Sarıkamış harekatı nasıl başladı ?
1914 sonunda Osmanlı Devleti, Almanya ve Avusturya imparatorlukları yanında, Rusya, İngiltere, Fransa ve muttefiklerine karşı harbe katılmıştı 1878den beri Kars ve Artvin, Rusyanın elinde idi Turklerle meskun bu illeri geri almak Almanların Doğu Avrupadaki Rus cephesindeki hareketlerini hafifletmek, bir muharebe kazanmak, Kafkasya ve diğer Turk illerine yaklaşmak gibi gayelerle, Harbiye Nazırı ve Başkumandan Vekili Enver Paşa, bu cephede taarruza karar verdi
1 Kasım 1914 sabahı Rus gucleri Turk sınırına girdiler Yavuz ve Midillinin Rus limanlarını bombalamasından sonra gelişen olaylar Rus saldırısı ile yeni bir doneme giriyordu
Savaş başladığı anda Rusların Kafkasya mıntıkasında toplam 160000 kişilik birlikleri vardı Batum, Alexanrpol, Erivan ile sınır arasında 1 Kafkas Kolordusu , 66 Yedek Tumeni, 123 Plaston Tugayları, 12 Kazak Tumenleri ve bir Sibirya suvari Tugayı bulunuyordu Bu guclerin gerisinde de Tifliste 2Tukistan Kolordusu vardı Bu gucler saldırı icin getirilmişti
Gucleri şoyleydi; 86 Piyade tabur, 96 suvari boluğu, 258 top olarak toplam 90000 asker idi Ayrıca Piyade tumenlerinde ikişer piyade ve birer topcu Tugayı bulunuyordu Topcu Taburları 18 Toplu 3 Bataryadan muteşekkildi Boylece Tumenlerde 16 Piyade Taburu ve 48 Top bulunuyor demekti Kolordudaki Obuscu ve İstikam Taburları, Alaylı ikişer Tugaylı suvari tumenleri vardı bunlara 16 Tonluk 3er bataryada verilmişti Topların menzilleri 56 bir metre idi ki bizim topcu birliklerimizin mesafesini aşıyordu Rus Kafkas ordusu ayrıca Turkistan birliklerinden takviye edilmek imkanına sahipti Nitekim Sarıkamış harbinde bu takviyeler yetiştirilmiştir
Doğuyu korumakla gorevli 3 Ordunun butun sahasında mevcut Jandarma kuvvetleriyle geri hizmetliler ve gayri muharip teşkilat dahil 190 bin insan 53794 hayvandı Bu mevcut icinde Nizamiye Birlikleri 83000 asker, Yedek Birlikler 13177 asker, Erzurum kalesi 13383 asker, Nakliye Kolları 11168 asker, Menzil Orgutu 5531 asker, depolar 10081 asker, Jandarma sınır birlikleri 28588 asker, ordu Karargahı 295 asker idi
Cephede malzeme ve iaşe cok noksandı Mesela mevcut 6 yıllık iaşesi icin 88000 ton buğday, cavdar ve arpa ihtiyacı olmasına karşın, Ordu ambarında 1250 ton hububat vardı kışa girilmiş olduğu icin erzağın gereği gibi taşınması, dağıtılması bi hayli guctu İstanbuldan gelen telkinlere uyarak Ordu sınırından savaşa sebebiyet vermemek icin dikkatli idi Ama ne var ki Karadenizdeki Rus donanmasının bombalanması ardından sınırımızda Rus silahları patladı Artık kara harbi başlamıştı Yalnız şu halde anlaşılıyor ki savaştan once Kafkasyada bir taarruz harbi planlanmış değildi Ortada bir duzenli orduda yoktu Fakat belirtmeliyiz ki bu arada Enver Paşa orduyu 22 Temmuz 1333te (4 Ağustos 1914) Ordulara bir fermanı yayınlayarak mutlak bir itaat ve vazifeyi ifaya gece gunduz gayret istemiştir Fakat oyle goruluyor ki daha Avrupada Harp başlar başlamaz, Enver Paşanın cevresinde Almanlardan gelen bir baskı başlamıştır
