Çocuk istismarına bağlı kafa travması olarak da adlandırılabilir, süt çocuklarında( 1-2 yaş arasındaki bebekler) şiddetli sarsılmaya bağlı açığa çıkan şiddetli beyin hasarıdır, 2 yaşından sonra nadiren görülür, ancak 5-6 yaşında bile çocuk yeterince şiddetli sarsılır ise hasar oluşabilir.
Sarsılmış bebek sendromunda bebeğin beyin hücreleri yeterli oksijeni kullanamayacak kadar şiddetli derecede hasarlanmıştır, çocuk istismarı sonucu oluşan, ölümle sonuçlanabilen ya da kalıcı beyin hasarları ile sonlanabilen bir durumdur.
Sarsılmış bebek sendromu önlenebilir bir tablodur, Bebeklerine zarar verme potansiyeli bulunan ebeveynlere yardım edilebilir, sarsılmış bebek sendromunun tehlikeleri konusunda eğitilebilir.
İnsanlar bebekleri neden sarsar? sorusunun yanıtını bulmak önemlidir.
Ebeveynler ya da bebeğe bakım verenler, bebekler sarsıldıklarında ağlamalarının duracağını düşünmektedirler. Ebeveynler bir çocuğa bakmanın gerçekten ne demek olduğundan habersiz olabilirler ve hayal kırıklıklarını, mutsuzluklarını, çocuklarından uzak tutmayı başaramayabilirler. Birçok ebeveyn bebeği sarsmanın korkunç sonuçlarından haberdar değildir, ancak sarsılan bebekleri çok kötü sonuçlar bekliyor olabilir.
Sarsılmış bebek sendromunun bulguları:
Aşırı huzursuzluk, tiz sesle ağlama, uykuya eğilimli olma, solunum problemleri, iyi beslenememe, titremeler, kusma, solunum güçlükleri, solgun ya da mavimsi renkte cilt, nöbetler, felçler, koma görülebilir.
Sarsılmış bebek sendromu ile ilgili fiziksel değişiklikler: Vücutta kuvvetle tutma, sıkma, çarpmalara bağlı izler, kafada travmaya ait izler; şişlik, saçlı deride laserasyon, şekil bozukluğu, gözde retinal kanamalardır. Daha önceden yapılmış istismara ait bulgular saptanabilir.
Hafif sarsılmalarda bebek başlangıçta normal gözükebilir, zamanla öğrenme ve davranış problemleri görülebilir. Beyin, göz, omurilik hasarları, omurga ve kaburga kemiği kırıkları da başlangıçta fark edilmeyebilir.
Uygun tedavi ile çocuğun hayatı kurtularak kalıcı sağlık problemlerinin oluşumu engellenebilir.
Sarsılmış Bebek Sendromunun Nedenleri
Bebeklerin boyun kasları zayıf olduğundan bebeğin başını taşımakta zorlanmaktadır. Bebek şiddetle sarsıldığında beyin, kafa tası içinde arkaya ve öne hareket ettiğinde damarlar yırtılarak beyine kanama olur ve beyin şişer(Şekil 1).
Genellikle bebeğe bakım verenler ve ebeveynler öfke ve kızgınlık ile özellikle çocuk ağlamasını kesmediği zaman bebeği şiddetle sarsarlar.
Bebeği dizde zıplatmak ya da hafif şiddetteki düşmeler bu tabloya neden olmaz.
Şekil1.
Ebeveynler ve aile ilgili risk faktörleri
Bebek ile ilgili gerçekçi olmayan beklentiler
Genç ya da tek anne ya da baba olmak
Stres
Aile içi şiddetin varlığı
Alkol ya da madde bağımlılığı
Aile koşullarında sıkça oluşan değişkenlikler
Depresyon
Düşük eğitim düzeyi,aile bağları ve ilişkilerindeki yetersizlikler, bozukluklar
Ailenin ekonomik, beslenme alt yapısı ve stres durumu
Anne-babada mental hastalık özellikle doğum sonrası depresyon
Sosyal desteklerdeki yetersizlikler.
