Tahminen hayatınızdaki en mesrur gününüzdür evladınızın birinci konuşmaya başladığı an. Ağzından çıkacak rastgele mealli bir kelimeyi duyabilmek için fırsat kollarsınız durmadan. Konuşabilmek; insan olmanın, bir birey olmanın ayrıcalığıdır zira. Evladınızın da lisan gelişimde sınırlı evreler var. 0–2, 2–4 ve 4–6 yaş aralığındaki evladınızın umumi hatlarıyla lisan ve konuşma gelişimini, oluşabilecek konuşma bozukluklarını sizler için araştırdık.
Otizm, çevre ve muhabere becerilerinin oluşmasını etkileyen bir gelişim bozukluğudur. Otizm ekseriyetle ömrün birinci 2 yılında ortaya çıkar. Otistik evlatlar umumide öğrenme zorluğu çekerler. Otistik evlatların büyük bir kısmında farklı seviyelerde zeka geriliği görülse de, zeka seviyeleri alışılagelmiş otistik evlatlar da vardır. Lakin umum zeka seviyeleri ne olursa olsun, Otistik evlatlar etraflarındaki yerküreyi algılamakta ortak bir zorluk çekerler.
Bir validenin veladet sonrası evladının (tüm özür öbekleri dahil olmak üzere) özürlü olma nispeti %2dir; Otistik olması orantısı ise %0.5′tir (eskiden bu orantı 4/10.000 olarak değerlendirilirdi). Bir otistik evlattan sonra, 2. evlatta otizmin ortaya çıkması riski %3 dür. Otizm erkek çocuklarda kız evlatlarından 4 kat daha çokça görünmektedir Her çocuktaki otistik belirtiler ve bunların seviyesi farklılık gösterebilir, bu nedenle otizmin seviyelerini kategorize etmek güçtür. Başkaca, Asperger Sendromu ve Rett Sendromu olarak bilinen otizm formları da bulunmaktadır.
Otizm hayat uzunluğu süren bir durumdur.Otizm her bireyi farklı seviyede etlkiler.Otizm ömür uzunluğu süren bir durumdur lakin otizmi olan bireyler birçok beceriyi gerçekleştirebilir ve birçok şeyi öğrenebilirler.Otizmi olan bireyler beşerler hislerini,isteklerini,anlatmakta zorlanırlar.Yeni inanlarla tanuşmakta ve arkadaşlar edinmekte zorlanırlar.Diğer kişilerin ne düşündüğünü anlamakta zorlanırlar.Otizmin sebebi bilinmemektedir.Çocuğunuzun otizmli doğmasının sebebi sizin berbat bir ebeveyn olmanız değildir!
Birtakım ailelerde birden çokça otizmli birey olabilir .Bu da otizmin genetik olabileceği sorusunu akııllara getirmektedir ve bu hususta araştırmalar devam etmektedir.Ama kesin olan şudur ki otizmin sebebi ruhsal bir durum değildir.Otizmi olan bireyler konuşamayabilir.Başka kişilerin ne söylediğini anlamakta zorlanabilir.Sadece en sevdikleri şeyler hakkında konuşabilir.
Sair kişilerin söylediklerini taklit edebilir.Diğer kişilerin hislerini anlamakta zorlanabilir.Diğer bireylerin oyunlarına katılmak istemeyebilir.Her gün tıpkı şeyleri yapmaktan,aynı oyunu oynamaktan zevk alabilir.Otizmli bireyler için koordinsayon gerektiren aktiviteler çetin olabilir.
Çatal kullanmak,makasla kesmek, bisiklete binmek ya da bıçakla kesmek sıkıntı gelebilir.Bir ortamda matematik,sanat ya da lisan üzere çok uygun olabilirler.Görsel olarak öğrenen bireyler oldukları için gözlem yoluyla gayrı bireylerin yaptıklarına bakarak yapılanı kolaylıkla öğrenebilirler.Bir aktivitede dikkatlerini toparlayıp yoğunlaştırabilirler.Otizmli bireylerde öğrenme güçlüğü olabilir.
Otizmli bireylerin %70-80'nin zihinsel engelli olduğu sahih değildir.Otizmli bireyler öğrenen ancak öğrendiklerini müsait halde uygulamakta külfet yaşayan bireylerdir.Otizmli bireyler okuma-yazma öğrenebilir.
Otizmin Belirtileri Nelerdir?
