“ÇOK ŞEY ÖĞRENDİK LAKİN
HALA BİLMEDİKLERİMİZ FAZLA”
Tüm dünya şiddetli bir devirden geçiyor. Milyonlarca insan COVİD-19 pandemisi nedeni enfekte oldu ve 1 milyon civarında insan öldü. Ülkeler salgından vatandaşlarını korumak için çeşitli önlemler aldılar ve almaya devam ediyorlar. Bu kışın başka kışlara benzemeyeceği kesin. Salgının seyri hafifleyince başlatılan olağanlaşma süreci yavaş yavaş tüm ülkelerde yerini önlemlere bırakmakta. Ülkemizde hadise sayısındaki değişimlere nazaran stratejik kararlar uygulamakta. Geçen müddette koronavirüsle ilgili birçok şey öğrendik lakin hala bilmediklerimiz bildiklerimizden daha fazla.
"EN TESİRLİ USUL MASKE-MESAFE-TEMİZLİK ÜÇLÜSÜ”
Virüsle ilgili aşı çalışmaları süratle devam etmekte. 2020 sonunda hoş sonuçlar alınacak üzere gözüküyor. AİDS ve Hepatit-C üzere hastalıklara hala aşı bulunamadığını düşünürsek şu an gelinen nokta epey başarılı sayılır. Şunu eklemeden geçemeyeceğim; ne kadar ileri teknolojiye geçse de dünya şu an en tesirli formül maske-mesafe-temizlik üçlüsü.
BU KIŞ BİZİ NELER BEKLİYOR?
Yaz periyodunun bitmesi ile çalışma hayatı ağırlaştı. Kimi kurumlar ve şirketler esnek çalışma ya da meskenden çalışma sistemine geçse de her gün işe giden çalışan nüfus da olacak. Toplu taşıma araçlarındaki yoğunluk bulaşmanın artmasından neden olabilir. İstanbul’da farklı dalların mesai başlama ve bitiş saatlerinin değiştirilmesi yolu duruma nazaran öbür kentlerde de uygulanabilir. Ayrıyeten yaz aylarında parkta bahçede balkonda geçirilen vakit kış aylarında kapalı ortamlarda geçirilecek. Kâfi havalandırmanın olmaması bulaşma riskini de arttıracaktır.
“BİRÇOK HADİSEDE TEST YAPMAK DURUMUNDA KALACAĞIZ”
Bu kışın başka kışlara benzemeyeceği kesin. Koronavirüs hastalığının belirtileri başka üst teneffüs yolu enfeksiyonu belirtilerine çok benzediği için öksüren ve boğazı ağrıyan herkes koronavirüse yakalandım telaşında olacak. Biz doktorlar de ayırıcı tanıya gitmekte zorlanacağız. Birçok olayda test yapmak durumunda kalacağız.
-Bireysel olarak ne önlemler alabiliriz? Ne yiyelim ne içelim? Destek kullanalım mı?
Beslenme destek ?
İstikrarlı beslenme her hastalıkta olduğu üzere koronavirüs enfeksiyonunda da değerli. Akdeniz tipi beslenme yani taze zerzevat meyve, zeytinyağlı yemeklerin yüklü olduğu beslenme hali ehemmiyet taşımakta. Hazır dondurulmuş besinler, kızartmalar ve lifsiz beslenme yerine Akdeniz diyeti önerilir.
Pekala beslenme öğeleri vitamin ve minerallerle koronavirüs bağı nedir?
Mevcut çalışmalarda d vitamini dışında direkt tesirli bir vitamin veyahut mineral yok. Lakin genel olarak savunma sistemi ile alakalı olduğu bilinen öğelerin kâfi alınmasını önerilir. Literatüre baktığımızda A, C, E, B6 ve B12 vitaminleri, çinko ve demir istikametinden güçlü besinlerin tercih edilmesi önerilir. Günlük beslenmesine dikkat eden, et, tahıl ekmeği, yeşil yapraklı sebzeler, narenciye, fındık üzere kuruyemişler tüketen biri kâfi vitamin ve mineralleri almış olur.
En popülerleri olan c vitamini ve çinko. C vitamini ve çinko ile koronavirüs tedavisinde kullanımı ile ilgili çalışmalar var fakat tedavide kullanılmasına dair kâfi ispat yok.
Lifli beslenmeyi bu periyotta öneriyorum zira lif içeren sebzeler meyveler bağısak mikrobiyatası için pahalıdır ve mikrobiyatanın savunma sistemimizle bağlı olduğunu biliyoruz.
Bitkisel yağlar ve omega 3-6 da antiinflamatuar antioksidan tesirlerinden ötürü kıymetli besin öğelerdir. Bunun için kırmızı et yerine balık tüketimi arttırabiliriz.
