Oyun-Spor
ÇOCUKLARA ÖZGÜ OYUNLAR
Çocuk oyunları, çocukların vazgeçilmez eğlencelerini teşkil eder. Günümüzde eğlence araçlarının değişmesi, iletişim araçlarının gelişmesi sonucu çocuk oyunları nitelik değiştirmiş, hatta eskisi gibi oynanmaz olmuştur. Buna karşın çocuk oyunları okullarda, yoksul kenar semt çocukları arasında hâlâ varlığını sürdürmektedir.
Oyunlarda ebe, eş seçimini ve oyuna ilk başlayacağı; tekerlemeyle (Şiirler - Tekerleme Bölümünde), sayışmayla, yazı turayla, adımlaşarak, kurayla, elde taş saklayarak, kiremidin bir tarafını ıslatılarak yaş-kuru denilerek, eleline beşbeşine bir kutu şekerlemesine ben çıkıversem diyerek ellerinin şekilleri aynı alanlar gönüllü olarak tespit edilir.Oyunlarda kullanılan oyuncaklar; ip, top,çomak, yapma bez, kiremit, aşık, topaç, tülbent, yüzük, çember, makara, mendil, gazoz kapağıdır.
İlde ve ilçelerde tespit edilen çocuk oyunları; saklambaç(sobe),yakar top, körebe, dokuztaş,istop, evcilik, seksek, ağaç kapmaca, zımba, bilya, ip atlama, aykalamaç, uçurtma, 15 adım dur, al satarım (yağ satarım), çin çan, ayakkabı saklama, çelik çomak (mert), kutu kutu pense, mendil kapmaca, dokuz kiremit, yüzük saklama, silahçılık (askercilik), yağmur gelini, uzun eşek, birdirbir, gazoz kapağı, eşek çöktü, pembe nine, don-ateş, menekşe, köşe kapmaca, aç kapıyı bezirgan başı, el el üstünde kimin eli var, çizgi oyunu, isim-şehir-hayvan, eşeğin kuyruğu nerede?, tavşan kaç tazı tut, kurt amca, hırsız kim?, tet, üç taş beş taş, tımbırtıp, tribo, çilek-çiçek, kibrit oyunu, üşüdüm, dünür dünür, uzun urgan, araba, kara kedi, porsuk köprüsü, karşıdaki güzel, görücü, emen, gibi oyunlardır.
ÇELİK ÇOMAK :
Bu oyun iki grup arasında oynanır. Gruplar en az ikişer kişiden oluşur. Oyunda biri 30 cm. diğeri ise 70 cm.lik iki sopa bulunur. Düz bir yere çizgi biçiminde küçük bir çukur açılır. Çukurdan 20 adım geride bir çizgi çizilir. Oyunda ebe yoktur. Oyuna ilk önce hangi grubun başlamasını belirlemek için seçim yapılır. Seçimi kazanan grup oyuna başlamak için hazırdır. Karşı gruptan bir kişi elindeki uzun sopayı önceden açılan çukurun üzerine yatay olarak koyar. Oyuna ilk başlayan kişi önceden çizilen çizgiden elindeki küçük sopayı çukur üzerindeki sopaya atar. Vurur ise oyuna başlar. Elindeki büyük sopa ile küçük sopayı havaya kaldırır ve vurur. Küçük sopanın düştüğü yere kadar oyunu kaybeden gurubun oyuncuları sekerek gider. Oyun bu şekilde devam eder.
DOKUZ KİREMİT :
Oyun en az 6 kişi ile oynanır. Oyun aracı olarak 9 adet düz kiremit parçası ve top ile oynanır. Oyuncular kendi aralarında iki gruba ayrılır. Kız- oğlan karışık oynanabilir. Her grup kendi arasında bir ebe seçer. Oyuna başlamak için gruplar arasında seçim yapılır. Seçimi kaybeden grubun ebesi 9 adet kiremidi üst üste dizer. Oynama hakkını kazanan grubun bir elemanı topu eline alır ve kayalara doğru üç defa atar. Kayalar yıkılırsa taşların başını bekleyen ebe topu kapar. Bu sırada oyuna başlayan grubun oyuncuları yıkılan taşları üst üste koymaya çalışır. Ebe ise koydurmamak için ona topla vurur. Topla vurulan kişi oyundan çıkar. Eğer oyuna başlayan grup yıkılan taşları üst üste koymadan vurulursa ebelik onlara geçer. Oyun bu şekilde devam eder.