Gerek Hafız Hakkı beyde gerek Enver Paşada tecrube temeli yoktu ic alemlerinde ki ihtirasların yarattığı genc ve dumanlı hayaller ruhlarına hakim olduğundan, Hafız İsmail Hakkı Bey İstanbuldaki Genel Kurmay ikinci Başkanlığını bırakıp en şiddetli kış ayında Enver Paşanın arzusuyla Kafkasyaya fetih icin 3 Orduya koşmuştu Başına gectiği X Kolorduyu son nefesine kadar kar ve ateş icinde eritmiştir Bu sonuctan az zaman sonrada ilacsız hastanesiz bir orduyu kırıp geciren Tifus, yuklendiği ordu komutanlığından onu da bulmuş olcusuz ve dengesiz bir atılışın bedelini hayatı ile odemiştir Enver Paşaya gelince o bu dramın başındadır
Karadeniz olayından sonra Rus ordusu 1 Kasım 1914 sabahından itibaren Sarıkamıştan Pasine hareketle Turk hudutunu gecti 1 Rus Kolordusu Sarıkamıştan ilerleyerek Koprukoyu istikametinde Horosan Yuzvereni tutacaktı IV Kolordusu Erivan'dan hareketle Karakose guneyinde Murat suyu gecitlerini işgal edecekti Birinci kolordunun karargahı Turk sınırına yakın Karaurgan koyunde bulunacak OltuKaraboğaz, OltuNarman uzerinden Erzuruma doğru 10 piyade taburu; 6 suvari 24 topluk oltu mufrezesini surecekti Nitekim ilk Rus saldırısı uzerine 3 Kolordu Kumandanı Hasan İzzettin Paşa Erzurum bolgesinde mudafaaya karar verdi Merkezi Samsunda bulunan X Kolordu da 3 Ordu emrine verildi
1 Kasım 1914de sınırı gecen Ruslar 4 Kasım 1914te Koprukoy onlerine gelmiş bulunuyorlardı Karakose Murat suyu cephesinde de aynı surette ilerlediler 5 Kasımda Ruslar Turk sınırına taarruz icin emir aldılar Başkumandan vekili Enver Paşa 4 Kasım tarihli emrinde taarruz emrediyordu Bu emir verildiği sırada Doğu Anadoluda kışın en şiddetli sert gunleri başlamıştı Nitekim Rus ordusu da taarruz emri almışken harekete gecemiyordu Hasan İzzettin Paşa 3 Ordu Komutanının fikri, buralarda ve bu mevsimde taarruzdan kacmaktı Fikri, duşman ilerlese bile onun Erzurum Kalesine carptıktan sonra karşı bir taarruzla ezilmesini sağlamaktı Enver Paşa taarruz emri vermemiş olsaydı, herhalde iki orduda karşılıklı yerlerinde kalacaktı ve sonucta Sarıkamış Dramı da yaşanmayacaktı
69 Kasım Koprukoy muharebesiyle Rusların taarruzunu kırıp bozan 3 Ordumuz 1112 Kasımda Taarruza gecerek 1418 Kasımda Azap muharebesini de kazandı Fakat pek hesaplı olan Ordu komutanı Hasan İzzettin Paşa, sınır gerisine cekilen Rusları takipten vazgecince bunun uzerine başkumandan vekili Enver Paşa bu cepheye gelmiştir Enver Paşa Erzuruma gelmeden once Albaylığa yukseltilen Genel Kurmay ikinci başkanı Hafız İsmail Hakkı 27 Kasımda İstanbuldan Erzuruma gelmişti Kendisini Enver Paşanın gorevlendirdiğini bildirmektedir Zaten hemen onun ardından Enver Paşa Erzuruma gelmiştir
