Posta Tarihi - Dünyada Posta Teşkilatı Tarihi - ilk Posta Teşkilatı - tarihte Posta Teşkilatı
Posta Yurt içi ve dışında bir yerden bir yere mektup, para ve paket gibi gönderilen şeyleri yerine ulaştırmak için, genelde devlet denetimi altında bulunan kurum, ilk insan adem aleyhisselamdan itibaren insanoğlu, çoğalınca, birbirleriyle haberleşmek ihtiyacı duymuştur.
Bu yüzden çeşitli yerlerde merkezler yapılarak posta teşkilatı kurulmuştur.
Bilinen en eski posta teşkilatı M.Ö. 2000'li yıllardan itibaren başlar. Gönderilen şeyler ulaklar tarafından bir yerden bir yere götürülürdü. Pers İmparatoru İkinci Kyros, M.Ö. 6. yüzyılda hakimiyeti altındaki topraklarda atlı posta tatarları çalıştırıyordu. Roma İmparatorluğu zamanında en etkin posta teşkilatı kuruldu ve Cursus Puplicus adı verildi. Romalı ulakların hızına 19. asra kadar hiçbir Avrupa devletinde ulaşılamadı.
On dokuzuncu yüzyılda devletlerin hızla gelişmesi posta teşkilatında değişikliklere sebep oldu. İngiliz eğitimci Rowland Hill'in Posta Yönetiminde Reformun Önemi ve Uygulanabilirliği adlı eserinin 1837'de yayınlanması posta hizmetlerinde bir dönüm noktası oldu. Hill, eserinde mektup taşımacılığının bir maliyet çözümlemesini yaparak, maliyet yüksekliğinin sebeplerini ortaya koydu ve bunun nasıl önlenebileceğine dair teklifler getirdi. Bu tekliflerden biri uzaklığa bağlı olmaksızın tek ücret düzeyinin uygulanması, taşıma ücretinin peşin ödendiğini göstermek üzere zarfın üstüne posta idaresi tarafından satılan pulun yapıştırılmasıydı. Hill'in teklifleri İngiltere'de kısa zamanda uygulamaya konuldu ve ilk posta pulu 1840'ta satışa çıkarıldı. Hill'in teklifleri zamanla diğer ülkelerde de uygulandı. Ucuz haberleşme biçimi olan posta kartı ise 1869'dan itibaren Avusturya'da kullanılmaya başlandı ve zamanla diğer ülkelere yayıldı.
Milletlerarası postayı hızlandırmak ve birliği sağlamak gayesiyle 1863'te Paris'te ilk Milletlerarası Posta Kongresi düzenlendi. Kongreye Avrupa ülkeleri yanında ABD de katıldı. 1874'te İsviçre'nin Bern şehrinde ikinci defa toplanan kongreye 22 ülke iştirak etti. Bu kongrede milletlerarası bir posta birliğinin kurulması kararlaştırıldı. 1878'de bu teşkilat Evrensel Posta Birliği (UPU) ismini aldı. Birliğin çalışmalarına paralel olarak 1878'de para havalesi, 1885'te paket postası 1920'de posta çekleri, 1947'de ödemeli paketler, 1957'de ise banka havalesi konularında milletlerarası anlaşmalar yapıldı. Teşkilat 1948'den bu yana Birleşmiş Milletlere bağlı bir uzmanlık kuruluşu olarak çalışmaktadır.
Müslümanlar tarih boyunca posta teşkilatına büyük önem verdiler. İslamiyet güneşi doğup, İslam devletinin sınırları genişleyince, merkezle vilayetler arasında haberleşme ihtiyacı da önem kazandı. Asr-ı saadette ve dört halife zamanında haberleşme için Beytülmal'den hususi develer tahsis edildi. Fakat haberleşmenin bir teşkilat olarak ortaya çıkması, düzenli postacılık, ilk defa hazret-i Muaviye zamanında başladı. Halife hazret-i Muaviye yeminli postacılar sınıfını kurdu. Bu teşkilat kısa zamanda genişleyerek memleketin her yanına yayıldı. Posta teşkilatının merkezi Bağdat'tı. Teşkilatta görevli ulaklar için yollarda belirli mesafelerde menzil adı verilen konaklar, hanlar ve kervansaraylar inşa edildi. Menziller, muntazam yollarda ve postacıların ihtiyacını karşılayacak imkana sahipti. Bu teşkilatın yanı sıra yaya postacılar, sailer, sonraları da güvercin postaları kullanıldı.
