Sacın temelleri
Sacınız oludur Her zaman oluydu Her zaman olu olacak Bunda sorun yok, cunku oyle olması gerekiyor Sac folikulleri – en azından kelleşen insanlarda DHT tarafından kucultulup oldurulmeden once canlı olmakla birlikte, sacın kendisi folikullerden cıkan olu hucrelerden oluşur
Sac folikulleri, derinin hemen altında bulunan canlı, bolunen hucrelerden oluşan ufak ceplerdir Sac folikulleri onlara ulaşan kan damarları ve folikullerin icindeki yağ bezleri tarafından beslerdirler Bu yağ bezleri sacınızın parlamasına da nsdsıı olur
Sac keratin denilen ve aynı anda sacı sertleştiren bir proteinden meydana gelir
Dr VVilliam R Rassman şu bilgileri vermektedir: “Proteinlerin sentezi cok fazla enerji yatırımı gerektirir Bir kişi hastalandığında ya da kotu beslendiğinde sac uzamayı durdurur; hatta hastalık ve kotu beslenme hali ciddi veya uzun sureliyse, saclar dokulur Sacların tekrar cıkmaya başlaması, iyileşmenin başladığının ilk işaretidir
Keratin aynı zamanda tırnakları da sertleştiren proteindir; bu nedenle tırnaklar da hastalıktan etkilenebilir
Her bir sac teli uc katmandan oluşur: dış katmana kutikul, ortadakine korteks ve ic tabakaya medulla denir
Kutikul incedir ve rengi yoktur Gorevi, daha kalın olan ve saca rengini veren melanin pigmentini barındıran korteksi korumaktır Sadece iki ceşit melanin vardır: Eumelanin, sacta bu pigmentten ne kadar bulunduğuna bağlı olarak saca siyah ya da kahverengi renklerini verir Pheomelanin ise sacı kızıl yapar
Sarı sacta cok az melanin bulunur Melanin melanositler tarafından uretilir Melanositler, melanini yaratan tirozinaz enzimlerinin yok olması nedeniyle sacın rengini korumaya yetecek kadar melanin uretemez hale geldiklerinde, sac once gri olur, sonra da beyazlaşır Sadece yaş değil, stres ve fiziksel hastalıklar da grileşme surecini hızlandırabilir
İnsan tuyu iki tiptir: Vellus tipi tuy incedir ve şeftali tuyu dediklerimizden, fazlasıyla ince olan ve cok yakından ya da mikroskopla bakılmadıkca neredeyse gorunmez olan tuylere kadar bir yelpazeyi kapsarlar Terminal tuyler ise daha sık, uzun ve daha gorunebilir olan tuylerdir
Ellerimizin ayası ve ayaklarımızın tabanları dışında, insan vucudunun coğu tuylerle kaplıdır
Korteksin şekli, sacın duz, dalgalı ya da kıvırcık olup olmadığını belirler Duz saclarda korteks silindirik, kıvırcık saclarda ise ovaldir Bu şekillerdeki hafif farklılıklar, sacın duzluk, dalgalılık ve kıvırcıklık derecesini belirler
Sac telinin en ic katmanı olan medulla, ışığı yansıtır ve saca renk tonlarını verir
Vucudun pek cok kısmında olduğu gibi, sacın ozelliklerinin coğu da kalıtsal yollarla edinilir
Uzama donemleri
Ortalama bir kafada 100000 sac folikulu vardır Bunların hepsi aynı anda, aynı uzama aşamasında bulunmaz
Sac normalde ayda yaklaşık bir bucuk santim uzar Her tel yaklaşık iki yıl boyunca bu hızda uzar Bir sure dinlenir ve sonra, kafa derinizin yuzeyine cıkmakta olan bir sac telinin yerini almasına izin vermek uzere dokulur Herhangi bir anda saclarınızın yuzde 90′ı uzama aşamasındadır
Bu dongude gunluk normal sac kaybı elli ile yuz tel arasındadır Erkek tipi kelliğiniz ya da başka bir kellik durumunuz yoksa, tarağınızda, banyonun zemininde, kuvette ya da başka bir yerde sac bulmanız tamamen normaldir