Otistiklerde, etkilenme aşamaları değişse de, aşağıdaki ortak belirtiler görülür;
Toplumsal bağlantılarda güçlük Konuşma güçlüğü
Sessiz muhaberede zorlanma
Oyun oynama ve hayal gücünü kullanmada zorlanma
Değişikliklere karşı reaksiyon ve direnç gösterme
OTİSTİK EVLATLARIN ÖZELLİKLERİ
• Göz kontağı kurmazlar. Gözlerinize baksalar bile kısa periyodiktir yahut sizden uzaklara bakıyormuş üzeredirler.
• Huzursuz görünürler.
• Sözel yahut sözel olmayan (yüz tabiri gibi) birtakım sözlere reaksiyon vermeyebilirler.(seslenildiğinde duymuyormuş üzere davranırlar.)
• Kimileri birtakım ses, koku, ışık yahut dokunuşa ölçüsüz hassastırlar.
• Kimileri ise sıcak, soğuk yahut rastgele bir acıya karşı hayli duyarsızdır.
• Etraftaki birtakım değişikliklere gerilimli bir reaksiyon gösterirler.Bazı evlatlar mesken yahut oda nizamlarının bozulmasına karşı ölçüsüz reaksiyon gösterirler. (örneğin, meskendeki eşyaların bölgeleri değiştirilmişse, eşyalar eski taraflarına konana kadar kendilerini alandan alana vurup ağlayabilirler.)
• Rutin olarak görmeye ve yapmaya alıştıkları şeyleri severler. Zihinlerinde yaşadıkları ortamın bir haritasını gezdirirler ve yapılan her küçük değişiklik evladın daha çokça gerilim yaşamasına neden olur.
• Birtakım evlatlar çok saldırgan olurlar. Kendilerine, diğerlerine ya da eşyalara zarar verebilirler.
• Tehlike ve kaygı duygusu hissetmezler. (örneğin, korkusuzca trafiğe çıkabilir, ateşle oynayabilirler.)
• Yemek yeme bozuklukları vardır. Kimileri yenmez şeyleri yemekten hoşlanabilir.
• Kullandıkları sözler çok sonludur ve çoklukla etraflarında sık duydukları lafları kullanırlar.Bazen de konuşulanları papağan üzere tekrarlayabilirler.(Ekolali)
• Içtimaî ve duygusal açıdan kendilerini izole ederler. (Örneğin, birilerini önemsemezler, ya da birileri alanlarını işgal ettiğinde yahut mecburî bir aktivite yapmak durumunda kalınca, istenmeyen bir obje üzere orayı terk ederler.
• Çoğunlukla kişileri değil de objeleri ve cansız varlıkları tercih etmektedirler.
• Yaşadıkları hisler ekseriyetle anında ve mutlaktır. Gereksinimleri önceliklidir. (Aydın,2003)
• Parlak şeylere çok ilgi duyarlar. İlgileri anlaşılan bir şeye yöneliktir ve bu şey ortadan kaldırılırsa evlat bunalım geçirir. Otistik evlatlar birtakım şeylere çok bağlıdır. Konserve kutuları, boş deterjan kutuları, plastik şişeler ve plastik kapaklar gb. Sevdiği bir şey kaybolursa bulunana kadar huzura kavuşmazlar.
• Yüksek sese karşı ilgisiz olanlar olduğu üzere birtakım seslere şiddetli reaksiyon gösterenler de vardır. Bazısına motosiklet ve köpek havlaması azap üzere gelir.
• Hayatı boyunca konuşamayanlar olabilir.
• Otizmli evlat, yürüyüşüne dikkat etmeden merdivenleri inip çıkabilir, bisikletini dikkatini vermeden sürer. Velev pek birçok karanlıkta eşyalarını bulabilir.
• Dokunulmayı sevmese de sıkı sarılmalardan hoşlananları vardır.
• Ellerini çırparlar, yüz göz hareketleri yaparlar ve başları dönmeden kendi etraflarında dönerler. Birden fazla parmak uçlarında yürür. Bir çok otistik ellerini ya da eşyaları gözlerine çok yakın fiyatlar. Bir kısmı hoş yürür, tırmanabilir lakin bir kısmı da sakar olup istikrarsız yürür tırmanmayı sevmez. Kimilerinin parmak becerileri şık lakin yürüme
Otizm en erken nasıl tanınır?
Göz temasında yaşanan sıkıntılar, karşılıklı dikkatin gelişmemesi, göz göze gelindiğinde manalı bir muhabere kurulmaması, bebeğin gereksinimlerini söz etmek için değişik ağlamalar kullanmaması, nesnelerle ilgilenmemesi, kucağa alınınca susmaması, kucağa alınmaya direnmesi biçiminde erken belirtiler saptanabilir. (Korkmaz,2000) Otizmin kesin tanısı için kullanılan nesnel objektif bir formül, biyolojik bir tetkik imkanı yoktur. Gözleme dayanarak ve aileden alınan haberlere nazaran tanı konur.