TIMBIRTIP :
Oyunculardan biri yüzünü duvara döner.Arkada 5-10 veya 15 kişi vardır. Kız-erkek karışık oynanır. Yüzünü duvara dönen kişi "tımbırtıp "dediği anda arkaya döner. Birisinin hareket halinde olduğunu görürse o kişi cezalandırmaya ayrılır. Oyun içinde iki veya üç kişi kalana kadar devam edilir. O son üç kişi diğerlerini cezalandırır. Cezalandırmak için üstlerinde bulunan kıymetli eşyalarını saklar. Bulana kadar yerin yakınlık uzaklık mesafesine göre alkış tutulur.
KAPANKALE :
Kalabalık gruplarla oynanır. İki kişi ebe olur, karşı karşıya durulup el ele tutuşularak kale yapılır. Diğerleri tek sıra olup;
Kapan kale kalbimde
Biz size geldik on birde
Geldiyseniz geldiniz
Bizleri memnun ettiniz
Bir sıçan İki sıçan Üçüncüsünde kapan
Bu oyuna benzeyen fakat şarkısı değişik "aç kapıyı bezirgan başı" vardır. Oyunun şarkısı;
Aç kapıyı bezirgan başı bezirgan başı
Kapı hakkı ne verirse ne verirse
Birinci sıçan İkinci sıçan Üçüncüsünde kapan
Denilip o an gelmekte olan kişi kapana kısılır. Ebelerin isimleri vardır Sırayla kapana kısanlara bu isimler sorulur. Hangisini bildiyse onun arkasına sıralanır. Oyun bitince iki grup kuvvet çekişmesi yaparlar. Kazanan grup şampiyon olur, diğerlerine çürük elma denir
PARMAK OYUNU :
Parmak oyununda bir çok şarkı ile oynanır. Şarkıdan sonra çıkan parmak kıvrılır. Oyun çok kişi ile oynanıyorsa iki parmak, az kişi ile oynanıyorsa beş parmak oynanır. Parmağı biten oyundan çıkar En son kalan oyunu kazanır.
I. ŞARKI
Elim elime bildek
Elden çıkan debildek
II. ŞARKI
Kuşmuş kuşmuş
Kanatlan gümüşmüş
Bala gada biti va
Tombulcacık götü va
Baş parmak
Badem parmak
Uzun hacı
Gül bacı
Bıdı bıdı
III. ŞARKI
Iğı mığı mığıdı
Sarı dede kavudu
Sarı ineğin sarısı
Sarı koyun derisi
Halil amcanın karısı
Ekmek peynir vemedi
Iğmadan kırmadan
Çek şunun birini
ÜŞÜDÜM :
Kızlar el ele tutuşarak iki sıra oluşturur. İki grup karşı karşıya sıralanır. Sırayla karşılıklı şarkı söylerler.
1-Grup- Üşüdüm üşüdüm a benim canım üşüdüm
2- Grup- Kürkünü gey kürkünü gey a benim canım kürkünü gey
1-Grup- Kürküm yok kürküm yok a benim canım kürküm yok
2-Grup- Alsan ya alsan ya a benim alsan ya
1-Grup- Param yok param yok a benim canım param yok
2-Grup- Çalansa ya çalsan ya a benim canım çalsan ya
1-Grup- Asarlar basarlar en güzelini seçerler
söyleyen taraf diğer tarafa doğru ilerler son söyleyen grup diğer gruptan birini asılıp almaya çalışırlar. Alabilirlerse alınan kişi diğer gruba geçer. Alınamadığı zaman oyun diğer gruba geçer. Sonuçta hangi taraf çok oyuncu almışsa o taraf kazanmış olur.
