Radyoterapi sırasında ve sonrasında hastanın ağız ve diş sıhhatinin korunması için, olağan bir ağız bakımından daha ziyade itina gösterilmelidir.
Radyoterapi sonrasında; tat almada bozukluk, mukozit, stomatitler, dermatitler, kserostomi, radyasyon çürükleri, trismus, periodontal sorunlar, ağız etrafındaki dokuların esnekliğinin azalması, kemik yapısında değişiklikler ve osteoradyonekroz görülebilmekte. Tüm bunlar hastanın hayat kalitesini olumsuz yanda etkilemektedir.
Terapinin birinci haftası içinde tatlı, tuzlu, acı ve asidik tatların kaybı gerçekleşir. Tat almadaki bozukluk, radyoterapinin tamamlanmasından sonra 20-60 güne kadar kısmen düzelir.
Mukozit yani mukoza (doku tabakası) iltihaplanmasının şiddeti ve mühleti, uygulanan doza, alkol-sigara tasarrufuna nazaran değişmektedir. Tedavinin 2. haftası başlamakla birlikte tedavi bittikten 2-3 hafta sonra ortadan kalkar. Tedavisinde hastanın rahatlığının sağlanması, doku harabiyetlerinin azaltılması, süperenfeksiyonların denetim altına alınması amaçlanır. Tuzlu su ve soda gargarasının günde 3-5 defa uygulanmasıyla ağrı hafifletilir ve mukozanın nemli kalması sağlanır. Günlük oral hijyene dikkat edilerek enfeksiyonlar önlenmeye çalışılır.
Enfeksiyonlar tükrük akışındaki azalmanın yani ağız kuruluğunun bir sonucu olarak ortaya çıkar ve oral hijyene dikkat etmeme, alkol-sigara tasarrufu, protez irritasyonuna bağlı olarak şiddeti artabilir. Tedavisinde topikal antifungaller ( nistanin solüsyonu, klotrimazol haplar gibi) kullanılabilir.
Temporamandibular eklem ve çiğneme kasları radyasyona maruz kaldığında spazm gelişebilir. Buna bağlı trismus yani ağız açmada kısıtlılık meydana gelir. Trismus radyoterapi esnasında oluşabileceği üzere tedaviyi takip eden 6 ay içinde de oluşabilir. Trismusdan korunabilmek için ağız açma-kapama egzersizleri devamlı olarak yapılmalı ve güzelleşmeden sonra da devam edilmelidir.
Kserostomi yani ağız kuruluğu radyasyona maruz kalan hastalarda en sık görülen olumsuzluktur. Tükrük bezlerinin radyasyon alanı içinde kalması nedeniyle oluşur. Hastalar en çok yanma hissinden ve yemekleri kolay yutamadıklarından şikayet ederler. Protezlerini kullanmakta zorluk çekerler ve ağız mukozası enfeksiyona ve travmaya bağlı ülserasyonlara daha elverişli haldedir. Eksik tükürüğün noktasına su, gliserin ve yapay tükürük preparatları sıklıkla kullanılır.
Radyasyon direkt olarak diş çürüklerine neden olmaz. Lakin kserostomi, tükrüğün kalitesinin, tamponlama kapasitesinin azalması, tükrük akışındaki azalmaya bağlı olarak atıkların mekanik olarak temizlenememesi çürük oluşumunun artmasına neden olur. Radyasyon çürükleri çoklukla dişlerin servikal yani diş etine yakın olan yüzeylerinden başlarlarve ilerlerler.
Osteoradyonekroz (ORN), radyoterapinin en önemli komplikasyonudur. Bilhassa radyasyon tedavisinden çabucak sonra yapılan diş çekimleri neden olmaktadır. Diş çekimleri tedaviye başlamadan en az 3-4 hafta evvel yapılmalı ve tedavi öncesi tam güzelleşme olduğundan, açığa çıkan kemik dokusu olmadığından emin olunmalı. Bunun haricinde alkol-sigara tasarrufu, ağız hijyeninin berbat olması, gayrikâfi beslenme risk faktörleri arasında sayılabilir. ORN geliştiğinde, nekroz olan kemik doku alınmalı, antimikrobiyal ajanlar uygunlaştırmayı hızlandırmada kullanılabilir.
