RADYOTERAPİDE AĞIZ DİŞ SIHHATI
Radyoterapiden Evvel Dişler İçin Hususî Tedbirler Gerekir mi?
Radyoterapi gören hastalarda alınan ışınlar baş-boyun, ağız diş ve diş eti sıkıntılarına neden olurlar. Şayet daha evvelden dertler varsa bu problemler daha ağır seyreder. Bu nedenle radyoterapiye başlamadan evvel kesinlikle bir diş doktoru ile işbirliği yapmak gerekir. Gerekli tedaviler yaptırılmalı, hasta radyoterapi sırasında daima denetim altında olmalıdır.
Radyoterapide Diş Çürükleri Artar mı?
Radyasyon direkt olarak diş çürüklerine neden olmaz. Ama tükürüğün akış suratını ve tamponlama kapasitesini tesirler. Dişlerin daha çok diş dişeti birleşimlerine yakın taraflarda siyah görünümlü “radyasyon çürüğü” denilen hasarlar oluşur.
Radyoterapiden Evvel Diş Çekilir mi?
Radyoterapiden en az 3 hafta evvel gerekli görülen dişler çekilmelidir. Tedavi sırasında alınan radyasyon sert ve yumuşak doku güzelleşmesini bozar. Yeni hücreler oluşamaz. Saçlar da bu nedenle dökülür. Şayet radyoterapi almanız çok acilse diş çekimini ertelemeniz daha uygun olabilir.
Radyoterapide Ağız Kuruluğunun Olması Sıradan midir?
Radyoterapi sırasında tükürük bezlerinin gereğince tükürük salgılayamamasından ötürü ağız kuruluğu oluşabilir. Dişler ve ağız içi, kuruluk nedeniyle gereğince yıkanamadığından çürük, dişeti marazları ve ağız kokusu oluşabilir.
Terapi sırasında oluşan en küçük bir ağız yarası bile ciddiye alınmalı çabucak tabibe danışarak gerekli ilaçlar kullanılmalıdır.
Radyoterapide Ağız ve Diş Sıhhati İçin Nelere Dikkat Etmek Gerekir?
• Radyoterapi sırasında ve sonrasında ağız ve diş sıhhatinin korunması için, olağan bir ağız bakımından daha çokça ihtimam gösterilmelidir.
• Yemekten acilen sonra dişler fırçalanmalı, mahsusen yapışkan, karbonhidratlı besinlerden sonra su ile gargara yapılmalıdır.
• Diş etlerinde tahrişe ve çizilmelere neden olacak sert azıklar alınmamalıdır. (Sert ekmek kenarları, kemikli etler, kılçıklı balıklar vs.)
• Ağız kuruluğu nedeniyle gün içinde yudum yudum su içilmelidir.
• Sorun çıkaran, protezler çok önemli yaralara neden olabileceği için kullanılmamalıdır. Protezler rahatsızlık vermiyorsa bakımına dikkat edilmeli, geceleri uyumadan evvel çıkarılıp yıkandıktan sonra şahsi kutusunda ve ilaçlı suda koruma edilmelidir.
• Sorun olmasa da 3 ayda bir diş tabibine gidilmelidir.
• Radyoterapiden sonra oluşan başlangıç çürükleri tedavi edilmeli, diş taşları temizlenmelidir.
• Tedavi sırasında fırçalama güçlüğü çekiliyorsa bir diğerinden yardım alınabilir. Bu periyotta yumuşak bir fırça ile dişler fırçalanabilir.
• Radyasyon nedeniyle çene kaslarında da çeşitli değişimler olabilir. Çene eskisi üzere açılıp kapanmayabilir. Bu durumda doktora başvurulmalıdır. Egzersizlerle bu sorun çözümlenebilir.
Radyoterapi Öncesi Ağız ve Diş Bakımı
• Diş taşı paklığı yapılarak, sert ve yumuşak artıklar uzaklaştırılmalı.
