Osmanlı Devletinin Yukselme Donemi Toprak Sistemi
Osmanlı Devletinin Yukselme Devri Toprak Sistemi
Ulke toprakları yonetim bakımından uce ayrıldı
1 Merkeze bağlı eyaletler,
2 Merkeze bağlı hukumet ve beylikler,
3 Ozel yonetimi olan beylikler
Eyaletler sancaklara, sancaklar kazalara ve kazalarda koylere ayrılmıştı
1 Merkeze bağlı eyaletler;
Rumeli beylerbeyi ve Anadolu beylerbeyliği olarak ikiye ayrılmıştır Rumeli beylerbeyi makamca yuksekti Beylerbeyleri başarılı olduktan sonra vezir olurlardı Beylerbeyinin eyalet merkezine paşasancağı denilirdi Memleket idaresindeki başlıca gorevliler şunlardı;
Kadı: Kazaları yonetir ve adalet işlerine bakardı
Subaşı: Sancak ve kazalarda guvenliği sağlayan, askeri yetkileri olan gorevliler idi
Eyaletler toprakları dirliklere ayrılarak maaş karşılığı askerlere ve devlete hizmet edenlere verilirdi Başlıca eyaletler Rumeli, Bosna, Anadolu, Trabzon, Şam, Budin, Temeşvar, Halep, Diyarbakır
İstanbulun yonetimi: Başkent olduğundan, yonetimi ayrıydı Guvenliği Yeniceri ağası ile Subaşı sağlardı Belediye işlerine şehir emini bakardı Adalet işlerine de taht kadısı yuruturdu
2 Merkeze bağlı hukumet ve beylikler;
İc işlerinde serbest, dış işlerinde Osmanlı devletine bağlı yerlerdir Başlıcaları Kırım Hanlığı, Eflak beyliği, Boğdan beyliği, Erdel beyliği, Hicaz emirliği Hicaz emirliği dışındakiler, savaşta orduya kuvvet gonderirler, yıllık vergi verirlerdi
3 Ozel yonetimi olan beylikler;
Merkeze uzak eyaletlerdir Bağdat, Mısır, Trablusgarp, Tunus, Cezayir, Yemen ve Basra topraklar dirliklere bolunmezdi Bu eyaletlerin valilerine ve komutanlarına Saliyane (yıllık) denilen maaş verilirdi Bundan dolayı bu eyaletlere saliyaneli eyaletler adı da verilmiştir Bu eyaletlerin geliri ilitzama verilirdi İltizam usulunde eyaletlerden alınacak vergi, onceden hazineye, multezim denilen kişilerce peşin verilirdi Multezimler verdikleri vergiyi eyaletlerden toplardı
Trablusgurp, Tunus ve Cezayir'den oluşan uc eyalete Garp ocakları denirdi
Toprak Yonetimi;
Koylerde yaşayanların nufusu, ekonomik faaliyetleri, yazılarak gelirleri belirlenirdi I Murat zamanında toprakların dağıtımına başlanmıştır Kanuni zamanında bu usul daha duzenli hale getirilmiştir II Selim doneminde ise toprağın dağıtımı kanunla yapılmaya başlamıştır Bu işleri Nişancı yapmıştır
Toprakların yonetimi devlet elindeydi Uc yıl ekilmeyen toprakları, devlet başkasına verirdi
Toprak hukuki yonden oşur, harac, miri olmak uzere uce ayrılmıştır
Oşur arazi: Muslumanlara ait topraklardır Urunun onda biri oranında vergi alınırdı
Harac arazi: Hristiyan halkın elindeki topraklardır Toprak sahipleri harac denilen vergi verirlerdi
Miri arazi: Devlete ait olan arazilerdir
Miri arazi ceşitleri;
Vakıf arazi: Gelirleri medrese, hastahane, imaret, kervansaray ve dini yerlere verilen topraklardır Vakıf arazi satılamazdı
Yurtluk Arazi: Gelirleri sınır boylarındaki beylere bırakılan topraktır
Ocaklık Arazi: Geliri kale muhafızlarına ve tersane giderlerine ayrılan topraktır
Yurtluk ve Ocaklık araziler satılamaz, bağışlanmaz, vakıf yapılamazdı
Mukataa: Geliri hazineye gelen topraklardır Bu topraklar iltizama verilir Multezimler hazine adına geliri toplardı
Dirlik: Gorev karşılığı olarak başarılı kişilere verilen topraktır Dirlikler devlet malı olup gelirlerine gore Has, Zeamet, Tımar olmak uzere uce ayrılır
Has: Yıllık geliri yuz bin akceden cok olan dirliktir Padişahlara an uyelerine, yuksek dereceli memurlara verilirdi Goreve karşılık, Has alanlar devlete sipahi ya da Cebeli denilen (atlı asker) yetiştirirdi
Zeamet: Yıllık geliri yirmi bin ile yuz bin akce arasındadır Orta dereceli memurlara ve komutanlara gorev karşılığı verilirdi Zeamet alanlar o bolgede oturmak ve asker yetiştirmekle yukumluydu
Tımar: Yıllık geliri uc bin ile yirmi bin akce arasında olan dirliktir Gorev karşılığı verilen Tımar, veraset yoluyla kimseye bırakılamaz Tımar alanlar uc bin akceyi kendi gecimlerine ayırırlardı Buna kılıctımarı denilir Diğer gelirlerle, Cebeli ve Eşkinci denilen askerler yetiştirirlerdi
