Panik Atak Nedir?Panik atak en kısa ve öz tabiri ile ani olarak ortaya çıkan endişe - kaygı nöbetidir. Bu endişe ve kaygı nöbeti kişinin vücudunda bazı fiziksel belirtilerle kendini gösterir, bu yüzden de çoğu zaman kişide yoğun bir korku ve rahatsızlık duygusu yaratır. Bu yoğun korku duygusu içinde kişi, çok kötü birşey olacağını, onun için sonun geldiğini, öleceğini veya kalp krizi geçireceğini düşünür, hekime ve acil servislere gider, ani bir "nöbet" tanımlar. Kimi zaman bu nöbet hastaları uykularından kaldırabilir. Şikayetler başladıktan sonraki ilk 10 dakikada maksimum şiddete ulaşır; dakikalar içinde geçer, bir saatten uzun sürme olasılığı çok azdır. Nöbet esnasında hasta tipik olarak "panik" içindedir.
Acil görünümlü ya da acile başvuracak şiddette bir "nöbet" geçirdiğini ifade eden bir hastada, aşağıdaki şikayetlerden en az dördü nöbet esnasında mevcut ise, panik atağı düşünülür;
1 -Çarpıntı, kalp atımlarını duyumsama
2 -Terleme
3 -Titreme ya da sarsılma
4 -Nefes darlığı ya da boğuluyor gibi olma
5 -Soluğun kesilmesi
6 -Göğüs ağrısı ya da göğüste sıkıntı duyma
7 -Bulantı ya da karın ağrısı
8 -Baş dönmesi, sersemlik hissi, düşecekmiş ya da bayılacakmış gibi olma
9 -Derealizasyon ya da Depersonalizasyon (Dış dünya yada kendisi gerçekliğini kaybetmiş gibi hissetme).
10-Kontrolünü kaybedeceği ya da çıldıracağı korkusu
11-Ölüm korkusu
12-Uyuşma ve karıncalanma duygusu
13-Üşüme ürperme ve ateş basması
Panik atağı tetikleyen durumlar:
Kapalı yerler (tünel, asansör, vb),
Kalabalık yerler (alışveriş merkezleri, toplu taşım istasyonları, eğlence merkezleri vb),
Toplum önünde zor bir görev yapma,
Yeni veya tanıdık olmayan insanlarla yapılan toplantılar veya sosyal olaylar,
Açık alanlar (köprü üzerinden geçme, yüksek binalar vb),
Organik hastalıklar; ritim bozuklukları (aritmiler), kalp krizi (myokart infarktüsü), beyinin kansız kalması (serebral iskemi), tiroid bezinin fazla çalışması (tirotoksikoz), astım vb,
Bazı ilaçların yan etkisi olarak,
Depresyon, fobiler dahil pek çok psikiyatrik hastalık esnasında
Atak esnasında hastanın yapması gerekenler;
Olduğu yerde kalmalı ve toplami en fazla bir saat süren atağın geçmesini beklemelidir.
Dikkatini bulunduğu ortamdaki eşyalara vb ve sıkıntıyı kontrole yöneltmeli; fiziksel belirtilerinden uzaklaştırmaya çalışmalıdır.
Aşırı derin nefes alma (hiperventilasyon) panik şikayetlerini arttırır; bu şikayeti olan hastadan "nöbet" geçene kadar bir torbaya soluması istenmelidir.
Her atak başında saate bakması ve sonlandığında ise ne kadar sürdüğünü bir yere kaydetmesi istenmelidir; saatler gibi gelen atak süresinin yalnızca dakikalar olduğunu görme sonraki ataklarda hastanın direncini arttıracaktır.
Sigara yakma, alkol alma gibi önlemlerin atağın geçmesini sağlayamayacağı gibi şiddetlendirebilecektir.
