1) Otizm tedavi edilebilen bir hastalık mıdır ya da otizmin tedavisinden kelam edildiğinde ne anlaşılmalıdır?
Otizmin nedeni tam olarak bilinmediği için, illeti şifa ile sonuçlandırabilecek, yani yaşıtları ile tıpkı seviyeye gelmesini sağlayacak çok keskin ve muteber tedavi yolları yoktur.
Lakin otistiklere mahsus nörolojik, bilişsel (zihinsel) ve davranışla ilgili pek çok sorun görülebilir ve bu meseleler da hem evladın, hem de ailesinin hayat kalitesini bozar.
Nörolojik açıdan birtakım istikrar sıkıntıları, zihinsel zayıflık, konuşmanın gecikmesi yahut uygunsuz olması üzere sorunlar gözlenebilir. Bilişsel açıdan; dışa örtülü olmaları nedeni ile öğrenmeye de örtülüdürler, kendi gereksinimlerini dahi lisana getiremeyecek kademede etrafa ilgisizdirler. Aileyi en çokça yoran ise davranış dertleridir. Otistik çocuklarda şiddetli hareketlilik, el çırpma, kendi etrafında dönme vb üzere anlamsız ve tekrarlayıcı davranışlar, uykusuzluk, anlaşılması güç öfkeler, tarafsız çığlıklar vs ortaya çıkabilir. Otizmin temel özellikleri her evlatta tıpkı ise de; bu özellikler dışında, her evlatta çok farklı sorunlarla karşılaşılır.
Sonuçta, otizmin tedavisinden laf edildiğinde; evladın muhiti ile muhaberesini, kendi temel gereksinimlerini karşılayabilecek aşamada güçlendirmek, ayan başlı davranış sorunlarını çözmek, evladın uyku ve beslenme tertibini olağanlaştırmak üzere ögeler anlaşılmalıdır.
2) Otistik Bozukluk için ne çeşit tedavi metotları denenmektedir ve bu tedavilerin hastalara sağladığı yararlar nelerdir?
Elli yıl boyunca yüzün üzerinde tedavi yolu denenmiş ve hala da denenmektedir. Bu formülleri; en sık kullanılanlardan itibaren umumî başlıklar halinde sıralayacak olursak:
- Otizmin tedavisinde en sık başvurulan tedavi kümesi standart hususî eğitim tedavileridir ve otistik evlatların yaklaşık % 70'inde uygulanır. Evladın bilişsel işlevlerini ve muhaberesini güçlendirmeye yönelik kombine eğitim modülleri, içtimaî beceri eğitimi, görsel materyaller, davranış eğitimi teknikleri üzere şahsi eğitim sistemlerinden yararlanılmaktadır. Bu yollar; otistik evladın, zihinsel potansiyelini olabildiğince ortaya çıkarmaya ve etrafıyla muhaberesini güçlendirmeye yönelik tedavilerdir. Otistiklere en çokça uygulanan tedavi konuşma terapisidir. Müzikterapi de standart şahsi eğitim tekniklerindendir.
- En sık uygulanan 2. küme farmakolojik tedavileridir ve otistik evlatların yarısında ilaç kullanılmaktadır. Otizmde karşılaşılan davranış sorunlarının üstesinden gelmek, evladın zihinsel işlevlerini desteklemek emeli ile bugüne kadar onlarca ilaç kullanılmıştır ve her birinin otizmdeki birtakım sıkıntılara hudutlu noktada yararı olmuştur. Uyku sorununda melatonin, havalelerde epilepsi ilaçları, davranış sorunlarının cinsine bağlı olarak bilinen psikiyatrik ilaçların tamamına yakını, barsak florasına yönelik olarak kimi antibiyotikler, sindirimi düzenleyici olarak kimi enzimler, sekretin, esansiyel yağ asitleri ve probiotikler, dimetilglisin, kombine vitamin tedavisi, başkaca tek başına C, A ve B6 vitaminleri, L-glutamin, magnezyum desteği, bağışıklık sisteminin otizmde etkilendiği niyeti ile immünglobülin ve daha birçok farmakolojik ajan bugüne kadar kullanılmıştır ve kullanılmaktadır.