D vitaminine gelince ; koronavirüs hastalığında kıymetli olduğu ispatlanmış durumda. Hatta o denli ki koronavirüse yakalanan hastalar geriye dönük araştırıldığında d vitamin seviyesi düşük olanların daha çok hasta olduğu saptanmış. Buradan şöyle bir çıkarım yapabiliriz; d vitamini olağan olan beşerler virüsle karşılaşsa bile hastalık gelişme riski azalmış oluyor, koronavirüs hastalığına karşı koruyor.
Koronavirüs hastalığı geçirenlerde de d vitamini olağan olanlarda hastalık daha hafif seyretmekte.Vitamin seviyesi olağan olanların ağır bakıma daha az girdiği saptanmış. D vitamini eksikliği olanların kesinlikle tedavi almasını öneriyorum.
Destek eserler kullanmaya gerek var mı?
Vitamin D eksikliği varsa bu durum kesinlikle tedavi edilmeli. Damla veyahut kapsül halinde ilaçlarla tedavi edilmeli. Öbür vitamin ve mineraller için illa destek almaya gerek yok. Uygun beslenen birinin dışardan desteğe gereksinimi olmaz. Yaşantısı veya işi gereği düzgün beslenemeyen bireyler desteklerden yarar görebilir. Bir Şeye dikkat çekmek istiyorum; internette ve televizyonlarda gördükleri her eseri almaya çalışmasınlar. Ne kadar çok vitamin alınırsa o kadar sağlıklı oluruz algısı yanlış bir algı.
Zatürre aşısı yaptırmalı mıyız?
Öncelikle zatürre aşısının koronavirüse karşı bir tesiri olmadığını belirtmeliyim.Peki nerden çıktı bu tartışma. Koronavirüs de zatürre de akciğerlere hasar vermekte. Zatürre aşısı olursak en azından tıpkı anda hem korona hem de zatürre olmaktan bizi korumuş olur. Şu an aşıyla talep çok olduğu için bir kaos yaşanmakta. Aşılama konusunda öncelik risk kümelerinin olmalı.
Zatürre alışı ve grip aşısı kimlere yapılmalı?
Zatürre aşısı ; 65 yaş üstünde olan herkes, kronik böbrek,akciğer,kalp,karaciğer hastalıkları olanlara, kalp damar hastalarına , diyabeti olanlara, organ nakli olanlara, bağışıklık sitemi zayıflatan tedaviler alanlar, kulak (kohlear) implantı olanlar, HIV enfeksiyonu olanlar, dalağı olmayanlar, orak hücre hastalığı olanlar ve alkoliklere yapılması önerilir.
Grip aşısı da 65 yaş üstü - 2 yaş altı olanlara, hamilelere , kronik kalp, akciğer, karaciğer ve böbrek hastaları, huzurevinde kalanlara yapılmalı.
Bunun dışında aşı yaptırmak isteyen şahıslar eczaneden alarak yaptırabilirler.
Pandeminin birinci gününden beri birçok meslektaşım üzere ağır bir tempoda çalışmaktayım. Bir yandan hasta bakarken bir yandan dünyadaki yeni elde edilen bilgileri takip etmeye çalışıyorum. Ayrıyeten meslektaşlarımızla, hocalarımızla fikir alışverişinde bulunup hastalarım için en çok yarar göreceği tedaviyi uygulamaya çalışıyorum. Hergün yeni bilgiler elde edilmekte, bazen daha evvel yanlışsız kabul ettiğimiz bilgiler değişebiliyor ve doktor olarak bunları takip etmek zorundayım.
“PANDEMİ SÜRECİ HEPİMİZ İÇİN ZOR”
Pandemi süreci hepimiz için sıkıntı. Hasta için de hasta yakınları için de biz sıhhat çalışanları için de sıkıntı. Ne olduğunu hala tam çözemediğimiz ilacı olmayan bir hastalıkla karşı karşıyayız. Tüm dünya trajik günlerden geçmekte. Maalesef bazıları olayı hafife alıyor. Şu hatıramı olayın çarpıcılığı açısından paylaşmak isterim. 40 yaşlarında bir hastam vardı. Ailecek yatıyorlardı hepsi birbirine bulaştırmış hastalığı. Babası ağır bakımda yatmaktaydı. Babasından bilgi alamıyordu. Maalesef bir gün babasının mevt haberi geldi. Kendisi de hastanede tedavi görmekteydi. Cenazesine gidemedi babasının. Cenaze gününden 4- 5 gün sonra taburcu olup meskenine gidebildi. Maalesef bu türlü bir süreçten geçiyoruz herkes dikkatli olmalı. Ben anne babamı 6 ayda iki kez gördüm. Yanlarına gittiğimde balkonda oturdum, konutun içinde gezerken maske taktım. Güç lakin bu türlü yapmak zorundayım.