Otistik bir bebeğin altı aylık olduktan sonra otizm ile ilgili ortaya çıkan belirtileri: Bebek ağzına hiçbir şey koymuyorsa, yemek ve içmek istemiyorsa, seslenildiğinde hiçbir reaksiyon vermiyorsa, çevreyi gözlemlemiyor ya da hiç bir şeyi taklit etmiyorsa, akranlarına kıyasla çok besbelli bir sakinliğe sahipse, bireylere ve nesnelere karşı dehşete kapılıp çok reaksiyon veriyorsa, davranışlarında basmakalıplık hakimse otizm belirtilerinin olduğu söylenebilir.
Otizmin kızlara nazaran erkek çocuklarda görülme orantısı 3-4 kat daha ziyadedir. Her on bin kişi içinde dört beş kişi tipik otistiktir, yaklaşık 15-20 kişi de otistik davranışlar sergilemektedir. (Korkmaz,2000)
Otizm tanısı almış evlatların %70’inde zeka sorunu bulunmaktadır. Otistik evlatların %10-15’i sıradan ve alışılagelmiş üstü zekaya, % 25-35’i hudut yahut hafif zihinsel handikaba, ortalama %50’si ağır zihinsel beise sahiptirler.
Otizm, son yıllarda çok ziyade duymaya başladığımız bir beis cinsidir. Gerek çekilen sinemalar (Yağmur Adam, Benim Adım Sam, Şifre Merkür gb.), gerekse yazılan kitaplar, gazete ve mecmualar üzere yayınlar aracılığı ile otizme olan ilgi gün geçtikçe artmaktadır. Teknolojinin muhaberesi artırmak için neredeyse her gün yeni bir buluşa imza attığı günümüzde bu muhabereden yararlanamayan ve kendilerini dış yerküreye kapatan bu evlatlar fark edilmektedir.Bu fark edilmeyle birlikte otizimde gün geçtikçe yeni bir ilerleme kat edilmekte tüm bunlarla birlikte bu evlatların kendilerine ilişkin dünyaları biraz daha keşfedilmektedir. Bu ilerlemeler ışığında otistik evlatlar daha uygun tanınmakta verilen eğitimin kaliteside artmaktadır.Tüm bu yaşanan ilerlemeler bizlerin geleceğe biraz daha umutla bakmasını sağlamaktadır.
Otizm, çevre ve muhabere becerilerinin oluşmasını etkileyen bir gelişim bozukluğudur. Otizm ekseriyetle ömrün birinci 2 yılında ortaya çıkar. Otistik evlatlar umumide öğrenme zorluğu çekerler. Otistik evlatların büyük bir kısmında farklı seviyelerde zeka geriliği görülse de, zeka seviyeleri alışılagelmiş otistik evlatlar da vardır. Lakin umum zeka seviyeleri ne olursa olsun, Otistik evlatlar etraflarındaki yerküreyi algılamakta ortak bir zorluk çekerler.
Bir validenin veladet sonrası evladının (tüm özür öbekleri dahil olmak üzere) özürlü olma nispeti %2dir; Otistik olması orantısı ise %0.5′tir (eskiden bu orantı 4/10.000 olarak değerlendirilirdi). Bir otistik evlattan sonra, 2. evlatta otizmin ortaya çıkması riski %3 dür. Otizm erkek çocuklarda kız evlatlarından 4 kat daha çokça görünmektedir Her çocuktaki otistik belirtiler ve bunların seviyesi farklılık gösterebilir, bu nedenle otizmin seviyelerini kategorize etmek güçtür. Başkaca, Asperger Sendromu ve Rett Sendromu olarak bilinen otizm formları da bulunmaktadır.
Otizm hayat uzunluğu süren bir durumdur.Otizm her bireyi farklı seviyede etlkiler.Otizm ömür uzunluğu süren bir durumdur lakin otizmi olan bireyler birçok beceriyi gerçekleştirebilir ve birçok şeyi öğrenebilirler.Otizmi olan bireyler beşerler hislerini,isteklerini,anlatmakta zorlanırlar.Yeni inanlarla tanuşmakta ve arkadaşlar edinmekte zorlanırlar.Diğer kişilerin ne düşündüğünü anlamakta zorlanırlar.Otizmin sebebi bilinmemektedir.Çocuğunuzun otizmli doğmasının sebebi sizin berbat bir ebeveyn olmanız değildir!
