POLİKİSTİK OVER SENDROMU (PKOS)
Çok sayıda kist içeren yumurtalık dokusu mealine gelen PKOS, yumurtalıklarda çeşitli nedenlerle oluşan bir hormonal ortam dengesizliği sonucu yumurtlamanın bozulması ve yumurtalıklardan haddinden fazla ölçülerde androjen (erkeklik hormonu) salgılanması durumudur.
Menopoz öncesi periyotta (15–45 yaş arası) hatunların yaklaşık % 10’ unda polikistik over sendromu görülmektedir.
Bu marazın dışardan görünen yüzünde, şahsa nazaran değişmekle birlikte; adet düzenlizliği , sivilce, yağlı cilt, tüylenmede artış, infertilite(kısırlık) ve münhasıran karın kesiminde kilo artışı belirtileri görülmektedir.
TANI
Illetin tanısında; bazen ultrasonografide , yumurtalıklarda büyüme, yumurtalık kapsülünde kalınlaşma ve kapsülün acilen altında birçok kist görülebilirken bazen de ulstrasonografi ve laboratuvar tetkiklerinin olağan olduğu görülmektedir. Ayrıyeten kanda androjen seviyeleri, LH ve FSH orantıları değerlendirilmelidir. Velhasıl Polikistik over sendromu tanısı klinik bulgular, laboratuvar tetkikleri ve ultrason incelemesinin bir arada kıymetlendirilmesi ile konur.
PKOS , birinci defa ergenlik periyodunda menarş (ilk adet görme) başlaması ile tanınır. Lakin menarş başlangıcında birinci iki yıl adet düzensizlikleri olağan olabilmektedir. Yumurtlamada bozukluğun olduğu; hengam vakit amenore (adet olamamak) görülmesi ve akabinde uzun ve çok görülen kanamayla tespit edilebilmektedir.
PKOS un NEDENLERİ
Nedenleri kesin olarak belirlenememekle birlikte bu hastalık sırasında şu vakalar meydana gelmektedir:
Dimağda hipofiz bezinden salgılanan LH ve FSH hormonlarının anormal üretimi sonucunda her ay sistemli olarak overlerde yumurtlama olmaz ve menstruasyon ya hiç görülmez ya da seyrek olarak görülür.
Erkeklik hormonlarının (androjenler) üretimi artar ve bu hormonlar, yağ dokusunda östrojene dönüşerek, LH üretimini artırarak kısır bir döngü meydana getirir.
EVET YA PKOS TEDAVİ EDİLMEZSE;
PKOS kolay bir yumurtlama sorunundan öte, kısa yahut uzun vadede önemli meselelere sebep olabilecek bir durumdur.
*Kan şekerinin düzenlenmesinden sorumlu olan insülin hormonunun salgısının bozulması nedeniyle şiddetli karbonhidrat tüketimi ve hipoglisemik periyotlar (kan şekerinin düşmesi) meydana gelir. Bunun sonucunda da insülin direnci, kilo alma yahut kilo vermekte zorlanma üzere durumlar gelişebilmektedir. Başkaca insülin direnci sonucunda ,bel-karın ortamında yağlanmada artış görülmektedir. Sonuç olarak PKOS geliştiren bir durum olan insülin direnci; bireylerde tip 2 diyabet marazı oluşumu riskini artırmaktadır. Bu durum 40 yaş üzeri hatunlarda daha da riskli hale dönüşmektedir.
*PKOS gebe kalma durumuna pürüz olabilmektedir. Gebe kalamayan bayanların %90’ında PKOS görülmektedir.
*Gebelerde insülin direnci, düşük riskini artırmaktadır. Bununla birlikte ziyade kilo ve şişmanlık düşük riskini tek başına artırabilen faktörlerdir. Başkaca insülin direnci gebelerde diyabetin ortaya çıkmasına sebep olabilir. Bu nedenle, gebelik öncesi devirde insülin direnci tedavi edilmeli ve bireyler ülkü kiloya ulaşmalıdırlar.
*PKOS da, kandaki androjen hormonların yüksek oluşu bireylerde kan lipit seviyelerini bozmakta ve bunun sonucunda damarda sertleşme (ateroskleroz) meydana gelebilmektedir. Bu durumun doğal bir sonucu olarak da bireylerde, inme (felç) ya da kalp bunalımı ile karşılaşılabilir.