UZUN URGAN :
oynayanlar el ele ve eller gergin bir şekilde halka yapılır. Halkanın bir ucu açık olur. Bu başlardakilerden biri sorar diğeri cevap verir.
1- Uzun urgan
2- Lebbek sultan
3- Gönlün hangi dağda
4- Uludağ'da
5- Verdiğim süt pişti mi
6- Pişti
7- Gelin kız içti mi
8- İçti
9- Nesi oldu
10- Sırma saçlı ela gözlü bir kızı oldu
11- Neylen varalım
12- Davulla dümbekle
Bundan sonra oyunun başındaki önde bütün sıra bir ağızdan davul sesi çıkararak diğer baştan birbirine tutuşmuş ellerini havaya kaldırıp indiren iki kişinin arasından geçerler.Geçiş bitince arasından geçilen sıranın kolları çapraz şekilde arkaya doğru kalır. Bu hareket tekrar yapılarak aynı vaziyeti alır ve bu vaziyette hepsi gelinceye kadar oyun devam eder.
PORSUK KÖPRÜSÜ
Karşılıklı el ele tutuşarak köprü kurarlar. Başında diziden biri bu köprülerin üstünden atlaya atlaya sona varır, arkadaşı sonda onu karşılar. Atlama bitince bunlarda köprü kurup diğerlerinin yanında dururlar. Böylece devam eden bu oyn esnasında hep bir ağızdan ;
Dört kuzu aldım dördü de kara
Paran yoksa dul karı ara
Dul karı çoktur cilvesi yoktur
Bu cihanda kız gibi yoktur.
Dört kuzu aldım dördüde beyaz
Geceler gündüzden ayaz
Benim yarım kardan beyaz
Ha ha ha ha ha ha hayyyy
Ha ha ha ha ha ha hayyyy
ÇOCUKLARA ÖZGÜ OYUNLAR
Çocuk oyunları, çocukların vazgeçilmez eğlencelerini teşkil eder. Günümüzde eğlence araçlarının değişmesi, iletişim araçlarının gelişmesi sonucu çocuk oyunları nitelik değiştirmiş, hatta eskisi gibi oynanmaz olmuştur. Buna karşın çocuk oyunları okullarda, yoksul kenar semt çocukları arasında hâlâ varlığını sürdürmektedir.
Oyunlarda ebe, eş seçimini ve oyuna ilk başlayacağı; tekerlemeyle (Şiirler - Tekerleme Bölümünde), sayışmayla, yazı turayla, adımlaşarak, kurayla, elde taş saklayarak, kiremidin bir tarafını ıslatılarak yaş-kuru denilerek, eleline beşbeşine bir kutu şekerlemesine ben çıkıversem diyerek ellerinin şekilleri aynı alanlar gönüllü olarak tespit edilir.Oyunlarda kullanılan oyuncaklar; ip, top,çomak, yapma bez, kiremit, aşık, topaç, tülbent, yüzük, çember, makara, mendil, gazoz kapağıdır.
İlde ve ilçelerde tespit edilen çocuk oyunları; saklambaç(sobe),yakar top, körebe, dokuztaş,istop, evcilik, seksek, ağaç kapmaca, zımba, bilya, ip atlama, aykalamaç, uçurtma, 15 adım dur, al satarım (yağ satarım), çin çan, ayakkabı saklama, çelik çomak (mert), kutu kutu pense, mendil kapmaca, dokuz kiremit, yüzük saklama, silahçılık (askercilik), yağmur gelini, uzun eşek, birdirbir, gazoz kapağı, eşek çöktü, pembe nine, don-ateş, menekşe, köşe kapmaca, aç kapıyı bezirgan başı, el el üstünde kimin eli var, çizgi oyunu, isim-şehir-hayvan, eşeğin kuyruğu nerede?, tavşan kaç tazı tut, kurt amca, hırsız kim?, tet, üç taş beş taş, tımbırtıp, tribo, çilek-çiçek, kibrit oyunu, üşüdüm, dünür dünür, uzun urgan, araba, kara kedi, porsuk köprüsü, karşıdaki güzel, görücü, emen, gibi oyunlardır.