Panik Atak Sonucu Gelişebilen Problemler
İlk önce şunun bilinmesi gereklidir, panik atak yüzünden hiçbir şekilde kalpte, solunum sisteminde bir rahatsızlık meydana gelmez. Eğer panik atak uzun süre tedavi edilmezse psikolojik kökenli başka rahatsızlıkları meydana getirebilir. Örneğin bu atak tekrar gelirse diye düşünüp dışarı çıkmak istemezse, geçeceği yollarda hastane olup olmadığı düşünmeye başlayıp bu yüzden dışarı çıkmazsa, özetle kişi evden dışarı çıkmaktan korkar olursa panik atağa "agorafobi(kapali yer korkusu)" eşlik etmeye baslar. Bunun dışında sosyal ortamdan kopma sonucu kişide depresif bir duygu-durum oluşabilir. Panik atak tedavisi ile koordineli olarak diğer problemlerinde çözümüne ayrı olarak başlanması gerekmektedir.
Panik Atak Tedavisi
Panik atak tedavisi hastanın yaşadığı atakların düzeyine ve şiddetine göre değişim gösterebilir. Genel olarak panik atak tedavisinde bilişsel davranışçı terapi uygulanmaktadır. Bu terapi uygulaması ile hastalara ilk olarak ataklar sırasında onlarla başa çıkabileceği teknikler öğretilir. Bu teknikler ile hastanın ataklarını kontrol edebilmesi sağlanır. Daha sonraki aşamada hastanın yanlış bilişsel süreçleri bulunur (örneğin; alışveriş merkezi çok kalabalık oraya gidersem atak geçiririm) ve bu süreçler olumlu düşünceler ile değiştirilmeye çalışılır. Ataklarla başa çıkmayı öğrenen ve yanlış bilişsel süreçleri değiştirilen hastanın hayat kalitesi arttırılmaya çalışılır. Hasta her ne kadar iyileştiğini söylese ve gerçekten atak yaşamasa bile, beklenti anksiyetesi ile sinemaya, tiyatroya, alışveriş merkezine gitmekten korkuyorsa; atak gelecek endişesi ile hayatını kısıtlıyorsa bu rahatsızlık tamamen geçmiş denemez.
Panik atak tedavisinde psikologlar ve psikiyatrlar beraber çalışabilirler. Tedavinin ilk aşamasında kişi şiddetli ataklar yaşıyorsa ve bu ataklar yüzünden evden çıkamayacak durumdaysa ilaç tedavisi uygulanmaya başlanır, daha sonra bu akut dönem atlatılınca psikoterapi'ye başlanması gerekmektedir.
Panik atakta kulaktan dolma bazı yanlış bilgiler vardır. Bunlardan en önemlisi panik atağın tedavisi olmadığıdır. Bu tamamen yanlış bir bilgidir. Bazı durumlarda ataklar tedavisiz olarak kesilebilir veya tedavi ile ortadan kaldırılır fakat kişinin hayatında bazı şeylerden kaçınma ile olsun, kendini yormamaya çalışma ile olsun bir şekilde hala panik atak vardır. Eğer hayatın içinde olan bu panik atak'ta ortadan kaldırılmazsa tekrarlama olasılığı olabilir. Hasta düzenli olarak tedaviye giderse 4-6 ay arasında bu rahatsızlıktan büyük ölçüde kurtulmuş olur ve hastalığın normal şartlar altında tekrar ortaya cikmasi beklenmez.
Unutulmaması gereken bir diğer önemli konuda panik atak tedavisinene kadar çabuk başlanırsa tedavinin o kadar kolay ve çabuk sonlanacağıdır.
Grup Terapisi
Panik atak tedavisinde bireysel terapinin dışında grup terapisi de uygulanan bir yöntemdir. Grup terapisinde 15 günde bir toplanan gruplar "ataklardan nasıl kurtuldukları" "atakların nasıl başladığı" "ataklar sırasında uyguladıkları teknikler" den, hayatlarında Panik Atak yüzünden erteledikleri şeyleri bir an önce yapabilmelerini sağlayacak grup dinamiğinden faydalanırlar.
Panik Atak Geçiren Birine Nasıl Davranmalıyız?Panik atak geçiren birine yardım ederken ilk önce gerçekten o kişinin panik atak geçirip geçirmediğinden emin olunması gerekir. Eğer kişinin panik atak geçmişi varsa ve sizde o anda kişinin panik atak geçirdiğinden eminseniz ilk olarak o kişiyi rahat olabileceği ve etrafında onunla ilgilenen çok fazla kimsenin olmadığı bir yere götürün. Olabildiğince sakin olmalısınız (o kişi o anda çok kötü birşey olduğunu öleceğini düşünüyordur, sizde sanki o kişi ölecekmiş gibi panik bir şekilde hareket edersiniz kişiyi daha da kötü bir duruma sokabilirsiniz).