• Ağız hijyeni sağlanarak yumuşak dokular sıhhatine kavuşturulmalı.
• Çürük dişlerin dolgusu ya da kanal tedavileri yapılmalı, rastgele pürüzlü ve keskin yüzeyler düzeltilmeli.
• Derin çürüklü, sıhhatsiz diş eti olan ve kanal tedavili dişler en az 3 hafta evvel çekilmelidir.
• Dişler kesinlikle florlanmalı ve iyi günlük florlu gargaralarla mütenasip görülen müddetlerde devam edilmelidir.
• Velhasıl 5 yıl içinde sorun çıkarma ihtimali olan dişlerin çekilmesi gerekir.
Radyoterapi Sırasında Ağız Bakımı
• Tedavi sırasında hastalar her hafta denetim edilmeli.
• Ağız, karbonatlı, tuzlu su yahut güzelleşmeyi hızlandıran şahsi gargaralarla sık sık gargara yapılmalı.
• Mukozanın kayganlığını sağlamak ve travmayı önlemek için yapay tükürük kullanılabilir.
• Çene açılmasında oluşan dertler için önleyici egzersizler ihmal edilmemeli.
Radyoterapi Sonrasında Ağız Bakımı
• Radyasyon tedavisini takip eden birinci ay içinde hastalar bir yahut iki sefer, daha sonra 3 ayda bir denetim edilmelidir. Radyoterapi öncesinde uygulanan tedaviler aksatılmamalıdır.
• Hastaların ağız ve diş sıhhatinin korunması diş doktoru, hasta ailesi ve hasta arasındaki işbirliğine bağlıdır.
KEMOTERAPİDE AĞIZ DİŞ SIHHATI
• Kemoterapi de radyoterapi üzere baş-boyun yeri, ağız, diş ve diş etlerini olumsuz cephede tesirler. Bu hastalar da radyoterapi hastalarında olduğu üzere gözetici diş hekimliği hizmetlerinden yararlanmaları gerekir.
• Hasta şayet diş ipi kullanıyorsa diş etlerini tahriş etmeyen mumlu ve şerit diş ipi kullanması önerilir. Şayet diş ipi kullanmıyorsa kullanmaya bu sırada başlamamalıdır. Diş etlerine zarar verebilir.
• Dişler fırçalandıktan sonra günde en az dört kere karbonatlı su ile gargara yapılmalıdır. Bir su bardağı kaynatılıp soğutulmuş suya yarım çay kaşığı karbonat ek edilerek bu gargara hazırlanabilir. TESCO markası ile satılan hazır karbonatlı gargaralardan da kullanılabilir.
• Bilhassa kemoterapiden 7-10 gün sonra dişler diş etlerinde kanama ve iltihaplanmaya neden olmaması için fırçalanmamalıdır. Önerilen değişik ağız gargaraları kullanılmalıdır.
• Kemoterapi sırasında görülebilen kusmalardan sonra karbonatlı su ile hasta sık sık gargara yapmalıdır. Ağza gelen mide asidi dişlere epey ziyade zarar verebilir.
• Şayet diş macunu hassasiyete yahut bulantıya neden oluyorsa macunsuz da dişler fırçalanabilir.
• Tüm tedaviler mühleti içinde mümkünse hareketli protezler kullanılmamalıdır.
• Mantar enfeksiyonu varsa tedavi yalnızca ağız içi dokulara değil protezlere de uygulanmalıdır.
• Kurumaya karşı dudaklar ve diş etleri münhasıran gece yatarken vazelin ile yağlanmalıdır.
• Ağız kurumasında alınacak umumî tedbirler
- Sakız, şeker, buz kesimleri
- Likit içeceklerin sık sık alınması
- Asitli yahut baharatlı besinlerden kaçınma
- Havayı nemlendirme
- Tükürük akışını hızlandıran diş tabibinin tavsiye edeceği preparatlar
- Tüm alkollü gargaralar ileri noktada ağız kuruluğuna neden olur. Mümkünse her hengam alkolsüz ağız gargarası kullanılmalıdır.
