapılan değişiklikle EN YAŞLI ve AKILLI olanın (EKBER VE ERŞED) padişah olması
esası benimsendi
ACIKLAMA: Ekberiyet sistemi Şehzadeler arasındaki rekabet duygusunu ortadan kaldırması bakımından
OLUMSUZ B)PADİŞAHLARIN YETİŞMESİ:
16 yuzyılın sonlarına kadar şehzadeler 1415 yaşlarına gelince SANCAKBEYİ olarak gonderilirlerdi Burada bir LALA'nın yanında devlet yonetiminde tecrube
kazanmaları sağlanırdı
NOT: Lala'yı Buyuk Selcuklular'daki ATABEYLERE benzetebiliriz
III Mehmet'ten sonra şehzadelerin SANCAĞA CIKMA usulu kaldırıldı (Şehzadeler sarayda KAFES
HAYATI yaşadılar)
C)PADİŞAHLARIN UNVANLARI:
Osmanlı Devletinin kuruluş yıllarında başta bulunan hukumdarlara BEY denilmiştirYine
hırıstiyanlara karşı savaştıklarından GAZİ de denilmiştir(Orneğin:Osman bey Bey genellikle Padişah'dır
NOT: Yavuz Sultan Selimin 1517 Mısır seferi sonucu HALİFELİK Osmanlı padişahlarına gecmiştir
Boylelikle Osmanlı hukumdarları padişah olarak Devletin Başı başı olma ozelliği taşımışlardır
SARAY
Padişahın hem ozel hayatının gectiği olmak uzere iki bolumden oluşuyorduBu iki bolum BAB'USSAADE(Orta kapı) denilen kapıyla birbirine
bağlanmıştı
1) ENDERUN imagesosmanlidevletininmedeniyeti5b0f160b4eebapngadişahın ozel hayatının gectiği sarayın ic bolumudur Burada padişahın hizmetine
bakan guvenilir kimselerin bulunduğu hizmet ve eğitim odaları ve harem bulunuyorduEnderundaki
odalar şunlardır:
a)HASODAimagesosmanlidevletininmedeniyeti5b0f160b4eebapngadişahın gunluk himetine bakarlardı
b)HAZİNE ODASIimagesosmanlidevletininmedeniyeti5b0f160b4eebapngadişahın ozel hazinesine bakarlardı
c)KİLER ODASI:Yemek ve sofra hizmetlerini yaparlardı
d)SEFERLİ ODASI:Berber Devşirme usuluyle toplanan oğlanlar secilenler Topkapı sarayına alınarak bilgiler Amac saraya alınan bu icoğlanlarını gercek bir dindar kişi olarak yetiştirmekti Hasoda hemde eğitim ve oğretimlerini surdururlerdi Daha sonra CIKMA denilen bir atama usuluyle Birun da
gorevlendirilir edilirlerdi
HAREM: Sarayda kadınların yaşadığı bolume denirdiSaraya alınan kızlar tıpkı ic oğlanları gibi sıkı
bir eğitim gorurlerdi Eğer padişah tarafından sarayda tutulmazlarsa Cıkma ile saray dışında
gorevlendirilen Kapıkullarıyla evlendirilirlerdi
2) BİRUN: Sarayın dış bolumune denirdi BirUnda geniş bir yonetici kadro yer alırdı BirUndaki
gorevliler ve teşkilatları şunlardı:
a)Yeniceriler
b)Altı Boluk halkı (sipahiler c)Topcular ve Cebeciler
d)Mehterler
e)Muteferrikalar Enderundan cıkma icoğlanlar cocukları)
Birunda başka gorevlilerde vardı Başlıcaları:
Padişah Hocası:Şehzadelerin eğitimiyle meşgul olur
Hekimbaşı:Cerrahbaşı da denilen doktor
Cavuşlar ve Cavuşbaşı:Haberleşme ve elcilik gorevini yapar
Ayrıca Muneccimbaşı Ustun başarı gosterenler NOT: Osmanlılar'da ilk saray Bursa da yapılmıştı Başkent Edirne olunca burada daha buyuk bir saray
yapılmış gelmemesi uzerine aynı yerde başka bir saray yaptırılmıştı Eski Saray denilen bu sarayın da
yeterli olmaması uzerine Topkapı Sarayı(yeni saray) yapılmıştır Padişahlar 19 yuzyıla
kadar burada oturmuşlar yapılmıştır
DİVANI HUMAYUN
Bugunku Bakanlar Kurulu gibi calışan Divanı Humayun onceleri DİVANHANE'de toplanırken zamanında yapılan KUBBEALTI denilen yerde toplanmaya başlamıştır
Divan teşkilatı ilk defa ORHAN BEY zamanında kurulmuştur Fatih Sultan Mehmet padişahların an
toplantılarına katılma geleneğine son vererek etmiştir
DİVANIN YAPISI:
Osmanlılarda padişahın yetkilerini kullanmak yada emirlerini uygulamak icin gorevlendirilmiş uc temel