Birtakım ailelerde birden çokça otizmli birey olabilir .Bu da otizmin genetik olabileceği sorusunu akııllara getirmektedir ve bu hususta araştırmalar devam etmektedir.Ama kesin olan şudur ki otizmin sebebi ruhsal bir durum değildir.Otizmi olan bireyler konuşamayabilir.Başka kişilerin ne söylediğini anlamakta zorlanabilir.Sadece en sevdikleri şeyler hakkında konuşabilir.
Sair kişilerin söylediklerini taklit edebilir.Diğer kişilerin hislerini anlamakta zorlanabilir.Diğer bireylerin oyunlarına katılmak istemeyebilir.Her gün tıpkı şeyleri yapmaktan,aynı oyunu oynamaktan zevk alabilir.Otizmli bireyler için koordinsayon gerektiren aktiviteler çetin olabilir.
Çatal kullanmak,makasla kesmek, bisiklete binmek ya da bıçakla kesmek sıkıntı gelebilir.Bir ortamda matematik,sanat ya da lisan üzere çok uygun olabilirler.Görsel olarak öğrenen bireyler oldukları için gözlem yoluyla gayrı bireylerin yaptıklarına bakarak yapılanı kolaylıkla öğrenebilirler.Bir aktivitede dikkatlerini toparlayıp yoğunlaştırabilirler.Otizmli bireylerde öğrenme güçlüğü olabilir.
Otizmli bireylerin %70-80'nin zihinsel engelli olduğu sahih değildir.Otizmli bireyler öğrenen ancak öğrendiklerini müsait halde uygulamakta külfet yaşayan bireylerdir.Otizmli bireyler okuma-yazma öğrenebilir.
Otizmin Belirtileri Nelerdir?
Otistiklerde, etkilenme aşamaları değişse de, aşağıdaki ortak belirtiler görülür;
Toplumsal bağlantılarda güçlük Konuşma güçlüğü
Sessiz muhaberede zorlanma
Oyun oynama ve hayal gücünü kullanmada zorlanma
Değişikliklere karşı reaksiyon ve direnç gösterme
OTİSTİK EVLATLARIN ÖZELLİKLERİ
• Göz kontağı kurmazlar. Gözlerinize baksalar bile kısa periyodiktir yahut sizden uzaklara bakıyormuş üzeredirler.
• Huzursuz görünürler.
• Sözel yahut sözel olmayan (yüz tabiri gibi) birtakım sözlere reaksiyon vermeyebilirler.(seslenildiğinde duymuyormuş üzere davranırlar.)
• Kimileri birtakım ses, koku, ışık yahut dokunuşa ölçüsüz hassastırlar.
• Kimileri ise sıcak, soğuk yahut rastgele bir acıya karşı hayli duyarsızdır.
• Etraftaki birtakım değişikliklere gerilimli bir reaksiyon gösterirler.Bazı evlatlar mesken yahut oda nizamlarının bozulmasına karşı ölçüsüz reaksiyon gösterirler. (örneğin, meskendeki eşyaların bölgeleri değiştirilmişse, eşyalar eski taraflarına konana kadar kendilerini alandan alana vurup ağlayabilirler.)
• Rutin olarak görmeye ve yapmaya alıştıkları şeyleri severler. Zihinlerinde yaşadıkları ortamın bir haritasını gezdirirler ve yapılan her küçük değişiklik evladın daha çokça gerilim yaşamasına neden olur.
• Birtakım evlatlar çok saldırgan olurlar. Kendilerine, diğerlerine ya da eşyalara zarar verebilirler.
• Tehlike ve kaygı duygusu hissetmezler. (örneğin, korkusuzca trafiğe çıkabilir, ateşle oynayabilirler.)
• Yemek yeme bozuklukları vardır. Kimileri yenmez şeyleri yemekten hoşlanabilir.
• Kullandıkları sözler çok sonludur ve çoklukla etraflarında sık duydukları lafları kullanırlar.Bazen de konuşulanları papağan üzere tekrarlayabilirler.(Ekolali)
• Içtimaî ve duygusal açıdan kendilerini izole ederler. (Örneğin, birilerini önemsemezler, ya da birileri alanlarını işgal ettiğinde yahut mecburî bir aktivite yapmak durumunda kalınca, istenmeyen bir obje üzere orayı terk ederler.
• Çoğunlukla kişileri değil de objeleri ve cansız varlıkları tercih etmektedirler.
