Safra kesesi armut biçiminde ve karnın sağ kısmında, karaciğerin hemen altında bulunan küçük bir organdır Safra kesesinin içinde, ince bağırsağa boşalan ve safra ya da öd adı verilen sindirime yardımcı bir sıvı bulunur İşte safra kesesinde şekillenebilen safra taşları, bu sindirim sıvısında katılaşan birikintilerdir
Safra taşları bir buğday tanesi kadar küçük ya da bir golf topu kadar büyük olabilir Bazı hastalarda tek bir safra taşı oluşurken bazılarında aynı anda birden çok safra taşının oluştuğu görülür Safra taşı şikayeti ile başvuran hastaların çoğunda genellikle safra kesesinin alınması gerekir İlaçla safra taşlarını yok etmek için aylar hatta yıllar gerekebilir Bu ilaçlar daha çok, çeşitli nedenlerle ameliyat olması mümkün olmayan hastalarda kullanılır
Safra taşının ana belirtisi, safra taşı ağrısıdır Ağrı farklı bölgelerde hissedilebilir Bu ağrılardan kısaca söz edecek olursak: safra taşı safra kanalına yerleştiğinde ve tıkanıklığa sebep olduğunda karnın sağ üst bölümünde ani ve şiddeti hızla artan bir ağrı görülebilir Aynı özellikte bir ağrı, karın bölgesinin ortasında, göğüs kemiğinin hemen aşağısında da hissedilebilir Ağrı, kürek kemikleri arasına, bir sırt ağrısı şeklinde yayılabilir Safra taşı ağrıları sağ omuza doğru da ilerleyebilir Safra taşı ağrılarının süresi birkaç dakika ile birkaç saat arasında değişebilir
Safra Taşı Nedenleri
Safra kesesindeki ödün (safranın) kimyasal yapısındaki dengesizlikler sonucu safra taşları oluşur Safra, karaciğer tarafından yağların sindirilmesi için üretilir Safrada taş oluşmasına yol açan kimyasal dengesizlikler ise şöyledir:
Safranız çok fazla kolesterol içeriyor: Safra taşlarının çoğu, 45 oranında kolesterol taşıdır Normalde safranız karaciğerden gelen kolesterolü çözmeye yetecek kadar kimyasal içerir Ancak karaciğeriniz safranın çözebileceğinden daha çok kolesterol boşaltıyorsa, kolesterol fazlası kristallere ve sonunda taşlara dönüşebilir
Safranız çok fazla bilirubin içeriyor: Bilirubin vüct kırmızı kan hücrelerinin parçalanması sonucu üretilen bir kimyasaldır Çeşitli rahatsızlıklardan dolayı kimi zaman karaciğer normalin üzerinde bir seviyede bilirubin üretebilir Bilirubin fazlası safra taşı oluşumunda etkili olur
Safra keseniz düzgün biçimde boşalmıyor: Safra keseniz tümüyle ya da yeterince sık boşalmıyorsa, safra yoğunlaşır ve bu da safra taşı oluşumuna zemin hazırlar
Safra Taşı Türleri
Kolesterol taşları: En sık rastlanan safra taşı türü olduğunu belirtmiştik Genellikle rengi sarı olur Bu safra taşları daha çok çözülmemiş kolesterolden oluşur ama başka bileşenler de içerebilir
Pigment taşlar: Bu koyu kahverengi ya da siyah renkli taşlar, safra çok fazla bilirubin içerdiği zaman oluşur
Safra Kesesi Taşı Kimlerde Görülür?