1914 sonunda Osmanlı Devleti, Almanya ve Avusturya imparatorlukları yanında, Rusya, İngiltere, Fransa ve muttefiklerine karşı harbe katılmıştı 1878den beri Kars ve Artvin, Rusyanın elinde idi Turklerle meskun bu illeri geri almak Almanların Doğu Avrupadaki Rus cephesindeki hareketlerini hafifletmek, bir muharebe kazanmak, Kafkasya ve diğer Turk illerine yaklaşmak gibi gayelerle, Harbiye Nazırı ve Başkumandan Vekili Enver Paşa, bu cephede taarruza karar verdi
1 Kasım 1914 sabahı Rus gucleri Turk sınırına girdiler Yavuz ve Midillinin Rus limanlarını bombalamasından sonra gelişen olaylar Rus saldırısı ile yeni bir doneme giriyordu
Savaş başladığı anda Rusların Kafkasya mıntıkasında toplam 160000 kişilik birlikleri vardı Batum, Alexanrpol, Erivan ile sınır arasında 1 Kafkas Kolordusu , 66 Yedek Tumeni, 123 Plaston Tugayları, 12 Kazak Tumenleri ve bir Sibirya suvari Tugayı bulunuyordu Bu guclerin gerisinde de Tifliste 2Tukistan Kolordusu vardı Bu gucler saldırı icin getirilmişti
Gucleri şoyleydi; 86 Piyade tabur, 96 suvari boluğu, 258 top olarak toplam 90000 asker idi Ayrıca Piyade tumenlerinde ikişer piyade ve birer topcu Tugayı bulunuyordu Topcu Taburları 18 Toplu 3 Bataryadan muteşekkildi Boylece Tumenlerde 16 Piyade Taburu ve 48 Top bulunuyor demekti Kolordudaki Obuscu ve İstikam Taburları, Alaylı ikişer Tugaylı suvari tumenleri vardı bunlara 16 Tonluk 3er bataryada verilmişti Topların menzilleri 56 bir metre idi ki bizim topcu birliklerimizin mesafesini aşıyordu Rus Kafkas ordusu ayrıca Turkistan birliklerinden takviye edilmek imkanına sahipti Nitekim Sarıkamış harbinde bu takviyeler yetiştirilmiştir
Doğuyu korumakla gorevli 3 Ordunun butun sahasında mevcut Jandarma kuvvetleriyle geri hizmetliler ve gayri muharip teşkilat dahil 190 bin insan 53794 hayvandı Bu mevcut icinde Nizamiye Birlikleri 83000 asker, Yedek Birlikler 13177 asker, Erzurum kalesi 13383 asker, Nakliye Kolları 11168 asker, Menzil Orgutu 5531 asker, depolar 10081 asker, Jandarma sınır birlikleri 28588 asker, ordu Karargahı 295 asker idi
Cephede malzeme ve iaşe cok noksandı Mesela mevcut 6 yıllık iaşesi icin 88000 ton buğday, cavdar ve arpa ihtiyacı olmasına karşın, Ordu ambarında 1250 ton hububat vardı kışa girilmiş olduğu icin erzağın gereği gibi taşınması, dağıtılması bi hayli guctu İstanbuldan gelen telkinlere uyarak Ordu sınırından savaşa sebebiyet vermemek icin dikkatli idi Ama ne var ki Karadenizdeki Rus donanmasının bombalanması ardından sınırımızda Rus silahları patladı Artık kara harbi başlamıştı Yalnız şu halde anlaşılıyor ki savaştan once Kafkasyada bir taarruz harbi planlanmış değildi Ortada bir duzenli orduda yoktu Fakat belirtmeliyiz ki bu arada Enver Paşa orduyu 22 Temmuz 1333te (4 Ağustos 1914) Ordulara bir fermanı yayınlayarak mutlak bir itaat ve vazifeyi ifaya gece gunduz gayret istemiştir Fakat oyle goruluyor ki daha Avrupada Harp başlar başlamaz, Enver Paşanın cevresinde Almanlardan gelen bir baskı başlamıştır