sınıf bulunuyordu Bu sınıfların en ust yetkilileri anda temsil edilirdi Bu sınıflar şunlardı:
1Seyfiye (Ehli Kılıc Ehli Orf)
2İlmiye (Ehli Şer)
3Kalemiye (Ehli Kalem)
1) SEYFİYE (Ehli Orf):
Osmanlı Devletinde yonetim ve askerlik gorevini yerine getiren zumrelere denirdi Ehli orf seyf ve umera gibi isimler verilen bu sınıfın anı humayundaki temsilcileri veziri azam ve
vezirlerdi Divan dışında beylerbeyleri grubun icindedir
VEZİRİ AZAM(Sadrazam):Bugunku başbakan durumunda olan veziri azam yapar ve onun altın muhrunu taşırdı Divana başkanlık eder başına gecer KUBBE ALTI VEZİRLERİ: Bugunku devlet bakanları durumunda olan kubbe altı vezirlerinin sayıları 57
arasındaydı
2) İLMİYE (Ehli Şer)
Medreselerde iyi eğitim gormuş da denilen bu grubun uc onemli gorevi vardı:
a)Tedris Gorevi:EğitimOğretim gorevidirBu gorevi muderris b)Kaza Gorevi:Yargı gorevidir Bu gorev kadılar tarafından yurutulurdu Kadılar İslam hukukuna
gore davalara bakar ve karar verirlerdi
c)İfta Gorevi: Fetva gorevidirYapılanların şeriata uygun olup olmadığı konusunda fikir beyan
etme gorevidir
Fetva verme yetkisine sahip olanlara MUFTİ denilirdi Muftilerin en ust rutbelisi Şeyhulislam
ve kazaskerlerdi
ŞEYHULİSLAM: Divana katılan fakat oy kullanmayan şeyhuislamın protokoldeki sırası veziri azamla
aynıydıHem ilmi kişiliği gosterilirdi Bayramlaşma sırasında padişah sadece şeyhulislamın karşısında ayağa kalkardı
Onemli devlet işleri hatta padişahların gorevden alınması icin şeyhulislamın fetvası
gerekiyorduŞeyhulislam idam cezasına carptırılamaz kadar gorevden alınması bile soz konusu değildi Tanzimattan sonra şeyhulislamların yonetimdeki
onemi azalmaya başladı
KAZASKERLER (KADIASKERLER): Divanı Humayun uyesi olan kadıaskerler şer'i hukumler veren en yuksek
gorevlilerdi Fatihten itibaren Anadolu ve Rumeli kadıaskerleri olmak uzere sayıları ikiye
cıkarıldı Rumelideki kadılar Rumeli KADILAR: Başlıca gorevleri şunlardı:
a)Merkezden gelen emirleri halka iletmek b)Her turlu davaya(miras c)Nikah sozleşmesi d)Avarız denilen olağanustu durumlardaki vergileri toplar PADİŞAH HOCALARI: Osmanlı şehzadelerine ulemadan bir kimse hoca olarak tayin edilirdi Şehzadeler
hukumdar olduklarında onları PADİŞAH HOCASI olarak tayin ederlerdi
SEYYİD VE ŞERİFLER: HzPeygamberin torunları HzHasanın soyundan gelenlere Şerif soyundan gelenlere ise Seyyid denirdi Seyyid ve şerifler Osmanlı toplumunda buyuk saygı
gorurlerdi Devlet de bunların işleriyle meşgul olmak icin NAKİB'UL EŞRAFLIK denilen bir
kurum kurmuştu
Yukarıdaki gorevlilerden başka ilmiye zumresi icinde muderrisleri şeyhlerini 3) KALEMİYE(Ehli Kalem):
Gunumuzde burokrasi diye adlandırılan bu sınıfın en ust rutbelileri NİŞANCI VE DEFTERDARLAR'dır
NİŞANCI(TEVKİİ TUĞRAİ): Divandan cıkarılan belgelerin ustune padişahın nişan
olan TUĞRA 'yı cektiği icin TUĞRACI'da denirdi Nişancı kendisine bağlı REİSUL KUTTAB
başkanlığında ceşitli kalemler vasıtasıyla merkez burokrasisinin her turlu işlemlerini yapardı
Reisulkuttab'a bağlı kalemler şunlardı:
a)Beylikci Kalemi b)Tahvil Kalemi c)Ruus Kalemi d)Amedi Kalemi
Nişancının gorevleri: Nişancı tuğra cekmenin yanısıra yukarıdaki kalemler vasıtasıyla şu
gorevleri yapardı:
A) Divanda yapılan goruşmelerin kayıtlarını tutarak MUHİMME DEFTERİNE(Divan Defteri)
kaydetmek
B) Ferman C) Sadrazam ve padişah arasındaki ve dış ulkelerle olan yazışmaları hazırlamak
D) Tapu Tahrir Defterlerini tutmak
DEFTERDAR:
Osmanlı Devletinde butun mali işlerden ve hazineden sorumlu en ust gorevlilerdi Osmanlılarda İc