• Kolay yutmayı sağlamak için sulu yiyecekler tercih edilmeli ve günde en az iki litre likit içilmelidir.
• Tahrişe neden olabilecek asitli, çok sıcak ve çok soğuk içeceklerden, alkol ve tütün tasarrufundan kaçınılmalıdır.
• Baş- boyun yerine uygulanan radyoterapide, ömür uzunluğu fluor pratiği, mevcut dişlerin korunması ve kemik yıkımının önlenmesi için nispeten değerlidir.
• Tüm bu tedbirlere karşın ağzınızda, görünüm, his yahut tat cephesinden bir değişiklik olduğunda diş doktorunuza haber vermelisiniz.
• Tedavi sırasında acil bir diş sorunu olduğunda diş tabibi hastayı onkologlarla iş birliği içinde tedavi etmelidir.
• Dişler için kesinlikle tedavi ve çekim gerekiyorsa, bunun muhakkak kemoterapi başlamadan evvel kan pahaları alışılagelmiş hudutlarda iken yapılmalıdır.
Kemoterapi Ağız İçini Nasıl Tesirler?
• Birtakım kemoterapi ilaçları ağız yaralarına ve iltihaplara neden olabilir.
• Bağışıklık sisteminin zayıflaması nedeni ile bakteri, virüs ve mantar enfeksiyonları nispeten sık görülebilir.
• Tat alma duyusu değişebilir. Yiyeceklerin tadı daha tuzlu, ekşi ve metalik gelebilir. Kemoterapi bitince tat alma duyusu da sıradana döner.
• Tedavide yardımcı olarak kullanılan sakinleştirici ve ağrı kesicilerin uzun müddet kullanılmaları tükürük akışını azaltarak, çürük oluşumuna neden olabilir.
Radyoterapiden Evvel Dişler İçin Hususî Tedbirler Gerekir mi?
Radyoterapi gören hastalarda alınan ışınlar baş-boyun, ağız diş ve diş eti sıkıntılarına neden olurlar. Şayet daha evvelden dertler varsa bu problemler daha ağır seyreder. Bu nedenle radyoterapiye başlamadan evvel kesinlikle bir diş doktoru ile işbirliği yapmak gerekir. Gerekli tedaviler yaptırılmalı, hasta radyoterapi sırasında daima denetim altında olmalıdır.
Radyoterapide Diş Çürükleri Artar mı?
Radyasyon direkt olarak diş çürüklerine neden olmaz. Ama tükürüğün akış suratını ve tamponlama kapasitesini tesirler. Dişlerin daha çok diş dişeti birleşimlerine yakın taraflarda siyah görünümlü “radyasyon çürüğü” denilen hasarlar oluşur.
Radyoterapiden Evvel Diş Çekilir mi?
Radyoterapiden en az 3 hafta evvel gerekli görülen dişler çekilmelidir. Tedavi sırasında alınan radyasyon sert ve yumuşak doku güzelleşmesini bozar. Yeni hücreler oluşamaz. Saçlar da bu nedenle dökülür. Şayet radyoterapi almanız çok acilse diş çekimini ertelemeniz daha uygun olabilir.
Radyoterapide Ağız Kuruluğunun Olması Sıradan midir?
Radyoterapi sırasında tükürük bezlerinin gereğince tükürük salgılayamamasından ötürü ağız kuruluğu oluşabilir. Dişler ve ağız içi, kuruluk nedeniyle gereğince yıkanamadığından çürük, dişeti marazları ve ağız kokusu oluşabilir.
Terapi sırasında oluşan en küçük bir ağız yarası bile ciddiye alınmalı çabucak tabibe danışarak gerekli ilaçlar kullanılmalıdır.
