Rasulullah Penceresinden Gece ve İhyası
Hadislerden elde ettiğimiz mesajları şu şekilde özetlemek mümkün:
1-Akşamdan Sabaha Kesintisiz (deliksiz) Uyku Şeytanın Kişiye Etkisini Artırır:
"Sizden biriniz uyuduğu zaman, şeytan onun tepesine üç düğüm bağlar. Her düğüme de şu cümleyi nakşeder: Senin için uzun bir gece var, o halde uyu. Eğer o kimse uyanır da Allah'ı zikrederse o düğümlerden biri çözülür. Abdest aldığında biri daha çözülür. Namaz kıldığı takdirde üçüncüsü de çözülür ve böylece neşeli ve müsterih bir biçimde sabahlar. Aksi halde, neşesiz ve tembel olarak sabahlar."
"Şeytanın burna çekilecek enfiyesi,ağızdan alınacak ilacı,göze çekilecek sürmesi vardır. Bir kimseye enfiye çektirirse ahlakı bozulur, ilacından yedirirse dili şerri konuşarak kötüleşir, göze sürme çekerse sabah kadar uyur."
2-Gece İbadeti Nafileler Arasında Özel Bir Yere Sahiptir. Günaha Kefaret, Allah'a Yaklaşma ve Bedene Şifadır:
"Farz namazdan sonra en faziletli nafile; gece namazıdır."
"İki rekât namaz vardır ki; o namazı gecenin ortasında kılmak kul için, dünya ve içindekilerden daha hayırlıdır. Eğer ümmetime zor geleceğini bilmesem bu iki rekat namazı onlara farz kılardım."
"Gece ibadetini kaçırmayın. Çünkü gece ibadeti sizden evvelki Salihlerin âdetindendir.Zira o Allah'a yaklaşmak olduğu gibi günahlara da kefarettir. Bedendeki hastalığı giderici ve günahtan alıkoyucudur."
3-Gece İbadeti Konusunda Karı-Kocanın Birbirlerine Vazifeleri Vardır:
"Geceleyin kalkıp namaz kılan,sonra eşini uyandıran,namaz kılmasına sebep olan,uyanmazsa yüzüne su serpen kişiden Allah razı olsun."
"Geceleyin namaza kalkıp kocasını da uyandıran, uyanmazsa yüzüne su serpen kadından da Allah razı olsun."
"Kim geceleyin uyanır da hanımını da uyandırıp iki rekat namaz kılarlarsa Allah'ı çokça anıp zikreden erkek ve kadınlar topluluğuna yazılırlar."
4-Duaların Mutlaka Kabul Edileceği Saat, Gecede Gizlidir:
"Gecenin bir vakti vardır ki; Müslüman bir kul, o saatte Allah'tan hangi hayrı isterse Allah onu kendisine ihsan eder."
"Kul gecenin o saatinde dünya ve ahiret hayrını Allah'tan istediğinde Allah verir. O saat her gecede vardır."
5-Gece İbadeti Kişiyi-Ailesini Manen Yüceltir,Toplum İtibarını Artırır:
"Ey Ebu Hüreyre! İster misin, Allah'ın rahmeti hayatta, ölümde, kabirde ve haşre kadar senin üzerinde olsun? Eğer bunu istiyorsan gece kalk, Rabb’inin rızasını tahsil etmek için namaz kıl. Ey Ebu Hüreyre! Evinin köşesinde namaz kıl. Böyle yaptığın takdirde, senin evinin nuru göklerde ve yerde yıldızların nuru gibi parlayacaktır."
6-Gece İbadeti Kalbe Nurlu Bir Ciladır:
"Ey Ademoğlu, Uykuyu kabre bırak! Kalbinin nurunu az uykuda ara ve geceleri ibadetle geçir. Beni sevdiğini söyleyip de gece benden yüz çeviren yalancıdır." H. Kudsi
7-Gece İbadeti Şükrün En Güzel İfadesi Olup Nimetin Çoğalmasına Vesiledir:
Muğiyre b. Şube şöyle dedi: Hz. Peygamber ayakları kabarıp şişinceye kadar gece ibadetine devam ederdi. Kendisine "Allah senin gelmiş ve gelecek günahlarını bağışladı, neden bunca yorulma"denilince "Ben çokça şükreden bir kul olmayayım mı?" buyurdular.
