Polikistik over sendromu (PKOS) doğurganlık çağındaki hatunlarda en sık görülen endokrin bozukluktur. Sendromun prevalansı yaklaşık %6-8 olarak bildirilmektedir. Mahsusen genç kızlarda ve hatunlarda adet düzensizlikleri, tüylenme, kilo fazlalığı üzere semptomlar gözlenir. Seyrek yahut uzun periyodik adet devirleri, haddinden fazla yüz ve vücut saç büyüme, kilo alımı, akne, yağlı cilt, saç incelmesi ya da erkek-tipi kellik ve pelvik ağrı üzere belirtilere neden olabilir. Belirti ve bulgular bir bireyden gayrısına farklılık gösterir. Bu endokrin bozukluk insülin direnci, tip 2 diyabet, yüksek kan basıncı, yüksek kolesterol ve kalp illeti geliştirme riski ile bağlıdır.
Polikistik over çok sayıda kist içeren yumurtalık demektir. Nedeni ise tam olarak bilinmemektedir. Vücutta androjenler (erkek hormonları) yüksek seviyeleri ile karakterize edilir. Androjen ile östrojenin arasındaki bağın bozulması, sorunun başlangıç noktasıdır.
PKOS’de obezite görülme sıklığı %40-60 olarak bildirilmektedir. Toplulukta umum obezite prevalansına bağlı olarak farklı devletlerdeki PKOS hastalarında obezite prevalansı farklılık gösterebilir. Obezite sıklıkla bel/kalça nispetinin arttığı santral obezite tipinde olup, PKOS’li hastalara ek riskler getirmektedir. Sıradan vücut tartısına sahip PKOS hastalarında da yük cephesinden eşleştirilmiş sağlıklı denetimlere nazaran bel/kalça orantısı artmıştır. Yapılan bir çalışmada sıradan kilolu öbekte insülin direnci %12,2 sıklıkta iken, obez öbekte bu orantının %57,1 olduğu gözlendi ve tekrar HOMA-IR bedeli obez öbekte daha yüksek saptandı. Sıklıkla insülin direnci olan insanlarda görülen akantozis nigrikans, bu çalışmada ziyade kilolu ve obez PKOS’lu bayanlarda alışılagelmiş kilolulara nazaran daha sık orantıda görüldü.
Obez PKOS’lu hatunlar olağan kilolu olanlara nazaran daha önemli kardiometabolik risk faktörlerine sahiptir. Hipertansiyon bu risk faktörlerinden biri olup, yapılan bir çalışmada obez PKOS’lu bayanlarda sistolik ve diyastolik kan basıncının nonobez kümeye nazaran daha yüksek olduğu gözlenmiştir. Bir öbür çalışmada ise obez ve nonobez kümeler arasında kan basıncı ölçümleri arasında fark olmasa da, VKİ ile sistolik ve diyastolik kan basıncı arasında olumlu bir ilgi saptanmıştır. PKOS tek başına lipid ve lipoprotein metabolizması bozukluklarıyla bağlantılı olsa da, obeziteyle birlikteliği daha aterojenik bir lipoprotein oluşumuna neden olur.
Son yıllarda insülin direncinin PKOS gelişimi üzerinde değerli tesirinin olduğu anlaşıldıktan sonra, insülin hassaslığını arttırıcı ajanlar tedavi seçenekleri içinde yanını almıştır. PKOS’de uzun periyot sıhhat risklerine yönelik hayat üslubu değişiklikleri de son yıllarda kıymet kazanmaktadır. Başkaca, nizamlı fizikî aktivite kilo kaybı sağlanamadığında dahi insülin direncinde düzelmeye neden olabilmektedir
PKOS’ de erken tanı son radde kıymetlidir. Şimdi bu sorunun tedavisi olmamasına karşın, denetim edilebilir bir durumdur. Kimi ilaçlar ve hayat usulü değişiklikleri belirtileri denetim altında tutmaya yardımcı olabilir ve komplikasyonları azaltabilir. Münhasıran obez PKOS’lu bireylerde kilo kaybı tedavinin seyrinde olumlu sonuçlar doğurur.
Diyetisyen Hüsniye Rakipoğlu Odabaş
Polikistik over çok sayıda kist içeren yumurtalık demektir. Nedeni ise tam olarak bilinmemektedir. Vücutta androjenler (erkek hormonları) yüksek seviyeleri ile karakterize edilir. Androjen ile östrojenin arasındaki bağın bozulması, sorunun başlangıç noktasıdır.
PKOS’de obezite görülme sıklığı %40-60 olarak bildirilmektedir. Toplulukta umum obezite prevalansına bağlı olarak farklı devletlerdeki PKOS hastalarında obezite prevalansı farklılık gösterebilir. Obezite sıklıkla bel/kalça nispetinin arttığı santral obezite tipinde olup, PKOS’li hastalara ek riskler getirmektedir. Sıradan vücut tartısına sahip PKOS hastalarında da yük cephesinden eşleştirilmiş sağlıklı denetimlere nazaran bel/kalça orantısı artmıştır. Yapılan bir çalışmada sıradan kilolu öbekte insülin direnci %12,2 sıklıkta iken, obez öbekte bu orantının %57,1 olduğu gözlendi ve tekrar HOMA-IR bedeli obez öbekte daha yüksek saptandı. Sıklıkla insülin direnci olan insanlarda görülen akantozis nigrikans, bu çalışmada ziyade kilolu ve obez PKOS’lu bayanlarda alışılagelmiş kilolulara nazaran daha sık orantıda görüldü.
Obez PKOS’lu hatunlar olağan kilolu olanlara nazaran daha önemli kardiometabolik risk faktörlerine sahiptir. Hipertansiyon bu risk faktörlerinden biri olup, yapılan bir çalışmada obez PKOS’lu bayanlarda sistolik ve diyastolik kan basıncının nonobez kümeye nazaran daha yüksek olduğu gözlenmiştir. Bir öbür çalışmada ise obez ve nonobez kümeler arasında kan basıncı ölçümleri arasında fark olmasa da, VKİ ile sistolik ve diyastolik kan basıncı arasında olumlu bir ilgi saptanmıştır. PKOS tek başına lipid ve lipoprotein metabolizması bozukluklarıyla bağlantılı olsa da, obeziteyle birlikteliği daha aterojenik bir lipoprotein oluşumuna neden olur.
Son yıllarda insülin direncinin PKOS gelişimi üzerinde değerli tesirinin olduğu anlaşıldıktan sonra, insülin hassaslığını arttırıcı ajanlar tedavi seçenekleri içinde yanını almıştır. PKOS’de uzun periyot sıhhat risklerine yönelik hayat üslubu değişiklikleri de son yıllarda kıymet kazanmaktadır. Başkaca, nizamlı fizikî aktivite kilo kaybı sağlanamadığında dahi insülin direncinde düzelmeye neden olabilmektedir
PKOS’ de erken tanı son radde kıymetlidir. Şimdi bu sorunun tedavisi olmamasına karşın, denetim edilebilir bir durumdur. Kimi ilaçlar ve hayat usulü değişiklikleri belirtileri denetim altında tutmaya yardımcı olabilir ve komplikasyonları azaltabilir. Münhasıran obez PKOS’lu bireylerde kilo kaybı tedavinin seyrinde olumlu sonuçlar doğurur.
Diyetisyen Hüsniye Rakipoğlu Odabaş