Normalde saclar dokulur ve kafanızın her yerinde bulunan sac folikullerinden değişik zamanlarda cıkan saclar, dokulen sacların yerini alır Boylece bu doğal, donemsel sac kaybı asla fark edilmez Bir donemin sonunda sadece on, yan, ust ya da tepede bulunan saclarınızı kaybetmezsiniz; başınızın her yanındaki saclar farklı zamanlarda dokulmektedir
Erkek tipi kellikte bile, saclarınızın sadece yuzde 3040′ım kaybettiğinizi oğrenmek sizi şaşırtabilir Sac kaybının daha cokmuş gibi gorunmesinin nedeni, kaybın coğunun başınızın alın ve ust kısmında meydana gelmesindendir (Sayfa 176′daki Norwood Olceği’ne bakınız)
Hormonlar ve sacın kalitesi
Bu bolumun başında ve Birinci ve İkinci bolumlerde bahsedildiği gibi, sağlığınız ve beslenme şekliniz, saclarınızın kalitesiyle birlikte, onların uzamasında ve korunmasında cok onemli bir rol oynar Bir, İki ve Ucuncu bolumlerde detaylı olarak anlatıldığı gibi, ozellikle hormonların saclar uzerinde derin bir etkisi vardır; ama hormonların etkisi erkek tipi kellik ile sınırlı değildir
Hormonal değişiklikler sacı daha yağlı yapabilir: Yuksek hormon seviyeleri, sac folikullerindeki yağ bezlerinde daha fazla yağ oluşturur
Kadınlarda, gebelikteki ciddi boyutlardaki hormonal değişiklikler sacın daha yağlı olmasına neden olabilir; hatta kıvırcık sacların duzleşmesine yol acabilir Bazen kıvırcıklıktaki değişim kalıcıdır
Gebelikten sonra ve menopoz sırasında hormon seviyelerindeki duşuş, hafif sac kaybına neden olabilir Genellikle cocuğun doğumundan birkac ay sonra hormon seviyelerinin normale donmesiyle sac normal hacmine kavuşacaktır Menopoz sırasında, eksilen hormonlarını tamamlayan veya duşuk hormon seviyelerini doğal yontemlerle ya da sentetik ostrojen ve progesteron ilaclan alarak yukselten kadınlar, sac hacimlerini artırabilirler
Doğum kontrol hapı alan kadınlar da, saclarında buna benzer hormon kaynaklı değişimler yaşayabilirler
Saclarınızın bakımı
Şekil verme adına sacımıza yaptığımız işlemlerin coğu ona zarar verir
Sac, aşırı veya sert fırcalanmaktan, guneş, ruzgar ve klora maruz kalmaktan ve hatta duzenli olarak sacı sıkıca ceken modeller uygulamaktan dolayı kırılabilir ya da zarar gorebilir
Sacınızı nasıl taradığınız ya da fırcaladığınız, sac sağlığı acısından onemlidir Sacınızı tararken kafa derisinden başlayın ve folikullerdeki yağın her bir tel boyunca tamamen dağıtıldığından emin olun Ters yone taramak ya da sacı didiklemek ona
zarar verebilir ve ihtiyacı olan ve duzenli tarama ile dağılan yağı almasına engel olur
Ayrık uclar, zarar gormuş tellerin ortasında ya da daha yaşlı tellerin uclarında gorulebilir Ucları makasla duzeltmek ayrık ucları yok eder Eğer kısa sac kullanıyorsanız, sacınızı sık sık kestirdiğiniz icin buyuk olasılıkla ayrık uclarınız hic olmayacaktır
Sac spreyleri, joleler, kopukler ve diğer şekil verme urunleri, genellikle alkol ve başka kimyasallar icerdikleri icin sacınızı kurutabilir ve zarar verebilirler Doğal bileşenlerden oluşan urunler sacınız icin daha sağlıklıdır