- Otistik evlatların ortalama dörtte birinde kişisel diyetler ana pederler tarafından denenmektedir. Gluten ve kazeinden oluşan çeşitli unsurların otizme kaynaklık edebileceği yanındaki hipotez epey rağbet görmüş ve gluten ya da kazein içermeyen diyetler ebeveynler tarafından uygulanagelmiştir. Yeniden tıpkı halde Feingold diyeti, mayasız azık içermeyen diyetler de kişisel diyet örnekleridir.
- Otistik çocuklarda birtakım fizyolojik değişimler yaratmaya yönelik ve bir kısmı da aracı cihazlarla uygulanan terapi teknikleri de geliştirilmiştir ve aktiflikleri tam olarak kanıtlanmamış ise de sıkça kullanılmaktadır. Bu yollar içinde en yaygın kullanılanı hudut geribildirim (neurobiyofeedback) tedavisidir. Dimağ dalgalarını simgeleyen birtakım medya oyunları ile, ekran önünde evladın kendi dimağ dalgalarını yönlendirebilme ve bu yolla kimi sorunlarını hafifletmeye yönelik bir tedavi halidir. Otistik çocuklarda; duyusal muhaberesi geliştirmeye yönelik duyusal entegrasyon (sensorial integration), işitsel ve görsel entegrasyon teknikleri kimi merkezlerde uygulanmaktadır. Günlük işlevsel becerileri yönlendirici rehberlik eğitimi, vücut egzersizlerine dayanan ve yoga kaynaklı entegre hareket terapisi, otistik evladın duyularına reaksiyon veren bir ortamda etkileşime bırakıldığı hegzagonal çerçeve, duyusal ikazım yoluyla ilgili duyusal dimağ sahalarını uyarmayı, münasebetiyle evladın duyusal zorluklarını bilinç dışı dönüştürmeyi amaçlayan Bolles sensorial öğrenme metodu, sahife ve sözler arasındaki kontrastı değiştirmeye yönelik renkli filtreler (Irlen lensleri), malumat sürece suratını arttırmaya yönelik interaktif metronom tedavisi, vücut işlevlerinin doğal bir ritm içinde olduğunu ve otistiklerde bu ritmin değiştiği tasavvurundan yola çıkan ritmik dönüştürme tedavisi üzere örnekler çeşitli fizyolojik terapi modülleridir.
- Otistik evladı; kişisel eğitim ve bakım sürecinde uygulanan ilgi odaklı ya da muhabere odaklı terapi teknikleri de vardır; ana sütü verme mühletini uzatma, yumuşak dokunuşlar, ebeveynle yakın teması destekleyici kucaklama teknikleri, doğal muhabereye fırsat yaratmaya yönelik düz yerde muhabere saati, nizamlı ortak aktivitelerde bulunmak üzere teknikler malûm başlı örneklerdir ve otistik evlatların yaklaşık yüzde yirmisinde şahsi eğitim sürecinde denenmektedir.
- Bu sayılanlar dışında; ailenin imkanları ve terapistin yetenekleri ölçüsünde ve değişik sıklıkta o kadar çok terapi yolu denenmiştir ki; Azrin 24 saatlik tuvalet eğitimi, hiperbarik oksijen terapisi, akupunktur, dans terapisi, yunusla terapi, baş kemiklerine masaj yoluyla dimağ omurilik sıvısının dolaşımını etkilemek, vagus haddi uyarımı, homeopati formülleri, aromaterapi, vücutta biriken çeşitli unsurların otistik belirtilere yol açabileceği ve otistik evladın vücudunun bu hususlardan arındırmaya yönelik şelasyon tedavileri nisbeten düşük nispetlerde denenen ve aktiflikleri sonlu tekniklerdir.
3) Bu kadar çok tedavi usulü ortaya çıkmasının nedeni nedir? Aileler, hangi tedavi usulünü hangi kritere nazaran seçiyorlar?