Gerek Hafız Hakkı beyde gerek Enver Paşada tecrube temeli yoktu ic alemlerinde ki ihtirasların yarattığı genc ve dumanlı hayaller ruhlarına hakim olduğundan, Hafız İsmail Hakkı Bey İstanbuldaki Genel Kurmay ikinci Başkanlığını bırakıp en şiddetli kış ayında Enver Paşanın arzusuyla Kafkasyaya fetih icin 3 Orduya koşmuştu Başına gectiği X Kolorduyu son nefesine kadar kar ve ateş icinde eritmiştir Bu sonuctan az zaman sonrada ilacsız hastanesiz bir orduyu kırıp geciren Tifus, yuklendiği ordu komutanlığından onu da bulmuş olcusuz ve dengesiz bir atılışın bedelini hayatı ile odemiştir Enver Paşaya gelince o bu dramın başındadır
Karadeniz olayından sonra Rus ordusu 1 Kasım 1914 sabahından itibaren Sarıkamıştan Pasine hareketle Turk hudutunu gecti 1 Rus Kolordusu Sarıkamıştan ilerleyerek Koprukoyu istikametinde Horosan Yuzvereni tutacaktı IV Kolordusu Erivan'dan hareketle Karakose guneyinde Murat suyu gecitlerini işgal edecekti Birinci kolordunun karargahı Turk sınırına yakın Karaurgan koyunde bulunacak OltuKaraboğaz, OltuNarman uzerinden Erzuruma doğru 10 piyade taburu; 6 suvari 24 topluk oltu mufrezesini surecekti Nitekim ilk Rus saldırısı uzerine 3 Kolordu Kumandanı Hasan İzzettin Paşa Erzurum bolgesinde mudafaaya karar verdi Merkezi Samsunda bulunan X Kolordu da 3 Ordu emrine verildi
1 Kasım 1914de sınırı gecen Ruslar 4 Kasım 1914te Koprukoy onlerine gelmiş bulunuyorlardı Karakose Murat suyu cephesinde de aynı surette ilerlediler 5 Kasımda Ruslar Turk sınırına taarruz icin emir aldılar Başkumandan vekili Enver Paşa 4 Kasım tarihli emrinde taarruz emrediyordu Bu emir verildiği sırada Doğu Anadoluda kışın en şiddetli sert gunleri başlamıştı Nitekim Rus ordusu da taarruz emri almışken harekete gecemiyordu Hasan İzzettin Paşa 3 Ordu Komutanının fikri, buralarda ve bu mevsimde taarruzdan kacmaktı Fikri, duşman ilerlese bile onun Erzurum Kalesine carptıktan sonra karşı bir taarruzla ezilmesini sağlamaktı Enver Paşa taarruz emri vermemiş olsaydı, herhalde iki orduda karşılıklı yerlerinde kalacaktı ve sonucta Sarıkamış Dramı da yaşanmayacaktı
69 Kasım Koprukoy muharebesiyle Rusların taarruzunu kırıp bozan 3 Ordumuz 1112 Kasımda Taarruza gecerek 1418 Kasımda Azap muharebesini de kazandı Fakat pek hesaplı olan Ordu komutanı Hasan İzzettin Paşa, sınır gerisine cekilen Rusları takipten vazgecince bunun uzerine başkumandan vekili Enver Paşa bu cepheye gelmiştir Enver Paşa Erzuruma gelmeden once Albaylığa yukseltilen Genel Kurmay ikinci başkanı Hafız İsmail Hakkı 27 Kasımda İstanbuldan Erzuruma gelmişti Kendisini Enver Paşanın gorevlendirdiğini bildirmektedir Zaten hemen onun ardından Enver Paşa Erzuruma gelmiştir
