Panik ataklar aniden ortaya çıkan yoğun kaygı nöbetleridir. Bilincinde olunan ya da
bilincinde olunmayan tetikleyicilerle ortaya çıkmaktadır. Herhangi bir fizyolojik kökeni
olmamasına rağmen kişinin bedeninde çeşitli rahatsızlar duyumsaması ile başlar. Bir panik
atağı sırasında yaşanan bedensel ve fizyolojik belirtilere örnek olarak;
Çarpıntı kalp atımlarını duyumsama ya da kalp hızında artma
Terleme
Titreme
Soluğunu alamıyor, boğuluyor duygusu, solunumun sıklaşması,
Göğüs ağrısı ya da göğüste sıkışma hissi,
Bulantı ya da karın ağrısı,
Baş dönmesi, sersemlik hissi, düşecekmiş ya da bayılacakmış gibi olma,
Gerçekdışılaşma, öze yabancılaşma
Uyuşma ya da karıncalanma duyuları,
Üşüme, sıcak soğuk basmaları,
Sık idrara çıkma,
Kan basıncının yükselmesi,
Yukarıdakilerin hepsi bir kişide görülebileceği gibi birkaç tanesini de kişi
deneyimleyebilir. Bu fizyolojik belirtilerin yanı sıra kişi panik nöbetleri sırasında hissettiği bu
semptomlar yüzünden yoğun bir ölüm, delirme korkusu ya da kontrolünü yitireceği korkusu
yaşamaktadır. Panik ataklarının en şiddetli dönemi çoğu zaman 10 dakika kadar sürer nadiren
yarım saati aşar.
Yaşanan bedensel ve fizyolojik sıkıntılara ve bunlara bağlı olarak gelişen kişideki
ölüm korkusuna panik atak denilebilmesi için ilk önce kişide gerçekten bir fizyolojik sıkıntı
var mı yok mu bunun kontrollerinin sağlanması gerekir. Kalp atımı düzensizlikleri gibi
kardiyolojik rahatsızlıklar, kan şekeri düşüklüğü, astım gibi hastalıklar panik nöbetlerine
benzer belirtiler çıkartabilirken aynı zamanda kişinin çay ve kahve tüketimi de
sorgulanmalıdır.
Panik bozuklukta kişiler birdenbire, beklenmedik biçimde, herhangi bir durumla
ilişkili olmadan panik atakları yaşamaktadırlar. Yani panik ataklar belirli herhangi bir duruma,
nesneye karşı olurken panik bozuklukta panik atakların ne zaman ve nerede geleceği belli
değildir. Panik bozukluk bir tür kaygı (bunaltı) bozukluğu olarak kabul edilir. Kişiler panik
atakları sırasında yaşadıkları korkularının yanında iki atak arasında da sürekli olarak atağın
tekrar geleceği kaygısını taşırlar. Buna beklenti anksiyetesi denir. Kişiler bu beklenti
anksiyeteleriyle başa çıkabilmek, yaşanabilecek bir panik nöbetini engelleyebilmek için
yaşam standartlarını bozucu, işlevsel olmayan çeşitli davranış değişikliklerine giderler.
Bunlar;
Yanlarında sürekli ilaç taşıma, su ve diğer güvende hissettirici eşyalar bulundurma
Evden çıkarken yalnız başına çıkamama, bir yerden bir yere gidememe
Evde ya da herhangi bir yerde yalnız kalamama
Bedensel uyarımlarında artışa sebep olan ( kalp atışında hızlanma vb. ) spor ve cinsel
etkinliklerden uzak durma
Kaygı ve panik durumuyla baş edebilmek için alkol alma, yatıştırıcı ilaç alma
Sürekli olarak nabız ya da tansiyon ölçme
Yeme düzenlerine ve diyetlerine aşırı önem verme, birçok yiyecek ve içecekten uzak
durma
Eşinin ya da yakınlarının sürekli olarak nerede olduğunu bilmek isteme
Sinema gibi kapalı alanlarda çıkışa yakın oturma isteği
Panik bozukluğu olan kişilerin birçoğunda agorafobi de görülebilir. Agorafobi, panik
atağının çıkması durumunda yardım sağlanamayacağının düşünüldüğü yerlerde bulunmaktan
kaçmaktır. Agorafobisi olan kişiler kalabalık olan yerler, kapalı olan yerler, araba kullanma,
evden uzakta olma, tek başına olma durumlarından kaçınırlar.