Rasulullah (a.s), Hz. Aişe'nin evinde idi. O'ndan izin aldı ve namaza durdu. Öyle ki o geceyi tamamen kıyam ve secdede geçirdi. Seher vaktine kadar ağladı,gözünün yaşı yüzünü yıkıyordu. Bilal, sabah namazı için seslendiğinde halini gördü ve "Ya Rasulallah, Allah sizin gelmiş ve gelecek tüm günahlarınızı bağışladığı halde bu haliniz nedir?" dedi. Allah Rasülü (a.s): "Ya Bilal, bu gece bana inen ayeti okuduktan sonra bir kul nasıl tefekkür ve ibadet etmez, şaşarım onun aklına " buyurdular. O gece Ali İmran 190. ayeti inmişti: "Kesinlikle, göklerin ve yerin yaratılışında ve gece ile gündüzün art arda gelişinde vicdanları temiz akıl sahiplerine gerçekten deliller vardır.”
8-Rasulullah Genellikle Gecenin Son Vaktinde (Sehere yakın) İbadet Ederdi:
Zariyat 18' de "Seherde istiğfar et" buyurulduğu için gecenin sehere yakın vaktinde namaz daha efdal görülmüştür. Bu vakti bugünkü saatle anlamak isteyen kardeşlere, naçizane tespitimize göre imsakten bir saat önce diyebiliriz.
"Gecenin ikinci yarısı ibadet için daha hayırlıdır."
"Hz. Peygamber horozun ötüşünü işittiği zaman ibadete kalkardı. Bu kalkışı gecenin son altıda biri ya da daha azıdır." Hz.Aişe
9-Vitir Namazının Asıl Vakti Gecenin İkinci Yarısıdır:
Rasulullah (a.s) ümmete kolaylık olsun diye vitirin yatsının peşine kılınabileceğini söylemiştir. Gerçekte vitirin asıl vakti, gece yarısıdır. Hz. Ali' ye bu konuda şöyle tavsiye eder: "Dilersen gecenin başında vitri kıl, peşine de iki rekat nafile kıl. Dilersen önce nafile kıl, vitri gecenin sonuna ertele."
10-Gece Namazını İkişer İkişer Kılmak ve Böylece On üç Rekata Tamamlamak Sünnettir:
"Rasulullah (a.s), gece namazını ikişer ikişer kılar, son iki rekata bir rekat daha ekleyip toplam on üç rekat namaz kılardı." Hz. Aişe
"Gündüzün sonu olan akşam namazı üç rekâttır. Siz de gecenin sonunda kıldığınız teheccüdü üç rekâta tamamlayınız"
11-Gece Namazını Adet Edinmek Güzeldir, Ama Aşırılığa da Kaçmamalıdır:
Selman-ı Farisi (r.a), Ebu'd Derda (r.a)’ın evine misafir oldu. E. Derda, gecenin başında namaza kalktı, Selman "yat" dedi. İkinci yarısında kalktı, Selman yine "Yat" dedi. Bir daha kalktı, yine Selman engel oldu. Ta ki vakit sehere yaklaşınca Selman, "Tamam şimdi kalkabilirsin. Unutma; Nefsinin, Ailenin ve Misafirinin sende hakkı vardır. Her hakkı sahibine vermek icab eder"dedi.
Ertesi gün birlikte Rasulullah (a.s)’a vardılar. E. Derda: "Ya Rasulallah, gecenin çoğunu ibadetle geçirecektim Selman engel oldu. Ondan şikayetçiyim" dedi.
Rasulullah (a.s): “Selman doğru söylemiş ve siz doğrusunu yapmışsınız" buyurdu.