Panik atak geçiren kişiye bunun 10 dakika ile 20 dakika arasında geçeceğini söylemek ve bu esnada nefes egzersizi yapmasını sağlamak onu rahatlatacaktır.
Acil görünümlü ya da acile başvuracak şiddette bir "nöbet" geçirdiğini ifade eden bir hastada, aşağıdaki şikayetlerden en az dördü nöbet esnasında mevcut ise, panik atağı düşünülür;
1 -Çarpıntı, kalp atımlarını duyumsama
2 -Terleme
3 -Titreme ya da sarsılma
4 -Nefes darlığı ya da boğuluyor gibi olma
5 -Soluğun kesilmesi
6 -Göğüs ağrısı ya da göğüste sıkıntı duyma
7 -Bulantı ya da karın ağrısı
8 -Baş dönmesi, sersemlik hissi, düşecekmiş ya da bayılacakmış gibi olma
9 -Derealizasyon ya da Depersonalizasyon (Dış dünya yada kendisi gerçekliğini kaybetmiş gibi hissetme).
10-Kontrolünü kaybedeceği ya da çıldıracağı korkusu
11-Ölüm korkusu
12-Uyuşma ve karıncalanma duygusu
13-Üşüme ürperme ve ateş basması
Panik atağı tetikleyen durumlar:
Kapalı yerler (tünel, asansör, vb),
Kalabalık yerler (alışveriş merkezleri, toplu taşım istasyonları, eğlence merkezleri vb),
Toplum önünde zor bir görev yapma,
Yeni veya tanıdık olmayan insanlarla yapılan toplantılar veya sosyal olaylar,
Açık alanlar (köprü üzerinden geçme, yüksek binalar vb),
Organik hastalıklar; ritim bozuklukları (aritmiler), kalp krizi (myokart infarktüsü), beyinin kansız kalması (serebral iskemi), tiroid bezinin fazla çalışması (tirotoksikoz), astım vb,
Bazı ilaçların yan etkisi olarak,
Depresyon, fobiler dahil pek çok psikiyatrik hastalık esnasında
Atak esnasında hastanın yapması gerekenler;
Olduğu yerde kalmalı ve toplami en fazla bir saat süren atağın geçmesini beklemelidir.
Dikkatini bulunduğu ortamdaki eşyalara vb ve sıkıntıyı kontrole yöneltmeli; fiziksel belirtilerinden uzaklaştırmaya çalışmalıdır.
Aşırı derin nefes alma (hiperventilasyon) panik şikayetlerini arttırır; bu şikayeti olan hastadan "nöbet" geçene kadar bir torbaya soluması istenmelidir.
Her atak başında saate bakması ve sonlandığında ise ne kadar sürdüğünü bir yere kaydetmesi istenmelidir; saatler gibi gelen atak süresinin yalnızca dakikalar olduğunu görme sonraki ataklarda hastanın direncini arttıracaktır.
Sigara yakma, alkol alma gibi önlemlerin atağın geçmesini sağlayamayacağı gibi şiddetlendirebilecektir.
Panik Atak Sonucu Gelişebilen Problemler
İlk önce şunun bilinmesi gereklidir, panik atak yüzünden hiçbir şekilde kalpte, solunum sisteminde bir rahatsızlık meydana gelmez. Eğer panik atak uzun süre tedavi edilmezse psikolojik kökenli başka rahatsızlıkları meydana getirebilir. Örneğin bu atak tekrar gelirse diye düşünüp dışarı çıkmak istemezse, geçeceği yollarda hastane olup olmadığı düşünmeye başlayıp bu yüzden dışarı çıkmazsa, özetle kişi evden dışarı çıkmaktan korkar olursa panik atağa "agorafobi(kapali yer korkusu)" eşlik etmeye baslar. Bunun dışında sosyal ortamdan kopma sonucu kişide depresif bir duygu-durum oluşabilir. Panik atak tedavisi ile koordineli olarak diğer problemlerinde çözümüne ayrı olarak başlanması gerekmektedir.