Müslüman-Türk devletlerinin ilki olan Karahanlılarda ulak ismiyle anılan postacılar vardı. Aynı zamanda haberleşmek için kullanılan ateş kuleleri yapılmıştı. Posta teşkilatı Büyük Selçuklu Devletinde de önemini korudu. Bu devirde de Karahanlılardaki gibi postacı için ulak kelimesi kullanıldı. Posta teşkilatı ufak değişikliklerle bütün ortaçağ Müslüman devletlerinde vardı.
Osmanlılar zamanında da posta teşkilatına çok önem verildi. On altıncı asra kadar haberleşme işleri atlı posta ile yapıldı. On altıncı yüzyılda kurulan posta teşkilatına Menzil Teşkilatı adı verildi. Ulakların geçtiği şehir ve kasabalarda, uygun aralıklarla, Menzilhane adı verilen durak evleri yapıldı. Buralarda görevli olan kişi yeteri kadar at ve kılavuz bulundururdu. On sekizinci yüzyılda menzil teşkilatında bazı bozukluklar görüldü. Bunun üzerine Sultan İkinci Mahmud Han 1824'te Menzilhanelere yeni düzenlemeler getirdi. 1834 yılında ise menzil sisteminin yanısıra posta teşkilatı kurulmaya başlandı. Üsküdar'dan İznik'e kadar olan yol tamir edilerek ilk posta arabası bu arada çalıştırıldı. 1839 yılından sonra öncelikle İstanbul-Edirne ve İstanbul-İzmir arasında sonra da diğer vilayetlerle İstanbul arasında posta teşkilatı kurulmaya başlanmış, böylelikle menzil usulü tarihe karışmış oldu. 1840'ta kurulan Posta Nezareti, 1855'te kurulan Telgraf Nezaretiyle 1871'de birleştirildi. Cumhuriyet döneminden beri posta hizmetleri PTT kuruluşu tarafından yürütülmektedir.
Hızla ilerleyen teknoloji sayesinde posta teşkilatı günümüzde uçak, tren araba ve vapurdan faydalanarak gönderilen şeyleri zamanında yerine ulaştırmaktadır.
Posta Yurt içi ve dışında bir yerden bir yere mektup, para ve paket gibi gönderilen şeyleri yerine ulaştırmak için, genelde devlet denetimi altında bulunan kurum, ilk insan adem aleyhisselamdan itibaren insanoğlu, çoğalınca, birbirleriyle haberleşmek ihtiyacı duymuştur.
Bu yüzden çeşitli yerlerde merkezler yapılarak posta teşkilatı kurulmuştur.
Bilinen en eski posta teşkilatı M.Ö. 2000'li yıllardan itibaren başlar. Gönderilen şeyler ulaklar tarafından bir yerden bir yere götürülürdü. Pers İmparatoru İkinci Kyros, M.Ö. 6. yüzyılda hakimiyeti altındaki topraklarda atlı posta tatarları çalıştırıyordu. Roma İmparatorluğu zamanında en etkin posta teşkilatı kuruldu ve Cursus Puplicus adı verildi. Romalı ulakların hızına 19. asra kadar hiçbir Avrupa devletinde ulaşılamadı.
On dokuzuncu yüzyılda devletlerin hızla gelişmesi posta teşkilatında değişikliklere sebep oldu. İngiliz eğitimci Rowland Hill'in Posta Yönetiminde Reformun Önemi ve Uygulanabilirliği adlı eserinin 1837'de yayınlanması posta hizmetlerinde bir dönüm noktası oldu. Hill, eserinde mektup taşımacılığının bir maliyet çözümlemesini yaparak, maliyet yüksekliğinin sebeplerini ortaya koydu ve bunun nasıl önlenebileceğine dair teklifler getirdi. Bu tekliflerden biri uzaklığa bağlı olmaksızın tek ücret düzeyinin uygulanması, taşıma ücretinin peşin ödendiğini göstermek üzere zarfın üstüne posta idaresi tarafından satılan pulun yapıştırılmasıydı. Hill'in teklifleri İngiltere'de kısa zamanda uygulamaya konuldu ve ilk posta pulu 1840'ta satışa çıkarıldı. Hill'in teklifleri zamanla diğer ülkelerde de uygulandı. Ucuz haberleşme biçimi olan posta kartı ise 1869'dan itibaren Avusturya'da kullanılmaya başlandı ve zamanla diğer ülkelere yayıldı.