"Felan kadın tüm gece ibadet eder, uyku basarsa kendini ipe bağlamıştır, uyanır" dediler. Rasulullah (a.s) bu fiili yasaklayarak şöyle buyurdu: "Mümkün mertebe gece ibadet ediniz. Uyku bastırırsa da hemen uyuyunuz."
"Gece uyanıp namaz kılmayı niyete alarak uyuyan kimse, şayet uyanamazsa niyete aldığı için sevabı kendisine verilir, uykusu da Allah'ın ona ikramı sayılır."
Âlimler-Ârifler ve Sırra Erenlerin Gece Hayatı
Hz. Ömer (r.a):Geceleri virdlerle (Belli zamanlarda tekrarlanan kişiye özel zikir) geçirirdi.Eğer bir gece virdini yapamadan uyku bastırırsa ertesi gün yatağa düşecek kadar hastalanır ve günlerce üzüntü ile baygın yatardı. Öyle ki, sahabe hastalandı,diye ziyaretine gelirdi.
İbni Mesud(r.a):Gözleri uykuya daldığında kalkar Kur'an okurdu. Sabaha kadar arı kovanından gelen ses gibi iniltili okuyuşu evinin dışından da işitilirdi.
İmam-ı Azam Ebu Hanife:Önceleri gecenin üçte birini ibadetle geçiren İmam,bir gün çarşıda yürüyen iki adamın "Duydun mu kardeş, şu önden giden İmamı Azam yatsı abdesti ile sabah namazı kılarmış" sözünden sonra ömür boyu gecenin tamamını ihya etmeye başladı.
İmam-ı Şafi:Geceyi üçe böler; birinci bölümde kitap okuma ve ilmi çalışmaya kendini verir, ikinci bölümde namaz kılar, son kısımda da uyurdu.
Süfyan-ı Sevri:Bir gece doyasıya yemek yedi. Bunun üzerine kendini kastederek; "Eşeğin yemi artmışsa çalışması da artmalı" diyerek o gece sabaha kadar ibadet etti.
Hasan-ı Basri:Ona “Gece ibadet edenlerin yüzü niye parlar?”diye sordular. Şöyle dedi: "Onlar Rahman ile baş başa kaldıkları için, Rahman nurundan onlara bir nur giydirmiştir."
Fudayl b. İyaz:"Geceyi ilk başta ibadetle karşılarım. Önce uzunluğu beni korkutur Ancak, Kur'an okumaya daldıkça nasıl sabah olduğunu anlamam. Sabaha kadar böyle yapmama rağmen, gece ibadetinin zevkine yine de doymuş değilim."
Mevlana:Karlı ve kuru ayaz kış gecelerinde medresenin damına çıkar sabaha kadar namaz kılarak secdede kalırdı. Önce yanına çıkmaya cesaret edemeyen hanımı ve dervişler, vakit ilerleyip kar yağışı artınca yanına çıkarlar, O'nu eli ayağı donmuş, ayaklarına kan oturmuş, baygın vaziyette aşağı indirirlerdi. Soba başında ısınıp kendine gelince: "Rabb’imle ne güzel sohbet ederdik. Neden indirdiniz beni?!." derdi.
Gece İbadetini Kolaylaştıran Etkenler
Zahiri Etkenler:
1-Özellikle yatma vakti yaklaştığında yememek, içmemek. Çünkü bu uykuyu ağırlaştırır.
2-Vücut organlarını fazla yoran işler yapmamak,gündüzü aşırı ibadetle geçirip nefsi bıktırmamak.
3-Gündüz Kaylûle uykusunu terk etmemek. (Sünnet olan öğle uykusu)
4-Gündüz çok günah işlememek. Çünkü günah kalbi katılaştırır ve rahmeti çekecek ibadetlere şevki engeller.
Batini Etkenler:
1-Kalbi; müminlere buğzetme, bid'atler ve dünya kaygısından pak tutmak,
2-Uzun emellerden vazgeçip,cehennem ve hesap korkusunu öne almak,
3-Gece İbadeti hakkında ayet-hadis ve güzel sözleri okuyarak bu konuda sevab şevki elde etmek,
4-Allah'ı sevmek ve ibadet esnasında O' nunla konuştuğunu hissetmek.