Radyoterapide Ağız ve Diş Sıhhati İçin Nelere Dikkat Etmek Gerekir?
• Radyoterapi sırasında ve sonrasında ağız ve diş sıhhatinin korunması için, olağan bir ağız bakımından daha çokça ihtimam gösterilmelidir.
• Yemekten acilen sonra dişler fırçalanmalı, mahsusen yapışkan, karbonhidratlı besinlerden sonra su ile gargara yapılmalıdır.
• Diş etlerinde tahrişe ve çizilmelere neden olacak sert azıklar alınmamalıdır. (Sert ekmek kenarları, kemikli etler, kılçıklı balıklar vs.)
• Ağız kuruluğu nedeniyle gün içinde yudum yudum su içilmelidir.
• Sorun çıkaran, protezler çok önemli yaralara neden olabileceği için kullanılmamalıdır. Protezler rahatsızlık vermiyorsa bakımına dikkat edilmeli, geceleri uyumadan evvel çıkarılıp yıkandıktan sonra şahsi kutusunda ve ilaçlı suda koruma edilmelidir.
• Sorun olmasa da 3 ayda bir diş tabibine gidilmelidir.
• Radyoterapiden sonra oluşan başlangıç çürükleri tedavi edilmeli, diş taşları temizlenmelidir.
• Tedavi sırasında fırçalama güçlüğü çekiliyorsa bir diğerinden yardım alınabilir. Bu periyotta yumuşak bir fırça ile dişler fırçalanabilir.
• Radyasyon nedeniyle çene kaslarında da çeşitli değişimler olabilir. Çene eskisi üzere açılıp kapanmayabilir. Bu durumda doktora başvurulmalıdır. Egzersizlerle bu sorun çözümlenebilir.
Radyoterapi Öncesi Ağız ve Diş Bakımı
• Diş taşı paklığı yapılarak, sert ve yumuşak artıklar uzaklaştırılmalı.
• Ağız hijyeni sağlanarak yumuşak dokular sıhhatine kavuşturulmalı.
• Çürük dişlerin dolgusu ya da kanal tedavileri yapılmalı, rastgele pürüzlü ve keskin yüzeyler düzeltilmeli.
• Derin çürüklü, sıhhatsiz diş eti olan ve kanal tedavili dişler en az 3 hafta evvel çekilmelidir.
• Dişler kesinlikle florlanmalı ve iyi günlük florlu gargaralarla mütenasip görülen müddetlerde devam edilmelidir.
• Velhasıl 5 yıl içinde sorun çıkarma ihtimali olan dişlerin çekilmesi gerekir.
Radyoterapi Sırasında Ağız Bakımı
• Tedavi sırasında hastalar her hafta denetim edilmeli.
• Ağız, karbonatlı, tuzlu su yahut güzelleşmeyi hızlandıran şahsi gargaralarla sık sık gargara yapılmalı.
• Mukozanın kayganlığını sağlamak ve travmayı önlemek için yapay tükürük kullanılabilir.
• Çene açılmasında oluşan dertler için önleyici egzersizler ihmal edilmemeli.
Radyoterapi Sonrasında Ağız Bakımı
• Radyasyon tedavisini takip eden birinci ay içinde hastalar bir yahut iki sefer, daha sonra 3 ayda bir denetim edilmelidir. Radyoterapi öncesinde uygulanan tedaviler aksatılmamalıdır.
• Hastaların ağız ve diş sıhhatinin korunması diş doktoru, hasta ailesi ve hasta arasındaki işbirliğine bağlıdır.
KEMOTERAPİDE AĞIZ DİŞ SIHHATI
• Kemoterapi de radyoterapi üzere baş-boyun yeri, ağız, diş ve diş etlerini olumsuz cephede tesirler. Bu hastalar da radyoterapi hastalarında olduğu üzere gözetici diş hekimliği hizmetlerinden yararlanmaları gerekir.