HALA BİLMEDİKLERİMİZ FAZLA”
Tüm dünya şiddetli bir devirden geçiyor. Milyonlarca insan COVİD-19 pandemisi nedeni enfekte oldu ve 1 milyon civarında insan öldü. Ülkeler salgından vatandaşlarını korumak için çeşitli önlemler aldılar ve almaya devam ediyorlar. Bu kışın başka kışlara benzemeyeceği kesin. Salgının seyri hafifleyince başlatılan olağanlaşma süreci yavaş yavaş tüm ülkelerde yerini önlemlere bırakmakta. Ülkemizde hadise sayısındaki değişimlere nazaran stratejik kararlar uygulamakta. Geçen müddette koronavirüsle ilgili birçok şey öğrendik lakin hala bilmediklerimiz bildiklerimizden daha fazla.
"EN TESİRLİ USUL MASKE-MESAFE-TEMİZLİK ÜÇLÜSÜ”
Virüsle ilgili aşı çalışmaları süratle devam etmekte. 2020 sonunda hoş sonuçlar alınacak üzere gözüküyor. AİDS ve Hepatit-C üzere hastalıklara hala aşı bulunamadığını düşünürsek şu an gelinen nokta epey başarılı sayılır. Şunu eklemeden geçemeyeceğim; ne kadar ileri teknolojiye geçse de dünya şu an en tesirli formül maske-mesafe-temizlik üçlüsü.
BU KIŞ BİZİ NELER BEKLİYOR?
Yaz periyodunun bitmesi ile çalışma hayatı ağırlaştı. Kimi kurumlar ve şirketler esnek çalışma ya da meskenden çalışma sistemine geçse de her gün işe giden çalışan nüfus da olacak. Toplu taşıma araçlarındaki yoğunluk bulaşmanın artmasından neden olabilir. İstanbul’da farklı dalların mesai başlama ve bitiş saatlerinin değiştirilmesi yolu duruma nazaran öbür kentlerde de uygulanabilir. Ayrıyeten yaz aylarında parkta bahçede balkonda geçirilen vakit kış aylarında kapalı ortamlarda geçirilecek. Kâfi havalandırmanın olmaması bulaşma riskini de arttıracaktır.
“BİRÇOK HADİSEDE TEST YAPMAK DURUMUNDA KALACAĞIZ”
Bu kışın başka kışlara benzemeyeceği kesin. Koronavirüs hastalığının belirtileri başka üst teneffüs yolu enfeksiyonu belirtilerine çok benzediği için öksüren ve boğazı ağrıyan herkes koronavirüse yakalandım telaşında olacak. Biz doktorlar de ayırıcı tanıya gitmekte zorlanacağız. Birçok olayda test yapmak durumunda kalacağız.
-Bireysel olarak ne önlemler alabiliriz? Ne yiyelim ne içelim? Destek kullanalım mı?
Beslenme destek ?
İstikrarlı beslenme her hastalıkta olduğu üzere koronavirüs enfeksiyonunda da değerli. Akdeniz tipi beslenme yani taze zerzevat meyve, zeytinyağlı yemeklerin yüklü olduğu beslenme hali ehemmiyet taşımakta. Hazır dondurulmuş besinler, kızartmalar ve lifsiz beslenme yerine Akdeniz diyeti önerilir.
Pekala beslenme öğeleri vitamin ve minerallerle koronavirüs bağı nedir?
Mevcut çalışmalarda d vitamini dışında direkt tesirli bir vitamin veyahut mineral yok. Lakin genel olarak savunma sistemi ile alakalı olduğu bilinen öğelerin kâfi alınmasını önerilir. Literatüre baktığımızda A, C, E, B6 ve B12 vitaminleri, çinko ve demir istikametinden güçlü besinlerin tercih edilmesi önerilir. Günlük beslenmesine dikkat eden, et, tahıl ekmeği, yeşil yapraklı sebzeler, narenciye, fındık üzere kuruyemişler tüketen biri kâfi vitamin ve mineralleri almış olur.
En popülerleri olan c vitamini ve çinko. C vitamini ve çinko ile koronavirüs tedavisinde kullanımı ile ilgili çalışmalar var fakat tedavide kullanılmasına dair kâfi ispat yok.
Lifli beslenmeyi bu periyotta öneriyorum zira lif içeren sebzeler meyveler bağısak mikrobiyatası için pahalıdır ve mikrobiyatanın savunma sistemimizle bağlı olduğunu biliyoruz.
Bitkisel yağlar ve omega 3-6 da antiinflamatuar antioksidan tesirlerinden ötürü kıymetli besin öğelerdir. Bunun için kırmızı et yerine balık tüketimi arttırabiliriz.