Hadislerden elde ettiğimiz mesajları şu şekilde özetlemek mümkün:
1-Akşamdan Sabaha Kesintisiz (deliksiz) Uyku Şeytanın Kişiye Etkisini Artırır:
"Sizden biriniz uyuduğu zaman, şeytan onun tepesine üç düğüm bağlar. Her düğüme de şu cümleyi nakşeder: Senin için uzun bir gece var, o halde uyu. Eğer o kimse uyanır da Allah'ı zikrederse o düğümlerden biri çözülür. Abdest aldığında biri daha çözülür. Namaz kıldığı takdirde üçüncüsü de çözülür ve böylece neşeli ve müsterih bir biçimde sabahlar. Aksi halde, neşesiz ve tembel olarak sabahlar."
"Şeytanın burna çekilecek enfiyesi,ağızdan alınacak ilacı,göze çekilecek sürmesi vardır. Bir kimseye enfiye çektirirse ahlakı bozulur, ilacından yedirirse dili şerri konuşarak kötüleşir, göze sürme çekerse sabah kadar uyur."
2-Gece İbadeti Nafileler Arasında Özel Bir Yere Sahiptir. Günaha Kefaret, Allah'a Yaklaşma ve Bedene Şifadır:
"Farz namazdan sonra en faziletli nafile; gece namazıdır."
"İki rekât namaz vardır ki; o namazı gecenin ortasında kılmak kul için, dünya ve içindekilerden daha hayırlıdır. Eğer ümmetime zor geleceğini bilmesem bu iki rekat namazı onlara farz kılardım."
"Gece ibadetini kaçırmayın. Çünkü gece ibadeti sizden evvelki Salihlerin âdetindendir.Zira o Allah'a yaklaşmak olduğu gibi günahlara da kefarettir. Bedendeki hastalığı giderici ve günahtan alıkoyucudur."
3-Gece İbadeti Konusunda Karı-Kocanın Birbirlerine Vazifeleri Vardır:
"Geceleyin kalkıp namaz kılan,sonra eşini uyandıran,namaz kılmasına sebep olan,uyanmazsa yüzüne su serpen kişiden Allah razı olsun."
"Geceleyin namaza kalkıp kocasını da uyandıran, uyanmazsa yüzüne su serpen kadından da Allah razı olsun."
"Kim geceleyin uyanır da hanımını da uyandırıp iki rekat namaz kılarlarsa Allah'ı çokça anıp zikreden erkek ve kadınlar topluluğuna yazılırlar."
4-Duaların Mutlaka Kabul Edileceği Saat, Gecede Gizlidir:
"Gecenin bir vakti vardır ki; Müslüman bir kul, o saatte Allah'tan hangi hayrı isterse Allah onu kendisine ihsan eder."
"Kul gecenin o saatinde dünya ve ahiret hayrını Allah'tan istediğinde Allah verir. O saat her gecede vardır."
5-Gece İbadeti Kişiyi-Ailesini Manen Yüceltir,Toplum İtibarını Artırır:
"Ey Ebu Hüreyre! İster misin, Allah'ın rahmeti hayatta, ölümde, kabirde ve haşre kadar senin üzerinde olsun? Eğer bunu istiyorsan gece kalk, Rabb’inin rızasını tahsil etmek için namaz kıl. Ey Ebu Hüreyre! Evinin köşesinde namaz kıl. Böyle yaptığın takdirde, senin evinin nuru göklerde ve yerde yıldızların nuru gibi parlayacaktır."
6-Gece İbadeti Kalbe Nurlu Bir Ciladır:
"Ey Ademoğlu, Uykuyu kabre bırak! Kalbinin nurunu az uykuda ara ve geceleri ibadetle geçir. Beni sevdiğini söyleyip de gece benden yüz çeviren yalancıdır." H. Kudsi
7-Gece İbadeti Şükrün En Güzel İfadesi Olup Nimetin Çoğalmasına Vesiledir:
Muğiyre b. Şube şöyle dedi: Hz. Peygamber ayakları kabarıp şişinceye kadar gece ibadetine devam ederdi. Kendisine "Allah senin gelmiş ve gelecek günahlarını bağışladı, neden bunca yorulma"denilince "Ben çokça şükreden bir kul olmayayım mı?" buyurdular.