• Yaşadıkları hisler ekseriyetle anında ve mutlaktır. Gereksinimleri önceliklidir. (Aydın,2003)
• Parlak şeylere çok ilgi duyarlar. İlgileri anlaşılan bir şeye yöneliktir ve bu şey ortadan kaldırılırsa evlat bunalım geçirir. Otistik evlatlar birtakım şeylere çok bağlıdır. Konserve kutuları, boş deterjan kutuları, plastik şişeler ve plastik kapaklar gb. Sevdiği bir şey kaybolursa bulunana kadar huzura kavuşmazlar.
• Yüksek sese karşı ilgisiz olanlar olduğu üzere birtakım seslere şiddetli reaksiyon gösterenler de vardır. Bazısına motosiklet ve köpek havlaması azap üzere gelir.
• Hayatı boyunca konuşamayanlar olabilir.
• Otizmli evlat, yürüyüşüne dikkat etmeden merdivenleri inip çıkabilir, bisikletini dikkatini vermeden sürer. Velev pek birçok karanlıkta eşyalarını bulabilir.
• Dokunulmayı sevmese de sıkı sarılmalardan hoşlananları vardır.
• Ellerini çırparlar, yüz göz hareketleri yaparlar ve başları dönmeden kendi etraflarında dönerler. Birden fazla parmak uçlarında yürür. Bir çok otistik ellerini ya da eşyaları gözlerine çok yakın fiyatlar. Bir kısmı hoş yürür, tırmanabilir lakin bir kısmı da sakar olup istikrarsız yürür tırmanmayı sevmez. Kimilerinin parmak becerileri şık lakin yürüme
Otizm en erken nasıl tanınır?
Göz temasında yaşanan sıkıntılar, karşılıklı dikkatin gelişmemesi, göz göze gelindiğinde manalı bir muhabere kurulmaması, bebeğin gereksinimlerini söz etmek için değişik ağlamalar kullanmaması, nesnelerle ilgilenmemesi, kucağa alınınca susmaması, kucağa alınmaya direnmesi biçiminde erken belirtiler saptanabilir. (Korkmaz,2000) Otizmin kesin tanısı için kullanılan nesnel objektif bir formül, biyolojik bir tetkik imkanı yoktur. Gözleme dayanarak ve aileden alınan haberlere nazaran tanı konur.
Otistik bir bebeğin altı aylık olduktan sonra otizm ile ilgili ortaya çıkan belirtileri: Bebek ağzına hiçbir şey koymuyorsa, yemek ve içmek istemiyorsa, seslenildiğinde hiçbir reaksiyon vermiyorsa, çevreyi gözlemlemiyor ya da hiç bir şeyi taklit etmiyorsa, akranlarına kıyasla çok besbelli bir sakinliğe sahipse, bireylere ve nesnelere karşı dehşete kapılıp çok reaksiyon veriyorsa, davranışlarında basmakalıplık hakimse otizm belirtilerinin olduğu söylenebilir.
Otizmin kızlara nazaran erkek çocuklarda görülme orantısı 3-4 kat daha ziyadedir. Her on bin kişi içinde dört beş kişi tipik otistiktir, yaklaşık 15-20 kişi de otistik davranışlar sergilemektedir. (Korkmaz,2000)
Otizm tanısı almış evlatların %70’inde zeka sorunu bulunmaktadır. Otistik evlatların %10-15’i sıradan ve alışılagelmiş üstü zekaya, % 25-35’i hudut yahut hafif zihinsel handikaba, ortalama %50’si ağır zihinsel beise sahiptirler.
Otizm, son yıllarda çok ziyade duymaya başladığımız bir beis cinsidir. Gerek çekilen sinemalar (Yağmur Adam, Benim Adım Sam, Şifre Merkür gb.), gerekse yazılan kitaplar, gazete ve mecmualar üzere yayınlar aracılığı ile otizme olan ilgi gün geçtikçe artmaktadır. Teknolojinin muhaberesi artırmak için neredeyse her gün yeni bir buluşa imza attığı günümüzde bu muhabereden yararlanamayan ve kendilerini dış yerküreye kapatan bu evlatlar fark edilmektedir.Bu fark edilmeyle birlikte otizimde gün geçtikçe yeni bir ilerleme kat edilmekte tüm bunlarla birlikte bu evlatların kendilerine ilişkin dünyaları biraz daha keşfedilmektedir. Bu ilerlemeler ışığında otistik evlatlar daha uygun tanınmakta verilen eğitimin kaliteside artmaktadır.Tüm bu yaşanan ilerlemeler bizlerin geleceğe biraz daha umutla bakmasını sağlamaktadır.