ÇELİK ÇOMAK :
Bu oyun iki grup arasında oynanır. Gruplar en az ikişer kişiden oluşur. Oyunda biri 30 cm. diğeri ise 70 cm.lik iki sopa bulunur. Düz bir yere çizgi biçiminde küçük bir çukur açılır. Çukurdan 20 adım geride bir çizgi çizilir. Oyunda ebe yoktur. Oyuna ilk önce hangi grubun başlamasını belirlemek için seçim yapılır. Seçimi kazanan grup oyuna başlamak için hazırdır. Karşı gruptan bir kişi elindeki uzun sopayı önceden açılan çukurun üzerine yatay olarak koyar. Oyuna ilk başlayan kişi önceden çizilen çizgiden elindeki küçük sopayı çukur üzerindeki sopaya atar. Vurur ise oyuna başlar. Elindeki büyük sopa ile küçük sopayı havaya kaldırır ve vurur. Küçük sopanın düştüğü yere kadar oyunu kaybeden gurubun oyuncuları sekerek gider. Oyun bu şekilde devam eder.
DOKUZ KİREMİT :
Oyun en az 6 kişi ile oynanır. Oyun aracı olarak 9 adet düz kiremit parçası ve top ile oynanır. Oyuncular kendi aralarında iki gruba ayrılır. Kız- oğlan karışık oynanabilir. Her grup kendi arasında bir ebe seçer. Oyuna başlamak için gruplar arasında seçim yapılır. Seçimi kaybeden grubun ebesi 9 adet kiremidi üst üste dizer. Oynama hakkını kazanan grubun bir elemanı topu eline alır ve kayalara doğru üç defa atar. Kayalar yıkılırsa taşların başını bekleyen ebe topu kapar. Bu sırada oyuna başlayan grubun oyuncuları yıkılan taşları üst üste koymaya çalışır. Ebe ise koydurmamak için ona topla vurur. Topla vurulan kişi oyundan çıkar. Eğer oyuna başlayan grup yıkılan taşları üst üste koymadan vurulursa ebelik onlara geçer. Oyun bu şekilde devam eder.
TIMBIRTIP :
Oyunculardan biri yüzünü duvara döner.Arkada 5-10 veya 15 kişi vardır. Kız-erkek karışık oynanır. Yüzünü duvara dönen kişi "tımbırtıp "dediği anda arkaya döner. Birisinin hareket halinde olduğunu görürse o kişi cezalandırmaya ayrılır. Oyun içinde iki veya üç kişi kalana kadar devam edilir. O son üç kişi diğerlerini cezalandırır. Cezalandırmak için üstlerinde bulunan kıymetli eşyalarını saklar. Bulana kadar yerin yakınlık uzaklık mesafesine göre alkış tutulur.
KAPANKALE :
Kalabalık gruplarla oynanır. İki kişi ebe olur, karşı karşıya durulup el ele tutuşularak kale yapılır. Diğerleri tek sıra olup;
Kapan kale kalbimde
Biz size geldik on birde
Geldiyseniz geldiniz
Bizleri memnun ettiniz
Bir sıçan İki sıçan Üçüncüsünde kapan
Bu oyuna benzeyen fakat şarkısı değişik "aç kapıyı bezirgan başı" vardır. Oyunun şarkısı;
Aç kapıyı bezirgan başı bezirgan başı
Kapı hakkı ne verirse ne verirse
Birinci sıçan İkinci sıçan Üçüncüsünde kapan
Denilip o an gelmekte olan kişi kapana kısılır. Ebelerin isimleri vardır Sırayla kapana kısanlara bu isimler sorulur. Hangisini bildiyse onun arkasına sıralanır. Oyun bitince iki grup kuvvet çekişmesi yaparlar. Kazanan grup şampiyon olur, diğerlerine çürük elma denir
PARMAK OYUNU :
Parmak oyununda bir çok şarkı ile oynanır. Şarkıdan sonra çıkan parmak kıvrılır. Oyun çok kişi ile oynanıyorsa iki parmak, az kişi ile oynanıyorsa beş parmak oynanır. Parmağı biten oyundan çıkar En son kalan oyunu kazanır.
