PSA (prostat spesifik antijen), prostat hücrelerinden salgılanan ve semenin sıvılaşmasını sağlayan bir enzimdir. Büyük ölçüde prostatın ürettiği bir enzimdir ancak çok düşük miktarlarda pankreas ve tükürük bezlerinden de salgılanır. PSA, prostat hücrelerinin bütünlüğünün bozulması neticesinde kan dolaşımına girer. Kana PSA geçişi, prostatın normal yapısını bozan hem iyi huylu hastalıklarında hem de prostat kanserinde görülebilmektedir.
Prostat kanserinin dışında, prostat ile ilgili bir çok olayda ve hastalıkta kanda PSA yükselmesi görülebilmektedir. PSA‘nın kandaki yarılanma ömrü 3 gün gibi kısa bir süre olduğundan bu yükselmelerin bir çoğu geçici olabilmektedir. Dolayısı ile önceki PSA değerleri normal olan sağlıklı bir bireyde aniden görülen PSA yükselmesinde aşağıda belirtilen durumların hepsi değerlendirilmelidir :
PSA yüksekliğine neden olan durumlar :
İdrar yolu kateterizasyonu (sonda takılması)
Sistoskopi (idrar yolunun endoskopik değerlendirilmesi)
Ani idrara sıkışma
Ejekülasyon (48 saat)
Prostat masajı ve prostat muayenesi (2-3 gün)
Transrektal Ultrasonografi (1 hafta)
Prostatit (4-6 hafta)
Prostat Biyopsisi (6 hafta)
Kapalı prostat ameliyatı (6 hafta)
Yukarıda belirtilen süreler tamamlandıktan sonra hastanın PSA‘sı yeniden değerlendirilmeli ve bundan sonraki karar yeni PSA‘ya göre verilmelidir. Ayrıca, BPH (iyi huylu prostat büyümesi) tedavisinde kullanılan ilaçlardan, 5 alfa redüktaz enzim inhibitörleri olan finasteride ve dutaseride, düzenli bir şekilde 6 aylık kullanım sonunda, kan PSA seviyelerini %50-60 oranında azaltmaktadır. Bu nedenle, yukarıda adı geçen türde ilaçları kullanan hastaların gerçek PSA seviyelerini öğrenmek için PSA sonuçları 2 ile çarpılmalıdır.
PSA ‘ nın Değerlendirilmesi
Amerikan Kanser Derneği ve Avrupa Üroloji Derneği'nin ortak önerisi, en az 10 yıllık yaşam beklentisi olan erkeklere, 50 yaşından itibaren veya 2 ya da daha çok birinci derece akrabasında prostat kanseri tespit edilenlerde 45 yaşından itibaren, YILDA 1 KEZ PARMAKLA REKTAL MUAYENE YAPILMASIveYILDA 1 KEZ KAN PSA DÜZEYLERİNE BAKILMASIşeklindedir.
Yaşa göre PSA üst eşik değerleri :
40 – 50 yaş : 2,5 ng/ml
50 – 60 yaş : 3,5 ng/ml
60 – 70 yaş : 4,5 ng/ml
70 üzeri : 6,5 ng/ml
Yukarıda belirtilen eşik değerlere göre bakılan kan PSA düzeyi ve parmakla rektal muayene sonrası doktoru yönlendirecek muayene bulgularının birlikte değerlendirilmesi sonucunda takip kararı verilebildiği gibi, iyi huylu prostat büyümesi tedavisi veya prostat biopsisi yönünde de karar çıkabilmektedir.
Prostat kanserinin dışında, prostat ile ilgili bir çok olayda ve hastalıkta kanda PSA yükselmesi görülebilmektedir. PSA‘nın kandaki yarılanma ömrü 3 gün gibi kısa bir süre olduğundan bu yükselmelerin bir çoğu geçici olabilmektedir. Dolayısı ile önceki PSA değerleri normal olan sağlıklı bir bireyde aniden görülen PSA yükselmesinde aşağıda belirtilen durumların hepsi değerlendirilmelidir :
PSA yüksekliğine neden olan durumlar :
İdrar yolu kateterizasyonu (sonda takılması)
Sistoskopi (idrar yolunun endoskopik değerlendirilmesi)
Ani idrara sıkışma
Ejekülasyon (48 saat)
Prostat masajı ve prostat muayenesi (2-3 gün)
Transrektal Ultrasonografi (1 hafta)
Prostatit (4-6 hafta)
Prostat Biyopsisi (6 hafta)
Kapalı prostat ameliyatı (6 hafta)
Yukarıda belirtilen süreler tamamlandıktan sonra hastanın PSA‘sı yeniden değerlendirilmeli ve bundan sonraki karar yeni PSA‘ya göre verilmelidir. Ayrıca, BPH (iyi huylu prostat büyümesi) tedavisinde kullanılan ilaçlardan, 5 alfa redüktaz enzim inhibitörleri olan finasteride ve dutaseride, düzenli bir şekilde 6 aylık kullanım sonunda, kan PSA seviyelerini %50-60 oranında azaltmaktadır. Bu nedenle, yukarıda adı geçen türde ilaçları kullanan hastaların gerçek PSA seviyelerini öğrenmek için PSA sonuçları 2 ile çarpılmalıdır.
PSA ‘ nın Değerlendirilmesi
Amerikan Kanser Derneği ve Avrupa Üroloji Derneği'nin ortak önerisi, en az 10 yıllık yaşam beklentisi olan erkeklere, 50 yaşından itibaren veya 2 ya da daha çok birinci derece akrabasında prostat kanseri tespit edilenlerde 45 yaşından itibaren, YILDA 1 KEZ PARMAKLA REKTAL MUAYENE YAPILMASIveYILDA 1 KEZ KAN PSA DÜZEYLERİNE BAKILMASIşeklindedir.
Yaşa göre PSA üst eşik değerleri :
40 – 50 yaş : 2,5 ng/ml
50 – 60 yaş : 3,5 ng/ml
60 – 70 yaş : 4,5 ng/ml
70 üzeri : 6,5 ng/ml
Yukarıda belirtilen eşik değerlere göre bakılan kan PSA düzeyi ve parmakla rektal muayene sonrası doktoru yönlendirecek muayene bulgularının birlikte değerlendirilmesi sonucunda takip kararı verilebildiği gibi, iyi huylu prostat büyümesi tedavisi veya prostat biopsisi yönünde de karar çıkabilmektedir.