Panik Atak Tedavisi
Panik atak tedavisi hastanın yaşadığı atakların düzeyine ve şiddetine göre değişim gösterebilir. Genel olarak panik atak tedavisinde bilişsel davranışçı terapi uygulanmaktadır. Bu terapi uygulaması ile hastalara ilk olarak ataklar sırasında onlarla başa çıkabileceği teknikler öğretilir. Bu teknikler ile hastanın ataklarını kontrol edebilmesi sağlanır. Daha sonraki aşamada hastanın yanlış bilişsel süreçleri bulunur (örneğin; alışveriş merkezi çok kalabalık oraya gidersem atak geçiririm) ve bu süreçler olumlu düşünceler ile değiştirilmeye çalışılır. Ataklarla başa çıkmayı öğrenen ve yanlış bilişsel süreçleri değiştirilen hastanın hayat kalitesi arttırılmaya çalışılır. Hasta her ne kadar iyileştiğini söylese ve gerçekten atak yaşamasa bile, beklenti anksiyetesi ile sinemaya, tiyatroya, alışveriş merkezine gitmekten korkuyorsa; atak gelecek endişesi ile hayatını kısıtlıyorsa bu rahatsızlık tamamen geçmiş denemez.
Panik atak tedavisinde psikologlar ve psikiyatrlar beraber çalışabilirler. Tedavinin ilk aşamasında kişi şiddetli ataklar yaşıyorsa ve bu ataklar yüzünden evden çıkamayacak durumdaysa ilaç tedavisi uygulanmaya başlanır, daha sonra bu akut dönem atlatılınca psikoterapi'ye başlanması gerekmektedir.
Panik atakta kulaktan dolma bazı yanlış bilgiler vardır. Bunlardan en önemlisi panik atağın tedavisi olmadığıdır. Bu tamamen yanlış bir bilgidir. Bazı durumlarda ataklar tedavisiz olarak kesilebilir veya tedavi ile ortadan kaldırılır fakat kişinin hayatında bazı şeylerden kaçınma ile olsun, kendini yormamaya çalışma ile olsun bir şekilde hala panik atak vardır. Eğer hayatın içinde olan bu panik atak'ta ortadan kaldırılmazsa tekrarlama olasılığı olabilir. Hasta düzenli olarak tedaviye giderse 4-6 ay arasında bu rahatsızlıktan büyük ölçüde kurtulmuş olur ve hastalığın normal şartlar altında tekrar ortaya cikmasi beklenmez.
Unutulmaması gereken bir diğer önemli konuda panik atak tedavisinene kadar çabuk başlanırsa tedavinin o kadar kolay ve çabuk sonlanacağıdır.
Grup Terapisi
Panik atak tedavisinde bireysel terapinin dışında grup terapisi de uygulanan bir yöntemdir. Grup terapisinde 15 günde bir toplanan gruplar "ataklardan nasıl kurtuldukları" "atakların nasıl başladığı" "ataklar sırasında uyguladıkları teknikler" den, hayatlarında Panik Atak yüzünden erteledikleri şeyleri bir an önce yapabilmelerini sağlayacak grup dinamiğinden faydalanırlar.
Panik Atak Geçiren Birine Nasıl Davranmalıyız?Panik atak geçiren birine yardım ederken ilk önce gerçekten o kişinin panik atak geçirip geçirmediğinden emin olunması gerekir. Eğer kişinin panik atak geçmişi varsa ve sizde o anda kişinin panik atak geçirdiğinden eminseniz ilk olarak o kişiyi rahat olabileceği ve etrafında onunla ilgilenen çok fazla kimsenin olmadığı bir yere götürün. Olabildiğince sakin olmalısınız (o kişi o anda çok kötü birşey olduğunu öleceğini düşünüyordur, sizde sanki o kişi ölecekmiş gibi panik bir şekilde hareket edersiniz kişiyi daha da kötü bir duruma sokabilirsiniz).
Panik atak geçiren kişiye bunun 10 dakika ile 20 dakika arasında geçeceğini söylemek ve bu esnada nefes egzersizi yapmasını sağlamak onu rahatlatacaktır.