Bebek için risk faktörleri:
Prematür doğum, malforme bebek ikiz, üçüz ya da daha çok sayıda bebek doğumu
Gaz sancıları çeken bebek, yaşamlarının ilk aylarında çok ağlayan bebeklerdir.
Erkek cinsiyet
İstenmeyen gebelik
Sonuçta, sadece birkaç saniye bile olsa şiddetle sarsılan bebeklerde geriye dönüşsüz, ömür boyu kalıcı hasarlar oluşabilir, sarsılmış bebek sendromundan etkilenen bazı çocuklar da ölmektedir.
Sarsılmış bebek sendromuna maruz kalan bebeklerde ömür boyu kalıcı olan tıbbi problemler:
Kısmi ya da tam körlük
İşitme kaybı
Gelişme geriliği, öğrenme problemleri, davranış bozuklukları
Zeka geriliği
Nöbetler
Beyin felci (Serebral palsi)
Ciltte kaybolmayan izler
Duygusal bozukluklar
Ölüm
Şiddetli bir şekilde sarsılan bebekler, konunun uzmanlarınca ve özellikle çocuk istismarı konusunda uzman olan hekimler tarafından değerlendiilmelidir. Hasarın şiddetine bağlı olarak bebeğin yoğun bakım ünitesinde izlenmesi gerekebilir. Sarsılan bebekteki hasarların saptanması için birçok test gerekebilir. Bilgisayarlı beyin tomografisi özellikle acil girişimlerin belirlenmesinde gerekli olabilir. Magnetik rezonans görüntüleme, beyindeki hasarların ayrıntılı görüntülenmesinde etkilidir. Hasardan 2-3 gün sonra uygulanmalıdır. Kollar, eller, bacaklar, ayaklar, kaburgalar, omurga ve kafa kemiğinin röntgenleri kırık olup olmadığını anlamak için çekilebilir. Göz dibinde kanama, beyin kanaması ile birlikte olabilir, oftalmolojik muayene yapılmalıdır. Bazı metabolik ve genetik bozukluklar, kanamaya yatkınlık ve pıhtılaşma bozuklukları sarsılmış bebek sendromuna benzer bir tablo oluşturabilir. Bu nedenle gerekli kan testleri yapılmalıdır.
Sarsılmış Bebek Sendromunu tanısında üç temel bulgu esastır:
1.Tek ya da çok sayıda subdural kanamalar (beyin yüzeyinin dışındaki kanamalar)
2. Yaygın, çok sayıda derin retinal kanamalar ve
3.Mantıklı bir açıklama bulunamayan ve sıklıkla tekrar eden yaygın beyin hasarı
Bebek düştüğünde açığa çıkan hasarlar bu tabloda görülenden farklıdır. Bebekte fiziksel ip uçları olmasa bile sarsılmış bebek sendromu ya da istismara bağlı kafa travması ayırıcı tanıda düşünülmelidir. Eskiden oluşmuş kırıklar, sigara yanıklarına ait izler araştırılmalıdır. Sadece 15-20 sn süre ile bebeği sarsmak bu hasarın oluşumu için yeterlidir.
Babalar %50,üvey baba ya da annenin erkek arkadaşı %20, kadın bebek bakıcısı %17 ve anneler %12 oranında sarsılmış bebek sendromunda sorumludurlar.
Tedavi ve İlaçlar
Tedavi için tanının erkenden konulması gereklidir, daha sonra bebeğin bu ortamdan uzaklaştırılması gerekir. Destekleyici tedavi ve medikal tedavi planlanmalıdır. Beyin kanamasına yönelik cerrahi işlemler, vücut kırıklarına yönelik ortopedik tedaviler ve retina kanamalarına bağlı göz tedavileri konunun uzmanlarınca planlanmalıdır. Bebek bir kez tıbbi açıdan stabil hale geldikten sonra tanı konduğu andan itibaren gelişimsel değerlendirmelerin planlanması, izlem değerlendirilmelerinin yapılması gereklidir. İstismarcının ise psikolojik değerlendirmesi yapılmalıdır. Çok ciddi olgularda solunum desteği, acil cerrahi uygulamaları gerekebilir.