Gerçek bir tehlike karşısında yaşanan korku ve panik aslında bizim yaşamımızı kurtaran
işlevsel bir araçtır. Örneğin yırtıcı bir hayvanla karşı karşıya geldiğimizde ya da karşıdan
karşıya geçerken hızla bize doğru gelen bir araba gördüğümüzde sinir sistemimizde birtakım
değişimler yaşanmaya başlar ve terlemeye başlarız, kalbimiz hızlı hızlı atmaya başlar, hızlı
nefes almaya başlarız. Bütün bunlar bizi savaşmaya (gerçek olan tehlikeye karşı kendimizi
savunmamıza) ya da kaçmaya (tehlikeden uzaklaşma) iter. Dolayısıyla gerçek bir tehlike
karşısında alarm durumuna geçeriz, ona karşı kendimizi hazırlarız. Ancak panik atakta
yaşanan bedensel duyumlar gerçekte bir tehlike olmadığından dolayı birer yanlış alarmdır. Bu
yanlış alarmları yanlış yorumlarız ve tehlike var sanırız.
İlk panik atağının nerede, ne zaman ve nasıl geliştiği önemli bir ayrıntıdır. Bu yüzden
ayrıntılı sorgulanması gerekir. Yakın birinin kaybı ya da kaybedileceği düşüncesi, ayrılık,
çocukluk döneminde yaşanan kayıpların alevlenmesi, diğer stres yaratıcı yaşam olayları, iş
yaşamında zorluklar, sağlık sorunları gibi nedenler panik bozukluğuna neden olabilmektedir.
Bunun yanında kalıtımsal yatkınlık ve mizaç özelliklerinin de önemli etkisi vardır.
Panik atakta kişilerin yaşadığı bedensel duyumlara eşlik eden felaket senaryoları arasında
genellikle anlamlı bir ilişki vardır. Örneğin çarpıntı hissettiklerinde “kalp krizi geçiriyorum”
“öleceğim” “kalbim duracak”, nefes darlığı hissettiklerinde “boğulacağım”, uyuşma
hissettiklerinde “felç oluyorum”, halsizlik hissettiklerinde “bayılacağım”, baş ağrısı
hissettiklerinde “ tansiyonum yükseldi” “beyin kanaması geçiriyorum” “beynimde tümör
var” gibi düşünceler akıllarından geçer. Bu tip düşünceler kişilerin yaptıkları bilişsel
çarpıtmalardan kaynaklıdır. Olası kötü sonuçları abartma bilişsel çarpıtmasında kişi, kötü bir
olayın gerçekleşme olasılığını aşırı derecede abartır ve bunu tartışılmaz görür.
Yıkımsallaştırmada ise kişi olası sonuçları abartmanın yanında bu olasılık gerçeklemiş
olduktan sonraki sürecin sonuçlarını abartmaya meyillidir. Örneğin, “bir trafik kazası yapar ve
ölürsem çocuklarım anne babasız kalır ve yoksulluk içinde yaşamak zorunda kalırlar.”
Panik bozukluğun tedavisinde ilaç kullanımının yanında (her zaman gerekmez) bilişsel
davranışçı terapi yöntemleri, etkinliğini yapılan çalışmalarla kanıtlamıştır. Bilişsel davranışçı
terapide kişinin felaket düşünceleriyle birlikte panik atakları önlemek için yaptıkları kaçınma
ve güvenlik arama davranışları değerlendirilir. Yapılan bilişsel çarpıtmalar ve olumsuz
otomatik düşünceler üzerinde çalışılır.
