Öğrenme Bozukluğu(Özgül Öğrenme Bozukluğu), kişinin zeka seviyesi, aldığı eğitim, kronolojik yaşı göz önünde bulundurulduğunda; okuma, yazılı anlatım, matematik gibi alanlardaki yeterliliğinin, beklenenin önemli ölçüde altında olmasıyla tanımlanan bir durumdur.
Üç alt gruba ayrılır:
Okuma Bozukluğu İle Giden Öğrenme Bozukluğu (Disleksi)
Yazılı Anlatım Bozukluğu İle Giden Öğrenme Bozukluğu (Disgrafi)
Sayısal(matematik) Bozukluk İle Giden Öğrenme Bozukluğu (Diskalkuli)
Görülme sıklığı % 1-33 arasında değişmekte olup; tüm öğrenme bozuklukları içinde en sık görülen(%80) okuma bozukluğudur(disleksi). En az görülen(%1-6) matematik bozukluğudur(diskalkuli). Yazılı anlatım bozukluğu(disgrafi) sıklıkla diğer öğrenme bozukluklarına eşlik eder. Erkeklerde daha sık görülmektedir.
Öğrenme Bozukluğu’ nun Nedenleri Nelerdir?
Öğrenme bozukluğunun nedenleri tam olarak aydınlatılamamıştır. Yapılan genetik(aile, ikiz, kromozomal ve aday gen çalışmaları) ve beyin görüntüleme(yapısal ve işlevsel) çalışmaları sonucunda; genetik ve çevresel etmenlerle belirlenen, biyolojik temele dayalı, beyinde işlevsel değişikliklerle karakterize bir bozukluk olduğu belirlenmiştir. Beyindeki nonspesifik işlevsel bozukluklar; konuşma, okuma, yazma ya da aritmetik beceriler için gerekli olan bilişsel işlevlerde gecikme ya da sapmaya neden olmaktadır.
Öğrenme Bozukluğu’ nun Belirti ve Bulguları Nelerdir?
Öğrenme Bozukluğu, çocuğun akademik yaşantısı(okuma, yazma, matematik becerileri) dışında; dil gelişimi, motor koordinasyon, bellek, dikkat, organizasyon, duygusal olgunluk, benlik saygısı, sosyal beceriler gibi birçok alanda zorluk yaşamasına neden olan nöro-gelişimsel bir hastalıktır. Öğrenme Bozukluğu’ na ait klinik özellikler yaş gruplarına göre ayrıntılandırıldığında, belirti ve bulgular aşağıdaki gibidir:
Okul öncesi döneminde:
Konuşma gecikmesi, sözcük dağarcığının kısıtlı olması, nesne/eylemlerin isimlerini karıştırma, renk-sayı-geometrik şekillerle ilgili kavramları, zaman(dün/yarın/bugün vb.)-mekan(içeri/dışarı vb.)-yön(aşağı/yukarı vb.) kavramları öğrenmede ve ayırt etmede güçlük, ince motor becerilerde(kalem tutma, düğme ilikleme vb.) ve kaba motor becerilerde(yürüme, zıplama, merdiven çıkma vb.) yetersizlik, bellek sorunları(öğrendiklerini çabuk unutma), dikkat eksikliği, aşırı hareketlilik, yaşına göre çocuksu davranışlar, arkadaşlarıyla ilişki ve iletişim sorunları(jest/mimikleri anlayamama), duygu ve dürtü denetiminde zorluklar gibi belirtiler görülmektedir.
7-11 yaşlarındaki okul çağı döneminde:
Sözcüklerin telaffuzunda zorlanma, benzer sesleri algılayamama(kız-kıs vb.), okuma hatası, yavaş ve heceleyerek okuma, okurken ve yazarken satır-hece-harf atlama, okurken ve yazarken bazı harfleri karıştırma(b-d,m-n),ters okuma ve yazma, saati öğrenmekte-zamana ilişkin kavramları öğrenmede güçlük, matematik işlemlerinde zorlanma(çarpım tablosunu öğrenememe, sayıların ardışıklığını kavrayamama), kalem tutmada zorlanma, çirkin yazma, sakarlık, takım oyunlarını becerememe, gün/ay/yıl sıralayamama, unutkanlık, okul eşyalarını kaybetme, arkadaş edinmede güçlük, benlik saygısında düşüklük gibi belirtiler görülür.