Radyoterapi Öncesi Ağız ve Diş Bakımı:Diş taşı ariliği yapılarak, sert ve yumuşak artıklar uzaklaştırılmalı. Ağız hijyeni sağlanarak yumuşak dokular sıhhatine kavuşturulmalı. Çürük dişlerin dolgusu ya da kanal tedavileri yapılmalı, rastgele pürüzlü ve keskin yüzeyler düzeltilmeli. Derin çürüklü, periodontal olarak sağlıklı olmayan, endodontik tedavi açısından başarısız olacağı düşünülen, durumu kuşkulu olan dişler radyoterapiden en az 3 hafta evvel çekilmeli.
Radyoterapi Sırasında Ağız Bakımı:Tedavi sırasında hastalar her hafta denetim edilmeli. Ağız, soda ve tuzlu su ile sık sık gargara yapılmalı. Gingival enflamasyonu azaltmak için klorheksidinli gargaralar günde 3-4 sefer kullanılmalı. Mukozanın kayganlığını sağlamak ve travmayı önlemek için yapay tükrük kullanılabilir. Trismusu önleyici egzersizler ihmal edilmemeli.
Radyoterapi Sonrasında Ağız Bakımı:Radyasyon tedavisini takip eden birinci ay içinde hastalar bir yahut iki defa denetim edilmelidir. Daha sonra 3-4 ayda bir denetime çağırılabilirler. Emel, radyasyon çürüklerini ve periodontal marazları önlemek, ORN gelişmesinde rol oynayan risk faktörlerini azaltmak ve kserostomi üzere kronik tesirleri yönetim etmektir.Dişler, diş taşları ve çürükler açısından denetim edilmelidir. Diş çekimleri ve sonuncu protezler için 6 ay- 1 yıl beklenmelidir.
Radyoterapi sonucu hastaların hayat kalitesini olumsuz olarak etkilenmekte. Hastaların ağız ve diş sıhhatinin korunması için diş doktoru, hasta ailesi ve hasta arasındaki armoni değer arz etmektedir.
Radyoterapi sonrasında; tat almada bozukluk, mukozit, stomatitler, dermatitler, kserostomi, radyasyon çürükleri, trismus, periodontal sorunlar, ağız etrafındaki dokuların esnekliğinin azalması, kemik yapısında değişiklikler ve osteoradyonekroz görülebilmekte. Tüm bunlar hastanın hayat kalitesini olumsuz yanda etkilemektedir.
Terapinin birinci haftası içinde tatlı, tuzlu, acı ve asidik tatların kaybı gerçekleşir. Tat almadaki bozukluk, radyoterapinin tamamlanmasından sonra 20-60 güne kadar kısmen düzelir.
Mukozit yani mukoza (doku tabakası) iltihaplanmasının şiddeti ve mühleti, uygulanan doza, alkol-sigara tasarrufuna nazaran değişmektedir. Tedavinin 2. haftası başlamakla birlikte tedavi bittikten 2-3 hafta sonra ortadan kalkar. Tedavisinde hastanın rahatlığının sağlanması, doku harabiyetlerinin azaltılması, süperenfeksiyonların denetim altına alınması amaçlanır. Tuzlu su ve soda gargarasının günde 3-5 defa uygulanmasıyla ağrı hafifletilir ve mukozanın nemli kalması sağlanır. Günlük oral hijyene dikkat edilerek enfeksiyonlar önlenmeye çalışılır.
Enfeksiyonlar tükrük akışındaki azalmanın yani ağız kuruluğunun bir sonucu olarak ortaya çıkar ve oral hijyene dikkat etmeme, alkol-sigara tasarrufu, protez irritasyonuna bağlı olarak şiddeti artabilir. Tedavisinde topikal antifungaller ( nistanin solüsyonu, klotrimazol haplar gibi) kullanılabilir.