Unutulmaması gereken en önemli şey, kaygı her zaman hayatımızın her alanında var
olacaktır. Ancak işlevsel olmayan kaygı ve buna bağlı olarak çıkabilecek kaygı bozuklukları
tedavi edilmelidir.
bilincinde olunmayan tetikleyicilerle ortaya çıkmaktadır. Herhangi bir fizyolojik kökeni
olmamasına rağmen kişinin bedeninde çeşitli rahatsızlar duyumsaması ile başlar. Bir panik
atağı sırasında yaşanan bedensel ve fizyolojik belirtilere örnek olarak;
Çarpıntı kalp atımlarını duyumsama ya da kalp hızında artma
Terleme
Titreme
Soluğunu alamıyor, boğuluyor duygusu, solunumun sıklaşması,
Göğüs ağrısı ya da göğüste sıkışma hissi,
Bulantı ya da karın ağrısı,
Baş dönmesi, sersemlik hissi, düşecekmiş ya da bayılacakmış gibi olma,
Gerçekdışılaşma, öze yabancılaşma
Uyuşma ya da karıncalanma duyuları,
Üşüme, sıcak soğuk basmaları,
Sık idrara çıkma,
Kan basıncının yükselmesi,
Yukarıdakilerin hepsi bir kişide görülebileceği gibi birkaç tanesini de kişi
deneyimleyebilir. Bu fizyolojik belirtilerin yanı sıra kişi panik nöbetleri sırasında hissettiği bu
semptomlar yüzünden yoğun bir ölüm, delirme korkusu ya da kontrolünü yitireceği korkusu
yaşamaktadır. Panik ataklarının en şiddetli dönemi çoğu zaman 10 dakika kadar sürer nadiren
yarım saati aşar.
Yaşanan bedensel ve fizyolojik sıkıntılara ve bunlara bağlı olarak gelişen kişideki
ölüm korkusuna panik atak denilebilmesi için ilk önce kişide gerçekten bir fizyolojik sıkıntı
var mı yok mu bunun kontrollerinin sağlanması gerekir. Kalp atımı düzensizlikleri gibi
kardiyolojik rahatsızlıklar, kan şekeri düşüklüğü, astım gibi hastalıklar panik nöbetlerine
benzer belirtiler çıkartabilirken aynı zamanda kişinin çay ve kahve tüketimi de
sorgulanmalıdır.
Panik bozuklukta kişiler birdenbire, beklenmedik biçimde, herhangi bir durumla
ilişkili olmadan panik atakları yaşamaktadırlar. Yani panik ataklar belirli herhangi bir duruma,
nesneye karşı olurken panik bozuklukta panik atakların ne zaman ve nerede geleceği belli
değildir. Panik bozukluk bir tür kaygı (bunaltı) bozukluğu olarak kabul edilir. Kişiler panik
atakları sırasında yaşadıkları korkularının yanında iki atak arasında da sürekli olarak atağın
tekrar geleceği kaygısını taşırlar. Buna beklenti anksiyetesi denir. Kişiler bu beklenti
anksiyeteleriyle başa çıkabilmek, yaşanabilecek bir panik nöbetini engelleyebilmek için
yaşam standartlarını bozucu, işlevsel olmayan çeşitli davranış değişikliklerine giderler.
Bunlar;
Yanlarında sürekli ilaç taşıma, su ve diğer güvende hissettirici eşyalar bulundurma
Evden çıkarken yalnız başına çıkamama, bir yerden bir yere gidememe
Evde ya da herhangi bir yerde yalnız kalamama
Bedensel uyarımlarında artışa sebep olan ( kalp atışında hızlanma vb. ) spor ve cinsel
etkinliklerden uzak durma
Kaygı ve panik durumuyla baş edebilmek için alkol alma, yatıştırıcı ilaç alma
Sürekli olarak nabız ya da tansiyon ölçme
Yeme düzenlerine ve diyetlerine aşırı önem verme, birçok yiyecek ve içecekten uzak
durma
Eşinin ya da yakınlarının sürekli olarak nerede olduğunu bilmek isteme
Sinema gibi kapalı alanlarda çıkışa yakın oturma isteği
Panik bozukluğu olan kişilerin birçoğunda agorafobi de görülebilir. Agorafobi, panik
atağının çıkması durumunda yardım sağlanamayacağının düşünüldüğü yerlerde bulunmaktan
kaçmaktır. Agorafobisi olan kişiler kalabalık olan yerler, kapalı olan yerler, araba kullanma,
evden uzakta olma, tek başına olma durumlarından kaçınırlar.