12 yaş-yetişkinlik döneminde;
Uzun ve karmaşık yönergeleri anlamada zorluk, konuşurken ya da yazarken dilbilgisi kurallarına uymama, okuduğunu anlamada güçlük, soyut kavramları anlamada güçlük, sağ-sol karıştırma, harita okumada zorlanma, yer-zaman-yön karıştırma, yeni bilgiyi hafızada tutmada zorlantı, ödev ya da işin son teslim tarihini unutma, dikkat eksikliği, gereksiz ayrıntılara fazlaca odaklanma, hareketsiz kalamama, yürütücü işlev zorlukları(plan yapamama, başladığı işi bitirememe), yüz ifadesini-ince esprileri anlayamama, akran/iş arkadaşlarıyla anlaşamama gibi sorunlar görülür.
Özgül öğrenme bozukluğu, diğer psikiyatrik bozukluklarla sık birliktelik göstermektedir. En sık birliktelik gösterdiği hastalık; Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu’ dur. Davranım bozukluğu ve suça yönelik davranışlar, depresyon, kaygı bozuklukları, intihar girişimleri normal popülasyona oranla daha sık görülmektedir.
Tanı ve Tedavi
Öğrenme bozukluğu, okul başarısızlığı olan her çocuk için kullanılan bir terim değildir. Tanının özenle konulması, tedavi sürecinin mümkün olan en erken sürede başlatılması ve aynı özenle sürdürülmesi gerekmektedir. Değerlendirme sürecinde; ayrıntılı öykü, klinik gözlem, nöropsikolojik değerlendirme testlerine(zeka testleri, akademik başarı testleri, özel yetenek testleri) gereksinim vadır.
Özgül öğrenme bozukluğu, doğumla başlayan gelişimsel bir sorun olup yaşam boyu devam eder. Erken tanınması ve çocuğun zorlandığı alanlarda eğitimi, potansiyel başarısızlıklarını azaltmak adına büyük bir önem taşımaktadır.
Çocuğun güçlü ve zayıf yönleri değerlendirildikten sonra “Bireyselleştirilmiş Eğitim Planı” düzenlenir. Bu program, çocuğun güçlü yanlarını artıran, uygun öğrenme teknikleri içeren, çocuğun gereksinimlerine göre düzenlenmiş özel becerileri kapsar.
Tedavi sürecinde; özel eğitimin yanı sıra çocuğun gereksinimleri doğrultusunda aile danışmanlığı, bireysel terapi(davranışçı, destekleyici psikoterapiler), ilaç tedavisi uygulanan diğer tedavi yöntemleridir.
Üç alt gruba ayrılır:
Okuma Bozukluğu İle Giden Öğrenme Bozukluğu (Disleksi)
Yazılı Anlatım Bozukluğu İle Giden Öğrenme Bozukluğu (Disgrafi)
Sayısal(matematik) Bozukluk İle Giden Öğrenme Bozukluğu (Diskalkuli)
Görülme sıklığı % 1-33 arasında değişmekte olup; tüm öğrenme bozuklukları içinde en sık görülen(%80) okuma bozukluğudur(disleksi). En az görülen(%1-6) matematik bozukluğudur(diskalkuli). Yazılı anlatım bozukluğu(disgrafi) sıklıkla diğer öğrenme bozukluklarına eşlik eder. Erkeklerde daha sık görülmektedir.
Öğrenme Bozukluğu’ nun Nedenleri Nelerdir?
Öğrenme bozukluğunun nedenleri tam olarak aydınlatılamamıştır. Yapılan genetik(aile, ikiz, kromozomal ve aday gen çalışmaları) ve beyin görüntüleme(yapısal ve işlevsel) çalışmaları sonucunda; genetik ve çevresel etmenlerle belirlenen, biyolojik temele dayalı, beyinde işlevsel değişikliklerle karakterize bir bozukluk olduğu belirlenmiştir. Beyindeki nonspesifik işlevsel bozukluklar; konuşma, okuma, yazma ya da aritmetik beceriler için gerekli olan bilişsel işlevlerde gecikme ya da sapmaya neden olmaktadır.
Öğrenme Bozukluğu’ nun Belirti ve Bulguları Nelerdir?