Otizm; elli yıl evvel tanımlanmış bir klinik tablodur. O günden bugüne; bütün yerkürede aileler tarafından yüzün üzerinde tedavi tekniği denenmiştir, hala da denenmektedir.
1) Marazın nedenine ait devir zaman öne sürülen kimi teorileri merkez alan kimi tedavi metotları denenmiş ve hudutlu yararı olsa da ana pederler tarafından, bir umut ışığı olarak görülmüştür. Kesin tedavinin olmadığı bir hastalık olduğu için; ana pederler, evlat için yararlı olabileceğini düşündükleri tedavi prosedürlerine, yararına inandıkları sürece başvurmaktadırlar.
2) Otizmin şiddeti ve klinik zorluklar evlattan evlada değişir. Asperger Bozukluğu'nda, yüksek işlevli (ya da hafif) otistiklerde zeka seviyesi alışılagelmiş ve sıradana yakın olduğu için daha konservatif tedaviler kâfi olurken, ileri seviyede bozulmanın olduğu otistiklerde bazen birden ziyade tedavi tıpkı anda uygulanmaktadır.
3) Otizmde meseleler çok çokça olduğu ve evlattan evlada değiştiği için; evlat için en iyi olanı çok cepheli bir tedavi yaklaşımıdır, bu da birkaç tedavinin birebir anda yahut farklı vakitlerde uygulanmasını gerektirmektedir.
4) En münâsib tedavi nasıl seçilmelidir?
Otistik evladın tedavisinin nasıl yürütüleceğini, öncelikle evladın kendi gereksinimleri belirler. Otistik olduğundan kuşkulanılan bir evlat öncelikle bir evlat psikiyatr muayenesinden geçmeli; gelişim seviyesi eksiksiz ortaya konulmalı, evladın sorunları ve ailenin zorlukları detaylı saptandıktan sonra çok istikametli ve uzun soluklu bir tedavi programı ortaya konulmalıdır. Ana pederler bilsinler ki, otizmin tedavisi sabır gerektiren uzun bir süreçtir ve tıbbın bugünkü imkanları çerçevesinde, tedavinin hedefi, otistik evladın ve ailesinin hayat kalitesini olabildiğince arttırmaktır.
Otizmin nedeni tam olarak bilinmediği için, illeti şifa ile sonuçlandırabilecek, yani yaşıtları ile tıpkı seviyeye gelmesini sağlayacak çok keskin ve muteber tedavi yolları yoktur.
Lakin otistiklere mahsus nörolojik, bilişsel (zihinsel) ve davranışla ilgili pek çok sorun görülebilir ve bu meseleler da hem evladın, hem de ailesinin hayat kalitesini bozar.
Nörolojik açıdan birtakım istikrar sıkıntıları, zihinsel zayıflık, konuşmanın gecikmesi yahut uygunsuz olması üzere sorunlar gözlenebilir. Bilişsel açıdan; dışa örtülü olmaları nedeni ile öğrenmeye de örtülüdürler, kendi gereksinimlerini dahi lisana getiremeyecek kademede etrafa ilgisizdirler. Aileyi en çokça yoran ise davranış dertleridir. Otistik çocuklarda şiddetli hareketlilik, el çırpma, kendi etrafında dönme vb üzere anlamsız ve tekrarlayıcı davranışlar, uykusuzluk, anlaşılması güç öfkeler, tarafsız çığlıklar vs ortaya çıkabilir. Otizmin temel özellikleri her evlatta tıpkı ise de; bu özellikler dışında, her evlatta çok farklı sorunlarla karşılaşılır.
Sonuçta, otizmin tedavisinden laf edildiğinde; evladın muhiti ile muhaberesini, kendi temel gereksinimlerini karşılayabilecek aşamada güçlendirmek, ayan başlı davranış sorunlarını çözmek, evladın uyku ve beslenme tertibini olağanlaştırmak üzere ögeler anlaşılmalıdır.
2) Otistik Bozukluk için ne çeşit tedavi metotları denenmektedir ve bu tedavilerin hastalara sağladığı yararlar nelerdir?