Sac kremleri sacları nemlendirir ve protein eklerler, ama sacın ic kısımlarına nufuz etmezler Kremler sacı, fırcalama ve şekil verme sırasında kırılma ihtimalini azaltacak bicimde yumuşak ve esnek bir hale getirerek korur ve guclendirir Sıcak yağ bakımları sacı kaplayarak daha yumuşak ve parlak hale getirirler, ama onu nemlendirmezler
Nem, sağlıklı sacın temelidir Şampuanla yıkadığınızda sac nemi sudan alır Eğer doğuştan kuru sacınız varsa, kuru saclar icin ozel olarak geliştirilmiş, şampuan iceren nemlendiricileri kullanabilirsiniz İkisi bir arada kremli şampuanlar cok ağır ve kaygan olabilir; o yuzden sac tipiniz nasıl olursa olsun ayrı şampuan ve ayrı krem kullanın
Eğer sacınızı yeterince sık şampuanlamazsamz, kir, yağ ve şekil verme urunleri, hava kirliliği, duman ve gundelik hayattan kalan diğer artıklar birikerek sac folikullerini tıkar, besinlerin sac derisine ulaşmasını engeller ve sonucta sac duzgun bir şekilde uzamaz
Islak sacın esnemesi, dolayısı ile de zarar gormesi daha kolaydır Dolaşmış ıslak sacı parmaklarınızla, ya da seyrek dişli bir tarakla acın; fırca kullanmayın
Sacınız kısa ve yağlı ise, onu her gun şampuanla yıkayın Daha uzun ve normal ya da kuru ise onu iki gunde bir yıkayabilirsiniz Şampuandan sonra daima krem kullanın
Sacı dalgalı ya da kıvırcık yapan permalar ve sacı duzleştirici işlemler, sac tellerindeki belli molekuler bağları cozen ve sonra onları değişik bir duzenlemeyle tekrar bağlayan bazı kimyasallar kullanarak etkili olurlar Bu kimyasallar sadece saca zarar vermekle kalmaz, doğru bir şekilde kullanılmaz ya da cok sık kullanılırlarsa sacın dokulmeşine de neden olabilirler Ciddi folikul hasan olmamışsa – ki cok nadir bir durumdur sac tekrar cıkacaktır
Sacınız oludur Her zaman oluydu Her zaman olu olacak Bunda sorun yok, cunku oyle olması gerekiyor Sac folikulleri – en azından kelleşen insanlarda DHT tarafından kucultulup oldurulmeden once canlı olmakla birlikte, sacın kendisi folikullerden cıkan olu hucrelerden oluşur
Sac folikulleri, derinin hemen altında bulunan canlı, bolunen hucrelerden oluşan ufak ceplerdir Sac folikulleri onlara ulaşan kan damarları ve folikullerin icindeki yağ bezleri tarafından beslerdirler Bu yağ bezleri sacınızın parlamasına da nsdsıı olur
Sac keratin denilen ve aynı anda sacı sertleştiren bir proteinden meydana gelir
Dr VVilliam R Rassman şu bilgileri vermektedir: “Proteinlerin sentezi cok fazla enerji yatırımı gerektirir Bir kişi hastalandığında ya da kotu beslendiğinde sac uzamayı durdurur; hatta hastalık ve kotu beslenme hali ciddi veya uzun sureliyse, saclar dokulur Sacların tekrar cıkmaya başlaması, iyileşmenin başladığının ilk işaretidir
Keratin aynı zamanda tırnakları da sertleştiren proteindir; bu nedenle tırnaklar da hastalıktan etkilenebilir
Her bir sac teli uc katmandan oluşur: dış katmana kutikul, ortadakine korteks ve ic tabakaya medulla denir
Kutikul incedir ve rengi yoktur Gorevi, daha kalın olan ve saca rengini veren melanin pigmentini barındıran korteksi korumaktır Sadece iki ceşit melanin vardır: Eumelanin, sacta bu pigmentten ne kadar bulunduğuna bağlı olarak saca siyah ya da kahverengi renklerini verir Pheomelanin ise sacı kızıl yapar