*Ayrıca PKOS uzun vadede rahim kanseri riskini artırmaktadır. Zira PKOS, rahim kanseri risk faktörleri arasında olan şişmanlık, evlat doğurmamış olmak, diyabet ve hipertansiyon durumlarını sık olarak içinde barındırır.
PKOS TEDAVİ PRENSIPLERI
Polikistik over sendromu olan bayanlar diyet programlarını tek başına uyguladıkları taktirde başarılı olamamaktadırlar. Zira çoklukla belirtiler, bireylerin faal bir ömürden pasif bir yaşama geçtikleri devirde ortaya çıkmaktadır. Bu nedenle, ömür stilinde hareketliliğin ve sağlıklı beslenmenin birlikte olduğu bir periyoda geçilmelidir. Velhasıl tedavinin birinci basamağında; diyet pratiği ve sistemli egzersiz bulunmaktadır. Bunlara ek olarak tedavide, hormonal dengesizlikler ve kan şekeri düzensizliği nedeniyle hekimlerin önerdiği ilaçlara bölge verilmelidir.
Insana kişisel beslenme planı hazırlanılmalıdır.
Sistemli olarak egzersizlere mahal verilmelidir. Böylece insülin regülasyonu sağlanarak, metabolizma hızlandırılmış olur ve sonunda vücut kilo vermek için hazır hale getirilmiş olur. Her gün 30 dakikalık yahut haftada 3 gün 45-60 dakikalık egzersiz hayatın bir kesimi olmalıdır.
Güne kesinlikle kahvaltıyla başlanmalıdır. Posa ve proteinden varlıklı kahvaltı kan şekerini düzenler günün ilerleyen saatlerindeki açlık bunalımlarını önler. Yumurta yahut az yağlı peynir çeşitleri- tam buğday yahut çavdar ekmeği ve bol söğüş zerzevat -yarı yağlı süt + tahıl gevreği üzere glisemik indeksi düşük besinler tüketilmelidir.
Az ve sık beslenme halinde, 3 ana öğün arasında küçük ara öğünler tüketilerek kan şekeri istikrarı sağlanmalıdır.
Ana öğünlerde posadan güçlü kompleks karbonhidrat seçilmelidir. Kan şekerini düzenleyen, tokluk müddetini artıran çiğ ve pişmiş zerzevatları kurubaklagilleri - tam tahıl eserlerini ve kabuklu meyveleri sıklıkla tüketmelidir. Yalın şekerler içeren yiyecek ve içecekleri şerbetli tatlıları tüketilmemelidir.
Ara öğünlerde karbonhidratlar, proteinlerle birlikte tüketilmelidir. Kan şekerinin stabil olması için meyveli yoğurt, kuru meyve + yağlı tohumlar yahut yağsız tost önerilebilir.
Posa açısından varlıklı olan, vitamin ve mineral deposu zerzevat ve meyvelerin tüketimine yük verilmeli, günde en az 4-5 porsiyon sebze-meyve tüketilmelidir.
Porsiyon denetimi yapmak, yemekleri yavaş yemek, besin kümelerinde sağlıklı olanları tercih etmek (tam yağlı süt yanına yarım yağlı olan yahut yağsız olanları tercih etmek gibi) kilo denetiminin sağlanması açısından nispeten değerlidir.
Yağdan gelen kuvvet, yekun enerjinin%30-35’ini geçmemelidir. Süt ve süt eserleri yarı yağlı tercih edilmeli, al etlerin görünen yağları, tavuğun derisi tercih edilmemelidir. Yiyeceklerin pişirme formları de değerlidir, kızartmaları hayattan çıkarmalıdır. Araştırmalar polikistik over sendromunun yağ metabolizmasındaki bozukluğa bağlı olarak kalp marazları ve hipertansiyon için de risk faktörü olduğunu, 45 yaş üzeri polikistik overli hatunların sıradana nazaran 7 kat çokça enfarktüs riski taşıdığını göstermektedir.
Polikistik overli hastalara diyet ve egzersizle birlikte sigara bırakma ve serum yağ seviyesinin sıkı takibe alınması önerilmelidir.
Ve PKOS un tedavisinde hekim ve diyetisyenin ortak olarak çalışması gerektiği; bu nedenle de yalnızca diyet ya da yalnızca ilaçla bu durumu düzeltmenin beklenmemesi gerektiği unutulmamalıdır.
