Panik atak, ani beklenmedik şekilde başlayan, şikayetlerin hızlıca şiddetlenip en yüksek seviyeye ulaştığı, ortalama 10, maksimum 30 dakika civarında süren, kişinin bedeninde birden hissettiği çarpıntı, nefes alamama, terleme, göğüs ağrısı, boğulma hissi, bulantı, karın ağrısı, titreme, baş dönmesi, uyuşma, ateş basması vb gibi bedensel belirtilerin yanında ölüm korkusu, çıldıracağı korkusu, kalp krizi geçireceği korkusu gibi korkuların da eşlik ettiği aşağıda tanımlanan 13 belirtinin en az dördünün eşlik ettiği durumdur. Hastalar bedensel belirtileri genelde yoğun yaşarlar ve buna korkunun eşlik etmesi de genelde yoğundur. Hastaların çoğunlukla atak, kriz, nöbet gibi çeşitli şekillerde tanımladıkları durumu tıbbi literatür panik atak olarak adlandırmaktadır.
Amerikan Psikiyatri Birliği Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı'nın beşinci baskısı olan DSM-5’e göre panik atak tanısı için aşağıda yer alan belirtilerden en az dördünün tabloya eşlik etmesi gerekmektedir.
Panik atak
Çarpıntı, kalbin küt küt atması ya da kalp hızının artması
Terleme
Titreme ya da sarsılma
Soluğun daraldığı ya da boğuluyor gibi olma durumu
Soluğun tıkanması durumu
Göğüs ağrısı ya da göğüste sıkışma
Bulantı ya da karın ağrısı
Baş dönmesi, ayakta duramama, sersemlik ya da bayılacak gibi olma durumu
Terleme, titreme, ürperme ya da ateş basması durumu
Uyuşmalar
Gerçek dışılık (kendinden kopma ya da yabancılaşma durumu)
Denetimi yitirme ya da çıldırma korkusu
Ölüm korkusu
PANİK ATAK TİPLERİ NELERDİR?
Panik ataklar ile ilgili yapılan bir çok bilimsel çalışma, genellikle panik atak semptomlarını nokturnal tip, solunumsal tip, bilişsel tip, korkusuz tip, vestibüler tip olmak üzere beş gruba ayırmaktadır.
Nokturnal alt tip
Gece kişi uykudan yoğun panik atak şikayetleri ile uyanır. Kişi uykudan uyandığı anda, tam da kendine gelemeden şikâyetleri oldukça şiddetli yaşar. Tekrar bu durumun olmaması için, bu durumu tekrar yaşamamak için uykudan kaçınmaya başlar, uyumak istemez. Uyuyunca tekrar o nokturnal ataktaki belirtileri yaşayacağından korkar. Uykudan kaçındıkça uyku problemleri nokturnal ataklara eşlik etmeye başlar. Uyku problemlerinin olması atakları daha da kötüleşmesine yol açarak, tırmanarak şiddetlenen bir kısır döngü halini alır. Uyku problemlerinin atakları ve anksiyeteyi tetiklediği bilinen tıbbi bir gerçektir. Uykunun düzene girmesi ise atakları ve anksiyeteyi azaltacaktır. Nokturnal ataklar kişi uyurken ortaya çıkan ve kişiyi uyandıran şiddetli ataklar olduğunu söylemiştik.Zaman içinde nokturnal ataklara gündüz panik atakları da eşlik etmeye başlar.
Noktürnal panik atakları olanlarda hastalık çok daha şiddetlidir ve kaçınma davranışları, güvence arayışı da fazladır. Noktürnal panik atağı olanlarda olmayanlara göre daha kontrolü kaybetme, çıldırma hissi, daha fazla boğulma hissi, çarpıntı, ağrı/rahatsızlık, uyuşma, karıncalanma, baş dönmesi görülmüştür.