Temporamandibular eklem ve çiğneme kasları radyasyona maruz kaldığında spazm gelişebilir. Buna bağlı trismus yani ağız açmada kısıtlılık meydana gelir. Trismus radyoterapi esnasında oluşabileceği üzere tedaviyi takip eden 6 ay içinde de oluşabilir. Trismusdan korunabilmek için ağız açma-kapama egzersizleri devamlı olarak yapılmalı ve güzelleşmeden sonra da devam edilmelidir.
Kserostomi yani ağız kuruluğu radyasyona maruz kalan hastalarda en sık görülen olumsuzluktur. Tükrük bezlerinin radyasyon alanı içinde kalması nedeniyle oluşur. Hastalar en çok yanma hissinden ve yemekleri kolay yutamadıklarından şikayet ederler. Protezlerini kullanmakta zorluk çekerler ve ağız mukozası enfeksiyona ve travmaya bağlı ülserasyonlara daha elverişli haldedir. Eksik tükürüğün noktasına su, gliserin ve yapay tükürük preparatları sıklıkla kullanılır.
Radyasyon direkt olarak diş çürüklerine neden olmaz. Lakin kserostomi, tükrüğün kalitesinin, tamponlama kapasitesinin azalması, tükrük akışındaki azalmaya bağlı olarak atıkların mekanik olarak temizlenememesi çürük oluşumunun artmasına neden olur. Radyasyon çürükleri çoklukla dişlerin servikal yani diş etine yakın olan yüzeylerinden başlarlarve ilerlerler.
Osteoradyonekroz (ORN), radyoterapinin en önemli komplikasyonudur. Bilhassa radyasyon tedavisinden çabucak sonra yapılan diş çekimleri neden olmaktadır. Diş çekimleri tedaviye başlamadan en az 3-4 hafta evvel yapılmalı ve tedavi öncesi tam güzelleşme olduğundan, açığa çıkan kemik dokusu olmadığından emin olunmalı. Bunun haricinde alkol-sigara tasarrufu, ağız hijyeninin berbat olması, gayrikâfi beslenme risk faktörleri arasında sayılabilir. ORN geliştiğinde, nekroz olan kemik doku alınmalı, antimikrobiyal ajanlar uygunlaştırmayı hızlandırmada kullanılabilir.
Radyoterapi Öncesi Ağız ve Diş Bakımı:Diş taşı ariliği yapılarak, sert ve yumuşak artıklar uzaklaştırılmalı. Ağız hijyeni sağlanarak yumuşak dokular sıhhatine kavuşturulmalı. Çürük dişlerin dolgusu ya da kanal tedavileri yapılmalı, rastgele pürüzlü ve keskin yüzeyler düzeltilmeli. Derin çürüklü, periodontal olarak sağlıklı olmayan, endodontik tedavi açısından başarısız olacağı düşünülen, durumu kuşkulu olan dişler radyoterapiden en az 3 hafta evvel çekilmeli.
Radyoterapi Sırasında Ağız Bakımı:Tedavi sırasında hastalar her hafta denetim edilmeli. Ağız, soda ve tuzlu su ile sık sık gargara yapılmalı. Gingival enflamasyonu azaltmak için klorheksidinli gargaralar günde 3-4 sefer kullanılmalı. Mukozanın kayganlığını sağlamak ve travmayı önlemek için yapay tükrük kullanılabilir. Trismusu önleyici egzersizler ihmal edilmemeli.
Radyoterapi Sonrasında Ağız Bakımı:Radyasyon tedavisini takip eden birinci ay içinde hastalar bir yahut iki defa denetim edilmelidir. Daha sonra 3-4 ayda bir denetime çağırılabilirler. Emel, radyasyon çürüklerini ve periodontal marazları önlemek, ORN gelişmesinde rol oynayan risk faktörlerini azaltmak ve kserostomi üzere kronik tesirleri yönetim etmektir.Dişler, diş taşları ve çürükler açısından denetim edilmelidir. Diş çekimleri ve sonuncu protezler için 6 ay- 1 yıl beklenmelidir.
Radyoterapi sonucu hastaların hayat kalitesini olumsuz olarak etkilenmekte. Hastaların ağız ve diş sıhhatinin korunması için diş doktoru, hasta ailesi ve hasta arasındaki armoni değer arz etmektedir.