ve Dış Hazine olmak uzere iki tur hazine vardı İc hazinede padişahın ozel serveti ve değerli
eşyaları saklanırdı Dış hazine ise devletin maliye teşkilatını oluştururdu İlk donemde
defterdar sayısı bir iken yukselmiştirBunlar; Rumeli defterdarı ve Anadolu Defterdarı idi Rumeli Defterdarı
Başdefterdar idi
Defterdara bağlı kalemler şunlardı:
a)Ruznamce kalemi b)Maliye emirleri kalemi c)Tarihci kalemi d)Gelir ve gider kalemi
Defterdara bağlı ust duzey gorevliler şunlardı:
a)Başbakı kulu b)Veznedarbaşı c)Sergi nazırı d)Sergi halifesi
MERKEZ TEŞKİLATINDA MEYDANA GELEN DEĞİŞMELER:
1) 18 yuzyılda değişmeler:
a) Tahta Osmanlı ailesinin en yaşlı uyesinin gecmesi bırakılması sonucun doğurmuştur Sadrazamların guclenmesi ile Divan BABI ALİ'de(Sadrazam
kapısı Yuksek Kapı)toplanmaya başlamıştır
b) 18 yuzyılda devletlerarası ilişkiler on plana cıkınca diplomasi onem kazanmaya başlamış boylece kalemiye sınıfının ozellikle de REİSUL KUTTAB'ın etkinliğ artmıştır Reisulkuttab dış
ilişkileri duzenleyen bir nitelik kazanmıştır
2) IIMahmut Doneminde değişmeler:
a) 1826'dan itibaren BABI ALİ sadrazamın ozel ikametgahı olmaktan cıkmış binası haline gelmiştir
b) IIMahmut zamanında Divan Batı ulkelerinde olduğu gibi yeniden duzenlenmiştir Divanı
HumayUn yerine nezaretlerden (nazırlıklar bakanlıklar) oluşan yeni bir hukumet modeli
oluşturulmuştur Bu hukumet modeline Meclisi Vukela Meclisi Has denir Boylelikle Sadrazamın yetkileri nazırlar arasında dağıtılmıştır Bu
nazırlıklar şunlardır
ESKİ YENİ
Divanı Humayun Heyeti Vukela(bakanlar kurulu
Sadrazam Başvekil(Başbakan)
Sedaret Kethudası Dahiliye Nazırı(İcişleri)
Reisulkuttab Hariciye Nazırı(Dışişleri)
Defterdar Maliye Nazırı
Kazasker Adalet Bakanlığı (Nezareti Deavi Davalar bakanlığı)
Ayrıca Evkaf ve Ticaret Nazırlığı kuruldu
c) IIMahmut zamanında yeni meclis ve komisyonlar kurulduBunlar;
1Darı Şurai Askeri (Askeri işleri duzenlemek)
2Darı Şurai Babı Ali(İdari ve burokratik işler
3Meclisi Valai Ahkamı Adliye(Adalet işleri)
Bunların dışında IIMahmut zamanında şu ıslahatlar gercekleştirildi:
a)1826 da Yeniceri ocağı kaldırıldı ordu kuruldu
b)Tımar ve zeamet kaldırıldı Başta valiler olmak uzere devlet memurları maaşa bağlandı
c)Musadere usulu kaldırıldı(Gorevden alınan yuksek dereceli memurun malına devletin
elkoyma usulu)
d)İlkoğretim mecburi kılındı
e)İlk resmi gazete ( TAKVİMİ VEKAYİ) cıktı
f)İlk defa nufus sayımı yapıldı
g)Kıyafet değişikliği yapıldı(Memurlara fes h) Harp okulu
ı) Mahalle ve koylere MUHTARLIK teşkilatı kuruldu
3)Tanzimat Doneminde Meydana Gelen Değişiklikler:
3 Kasım 1839 da ilan edilen Tanzimat fermanıyla devlet teşkilatında yeni duzenlemelere
gidilmiştir 1876'ya kadar suren donemde yeni meclis ve komisyonlar kurulmuştur
Bunlar; a)Meclisi Ali Tanzimat Osmanlı'da kultur ve medeniyet nasıldı? b)Şurai Devlet c)Divanı Ahkamı Adliye'dir
Ayrıca Tanzimat Doneminin bir başka yeniliği de SERASKERLİK makamının kurulmasıydı Kara
kuvvetleri komutanlığı olan bu makam Osmanlı'da kultur ve medeniyet nasıldı? Sadrazam ve şeyhulislama eşit tutuldu
4)Meşrutiyet Doneminde Meydana Gelen Değişiklikler:
1876'da Kanuni Esasi'nin ilan edilmesiyle MeşrUtiyet donemi başlamıştır Yapılan secimlerle iki
meclis oluşturulmuştur:
a) Meclisi Mebusan:Hırıstiyan Osmanlı'da kultur ve medeniyet nasıldı?Yahudi ve musluman halkın sectiği milletvekillerinden oluşuyordu
b) Ayan Meclisi: Padişah tarafından tayin edilen 26 kişiden oluşuyordu