Solunumsal Alt tip
Nefes ile ilgili şikayetlerin ön planda olduğu panik ataklar, solunumsal tip panik ataklar olarak tanımlanmıştır. Nefes darlığı, boğulma hissi, soluğun kesilmesi, göğüs ağrısı, sıkıntı, ölüm korkusu, uyuşma-karıncalanma belirtilerinden dördünün belirgin ve ön planda olması panik atağın solunumsal alt tip olduğunu düşündürebilir. Solunumsal tip panik atağı olan kişilerde, solunumsal tip panik atağı olmayanlara göre ailesel genetik yüklülüğün fazla olduğu, astım, bronşit, KOAH gibi göğüs hastalıklarının daha fazla olduğu gösterilmiştir. Bu tip göğüs hastalıkları parsiyel karbondioksit basıncında artışa yol açabilir. Panik atağa yatkın olan kişilerde bu durum eyvah boğuluyorum yanlış alarmına yol açabilir. Karbodioksit miktarındaki artışın devamı, panik ataklara ve panik bozukluğa yol açabilir. Bu da vücutta karbondioksit duyarlılığını arttırabilir. Böylece durum bir kısır döngü haline gelebilir.
Solunumsal tip panik atağı olanlarda yine olmayanlara göre, psikiyatri dışı bölümlere sağlık hizmeti almak için çok daha fazla başvurdukları, tanı karmaşasının arttığı, sağlık harcamalarının arttığı da bildirilmiştir. Bu kişiler göğüs hastalıkları ve diğer tıbbi bölümlere başvurdukça ve bu bölümler ile ilgili bir hastalık saptanamayıp, yanısıra şikayetler de devam ettikçe belirsizlikten dolayı hastanın kaygısı iyice artarak hastalık şiddetlenebilir.
Solunumsal tip panik atağı olan kişilerde, yapılan çalışmaların bir kısmında sigara, alkol kullanım oranları daha yüksek bulunmuş iken, bazı çalışmalarda da bu fark saptanamamıştır.
Korkusuz panik ataklar
Panik atağı olan hastaların bazıları bedensel belirtileri ön planda ve belirgin olarak yaşamakla birlikte bununla bağdaşmayacak şekilde ölüm korkusu, kalp krizi geçireceği korkusu, denetimini kaybedeceği vb korkuları bedensel belirtilere eşlik etmez. Bu hastalarda korku belirtileri görülmediği için durumun psikiyatrik olabileceği çok daha zor akla geldiğinden tanı karmaşasını arttırmaktadır. Bu kişilerin psikiyatrik tedavileri gecikmektedir.
Bilişsel alt tip
Korkusuz panik ataklarda görülen durumun tam tersi duruma denmektedir. Yani bedensel belirtiler çok azdır ama yine bununla bağdaşmayacak şekilde o anda yoğun korku ve sıkıntı duruma hakimdir.
Vestibüler Tip
Ataklarda kulak burun boğaz ile ilgili belirtilerin yani baş dönmesi, denge ile ilgili sorunların ön planda olduğu bir tiptir. Baş dönmesine bulantı, kusma, ateş basması, terleme, titreme de eşlik edebilmektedir.
Amerikan Psikiyatri Birliği Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı'nın beşinci baskısı olan DSM-5’e göre panik atak tanısı için aşağıda yer alan belirtilerden en az dördünün tabloya eşlik etmesi gerekmektedir.
Panik atak
Çarpıntı, kalbin küt küt atması ya da kalp hızının artması
Terleme
Titreme ya da sarsılma
Soluğun daraldığı ya da boğuluyor gibi olma durumu
Soluğun tıkanması durumu
Göğüs ağrısı ya da göğüste sıkışma
Bulantı ya da karın ağrısı
Baş dönmesi, ayakta duramama, sersemlik ya da bayılacak gibi olma durumu
Terleme, titreme, ürperme ya da ateş basması durumu
Uyuşmalar
Gerçek dışılık (kendinden kopma ya da yabancılaşma durumu)
Denetimi yitirme ya da çıldırma korkusu
Ölüm korkusu
PANİK ATAK TİPLERİ NELERDİR?
Panik ataklar ile ilgili yapılan bir çok bilimsel çalışma, genellikle panik atak semptomlarını nokturnal tip, solunumsal tip, bilişsel tip, korkusuz tip, vestibüler tip olmak üzere beş gruba ayırmaktadır.