Elli yıl boyunca yüzün üzerinde tedavi yolu denenmiş ve hala da denenmektedir. Bu formülleri; en sık kullanılanlardan itibaren umumî başlıklar halinde sıralayacak olursak:
- Otizmin tedavisinde en sık başvurulan tedavi kümesi standart hususî eğitim tedavileridir ve otistik evlatların yaklaşık % 70'inde uygulanır. Evladın bilişsel işlevlerini ve muhaberesini güçlendirmeye yönelik kombine eğitim modülleri, içtimaî beceri eğitimi, görsel materyaller, davranış eğitimi teknikleri üzere şahsi eğitim sistemlerinden yararlanılmaktadır. Bu yollar; otistik evladın, zihinsel potansiyelini olabildiğince ortaya çıkarmaya ve etrafıyla muhaberesini güçlendirmeye yönelik tedavilerdir. Otistiklere en çokça uygulanan tedavi konuşma terapisidir. Müzikterapi de standart şahsi eğitim tekniklerindendir.
- En sık uygulanan 2. küme farmakolojik tedavileridir ve otistik evlatların yarısında ilaç kullanılmaktadır. Otizmde karşılaşılan davranış sorunlarının üstesinden gelmek, evladın zihinsel işlevlerini desteklemek emeli ile bugüne kadar onlarca ilaç kullanılmıştır ve her birinin otizmdeki birtakım sıkıntılara hudutlu noktada yararı olmuştur. Uyku sorununda melatonin, havalelerde epilepsi ilaçları, davranış sorunlarının cinsine bağlı olarak bilinen psikiyatrik ilaçların tamamına yakını, barsak florasına yönelik olarak kimi antibiyotikler, sindirimi düzenleyici olarak kimi enzimler, sekretin, esansiyel yağ asitleri ve probiotikler, dimetilglisin, kombine vitamin tedavisi, başkaca tek başına C, A ve B6 vitaminleri, L-glutamin, magnezyum desteği, bağışıklık sisteminin otizmde etkilendiği niyeti ile immünglobülin ve daha birçok farmakolojik ajan bugüne kadar kullanılmıştır ve kullanılmaktadır.
- Otistik evlatların ortalama dörtte birinde kişisel diyetler ana pederler tarafından denenmektedir. Gluten ve kazeinden oluşan çeşitli unsurların otizme kaynaklık edebileceği yanındaki hipotez epey rağbet görmüş ve gluten ya da kazein içermeyen diyetler ebeveynler tarafından uygulanagelmiştir. Yeniden tıpkı halde Feingold diyeti, mayasız azık içermeyen diyetler de kişisel diyet örnekleridir.
- Otistik çocuklarda birtakım fizyolojik değişimler yaratmaya yönelik ve bir kısmı da aracı cihazlarla uygulanan terapi teknikleri de geliştirilmiştir ve aktiflikleri tam olarak kanıtlanmamış ise de sıkça kullanılmaktadır. Bu yollar içinde en yaygın kullanılanı hudut geribildirim (neurobiyofeedback) tedavisidir. Dimağ dalgalarını simgeleyen birtakım medya oyunları ile, ekran önünde evladın kendi dimağ dalgalarını yönlendirebilme ve bu yolla kimi sorunlarını hafifletmeye yönelik bir tedavi halidir. Otistik çocuklarda; duyusal muhaberesi geliştirmeye yönelik duyusal entegrasyon (sensorial integration), işitsel ve görsel entegrasyon teknikleri kimi merkezlerde uygulanmaktadır. Günlük işlevsel becerileri yönlendirici rehberlik eğitimi, vücut egzersizlerine dayanan ve yoga kaynaklı entegre hareket terapisi, otistik evladın duyularına reaksiyon veren bir ortamda etkileşime bırakıldığı hegzagonal çerçeve, duyusal ikazım yoluyla ilgili duyusal dimağ sahalarını uyarmayı, münasebetiyle evladın duyusal zorluklarını bilinç dışı dönüştürmeyi amaçlayan Bolles sensorial öğrenme metodu, sahife ve sözler arasındaki kontrastı değiştirmeye yönelik renkli filtreler (Irlen lensleri), malumat sürece suratını arttırmaya yönelik interaktif metronom tedavisi, vücut işlevlerinin doğal bir ritm içinde olduğunu ve otistiklerde bu ritmin değiştiği tasavvurundan yola çıkan ritmik dönüştürme tedavisi üzere örnekler çeşitli fizyolojik terapi modülleridir.