D vitaminine gelince ; koronavirüs hastalığında kıymetli olduğu ispatlanmış durumda. Hatta o denli ki koronavirüse yakalanan hastalar geriye dönük araştırıldığında d vitamin seviyesi düşük olanların daha çok hasta olduğu saptanmış. Buradan şöyle bir çıkarım yapabiliriz; d vitamini olağan olan beşerler virüsle karşılaşsa bile hastalık gelişme riski azalmış oluyor, koronavirüs hastalığına karşı koruyor.
Koronavirüs hastalığı geçirenlerde de d vitamini olağan olanlarda hastalık daha hafif seyretmekte.Vitamin seviyesi olağan olanların ağır bakıma daha az girdiği saptanmış. D vitamini eksikliği olanların kesinlikle tedavi almasını öneriyorum.
Destek eserler kullanmaya gerek var mı?
Vitamin D eksikliği varsa bu durum kesinlikle tedavi edilmeli. Damla veyahut kapsül halinde ilaçlarla tedavi edilmeli. Öbür vitamin ve mineraller için illa destek almaya gerek yok. Uygun beslenen birinin dışardan desteğe gereksinimi olmaz. Yaşantısı veya işi gereği düzgün beslenemeyen bireyler desteklerden yarar görebilir. Bir Şeye dikkat çekmek istiyorum; internette ve televizyonlarda gördükleri her eseri almaya çalışmasınlar. Ne kadar çok vitamin alınırsa o kadar sağlıklı oluruz algısı yanlış bir algı.
Zatürre aşısı yaptırmalı mıyız?
Öncelikle zatürre aşısının koronavirüse karşı bir tesiri olmadığını belirtmeliyim.Peki nerden çıktı bu tartışma. Koronavirüs de zatürre de akciğerlere hasar vermekte. Zatürre aşısı olursak en azından tıpkı anda hem korona hem de zatürre olmaktan bizi korumuş olur. Şu an aşıyla talep çok olduğu için bir kaos yaşanmakta. Aşılama konusunda öncelik risk kümelerinin olmalı.
Zatürre alışı ve grip aşısı kimlere yapılmalı?
Zatürre aşısı ; 65 yaş üstünde olan herkes, kronik böbrek,akciğer,kalp,karaciğer hastalıkları olanlara, kalp damar hastalarına , diyabeti olanlara, organ nakli olanlara, bağışıklık sitemi zayıflatan tedaviler alanlar, kulak (kohlear) implantı olanlar, HIV enfeksiyonu olanlar, dalağı olmayanlar, orak hücre hastalığı olanlar ve alkoliklere yapılması önerilir.
Grip aşısı da 65 yaş üstü - 2 yaş altı olanlara, hamilelere , kronik kalp, akciğer, karaciğer ve böbrek hastaları, huzurevinde kalanlara yapılmalı.
Bunun dışında aşı yaptırmak isteyen şahıslar eczaneden alarak yaptırabilirler.
Pandeminin birinci gününden beri birçok meslektaşım üzere ağır bir tempoda çalışmaktayım. Bir yandan hasta bakarken bir yandan dünyadaki yeni elde edilen bilgileri takip etmeye çalışıyorum. Ayrıyeten meslektaşlarımızla, hocalarımızla fikir alışverişinde bulunup hastalarım için en çok yarar göreceği tedaviyi uygulamaya çalışıyorum. Hergün yeni bilgiler elde edilmekte, bazen daha evvel yanlışsız kabul ettiğimiz bilgiler değişebiliyor ve doktor olarak bunları takip etmek zorundayım.
“PANDEMİ SÜRECİ HEPİMİZ İÇİN ZOR”
Pandemi süreci hepimiz için sıkıntı. Hasta için de hasta yakınları için de biz sıhhat çalışanları için de sıkıntı. Ne olduğunu hala tam çözemediğimiz ilacı olmayan bir hastalıkla karşı karşıyayız. Tüm dünya trajik günlerden geçmekte. Maalesef bazıları olayı hafife alıyor. Şu hatıramı olayın çarpıcılığı açısından paylaşmak isterim. 40 yaşlarında bir hastam vardı. Ailecek yatıyorlardı hepsi birbirine bulaştırmış hastalığı. Babası ağır bakımda yatmaktaydı. Babasından bilgi alamıyordu. Maalesef bir gün babasının mevt haberi geldi. Kendisi de hastanede tedavi görmekteydi. Cenazesine gidemedi babasının. Cenaze gününden 4- 5 gün sonra taburcu olup meskenine gidebildi. Maalesef bu türlü bir süreçten geçiyoruz herkes dikkatli olmalı. Ben anne babamı 6 ayda iki kez gördüm. Yanlarına gittiğimde balkonda oturdum, konutun içinde gezerken maske taktım. Güç lakin bu türlü yapmak zorundayım.