Nokturnal alt tip
Gece kişi uykudan yoğun panik atak şikayetleri ile uyanır. Kişi uykudan uyandığı anda, tam da kendine gelemeden şikâyetleri oldukça şiddetli yaşar. Tekrar bu durumun olmaması için, bu durumu tekrar yaşamamak için uykudan kaçınmaya başlar, uyumak istemez. Uyuyunca tekrar o nokturnal ataktaki belirtileri yaşayacağından korkar. Uykudan kaçındıkça uyku problemleri nokturnal ataklara eşlik etmeye başlar. Uyku problemlerinin olması atakları daha da kötüleşmesine yol açarak, tırmanarak şiddetlenen bir kısır döngü halini alır. Uyku problemlerinin atakları ve anksiyeteyi tetiklediği bilinen tıbbi bir gerçektir. Uykunun düzene girmesi ise atakları ve anksiyeteyi azaltacaktır. Nokturnal ataklar kişi uyurken ortaya çıkan ve kişiyi uyandıran şiddetli ataklar olduğunu söylemiştik.Zaman içinde nokturnal ataklara gündüz panik atakları da eşlik etmeye başlar.
Noktürnal panik atakları olanlarda hastalık çok daha şiddetlidir ve kaçınma davranışları, güvence arayışı da fazladır. Noktürnal panik atağı olanlarda olmayanlara göre daha kontrolü kaybetme, çıldırma hissi, daha fazla boğulma hissi, çarpıntı, ağrı/rahatsızlık, uyuşma, karıncalanma, baş dönmesi görülmüştür.
Solunumsal Alt tip
Nefes ile ilgili şikayetlerin ön planda olduğu panik ataklar, solunumsal tip panik ataklar olarak tanımlanmıştır. Nefes darlığı, boğulma hissi, soluğun kesilmesi, göğüs ağrısı, sıkıntı, ölüm korkusu, uyuşma-karıncalanma belirtilerinden dördünün belirgin ve ön planda olması panik atağın solunumsal alt tip olduğunu düşündürebilir. Solunumsal tip panik atağı olan kişilerde, solunumsal tip panik atağı olmayanlara göre ailesel genetik yüklülüğün fazla olduğu, astım, bronşit, KOAH gibi göğüs hastalıklarının daha fazla olduğu gösterilmiştir. Bu tip göğüs hastalıkları parsiyel karbondioksit basıncında artışa yol açabilir. Panik atağa yatkın olan kişilerde bu durum eyvah boğuluyorum yanlış alarmına yol açabilir. Karbodioksit miktarındaki artışın devamı, panik ataklara ve panik bozukluğa yol açabilir. Bu da vücutta karbondioksit duyarlılığını arttırabilir. Böylece durum bir kısır döngü haline gelebilir.
Solunumsal tip panik atağı olanlarda yine olmayanlara göre, psikiyatri dışı bölümlere sağlık hizmeti almak için çok daha fazla başvurdukları, tanı karmaşasının arttığı, sağlık harcamalarının arttığı da bildirilmiştir. Bu kişiler göğüs hastalıkları ve diğer tıbbi bölümlere başvurdukça ve bu bölümler ile ilgili bir hastalık saptanamayıp, yanısıra şikayetler de devam ettikçe belirsizlikten dolayı hastanın kaygısı iyice artarak hastalık şiddetlenebilir.
Solunumsal tip panik atağı olan kişilerde, yapılan çalışmaların bir kısmında sigara, alkol kullanım oranları daha yüksek bulunmuş iken, bazı çalışmalarda da bu fark saptanamamıştır.
Korkusuz panik ataklar
Panik atağı olan hastaların bazıları bedensel belirtileri ön planda ve belirgin olarak yaşamakla birlikte bununla bağdaşmayacak şekilde ölüm korkusu, kalp krizi geçireceği korkusu, denetimini kaybedeceği vb korkuları bedensel belirtilere eşlik etmez. Bu hastalarda korku belirtileri görülmediği için durumun psikiyatrik olabileceği çok daha zor akla geldiğinden tanı karmaşasını arttırmaktadır. Bu kişilerin psikiyatrik tedavileri gecikmektedir.
Bilişsel alt tip
Korkusuz panik ataklarda görülen durumun tam tersi duruma denmektedir. Yani bedensel belirtiler çok azdır ama yine bununla bağdaşmayacak şekilde o anda yoğun korku ve sıkıntı duruma hakimdir.
Vestibüler Tip
Ataklarda kulak burun boğaz ile ilgili belirtilerin yani baş dönmesi, denge ile ilgili sorunların ön planda olduğu bir tiptir. Baş dönmesine bulantı, kusma, ateş basması, terleme, titreme de eşlik edebilmektedir.