alıntı
Osmanlı Devletinin Yukselme Devri Toprak Sistemi
Ulke toprakları yonetim bakımından uce ayrıldı
1 Merkeze bağlı eyaletler,
2 Merkeze bağlı hukumet ve beylikler,
3 Ozel yonetimi olan beylikler
Eyaletler sancaklara, sancaklar kazalara ve kazalarda koylere ayrılmıştı
1 Merkeze bağlı eyaletler;
Rumeli beylerbeyi ve Anadolu beylerbeyliği olarak ikiye ayrılmıştır Rumeli beylerbeyi makamca yuksekti Beylerbeyleri başarılı olduktan sonra vezir olurlardı Beylerbeyinin eyalet merkezine paşasancağı denilirdi Memleket idaresindeki başlıca gorevliler şunlardı;
Kadı: Kazaları yonetir ve adalet işlerine bakardı
Subaşı: Sancak ve kazalarda guvenliği sağlayan, askeri yetkileri olan gorevliler idi
Eyaletler toprakları dirliklere ayrılarak maaş karşılığı askerlere ve devlete hizmet edenlere verilirdi Başlıca eyaletler Rumeli, Bosna, Anadolu, Trabzon, Şam, Budin, Temeşvar, Halep, Diyarbakır
İstanbulun yonetimi: Başkent olduğundan, yonetimi ayrıydı Guvenliği Yeniceri ağası ile Subaşı sağlardı Belediye işlerine şehir emini bakardı Adalet işlerine de taht kadısı yuruturdu
2 Merkeze bağlı hukumet ve beylikler;
İc işlerinde serbest, dış işlerinde Osmanlı devletine bağlı yerlerdir Başlıcaları Kırım Hanlığı, Eflak beyliği, Boğdan beyliği, Erdel beyliği, Hicaz emirliği Hicaz emirliği dışındakiler, savaşta orduya kuvvet gonderirler, yıllık vergi verirlerdi
3 Ozel yonetimi olan beylikler;
Merkeze uzak eyaletlerdir Bağdat, Mısır, Trablusgarp, Tunus, Cezayir, Yemen ve Basra topraklar dirliklere bolunmezdi Bu eyaletlerin valilerine ve komutanlarına Saliyane (yıllık) denilen maaş verilirdi Bundan dolayı bu eyaletlere saliyaneli eyaletler adı da verilmiştir Bu eyaletlerin geliri ilitzama verilirdi İltizam usulunde eyaletlerden alınacak vergi, onceden hazineye, multezim denilen kişilerce peşin verilirdi Multezimler verdikleri vergiyi eyaletlerden toplardı
Trablusgurp, Tunus ve Cezayir'den oluşan uc eyalete Garp ocakları denirdi
Toprak Yonetimi;
Koylerde yaşayanların nufusu, ekonomik faaliyetleri, yazılarak gelirleri belirlenirdi I Murat zamanında toprakların dağıtımına başlanmıştır Kanuni zamanında bu usul daha duzenli hale getirilmiştir II Selim doneminde ise toprağın dağıtımı kanunla yapılmaya başlamıştır Bu işleri Nişancı yapmıştır
Toprakların yonetimi devlet elindeydi Uc yıl ekilmeyen toprakları, devlet başkasına verirdi
Toprak hukuki yonden oşur, harac, miri olmak uzere uce ayrılmıştır
Oşur arazi: Muslumanlara ait topraklardır Urunun onda biri oranında vergi alınırdı
Harac arazi: Hristiyan halkın elindeki topraklardır Toprak sahipleri harac denilen vergi verirlerdi
Miri arazi: Devlete ait olan arazilerdir
Miri arazi ceşitleri;
Vakıf arazi: Gelirleri medrese, hastahane, imaret, kervansaray ve dini yerlere verilen topraklardır Vakıf arazi satılamazdı
Yurtluk Arazi: Gelirleri sınır boylarındaki beylere bırakılan topraktır
Ocaklık Arazi: Geliri kale muhafızlarına ve tersane giderlerine ayrılan topraktır
Yurtluk ve Ocaklık araziler satılamaz, bağışlanmaz, vakıf yapılamazdı
Mukataa: Geliri hazineye gelen topraklardır Bu topraklar iltizama verilir Multezimler hazine adına geliri toplardı
Dirlik: Gorev karşılığı olarak başarılı kişilere verilen topraktır Dirlikler devlet malı olup gelirlerine gore Has, Zeamet, Tımar olmak uzere uce ayrılır
Has: Yıllık geliri yuz bin akceden cok olan dirliktir Padişahlara an uyelerine, yuksek dereceli memurlara verilirdi Goreve karşılık, Has alanlar devlete sipahi ya da Cebeli denilen (atlı asker) yetiştirirdi
Zeamet: Yıllık geliri yirmi bin ile yuz bin akce arasındadır Orta dereceli memurlara ve komutanlara gorev karşılığı verilirdi Zeamet alanlar o bolgede oturmak ve asker yetiştirmekle yukumluydu
Tımar: Yıllık geliri uc bin ile yirmi bin akce arasında olan dirliktir Gorev karşılığı verilen Tımar, veraset yoluyla kimseye bırakılamaz Tımar alanlar uc bin akceyi kendi gecimlerine ayırırlardı Buna kılıctımarı denilir Diğer gelirlerle, Cebeli ve Eşkinci denilen askerler yetiştirirlerdi
alıntı