Safra taşından şikayetinin ortaya çıkmasında risk taşıyan faktörler şunlardır:
Kadın olmak: kadınlarda safra taşı oluşumu oranı erkeklere göre iki üç kat daha fazladır
Anne olmak: birden fazla hamilelik geçirmiş olan kadınlarda hormonal değişiklikler sonucu kolesterol seviyesi yükselir ve safra taşı riski doğar
40 yaşın üzerinde olmak
Siroz hastası olmak
Midenin bir kısmının alınması
Crohn hastalığı benzeri sindirim hastalıklarından şikayetçi olmak
Fazla kilolu ya da obez olmak
Hamile olmak
Fazla yağlı yemek
Kolesterol oranı yüksek gıdalarla beslenmek
Lifli yiyecekleri az tüketmek
Ailede safra taşı şikayeti olması
Diyabet hastası olmak
Kısa zamanda çok kilo vermek
Kolesterol ilacı kullanmak
Östrojen içeren ilaçlar kullanmak (hormon tedavisi vb nedenlerle)
Safra Taşı Komplikasyonları
Safra taşı ağrıları ihmal edilmemeli ve belirtiler şiddetlendiği an doktora başvurulmalıdır Aksi takdirde safra taşı nedeniyle hayati tehlikeye yol açabilen durumlar ortaya çıkabilir Aşağıdaki komplikasyonlar safra taşlarından kaynaklanabilecek ciddi sorunların başlıca olanlarıdır:
Safra kesesinin iltihaplanması
Safra kanalının tıkanması
Pankreas kanalının tıkanması
Safra kesesi kanseri
Safra kesesi sağlıklı bir sindirimin olmazsa olmaz parçalarından biri değildir Safra kesesinin alınması yüzünden uzun dönemde bir komplikasyon oluşma ihtimali çok düşüktür
Ne Zaman Doktora Görünmeli?
Baş ağrısı, yemeklerin ardından hazımsızlık, bulantı sorunlarının yanı sıra ağız kokusu ve ağızda acımsı bir tat şikayeti varsa,
Karın ağrısının şiddetinden dik bir şekilde oturamıyor ya da bir türlü rahat bir pozisyon bulamıyorsanız,
Cildinizde ve gözlerinizin akında sararma fark ettiyseniz,
Ürpertiler eşliğinde yüksek ateş ve karın ağrısı varsa,
Bu belirtilerin safra taşı ve safra iltihabı ile ilgili olabileceğini göz önünde bulundurmak ve ağrıların şiddetlenmesini beklemeden doktora görünmek gerekir Safra taşı belirtileri diğer pek çok rahatsızlıkla aynı belirtileri gösterebileceğinden, kişinin şikayetleri tek başına teşhis koymak için yeterli olmayabilir Güvenilir safra taşı teşhisi yöntemlerinden biri de ultrasonografidir
Safra taşları bir buğday tanesi kadar küçük ya da bir golf topu kadar büyük olabilir Bazı hastalarda tek bir safra taşı oluşurken bazılarında aynı anda birden çok safra taşının oluştuğu görülür Safra taşı şikayeti ile başvuran hastaların çoğunda genellikle safra kesesinin alınması gerekir İlaçla safra taşlarını yok etmek için aylar hatta yıllar gerekebilir Bu ilaçlar daha çok, çeşitli nedenlerle ameliyat olması mümkün olmayan hastalarda kullanılır
Safra taşının ana belirtisi, safra taşı ağrısıdır Ağrı farklı bölgelerde hissedilebilir Bu ağrılardan kısaca söz edecek olursak: safra taşı safra kanalına yerleştiğinde ve tıkanıklığa sebep olduğunda karnın sağ üst bölümünde ani ve şiddeti hızla artan bir ağrı görülebilir Aynı özellikte bir ağrı, karın bölgesinin ortasında, göğüs kemiğinin hemen aşağısında da hissedilebilir Ağrı, kürek kemikleri arasına, bir sırt ağrısı şeklinde yayılabilir Safra taşı ağrıları sağ omuza doğru da ilerleyebilir Safra taşı ağrılarının süresi birkaç dakika ile birkaç saat arasında değişebilir
Safra Taşı Nedenleri
Safra kesesindeki ödün (safranın) kimyasal yapısındaki dengesizlikler sonucu safra taşları oluşur Safra, karaciğer tarafından yağların sindirilmesi için üretilir Safrada taş oluşmasına yol açan kimyasal dengesizlikler ise şöyledir:
Safranız çok fazla kolesterol içeriyor: Safra taşlarının çoğu, 45 oranında kolesterol taşıdır Normalde safranız karaciğerden gelen kolesterolü çözmeye yetecek kadar kimyasal içerir Ancak karaciğeriniz safranın çözebileceğinden daha çok kolesterol boşaltıyorsa, kolesterol fazlası kristallere ve sonunda taşlara dönüşebilir
Safranız çok fazla bilirubin içeriyor: Bilirubin vüct kırmızı kan hücrelerinin parçalanması sonucu üretilen bir kimyasaldır Çeşitli rahatsızlıklardan dolayı kimi zaman karaciğer normalin üzerinde bir seviyede bilirubin üretebilir Bilirubin fazlası safra taşı oluşumunda etkili olur
Safra keseniz düzgün biçimde boşalmıyor: Safra keseniz tümüyle ya da yeterince sık boşalmıyorsa, safra yoğunlaşır ve bu da safra taşı oluşumuna zemin hazırlar
Safra Taşı Türleri
Kolesterol taşları: En sık rastlanan safra taşı türü olduğunu belirtmiştik Genellikle rengi sarı olur Bu safra taşları daha çok çözülmemiş kolesterolden oluşur ama başka bileşenler de içerebilir
Pigment taşlar: Bu koyu kahverengi ya da siyah renkli taşlar, safra çok fazla bilirubin içerdiği zaman oluşur
Safra Kesesi Taşı Kimlerde Görülür?
Safra taşından şikayetinin ortaya çıkmasında risk taşıyan faktörler şunlardır:
Kadın olmak: kadınlarda safra taşı oluşumu oranı erkeklere göre iki üç kat daha fazladır
Anne olmak: birden fazla hamilelik geçirmiş olan kadınlarda hormonal değişiklikler sonucu kolesterol seviyesi yükselir ve safra taşı riski doğar
40 yaşın üzerinde olmak
Siroz hastası olmak
Midenin bir kısmının alınması
Crohn hastalığı benzeri sindirim hastalıklarından şikayetçi olmak
Fazla kilolu ya da obez olmak
Hamile olmak
Fazla yağlı yemek
Kolesterol oranı yüksek gıdalarla beslenmek
Lifli yiyecekleri az tüketmek
Ailede safra taşı şikayeti olması
Diyabet hastası olmak
Kısa zamanda çok kilo vermek
Kolesterol ilacı kullanmak
Östrojen içeren ilaçlar kullanmak (hormon tedavisi vb nedenlerle)
Safra Taşı Komplikasyonları
Safra taşı ağrıları ihmal edilmemeli ve belirtiler şiddetlendiği an doktora başvurulmalıdır Aksi takdirde safra taşı nedeniyle hayati tehlikeye yol açabilen durumlar ortaya çıkabilir Aşağıdaki komplikasyonlar safra taşlarından kaynaklanabilecek ciddi sorunların başlıca olanlarıdır:
Safra kesesinin iltihaplanması
Safra kanalının tıkanması
Pankreas kanalının tıkanması
Safra kesesi kanseri
Safra kesesi sağlıklı bir sindirimin olmazsa olmaz parçalarından biri değildir Safra kesesinin alınması yüzünden uzun dönemde bir komplikasyon oluşma ihtimali çok düşüktür
Ne Zaman Doktora Görünmeli?
Baş ağrısı, yemeklerin ardından hazımsızlık, bulantı sorunlarının yanı sıra ağız kokusu ve ağızda acımsı bir tat şikayeti varsa,
Karın ağrısının şiddetinden dik bir şekilde oturamıyor ya da bir türlü rahat bir pozisyon bulamıyorsanız,
Cildinizde ve gözlerinizin akında sararma fark ettiyseniz,
Ürpertiler eşliğinde yüksek ateş ve karın ağrısı varsa,
Bu belirtilerin safra taşı ve safra iltihabı ile ilgili olabileceğini göz önünde bulundurmak ve ağrıların şiddetlenmesini beklemeden doktora görünmek gerekir Safra taşı belirtileri diğer pek çok rahatsızlıkla aynı belirtileri gösterebileceğinden, kişinin şikayetleri tek başına teşhis koymak için yeterli olmayabilir Güvenilir safra taşı teşhisi yöntemlerinden biri de ultrasonografidir