Çok sayıda kist içeren yumurtalık dokusu mealine gelen PKOS, yumurtalıklarda çeşitli nedenlerle oluşan bir hormonal ortam dengesizliği sonucu yumurtlamanın bozulması ve yumurtalıklardan haddinden fazla ölçülerde androjen (erkeklik hormonu) salgılanması durumudur.
Menopoz öncesi periyotta (15–45 yaş arası) hatunların yaklaşık % 10’ unda polikistik over sendromu görülmektedir.
Bu marazın dışardan görünen yüzünde, şahsa nazaran değişmekle birlikte; adet düzenlizliği , sivilce, yağlı cilt, tüylenmede artış, infertilite(kısırlık) ve münhasıran karın kesiminde kilo artışı belirtileri görülmektedir.
TANI
Illetin tanısında; bazen ultrasonografide , yumurtalıklarda büyüme, yumurtalık kapsülünde kalınlaşma ve kapsülün acilen altında birçok kist görülebilirken bazen de ulstrasonografi ve laboratuvar tetkiklerinin olağan olduğu görülmektedir. Ayrıyeten kanda androjen seviyeleri, LH ve FSH orantıları değerlendirilmelidir. Velhasıl Polikistik over sendromu tanısı klinik bulgular, laboratuvar tetkikleri ve ultrason incelemesinin bir arada kıymetlendirilmesi ile konur.
PKOS , birinci defa ergenlik periyodunda menarş (ilk adet görme) başlaması ile tanınır. Lakin menarş başlangıcında birinci iki yıl adet düzensizlikleri olağan olabilmektedir. Yumurtlamada bozukluğun olduğu; hengam vakit amenore (adet olamamak) görülmesi ve akabinde uzun ve çok görülen kanamayla tespit edilebilmektedir.
PKOS un NEDENLERİ
Nedenleri kesin olarak belirlenememekle birlikte bu hastalık sırasında şu vakalar meydana gelmektedir:
Dimağda hipofiz bezinden salgılanan LH ve FSH hormonlarının anormal üretimi sonucunda her ay sistemli olarak overlerde yumurtlama olmaz ve menstruasyon ya hiç görülmez ya da seyrek olarak görülür.
Erkeklik hormonlarının (androjenler) üretimi artar ve bu hormonlar, yağ dokusunda östrojene dönüşerek, LH üretimini artırarak kısır bir döngü meydana getirir.
EVET YA PKOS TEDAVİ EDİLMEZSE;
PKOS kolay bir yumurtlama sorunundan öte, kısa yahut uzun vadede önemli meselelere sebep olabilecek bir durumdur.
*Kan şekerinin düzenlenmesinden sorumlu olan insülin hormonunun salgısının bozulması nedeniyle şiddetli karbonhidrat tüketimi ve hipoglisemik periyotlar (kan şekerinin düşmesi) meydana gelir. Bunun sonucunda da insülin direnci, kilo alma yahut kilo vermekte zorlanma üzere durumlar gelişebilmektedir. Başkaca insülin direnci sonucunda ,bel-karın ortamında yağlanmada artış görülmektedir. Sonuç olarak PKOS geliştiren bir durum olan insülin direnci; bireylerde tip 2 diyabet marazı oluşumu riskini artırmaktadır. Bu durum 40 yaş üzeri hatunlarda daha da riskli hale dönüşmektedir.
*PKOS gebe kalma durumuna pürüz olabilmektedir. Gebe kalamayan bayanların %90’ında PKOS görülmektedir.
*Gebelerde insülin direnci, düşük riskini artırmaktadır. Bununla birlikte ziyade kilo ve şişmanlık düşük riskini tek başına artırabilen faktörlerdir. Başkaca insülin direnci gebelerde diyabetin ortaya çıkmasına sebep olabilir. Bu nedenle, gebelik öncesi devirde insülin direnci tedavi edilmeli ve bireyler ülkü kiloya ulaşmalıdırlar.
*PKOS da, kandaki androjen hormonların yüksek oluşu bireylerde kan lipit seviyelerini bozmakta ve bunun sonucunda damarda sertleşme (ateroskleroz) meydana gelebilmektedir. Bu durumun doğal bir sonucu olarak da bireylerde, inme (felç) ya da kalp bunalımı ile karşılaşılabilir.