Sarı sacta cok az melanin bulunur Melanin melanositler tarafından uretilir Melanositler, melanini yaratan tirozinaz enzimlerinin yok olması nedeniyle sacın rengini korumaya yetecek kadar melanin uretemez hale geldiklerinde, sac once gri olur, sonra da beyazlaşır Sadece yaş değil, stres ve fiziksel hastalıklar da grileşme surecini hızlandırabilir
İnsan tuyu iki tiptir: Vellus tipi tuy incedir ve şeftali tuyu dediklerimizden, fazlasıyla ince olan ve cok yakından ya da mikroskopla bakılmadıkca neredeyse gorunmez olan tuylere kadar bir yelpazeyi kapsarlar Terminal tuyler ise daha sık, uzun ve daha gorunebilir olan tuylerdir
Ellerimizin ayası ve ayaklarımızın tabanları dışında, insan vucudunun coğu tuylerle kaplıdır
Korteksin şekli, sacın duz, dalgalı ya da kıvırcık olup olmadığını belirler Duz saclarda korteks silindirik, kıvırcık saclarda ise ovaldir Bu şekillerdeki hafif farklılıklar, sacın duzluk, dalgalılık ve kıvırcıklık derecesini belirler
Sac telinin en ic katmanı olan medulla, ışığı yansıtır ve saca renk tonlarını verir
Vucudun pek cok kısmında olduğu gibi, sacın ozelliklerinin coğu da kalıtsal yollarla edinilir
Uzama donemleri
Ortalama bir kafada 100000 sac folikulu vardır Bunların hepsi aynı anda, aynı uzama aşamasında bulunmaz
Sac normalde ayda yaklaşık bir bucuk santim uzar Her tel yaklaşık iki yıl boyunca bu hızda uzar Bir sure dinlenir ve sonra, kafa derinizin yuzeyine cıkmakta olan bir sac telinin yerini almasına izin vermek uzere dokulur Herhangi bir anda saclarınızın yuzde 90′ı uzama aşamasındadır
Bu dongude gunluk normal sac kaybı elli ile yuz tel arasındadır Erkek tipi kelliğiniz ya da başka bir kellik durumunuz yoksa, tarağınızda, banyonun zemininde, kuvette ya da başka bir yerde sac bulmanız tamamen normaldir
Normalde saclar dokulur ve kafanızın her yerinde bulunan sac folikullerinden değişik zamanlarda cıkan saclar, dokulen sacların yerini alır Boylece bu doğal, donemsel sac kaybı asla fark edilmez Bir donemin sonunda sadece on, yan, ust ya da tepede bulunan saclarınızı kaybetmezsiniz; başınızın her yanındaki saclar farklı zamanlarda dokulmektedir
Erkek tipi kellikte bile, saclarınızın sadece yuzde 3040′ım kaybettiğinizi oğrenmek sizi şaşırtabilir Sac kaybının daha cokmuş gibi gorunmesinin nedeni, kaybın coğunun başınızın alın ve ust kısmında meydana gelmesindendir (Sayfa 176′daki Norwood Olceği’ne bakınız)
Hormonlar ve sacın kalitesi
Bu bolumun başında ve Birinci ve İkinci bolumlerde bahsedildiği gibi, sağlığınız ve beslenme şekliniz, saclarınızın kalitesiyle birlikte, onların uzamasında ve korunmasında cok onemli bir rol oynar Bir, İki ve Ucuncu bolumlerde detaylı olarak anlatıldığı gibi, ozellikle hormonların saclar uzerinde derin bir etkisi vardır; ama hormonların etkisi erkek tipi kellik ile sınırlı değildir
Hormonal değişiklikler sacı daha yağlı yapabilir: Yuksek hormon seviyeleri, sac folikullerindeki yağ bezlerinde daha fazla yağ oluşturur
Kadınlarda, gebelikteki ciddi boyutlardaki hormonal değişiklikler sacın daha yağlı olmasına neden olabilir; hatta kıvırcık sacların duzleşmesine yol acabilir Bazen kıvırcıklıktaki değişim kalıcıdır