• Hasta şayet diş ipi kullanıyorsa diş etlerini tahriş etmeyen mumlu ve şerit diş ipi kullanması önerilir. Şayet diş ipi kullanmıyorsa kullanmaya bu sırada başlamamalıdır. Diş etlerine zarar verebilir.
• Dişler fırçalandıktan sonra günde en az dört kere karbonatlı su ile gargara yapılmalıdır. Bir su bardağı kaynatılıp soğutulmuş suya yarım çay kaşığı karbonat ek edilerek bu gargara hazırlanabilir. TESCO markası ile satılan hazır karbonatlı gargaralardan da kullanılabilir.
• Bilhassa kemoterapiden 7-10 gün sonra dişler diş etlerinde kanama ve iltihaplanmaya neden olmaması için fırçalanmamalıdır. Önerilen değişik ağız gargaraları kullanılmalıdır.
• Kemoterapi sırasında görülebilen kusmalardan sonra karbonatlı su ile hasta sık sık gargara yapmalıdır. Ağza gelen mide asidi dişlere epey ziyade zarar verebilir.
• Şayet diş macunu hassasiyete yahut bulantıya neden oluyorsa macunsuz da dişler fırçalanabilir.
• Tüm tedaviler mühleti içinde mümkünse hareketli protezler kullanılmamalıdır.
• Mantar enfeksiyonu varsa tedavi yalnızca ağız içi dokulara değil protezlere de uygulanmalıdır.
• Kurumaya karşı dudaklar ve diş etleri münhasıran gece yatarken vazelin ile yağlanmalıdır.
• Ağız kurumasında alınacak umumî tedbirler
- Sakız, şeker, buz kesimleri
- Likit içeceklerin sık sık alınması
- Asitli yahut baharatlı besinlerden kaçınma
- Havayı nemlendirme
- Tükürük akışını hızlandıran diş tabibinin tavsiye edeceği preparatlar
- Tüm alkollü gargaralar ileri noktada ağız kuruluğuna neden olur. Mümkünse her hengam alkolsüz ağız gargarası kullanılmalıdır.
• Kolay yutmayı sağlamak için sulu yiyecekler tercih edilmeli ve günde en az iki litre likit içilmelidir.
• Tahrişe neden olabilecek asitli, çok sıcak ve çok soğuk içeceklerden, alkol ve tütün tasarrufundan kaçınılmalıdır.
• Baş- boyun yerine uygulanan radyoterapide, ömür uzunluğu fluor pratiği, mevcut dişlerin korunması ve kemik yıkımının önlenmesi için nispeten değerlidir.
• Tüm bu tedbirlere karşın ağzınızda, görünüm, his yahut tat cephesinden bir değişiklik olduğunda diş doktorunuza haber vermelisiniz.
• Tedavi sırasında acil bir diş sorunu olduğunda diş tabibi hastayı onkologlarla iş birliği içinde tedavi etmelidir.
• Dişler için kesinlikle tedavi ve çekim gerekiyorsa, bunun muhakkak kemoterapi başlamadan evvel kan pahaları alışılagelmiş hudutlarda iken yapılmalıdır.
Kemoterapi Ağız İçini Nasıl Tesirler?
• Birtakım kemoterapi ilaçları ağız yaralarına ve iltihaplara neden olabilir.
• Bağışıklık sisteminin zayıflaması nedeni ile bakteri, virüs ve mantar enfeksiyonları nispeten sık görülebilir.
• Tat alma duyusu değişebilir. Yiyeceklerin tadı daha tuzlu, ekşi ve metalik gelebilir. Kemoterapi bitince tat alma duyusu da sıradana döner.
• Tedavide yardımcı olarak kullanılan sakinleştirici ve ağrı kesicilerin uzun müddet kullanılmaları tükürük akışını azaltarak, çürük oluşumuna neden olabilir.