*Ayrıca PKOS uzun vadede rahim kanseri riskini artırmaktadır. Zira PKOS, rahim kanseri risk faktörleri arasında olan şişmanlık, evlat doğurmamış olmak, diyabet ve hipertansiyon durumlarını sık olarak içinde barındırır.
PKOS TEDAVİ PRENSIPLERI
Polikistik over sendromu olan bayanlar diyet programlarını tek başına uyguladıkları taktirde başarılı olamamaktadırlar. Zira çoklukla belirtiler, bireylerin faal bir ömürden pasif bir yaşama geçtikleri devirde ortaya çıkmaktadır. Bu nedenle, ömür stilinde hareketliliğin ve sağlıklı beslenmenin birlikte olduğu bir periyoda geçilmelidir. Velhasıl tedavinin birinci basamağında; diyet pratiği ve sistemli egzersiz bulunmaktadır. Bunlara ek olarak tedavide, hormonal dengesizlikler ve kan şekeri düzensizliği nedeniyle hekimlerin önerdiği ilaçlara bölge verilmelidir.
Insana kişisel beslenme planı hazırlanılmalıdır.
Sistemli olarak egzersizlere mahal verilmelidir. Böylece insülin regülasyonu sağlanarak, metabolizma hızlandırılmış olur ve sonunda vücut kilo vermek için hazır hale getirilmiş olur. Her gün 30 dakikalık yahut haftada 3 gün 45-60 dakikalık egzersiz hayatın bir kesimi olmalıdır.
Güne kesinlikle kahvaltıyla başlanmalıdır. Posa ve proteinden varlıklı kahvaltı kan şekerini düzenler günün ilerleyen saatlerindeki açlık bunalımlarını önler. Yumurta yahut az yağlı peynir çeşitleri- tam buğday yahut çavdar ekmeği ve bol söğüş zerzevat -yarı yağlı süt + tahıl gevreği üzere glisemik indeksi düşük besinler tüketilmelidir.
Az ve sık beslenme halinde, 3 ana öğün arasında küçük ara öğünler tüketilerek kan şekeri istikrarı sağlanmalıdır.
Ana öğünlerde posadan güçlü kompleks karbonhidrat seçilmelidir. Kan şekerini düzenleyen, tokluk müddetini artıran çiğ ve pişmiş zerzevatları kurubaklagilleri - tam tahıl eserlerini ve kabuklu meyveleri sıklıkla tüketmelidir. Yalın şekerler içeren yiyecek ve içecekleri şerbetli tatlıları tüketilmemelidir.
Ara öğünlerde karbonhidratlar, proteinlerle birlikte tüketilmelidir. Kan şekerinin stabil olması için meyveli yoğurt, kuru meyve + yağlı tohumlar yahut yağsız tost önerilebilir.
Posa açısından varlıklı olan, vitamin ve mineral deposu zerzevat ve meyvelerin tüketimine yük verilmeli, günde en az 4-5 porsiyon sebze-meyve tüketilmelidir.
Porsiyon denetimi yapmak, yemekleri yavaş yemek, besin kümelerinde sağlıklı olanları tercih etmek (tam yağlı süt yanına yarım yağlı olan yahut yağsız olanları tercih etmek gibi) kilo denetiminin sağlanması açısından nispeten değerlidir.
Yağdan gelen kuvvet, yekun enerjinin%30-35’ini geçmemelidir. Süt ve süt eserleri yarı yağlı tercih edilmeli, al etlerin görünen yağları, tavuğun derisi tercih edilmemelidir. Yiyeceklerin pişirme formları de değerlidir, kızartmaları hayattan çıkarmalıdır. Araştırmalar polikistik over sendromunun yağ metabolizmasındaki bozukluğa bağlı olarak kalp marazları ve hipertansiyon için de risk faktörü olduğunu, 45 yaş üzeri polikistik overli hatunların sıradana nazaran 7 kat çokça enfarktüs riski taşıdığını göstermektedir.
Polikistik overli hastalara diyet ve egzersizle birlikte sigara bırakma ve serum yağ seviyesinin sıkı takibe alınması önerilmelidir.
Ve PKOS un tedavisinde hekim ve diyetisyenin ortak olarak çalışması gerektiği; bu nedenle de yalnızca diyet ya da yalnızca ilaçla bu durumu düzeltmenin beklenmemesi gerektiği unutulmamalıdır.