Ishal, özellikle çocuk yaş grubunda hastaneye başvuru ve yatış gerektiren 2. en sık hastalıktır. Enfeksiyona bağlı akut ishal etkenleri virüs, bakteri, parazit ve mantarlardır. Bunların içinde en sık görülen etken rotavirüstür. Her yıl dünyada 25 milyon hasta Rotavirüs ishali nedeniyle hastaneye başvuruyor, bunlardan 2 milyon hastaya yatış gerektiren tedavi uygulanıyor. Hastane yatışı gerektiren ishal vakalarının %39’unun rotavirüse bağlı olduğu çalışmalarda bildirilmiştir. Malesef ki tüm dünyada Rotavirüs ishaline bağlı 450000-600000 hasta yaşamını kaybediyor. Bu rakamlar özellikle gelişmekte olan ülkelerde daha yüksek görülüyor.
NE ZAMAN VE KİMLERDE GÖRÜLÜR ? RİSK GRUBUNDA KİMLER VAR ?
İlkbahar(nisan) ve kış (aralık-ocak) aylarında daha sık olmakla birlikte yılın tüm aylarında görülebilmektedir. Özellikle kreş, bakım evleri gibi kalabalık ortamlarda daha sık görülmektedir. 5 yaşına gelmiş tüm çocukların hayatında en az 1 kez Rotavirüs ishali geçirdiği düşünülmektedir. Yaşamın ilk 3 ayında anneden geçen antikorlar sayesinde nadir görülür. 1-2 yaş grubu çocuklarda hastalık daha ağır seyreder. NASIL BULAŞIR? Hastalık esas olarak fekal-oral(dışkı- ağız) yolla bulaşır. Fekal-oral yol dışkı ile atılan virüslerin ellerden, eşyalardan, su ve yiyeceklerden ağız yoluyla alınması demektir. Hastalık başlamadan 1-2 gün önce ve iyileştikten yaklaşık 1 hafta sonra dışkı ile rotavirüs atılır. Bu da iyileşmiş hastaların 1 hafta daha bulaştırıcılığının devam ettiği anlamına gelir. Bunun dışında, rotavirüs tükürükle de atıldığı için damlacık yoluyla da bulaşabilmektedir. Bulaştan korunumanın en etkili yolu hijyen kurallarına uyulmasıdır. Çocuklara tuvalet eğitimi verirken ellerin sabunla yıkanması gerektiği anlatılmalı. Aynı şekilde, bakım veren kişilerin de bebeklerin bezlerini değiştirdikten sonra mutlaka ellerini sabunla yıkaması, bezleri ayrı poşette ağzı kapalı bir şekilde çöpe atması gerekmektedir. Hastaların bardak, çatal-kaşık gibi gereçleri ayrılmalıdır.
ROTAVİRÜS İSHALİ NASIL SEYREDER?
Bulaştan yaklaşık 1-3 günlük kuluçka dönemi sonrası hastalık bulguları ortaya çıkar. Ateş ve bulantı-kusma ile başlar ardından sulu, kötü kokulu ishal eklenir. İshal 3-9 gün sürebilir. Çok sayıda bol miktarda sulu dışkılama ve ishalin uzun sürmesi nedeni ile rotavirüse bağlı ishallerde ciddi sıvı kaybı (dehidratasyon) sık görülmektedir. Dehidratasyon ciddi bir durumdur, önlenmediği halde asit-baz dengesi, elektrolit dengesinde bozulmalara, böbrek yetmezliği, bilinç kaybı ve ölüme neden olabilir.
NASIL TANI KONULUR?
Hastalık bulguları diğer ishaller ile benzer olduğu için klinik olarak tanı konulamaz. Kuşkulanan hastalarda dışkıda rotavirüs antijeni tespitine dayalı tetkik yapılması önerilmektedir. Testin duyarlılığının (sensivite) %90, özgüllüğünün (spesifite) %95 olması, kolay, hızlı sonuç vermesi kullanılabilirliğini artırmaktadır. Testin yapılmasında esas amaç ishallerde gereksiz antibiyotik kullanımını önlemek, hastalığın doğal klinik seyrini tahmin etmek ve gelişebilecek komplikasyonlar açısından aileyi bilgilendirebilmektir.
NASIL TEDAVİ EDİLİR?
Tedavide esas prensip dehidratasyonu önlemek ve düzeltmektir. Dehidratasyon gelişen hastaların sıvı tedavisi hastanın genel durumu, yaşı, beslenme durumu, elektrolit ve asit-baz dengesinin bozulup bozulmadığına göre değişir. Rotavirüs ishalinin spesifik tedavisi yoktur ama aşılama yoluyla hastalıktan korunmak mümkündür.
AŞILANMA KİMLERE VE NE ZAMAN YAPILMALI? KORUYUCULUĞU NE KADARDIR?