Gerçek bir tehlike karşısında yaşanan korku ve panik aslında bizim yaşamımızı kurtaran
işlevsel bir araçtır. Örneğin yırtıcı bir hayvanla karşı karşıya geldiğimizde ya da karşıdan
karşıya geçerken hızla bize doğru gelen bir araba gördüğümüzde sinir sistemimizde birtakım
değişimler yaşanmaya başlar ve terlemeye başlarız, kalbimiz hızlı hızlı atmaya başlar, hızlı
nefes almaya başlarız. Bütün bunlar bizi savaşmaya (gerçek olan tehlikeye karşı kendimizi
savunmamıza) ya da kaçmaya (tehlikeden uzaklaşma) iter. Dolayısıyla gerçek bir tehlike
karşısında alarm durumuna geçeriz, ona karşı kendimizi hazırlarız. Ancak panik atakta
yaşanan bedensel duyumlar gerçekte bir tehlike olmadığından dolayı birer yanlış alarmdır. Bu
yanlış alarmları yanlış yorumlarız ve tehlike var sanırız.
İlk panik atağının nerede, ne zaman ve nasıl geliştiği önemli bir ayrıntıdır. Bu yüzden
ayrıntılı sorgulanması gerekir. Yakın birinin kaybı ya da kaybedileceği düşüncesi, ayrılık,
çocukluk döneminde yaşanan kayıpların alevlenmesi, diğer stres yaratıcı yaşam olayları, iş
yaşamında zorluklar, sağlık sorunları gibi nedenler panik bozukluğuna neden olabilmektedir.
Bunun yanında kalıtımsal yatkınlık ve mizaç özelliklerinin de önemli etkisi vardır.
Panik atakta kişilerin yaşadığı bedensel duyumlara eşlik eden felaket senaryoları arasında
genellikle anlamlı bir ilişki vardır. Örneğin çarpıntı hissettiklerinde “kalp krizi geçiriyorum”
“öleceğim” “kalbim duracak”, nefes darlığı hissettiklerinde “boğulacağım”, uyuşma
hissettiklerinde “felç oluyorum”, halsizlik hissettiklerinde “bayılacağım”, baş ağrısı
hissettiklerinde “ tansiyonum yükseldi” “beyin kanaması geçiriyorum” “beynimde tümör
var” gibi düşünceler akıllarından geçer. Bu tip düşünceler kişilerin yaptıkları bilişsel
çarpıtmalardan kaynaklıdır. Olası kötü sonuçları abartma bilişsel çarpıtmasında kişi, kötü bir
olayın gerçekleşme olasılığını aşırı derecede abartır ve bunu tartışılmaz görür.
Yıkımsallaştırmada ise kişi olası sonuçları abartmanın yanında bu olasılık gerçeklemiş
olduktan sonraki sürecin sonuçlarını abartmaya meyillidir. Örneğin, “bir trafik kazası yapar ve
ölürsem çocuklarım anne babasız kalır ve yoksulluk içinde yaşamak zorunda kalırlar.”
Panik bozukluğun tedavisinde ilaç kullanımının yanında (her zaman gerekmez) bilişsel
davranışçı terapi yöntemleri, etkinliğini yapılan çalışmalarla kanıtlamıştır. Bilişsel davranışçı
terapide kişinin felaket düşünceleriyle birlikte panik atakları önlemek için yaptıkları kaçınma
ve güvenlik arama davranışları değerlendirilir. Yapılan bilişsel çarpıtmalar ve olumsuz
otomatik düşünceler üzerinde çalışılır.
Unutulmaması gereken en önemli şey, kaygı her zaman hayatımızın her alanında var
olacaktır. Ancak işlevsel olmayan kaygı ve buna bağlı olarak çıkabilecek kaygı bozuklukları
tedavi edilmelidir.