- Otistik evladı; kişisel eğitim ve bakım sürecinde uygulanan ilgi odaklı ya da muhabere odaklı terapi teknikleri de vardır; ana sütü verme mühletini uzatma, yumuşak dokunuşlar, ebeveynle yakın teması destekleyici kucaklama teknikleri, doğal muhabereye fırsat yaratmaya yönelik düz yerde muhabere saati, nizamlı ortak aktivitelerde bulunmak üzere teknikler malûm başlı örneklerdir ve otistik evlatların yaklaşık yüzde yirmisinde şahsi eğitim sürecinde denenmektedir.
- Bu sayılanlar dışında; ailenin imkanları ve terapistin yetenekleri ölçüsünde ve değişik sıklıkta o kadar çok terapi yolu denenmiştir ki; Azrin 24 saatlik tuvalet eğitimi, hiperbarik oksijen terapisi, akupunktur, dans terapisi, yunusla terapi, baş kemiklerine masaj yoluyla dimağ omurilik sıvısının dolaşımını etkilemek, vagus haddi uyarımı, homeopati formülleri, aromaterapi, vücutta biriken çeşitli unsurların otistik belirtilere yol açabileceği ve otistik evladın vücudunun bu hususlardan arındırmaya yönelik şelasyon tedavileri nisbeten düşük nispetlerde denenen ve aktiflikleri sonlu tekniklerdir.
3) Bu kadar çok tedavi usulü ortaya çıkmasının nedeni nedir? Aileler, hangi tedavi usulünü hangi kritere nazaran seçiyorlar?
Otizm; elli yıl evvel tanımlanmış bir klinik tablodur. O günden bugüne; bütün yerkürede aileler tarafından yüzün üzerinde tedavi tekniği denenmiştir, hala da denenmektedir.
1) Marazın nedenine ait devir zaman öne sürülen kimi teorileri merkez alan kimi tedavi metotları denenmiş ve hudutlu yararı olsa da ana pederler tarafından, bir umut ışığı olarak görülmüştür. Kesin tedavinin olmadığı bir hastalık olduğu için; ana pederler, evlat için yararlı olabileceğini düşündükleri tedavi prosedürlerine, yararına inandıkları sürece başvurmaktadırlar.
2) Otizmin şiddeti ve klinik zorluklar evlattan evlada değişir. Asperger Bozukluğu'nda, yüksek işlevli (ya da hafif) otistiklerde zeka seviyesi alışılagelmiş ve sıradana yakın olduğu için daha konservatif tedaviler kâfi olurken, ileri seviyede bozulmanın olduğu otistiklerde bazen birden ziyade tedavi tıpkı anda uygulanmaktadır.
3) Otizmde meseleler çok çokça olduğu ve evlattan evlada değiştiği için; evlat için en iyi olanı çok cepheli bir tedavi yaklaşımıdır, bu da birkaç tedavinin birebir anda yahut farklı vakitlerde uygulanmasını gerektirmektedir.
4) En münâsib tedavi nasıl seçilmelidir?
Otistik evladın tedavisinin nasıl yürütüleceğini, öncelikle evladın kendi gereksinimleri belirler. Otistik olduğundan kuşkulanılan bir evlat öncelikle bir evlat psikiyatr muayenesinden geçmeli; gelişim seviyesi eksiksiz ortaya konulmalı, evladın sorunları ve ailenin zorlukları detaylı saptandıktan sonra çok istikametli ve uzun soluklu bir tedavi programı ortaya konulmalıdır. Ana pederler bilsinler ki, otizmin tedavisi sabır gerektiren uzun bir süreçtir ve tıbbın bugünkü imkanları çerçevesinde, tedavinin hedefi, otistik evladın ve ailesinin hayat kalitesini olabildiğince arttırmaktır.