Gebelikten sonra ve menopoz sırasında hormon seviyelerindeki duşuş, hafif sac kaybına neden olabilir Genellikle cocuğun doğumundan birkac ay sonra hormon seviyelerinin normale donmesiyle sac normal hacmine kavuşacaktır Menopoz sırasında, eksilen hormonlarını tamamlayan veya duşuk hormon seviyelerini doğal yontemlerle ya da sentetik ostrojen ve progesteron ilaclan alarak yukselten kadınlar, sac hacimlerini artırabilirler
Doğum kontrol hapı alan kadınlar da, saclarında buna benzer hormon kaynaklı değişimler yaşayabilirler
Saclarınızın bakımı
Şekil verme adına sacımıza yaptığımız işlemlerin coğu ona zarar verir
Sac, aşırı veya sert fırcalanmaktan, guneş, ruzgar ve klora maruz kalmaktan ve hatta duzenli olarak sacı sıkıca ceken modeller uygulamaktan dolayı kırılabilir ya da zarar gorebilir
Sacınızı nasıl taradığınız ya da fırcaladığınız, sac sağlığı acısından onemlidir Sacınızı tararken kafa derisinden başlayın ve folikullerdeki yağın her bir tel boyunca tamamen dağıtıldığından emin olun Ters yone taramak ya da sacı didiklemek ona
zarar verebilir ve ihtiyacı olan ve duzenli tarama ile dağılan yağı almasına engel olur
Ayrık uclar, zarar gormuş tellerin ortasında ya da daha yaşlı tellerin uclarında gorulebilir Ucları makasla duzeltmek ayrık ucları yok eder Eğer kısa sac kullanıyorsanız, sacınızı sık sık kestirdiğiniz icin buyuk olasılıkla ayrık uclarınız hic olmayacaktır
Sac spreyleri, joleler, kopukler ve diğer şekil verme urunleri, genellikle alkol ve başka kimyasallar icerdikleri icin sacınızı kurutabilir ve zarar verebilirler Doğal bileşenlerden oluşan urunler sacınız icin daha sağlıklıdır
Sac kremleri sacları nemlendirir ve protein eklerler, ama sacın ic kısımlarına nufuz etmezler Kremler sacı, fırcalama ve şekil verme sırasında kırılma ihtimalini azaltacak bicimde yumuşak ve esnek bir hale getirerek korur ve guclendirir Sıcak yağ bakımları sacı kaplayarak daha yumuşak ve parlak hale getirirler, ama onu nemlendirmezler
Nem, sağlıklı sacın temelidir Şampuanla yıkadığınızda sac nemi sudan alır Eğer doğuştan kuru sacınız varsa, kuru saclar icin ozel olarak geliştirilmiş, şampuan iceren nemlendiricileri kullanabilirsiniz İkisi bir arada kremli şampuanlar cok ağır ve kaygan olabilir; o yuzden sac tipiniz nasıl olursa olsun ayrı şampuan ve ayrı krem kullanın
Eğer sacınızı yeterince sık şampuanlamazsamz, kir, yağ ve şekil verme urunleri, hava kirliliği, duman ve gundelik hayattan kalan diğer artıklar birikerek sac folikullerini tıkar, besinlerin sac derisine ulaşmasını engeller ve sonucta sac duzgun bir şekilde uzamaz
Islak sacın esnemesi, dolayısı ile de zarar gormesi daha kolaydır Dolaşmış ıslak sacı parmaklarınızla, ya da seyrek dişli bir tarakla acın; fırca kullanmayın
Sacınız kısa ve yağlı ise, onu her gun şampuanla yıkayın Daha uzun ve normal ya da kuru ise onu iki gunde bir yıkayabilirsiniz Şampuandan sonra daima krem kullanın
Sacı dalgalı ya da kıvırcık yapan permalar ve sacı duzleştirici işlemler, sac tellerindeki belli molekuler bağları cozen ve sonra onları değişik bir duzenlemeyle tekrar bağlayan bazı kimyasallar kullanarak etkili olurlar Bu kimyasallar sadece saca zarar vermekle kalmaz, doğru bir şekilde kullanılmaz ya da cok sık kullanılırlarsa sacın dokulmeşine de neden olabilirler Ciddi folikul hasan olmamışsa – ki cok nadir bir durumdur sac tekrar cıkacaktır