Sağlıklı Deri, Tırnak ve Saçlar

[SoruCevap]

Canlılar üzerindeki deri, basit dış görünümüne rağmen çok eşsiz ve karmaşık bir yapıya sahiptir. Yetişkinlerin sahip oldukları deri 3 metrekareden fazla olup, ağırlığı ise toplam vücut ağırlığının yüzde 15’i kadardır. Binlerce sinir ucu, sıcak, soğuk ve ağrıyı rahatlıkla ayırt edebilmek için 1 santimetre karelik deriye sıkıştırılmış vaziyettedir. Derinin yapısında bulunan yağ ve ter bezleri, kıl dibi kesecikleri ile karmaşık yapıyı zenginleştiren milyonlarca kan damarı mükemmel bir şekilde dizilmişlerdir.

Deri vücut ısısını düzenlediği gibi, iç organları da korumaktadır. Vücut ısısına bağlı olarak, kılcal damarlar büzülüp gevşemektedir. Terleme ile vücut ısısının düşmesi sağlanmaktadır. İnsan üşüdüğü vakit vücuttaki kan dolaşımında yavaşlama görülür. Çünkü damarlar büzülmüş ve dolayısıyla deri soğuk ve renksiz bir hal vaziyete bürünmüştür. Kan dolaşımında yavaşlama görülmesi ile ısı kaybı azaltılmış ve bu yönde tasarruf edilmiş olur. Üre türündeki artık maddelerin vücuttan atılmasında derinin görevi önemli ölçüdedir ama böbreklerle kıyaslanırsa da azımsanması gerektiği de unutulmamalıdır.

Sağlığınız ile ilgili bilgilere cildinizden ulaşılabilinir. Bu bilgilere de cilt rengi, ısısı, berraklığı ve yapısından erişilmektedir. Cinsel heyecanın uyarılması da derideki bir grup sinir sayesinde yapılmaktadır.

Bazı vücut bölgelerinde çok ince iken, bazı bölgelerde ise kalın bir şekilde yer alabilmektedir. Mesela ayak tabanları ve el ayalarında kalın bir deri görülürken, göz kapaklarında bulunan deri oldukça ince bir şekildedir. Fakat genel itibariyle 2.5 mm kalınlığında olduğunu söyleyebiliriz. Deri epidermis, dermis ve deri alt dokusu olmak üzere 3 tabakadan oluşmaktadır.
Epidermis gözle görülebilen ve deri diye adlandırılan en üst tabakadır. Ölü deri hücreleri bu kısmın en üstünde bulunmaktadır. Deri dış yüzeyinin hemen altında pul pul görünen squamous denilen hücreler bulunmaktadır.

Epidermiste üretilen deri hücreleri ancak 1 ayda en üste çıkabilirler. Besin kaynaklarından uzaklaşan bu hücreler cansızlaşıp ve yassılaşarak proteine yani keratine dönerler. En üste çıktıktan sonra ise sürtünme ve yıkanma sonucunda bir müddet sonra kaybolurlar. Buradan da anlaşılacağı üzere, derimiz bir hayli aktif bir organdır.

Deriyi oluşturan hücrelerden epidermisi oluşturmayanlar %5’lik kısımdır. Söz konusu bu hücreler melanin adlı siyah pigmentleri üretirler. Deriye renk veren bu melanin isimli pigment, aynı zamanda deriyi ultraviyole ışınlarından da korumaktadır.

İnsanlar farklı ırklara mensup olsalar dahi aynı sayıda pigment hücresine sahiptirler. Melanin granüllerinin hücrelerdeki oluşum hızları ve epidermisteki yoğunlukları deri rengindeki değişime sebep olan en önemli kalıtımsal faktörlerdendir.

Derinin %90’ını epidermisin altındaki dermis tabakası oluşturur. Bu tabakada güçlü, beyaz lifler (collagen) ve içinde damarların, kas hücrelerinin, sinir liflerinin, lenf kanallarının, kıl folüküllerinin ve bezlerin bulunduğu sarı, elastik lifler (elastin) bulunur. Deriye esnekliği ve kuvveti veren dermistir. Dermisin incelmesi ve derinin şeffaflaşması yaşlandıkça meydana gelmektedir. Bunun sonrasında ise derinin üzerinden damarların kolayca gözükmesi sonucu ortaya çıkar.

Ekserisi yağdan ve kan damarlarından deri alt tabakası dermis’in altındadır. Bu tabaka vücutta dağınık vaziyettedir ve yağların oluşumundan sorumludur. Bu tabakanın incelmesi ve yok olması yağ ve ter bezlerinin yaşlanmasından kaynaklanır. Yoğun olarak kafa derisi, yüz, göğüs ortasında ve genital bölgede yoğun olarak bulunan yağ bezleri (secaceous bezler) aslında derinin her yerinde dağılmış vaziyettedir. Kılların dibinden salgılanan yağlı madde (sebum) foliküllerden dışarı çıkarlar. Bu söz konusu sebum, kolesterol, hidrokarbon, sature olmamış karbon, yağ asitleri ve balmumumsu bir kısım maddeden oluşmaktadır. Bu sayede deri nemli halini korur ve dış etkenlerden de korunmuş olur.

Ter bezleri 2 çeşittir. Bedenimizin her yerine dağılmış olan ve Eccrine adı verilen bezler, en yoğun şekilde koltuk altlarımızda, taban, alın ve avuç içlerimizde bulunmaktadır. Bilhassa ter üreten bezler olan Apocrine bezleri, stres veya duygulanma vakitlerinde ter salgılamakla görevlidir. Vücut kokusu ve kulak kiri oluşturma görevini üstlenen bu bezler, ekseri koltuk altlarında, genital bölgede ve göğüs uçlarında bulunmaktadır.

İnsan vücudunda dudaklar, avuç içleri ve tabanlar haricinde diğer kısımlar kıllıdır. Saçlarımız kafamızı şiddetli güneş ışınlarından korur. Ayrıca yaş ve genel sağlık durumumuz hakkında da bilgi verirler.

Kıl kökleri deri altındaki dokudan, canlı foliküllerden çıkar. Kıla su geçirmezliğini sağlayan ise hemen yanlarında bulunan yağ bezleridir. Kıl foliküllerini besleyenler ise kılcal damarlar ile nakil edilen mineral, vitamin, protein, yağ ve karbonhidratlardır. Kılların dış kısmı deride olduğu gibi keratin denilen ölü protein ile kaplıdır. Melanin granüllerin sayısı ile kıl rengi sağlanmış olur.

Keratinden oluşan bir diğer oluşum ise tırnaklardır. Derideki bir çukurdan başlayan bir tırnak kökünden hasıl olan tırnaklar, ayda ortalama 3-4 mm kadar uzamaktadırlar. El tırnaklarının uzama hızı ayaklara nazaran 2-3 kat daha fazladır. Yaş ilerledikçe ise bu hız azalmaktadır.

Hastalıklar hakkındaki belirtileri tırnaklarda hasıl olan ani değişikliklerden anlayabiliriz. Kılların yapısındaki incelmeler besin eksikliğinden, kemoterapiden veya yaralanmalardan meydana gelebilir.

Benzer şekilde tırnaklarda da görülen bu incelmeler kemoterapinin süresine bağlı olarak da değişmektedir. Kemiklerin yapısı ile tırnakların yapısında herhangi bir bağlantı olmadığından kalsiyum almakla tırnakları güçlendirmek mümkün değildir.

Bu tarz konularla ilgili olarak (mantar, saç dökülmesi, tırnak iltihapları) cildiye uzmanları ilgilenmektedir.