Rasulullah (a.s), Hz. Aişe'nin evinde idi. O'ndan izin aldı ve namaza durdu. Öyle ki o geceyi tamamen kıyam ve secdede geçirdi. Seher vaktine kadar ağladı,gözünün yaşı yüzünü yıkıyordu. Bilal, sabah namazı için seslendiğinde halini gördü ve "Ya Rasulallah, Allah sizin gelmiş ve gelecek tüm günahlarınızı bağışladığı halde bu haliniz nedir?" dedi. Allah Rasülü (a.s): "Ya Bilal, bu gece bana inen ayeti okuduktan sonra bir kul nasıl tefekkür ve ibadet etmez, şaşarım onun aklına " buyurdular. O gece Ali İmran 190. ayeti inmişti: "Kesinlikle, göklerin ve yerin yaratılışında ve gece ile gündüzün art arda gelişinde vicdanları temiz akıl sahiplerine gerçekten deliller vardır.”
8-Rasulullah Genellikle Gecenin Son Vaktinde (Sehere yakın) İbadet Ederdi:
Zariyat 18' de "Seherde istiğfar et" buyurulduğu için gecenin sehere yakın vaktinde namaz daha efdal görülmüştür. Bu vakti bugünkü saatle anlamak isteyen kardeşlere, naçizane tespitimize göre imsakten bir saat önce diyebiliriz.
"Gecenin ikinci yarısı ibadet için daha hayırlıdır."
"Hz. Peygamber horozun ötüşünü işittiği zaman ibadete kalkardı. Bu kalkışı gecenin son altıda biri ya da daha azıdır." Hz.Aişe
9-Vitir Namazının Asıl Vakti Gecenin İkinci Yarısıdır:
Rasulullah (a.s) ümmete kolaylık olsun diye vitirin yatsının peşine kılınabileceğini söylemiştir. Gerçekte vitirin asıl vakti, gece yarısıdır. Hz. Ali' ye bu konuda şöyle tavsiye eder: "Dilersen gecenin başında vitri kıl, peşine de iki rekat nafile kıl. Dilersen önce nafile kıl, vitri gecenin sonuna ertele."
10-Gece Namazını İkişer İkişer Kılmak ve Böylece On üç Rekata Tamamlamak Sünnettir:
"Rasulullah (a.s), gece namazını ikişer ikişer kılar, son iki rekata bir rekat daha ekleyip toplam on üç rekat namaz kılardı." Hz. Aişe
"Gündüzün sonu olan akşam namazı üç rekâttır. Siz de gecenin sonunda kıldığınız teheccüdü üç rekâta tamamlayınız"
11-Gece Namazını Adet Edinmek Güzeldir, Ama Aşırılığa da Kaçmamalıdır:
Selman-ı Farisi (r.a), Ebu'd Derda (r.a)’ın evine misafir oldu. E. Derda, gecenin başında namaza kalktı, Selman "yat" dedi. İkinci yarısında kalktı, Selman yine "Yat" dedi. Bir daha kalktı, yine Selman engel oldu. Ta ki vakit sehere yaklaşınca Selman, "Tamam şimdi kalkabilirsin. Unutma; Nefsinin, Ailenin ve Misafirinin sende hakkı vardır. Her hakkı sahibine vermek icab eder"dedi.
Ertesi gün birlikte Rasulullah (a.s)’a vardılar. E. Derda: "Ya Rasulallah, gecenin çoğunu ibadetle geçirecektim Selman engel oldu. Ondan şikayetçiyim" dedi.
Rasulullah (a.s): “Selman doğru söylemiş ve siz doğrusunu yapmışsınız" buyurdu.
"Felan kadın tüm gece ibadet eder, uyku basarsa kendini ipe bağlamıştır, uyanır" dediler. Rasulullah (a.s) bu fiili yasaklayarak şöyle buyurdu: "Mümkün mertebe gece ibadet ediniz. Uyku bastırırsa da hemen uyuyunuz."