Aşılamaya bebeklere en erken 6 haftalıkken, en geç 14 haftalıkken başlanır ve en geç 24 haftalıkken tamamlanması gerekir. 2 veya 3 dozdan oluşan iki farklı aşı mevcut. Bu iki aşı arasında etkinlik açısından fark yoktur. Aşılamanın özellikle hastalığın ağır seyretmesi açısından %87 koruma sağladığı klinik çalışmalarda gösterilmiştir.
NE ZAMAN VE KİMLERDE GÖRÜLÜR ? RİSK GRUBUNDA KİMLER VAR ?
İlkbahar(nisan) ve kış (aralık-ocak) aylarında daha sık olmakla birlikte yılın tüm aylarında görülebilmektedir. Özellikle kreş, bakım evleri gibi kalabalık ortamlarda daha sık görülmektedir. 5 yaşına gelmiş tüm çocukların hayatında en az 1 kez Rotavirüs ishali geçirdiği düşünülmektedir. Yaşamın ilk 3 ayında anneden geçen antikorlar sayesinde nadir görülür. 1-2 yaş grubu çocuklarda hastalık daha ağır seyreder. NASIL BULAŞIR? Hastalık esas olarak fekal-oral(dışkı- ağız) yolla bulaşır. Fekal-oral yol dışkı ile atılan virüslerin ellerden, eşyalardan, su ve yiyeceklerden ağız yoluyla alınması demektir. Hastalık başlamadan 1-2 gün önce ve iyileştikten yaklaşık 1 hafta sonra dışkı ile rotavirüs atılır. Bu da iyileşmiş hastaların 1 hafta daha bulaştırıcılığının devam ettiği anlamına gelir. Bunun dışında, rotavirüs tükürükle de atıldığı için damlacık yoluyla da bulaşabilmektedir. Bulaştan korunumanın en etkili yolu hijyen kurallarına uyulmasıdır. Çocuklara tuvalet eğitimi verirken ellerin sabunla yıkanması gerektiği anlatılmalı. Aynı şekilde, bakım veren kişilerin de bebeklerin bezlerini değiştirdikten sonra mutlaka ellerini sabunla yıkaması, bezleri ayrı poşette ağzı kapalı bir şekilde çöpe atması gerekmektedir. Hastaların bardak, çatal-kaşık gibi gereçleri ayrılmalıdır.
ROTAVİRÜS İSHALİ NASIL SEYREDER?
Bulaştan yaklaşık 1-3 günlük kuluçka dönemi sonrası hastalık bulguları ortaya çıkar. Ateş ve bulantı-kusma ile başlar ardından sulu, kötü kokulu ishal eklenir. İshal 3-9 gün sürebilir. Çok sayıda bol miktarda sulu dışkılama ve ishalin uzun sürmesi nedeni ile rotavirüse bağlı ishallerde ciddi sıvı kaybı (dehidratasyon) sık görülmektedir. Dehidratasyon ciddi bir durumdur, önlenmediği halde asit-baz dengesi, elektrolit dengesinde bozulmalara, böbrek yetmezliği, bilinç kaybı ve ölüme neden olabilir.
NASIL TANI KONULUR?
Hastalık bulguları diğer ishaller ile benzer olduğu için klinik olarak tanı konulamaz. Kuşkulanan hastalarda dışkıda rotavirüs antijeni tespitine dayalı tetkik yapılması önerilmektedir. Testin duyarlılığının (sensivite) %90, özgüllüğünün (spesifite) %95 olması, kolay, hızlı sonuç vermesi kullanılabilirliğini artırmaktadır. Testin yapılmasında esas amaç ishallerde gereksiz antibiyotik kullanımını önlemek, hastalığın doğal klinik seyrini tahmin etmek ve gelişebilecek komplikasyonlar açısından aileyi bilgilendirebilmektir.
NASIL TEDAVİ EDİLİR?
Tedavide esas prensip dehidratasyonu önlemek ve düzeltmektir. Dehidratasyon gelişen hastaların sıvı tedavisi hastanın genel durumu, yaşı, beslenme durumu, elektrolit ve asit-baz dengesinin bozulup bozulmadığına göre değişir. Rotavirüs ishalinin spesifik tedavisi yoktur ama aşılama yoluyla hastalıktan korunmak mümkündür.
AŞILANMA KİMLERE VE NE ZAMAN YAPILMALI? KORUYUCULUĞU NE KADARDIR?
Aşılamaya bebeklere en erken 6 haftalıkken, en geç 14 haftalıkken başlanır ve en geç 24 haftalıkken tamamlanması gerekir. 2 veya 3 dozdan oluşan iki farklı aşı mevcut. Bu iki aşı arasında etkinlik açısından fark yoktur. Aşılamanın özellikle hastalığın ağır seyretmesi açısından %87 koruma sağladığı klinik çalışmalarda gösterilmiştir.