Öğrenme Bozukluğu, çocuğun akademik yaşantısı(okuma, yazma, matematik becerileri) dışında; dil gelişimi, motor koordinasyon, bellek, dikkat, organizasyon, duygusal olgunluk, benlik saygısı, sosyal beceriler gibi birçok alanda zorluk yaşamasına neden olan nöro-gelişimsel bir hastalıktır. Öğrenme Bozukluğu’ na ait klinik özellikler yaş gruplarına göre ayrıntılandırıldığında, belirti ve bulgular aşağıdaki gibidir:
Okul öncesi döneminde:
Konuşma gecikmesi, sözcük dağarcığının kısıtlı olması, nesne/eylemlerin isimlerini karıştırma, renk-sayı-geometrik şekillerle ilgili kavramları, zaman(dün/yarın/bugün vb.)-mekan(içeri/dışarı vb.)-yön(aşağı/yukarı vb.) kavramları öğrenmede ve ayırt etmede güçlük, ince motor becerilerde(kalem tutma, düğme ilikleme vb.) ve kaba motor becerilerde(yürüme, zıplama, merdiven çıkma vb.) yetersizlik, bellek sorunları(öğrendiklerini çabuk unutma), dikkat eksikliği, aşırı hareketlilik, yaşına göre çocuksu davranışlar, arkadaşlarıyla ilişki ve iletişim sorunları(jest/mimikleri anlayamama), duygu ve dürtü denetiminde zorluklar gibi belirtiler görülmektedir.
7-11 yaşlarındaki okul çağı döneminde:
Sözcüklerin telaffuzunda zorlanma, benzer sesleri algılayamama(kız-kıs vb.), okuma hatası, yavaş ve heceleyerek okuma, okurken ve yazarken satır-hece-harf atlama, okurken ve yazarken bazı harfleri karıştırma(b-d,m-n),ters okuma ve yazma, saati öğrenmekte-zamana ilişkin kavramları öğrenmede güçlük, matematik işlemlerinde zorlanma(çarpım tablosunu öğrenememe, sayıların ardışıklığını kavrayamama), kalem tutmada zorlanma, çirkin yazma, sakarlık, takım oyunlarını becerememe, gün/ay/yıl sıralayamama, unutkanlık, okul eşyalarını kaybetme, arkadaş edinmede güçlük, benlik saygısında düşüklük gibi belirtiler görülür.
12 yaş-yetişkinlik döneminde;
Uzun ve karmaşık yönergeleri anlamada zorluk, konuşurken ya da yazarken dilbilgisi kurallarına uymama, okuduğunu anlamada güçlük, soyut kavramları anlamada güçlük, sağ-sol karıştırma, harita okumada zorlanma, yer-zaman-yön karıştırma, yeni bilgiyi hafızada tutmada zorlantı, ödev ya da işin son teslim tarihini unutma, dikkat eksikliği, gereksiz ayrıntılara fazlaca odaklanma, hareketsiz kalamama, yürütücü işlev zorlukları(plan yapamama, başladığı işi bitirememe), yüz ifadesini-ince esprileri anlayamama, akran/iş arkadaşlarıyla anlaşamama gibi sorunlar görülür.
Özgül öğrenme bozukluğu, diğer psikiyatrik bozukluklarla sık birliktelik göstermektedir. En sık birliktelik gösterdiği hastalık; Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu’ dur. Davranım bozukluğu ve suça yönelik davranışlar, depresyon, kaygı bozuklukları, intihar girişimleri normal popülasyona oranla daha sık görülmektedir.
Tanı ve Tedavi
Öğrenme bozukluğu, okul başarısızlığı olan her çocuk için kullanılan bir terim değildir. Tanının özenle konulması, tedavi sürecinin mümkün olan en erken sürede başlatılması ve aynı özenle sürdürülmesi gerekmektedir. Değerlendirme sürecinde; ayrıntılı öykü, klinik gözlem, nöropsikolojik değerlendirme testlerine(zeka testleri, akademik başarı testleri, özel yetenek testleri) gereksinim vadır.
Özgül öğrenme bozukluğu, doğumla başlayan gelişimsel bir sorun olup yaşam boyu devam eder. Erken tanınması ve çocuğun zorlandığı alanlarda eğitimi, potansiyel başarısızlıklarını azaltmak adına büyük bir önem taşımaktadır.
Çocuğun güçlü ve zayıf yönleri değerlendirildikten sonra “Bireyselleştirilmiş Eğitim Planı” düzenlenir. Bu program, çocuğun güçlü yanlarını artıran, uygun öğrenme teknikleri içeren, çocuğun gereksinimlerine göre düzenlenmiş özel becerileri kapsar.
Tedavi sürecinde; özel eğitimin yanı sıra çocuğun gereksinimleri doğrultusunda aile danışmanlığı, bireysel terapi(davranışçı, destekleyici psikoterapiler), ilaç tedavisi uygulanan diğer tedavi yöntemleridir.