Milletlerarası postayı hızlandırmak ve birliği sağlamak gayesiyle 1863'te Paris'te ilk Milletlerarası Posta Kongresi düzenlendi. Kongreye Avrupa ülkeleri yanında ABD de katıldı. 1874'te İsviçre'nin Bern şehrinde ikinci defa toplanan kongreye 22 ülke iştirak etti. Bu kongrede milletlerarası bir posta birliğinin kurulması kararlaştırıldı. 1878'de bu teşkilat Evrensel Posta Birliği (UPU) ismini aldı. Birliğin çalışmalarına paralel olarak 1878'de para havalesi, 1885'te paket postası 1920'de posta çekleri, 1947'de ödemeli paketler, 1957'de ise banka havalesi konularında milletlerarası anlaşmalar yapıldı. Teşkilat 1948'den bu yana Birleşmiş Milletlere bağlı bir uzmanlık kuruluşu olarak çalışmaktadır.
Müslümanlar tarih boyunca posta teşkilatına büyük önem verdiler. İslamiyet güneşi doğup, İslam devletinin sınırları genişleyince, merkezle vilayetler arasında haberleşme ihtiyacı da önem kazandı. Asr-ı saadette ve dört halife zamanında haberleşme için Beytülmal'den hususi develer tahsis edildi. Fakat haberleşmenin bir teşkilat olarak ortaya çıkması, düzenli postacılık, ilk defa hazret-i Muaviye zamanında başladı. Halife hazret-i Muaviye yeminli postacılar sınıfını kurdu. Bu teşkilat kısa zamanda genişleyerek memleketin her yanına yayıldı. Posta teşkilatının merkezi Bağdat'tı. Teşkilatta görevli ulaklar için yollarda belirli mesafelerde menzil adı verilen konaklar, hanlar ve kervansaraylar inşa edildi. Menziller, muntazam yollarda ve postacıların ihtiyacını karşılayacak imkana sahipti. Bu teşkilatın yanı sıra yaya postacılar, sailer, sonraları da güvercin postaları kullanıldı.
Müslüman-Türk devletlerinin ilki olan Karahanlılarda ulak ismiyle anılan postacılar vardı. Aynı zamanda haberleşmek için kullanılan ateş kuleleri yapılmıştı. Posta teşkilatı Büyük Selçuklu Devletinde de önemini korudu. Bu devirde de Karahanlılardaki gibi postacı için ulak kelimesi kullanıldı. Posta teşkilatı ufak değişikliklerle bütün ortaçağ Müslüman devletlerinde vardı.
Osmanlılar zamanında da posta teşkilatına çok önem verildi. On altıncı asra kadar haberleşme işleri atlı posta ile yapıldı. On altıncı yüzyılda kurulan posta teşkilatına Menzil Teşkilatı adı verildi. Ulakların geçtiği şehir ve kasabalarda, uygun aralıklarla, Menzilhane adı verilen durak evleri yapıldı. Buralarda görevli olan kişi yeteri kadar at ve kılavuz bulundururdu. On sekizinci yüzyılda menzil teşkilatında bazı bozukluklar görüldü. Bunun üzerine Sultan İkinci Mahmud Han 1824'te Menzilhanelere yeni düzenlemeler getirdi. 1834 yılında ise menzil sisteminin yanısıra posta teşkilatı kurulmaya başlandı. Üsküdar'dan İznik'e kadar olan yol tamir edilerek ilk posta arabası bu arada çalıştırıldı. 1839 yılından sonra öncelikle İstanbul-Edirne ve İstanbul-İzmir arasında sonra da diğer vilayetlerle İstanbul arasında posta teşkilatı kurulmaya başlanmış, böylelikle menzil usulü tarihe karışmış oldu. 1840'ta kurulan Posta Nezareti, 1855'te kurulan Telgraf Nezaretiyle 1871'de birleştirildi. Cumhuriyet döneminden beri posta hizmetleri PTT kuruluşu tarafından yürütülmektedir.
Hızla ilerleyen teknoloji sayesinde posta teşkilatı günümüzde uçak, tren araba ve vapurdan faydalanarak gönderilen şeyleri zamanında yerine ulaştırmaktadır.