I. ŞARKI
Elim elime bildek
Elden çıkan debildek
II. ŞARKI
Kuşmuş kuşmuş
Kanatlan gümüşmüş
Bala gada biti va
Tombulcacık götü va
Baş parmak
Badem parmak
Uzun hacı
Gül bacı
Bıdı bıdı
III. ŞARKI
Iğı mığı mığıdı
Sarı dede kavudu
Sarı ineğin sarısı
Sarı koyun derisi
Halil amcanın karısı
Ekmek peynir vemedi
Iğmadan kırmadan
Çek şunun birini
ÜŞÜDÜM :
Kızlar el ele tutuşarak iki sıra oluşturur. İki grup karşı karşıya sıralanır. Sırayla karşılıklı şarkı söylerler.
1-Grup- Üşüdüm üşüdüm a benim canım üşüdüm
2- Grup- Kürkünü gey kürkünü gey a benim canım kürkünü gey
1-Grup- Kürküm yok kürküm yok a benim canım kürküm yok
2-Grup- Alsan ya alsan ya a benim alsan ya
1-Grup- Param yok param yok a benim canım param yok
2-Grup- Çalansa ya çalsan ya a benim canım çalsan ya
1-Grup- Asarlar basarlar en güzelini seçerler
söyleyen taraf diğer tarafa doğru ilerler son söyleyen grup diğer gruptan birini asılıp almaya çalışırlar. Alabilirlerse alınan kişi diğer gruba geçer. Alınamadığı zaman oyun diğer gruba geçer. Sonuçta hangi taraf çok oyuncu almışsa o taraf kazanmış olur.
UZUN URGAN :
oynayanlar el ele ve eller gergin bir şekilde halka yapılır. Halkanın bir ucu açık olur. Bu başlardakilerden biri sorar diğeri cevap verir.
1- Uzun urgan
2- Lebbek sultan
3- Gönlün hangi dağda
4- Uludağ'da
5- Verdiğim süt pişti mi
6- Pişti
7- Gelin kız içti mi
8- İçti
9- Nesi oldu
10- Sırma saçlı ela gözlü bir kızı oldu
11- Neylen varalım
12- Davulla dümbekle
Bundan sonra oyunun başındaki önde bütün sıra bir ağızdan davul sesi çıkararak diğer baştan birbirine tutuşmuş ellerini havaya kaldırıp indiren iki kişinin arasından geçerler.Geçiş bitince arasından geçilen sıranın kolları çapraz şekilde arkaya doğru kalır. Bu hareket tekrar yapılarak aynı vaziyeti alır ve bu vaziyette hepsi gelinceye kadar oyun devam eder.
PORSUK KÖPRÜSÜ
Karşılıklı el ele tutuşarak köprü kurarlar. Başında diziden biri bu köprülerin üstünden atlaya atlaya sona varır, arkadaşı sonda onu karşılar. Atlama bitince bunlarda köprü kurup diğerlerinin yanında dururlar. Böylece devam eden bu oyn esnasında hep bir ağızdan ;
Dört kuzu aldım dördü de kara
Paran yoksa dul karı ara
Dul karı çoktur cilvesi yoktur
Bu cihanda kız gibi yoktur.
Dört kuzu aldım dördüde beyaz
Geceler gündüzden ayaz
Benim yarım kardan beyaz
Ha ha ha ha ha ha hayyyy
Ha ha ha ha ha ha hayyyy