"Gece uyanıp namaz kılmayı niyete alarak uyuyan kimse, şayet uyanamazsa niyete aldığı için sevabı kendisine verilir, uykusu da Allah'ın ona ikramı sayılır."
Âlimler-Ârifler ve Sırra Erenlerin Gece Hayatı
Hz. Ömer (r.a):Geceleri virdlerle (Belli zamanlarda tekrarlanan kişiye özel zikir) geçirirdi.Eğer bir gece virdini yapamadan uyku bastırırsa ertesi gün yatağa düşecek kadar hastalanır ve günlerce üzüntü ile baygın yatardı. Öyle ki, sahabe hastalandı,diye ziyaretine gelirdi.
İbni Mesud(r.a):Gözleri uykuya daldığında kalkar Kur'an okurdu. Sabaha kadar arı kovanından gelen ses gibi iniltili okuyuşu evinin dışından da işitilirdi.
İmam-ı Azam Ebu Hanife:Önceleri gecenin üçte birini ibadetle geçiren İmam,bir gün çarşıda yürüyen iki adamın "Duydun mu kardeş, şu önden giden İmamı Azam yatsı abdesti ile sabah namazı kılarmış" sözünden sonra ömür boyu gecenin tamamını ihya etmeye başladı.
İmam-ı Şafi:Geceyi üçe böler; birinci bölümde kitap okuma ve ilmi çalışmaya kendini verir, ikinci bölümde namaz kılar, son kısımda da uyurdu.
Süfyan-ı Sevri:Bir gece doyasıya yemek yedi. Bunun üzerine kendini kastederek; "Eşeğin yemi artmışsa çalışması da artmalı" diyerek o gece sabaha kadar ibadet etti.
Hasan-ı Basri:Ona “Gece ibadet edenlerin yüzü niye parlar?”diye sordular. Şöyle dedi: "Onlar Rahman ile baş başa kaldıkları için, Rahman nurundan onlara bir nur giydirmiştir."
Fudayl b. İyaz:"Geceyi ilk başta ibadetle karşılarım. Önce uzunluğu beni korkutur Ancak, Kur'an okumaya daldıkça nasıl sabah olduğunu anlamam. Sabaha kadar böyle yapmama rağmen, gece ibadetinin zevkine yine de doymuş değilim."
Mevlana:Karlı ve kuru ayaz kış gecelerinde medresenin damına çıkar sabaha kadar namaz kılarak secdede kalırdı. Önce yanına çıkmaya cesaret edemeyen hanımı ve dervişler, vakit ilerleyip kar yağışı artınca yanına çıkarlar, O'nu eli ayağı donmuş, ayaklarına kan oturmuş, baygın vaziyette aşağı indirirlerdi. Soba başında ısınıp kendine gelince: "Rabb’imle ne güzel sohbet ederdik. Neden indirdiniz beni?!." derdi.
Gece İbadetini Kolaylaştıran Etkenler
Zahiri Etkenler:
1-Özellikle yatma vakti yaklaştığında yememek, içmemek. Çünkü bu uykuyu ağırlaştırır.
2-Vücut organlarını fazla yoran işler yapmamak,gündüzü aşırı ibadetle geçirip nefsi bıktırmamak.
3-Gündüz Kaylûle uykusunu terk etmemek. (Sünnet olan öğle uykusu)
4-Gündüz çok günah işlememek. Çünkü günah kalbi katılaştırır ve rahmeti çekecek ibadetlere şevki engeller.
Batini Etkenler:
1-Kalbi; müminlere buğzetme, bid'atler ve dünya kaygısından pak tutmak,
2-Uzun emellerden vazgeçip,cehennem ve hesap korkusunu öne almak,
3-Gece İbadeti hakkında ayet-hadis ve güzel sözleri okuyarak bu konuda sevab şevki elde etmek,
4-Allah'ı sevmek ve ibadet esnasında O' nunla konuştuğunu hissetmek.