Sarsılmış Bebek Sendromunun Önlenmesi
Bebekler ağladığında ebeveynlerin bebeklerine sakince ve nazikçe davranmaları gereklidir. Hiç bir şey bebeği sarsmayı haklı gösteremez.Bebeği sadece birkaç saniye şiddetle sarsmak ömür boyu, geriye dönüşsüz ciddi beyin hasarlarına neden olabilir. Duygularını ve streslerini yönetemeyen anne ya da babanın yardım alması gereklidir. Bebeğe bakım veren ve bebekle ilgilenen diğer kişilerin de sarsılmış bebek sendromunun tehlikelerinden haberdar olmaları gereklidir. Tüm bu konularla ilgili olarak ebeveynler ve bebeğe bakım veren kişilerin eğitilmelerinin sağlanması gereklidir.
Sarsılmış bebek sendromunda bebeğin beyin hücreleri yeterli oksijeni kullanamayacak kadar şiddetli derecede hasarlanmıştır, çocuk istismarı sonucu oluşan, ölümle sonuçlanabilen ya da kalıcı beyin hasarları ile sonlanabilen bir durumdur.
Sarsılmış bebek sendromu önlenebilir bir tablodur, Bebeklerine zarar verme potansiyeli bulunan ebeveynlere yardım edilebilir, sarsılmış bebek sendromunun tehlikeleri konusunda eğitilebilir.
İnsanlar bebekleri neden sarsar? sorusunun yanıtını bulmak önemlidir.
Ebeveynler ya da bebeğe bakım verenler, bebekler sarsıldıklarında ağlamalarının duracağını düşünmektedirler. Ebeveynler bir çocuğa bakmanın gerçekten ne demek olduğundan habersiz olabilirler ve hayal kırıklıklarını, mutsuzluklarını, çocuklarından uzak tutmayı başaramayabilirler. Birçok ebeveyn bebeği sarsmanın korkunç sonuçlarından haberdar değildir, ancak sarsılan bebekleri çok kötü sonuçlar bekliyor olabilir.
Sarsılmış bebek sendromunun bulguları:
Aşırı huzursuzluk, tiz sesle ağlama, uykuya eğilimli olma, solunum problemleri, iyi beslenememe, titremeler, kusma, solunum güçlükleri, solgun ya da mavimsi renkte cilt, nöbetler, felçler, koma görülebilir.
Sarsılmış bebek sendromu ile ilgili fiziksel değişiklikler: Vücutta kuvvetle tutma, sıkma, çarpmalara bağlı izler, kafada travmaya ait izler; şişlik, saçlı deride laserasyon, şekil bozukluğu, gözde retinal kanamalardır. Daha önceden yapılmış istismara ait bulgular saptanabilir.
Hafif sarsılmalarda bebek başlangıçta normal gözükebilir, zamanla öğrenme ve davranış problemleri görülebilir. Beyin, göz, omurilik hasarları, omurga ve kaburga kemiği kırıkları da başlangıçta fark edilmeyebilir.
Uygun tedavi ile çocuğun hayatı kurtularak kalıcı sağlık problemlerinin oluşumu engellenebilir.
Sarsılmış Bebek Sendromunun Nedenleri
Bebeklerin boyun kasları zayıf olduğundan bebeğin başını taşımakta zorlanmaktadır. Bebek şiddetle sarsıldığında beyin, kafa tası içinde arkaya ve öne hareket ettiğinde damarlar yırtılarak beyine kanama olur ve beyin şişer(Şekil 1).
Genellikle bebeğe bakım verenler ve ebeveynler öfke ve kızgınlık ile özellikle çocuk ağlamasını kesmediği zaman bebeği şiddetle sarsarlar.
Bebeği dizde zıplatmak ya da hafif şiddetteki düşmeler bu tabloya neden olmaz.
Şekil1.
Ebeveynler ve aile ilgili risk faktörleri
Bebek ile ilgili gerçekçi olmayan beklentiler
Genç ya da tek anne ya da baba olmak
Stres
Aile içi şiddetin varlığı
Alkol ya da madde bağımlılığı
Aile koşullarında sıkça oluşan değişkenlikler
Depresyon
Düşük eğitim düzeyi,aile bağları ve ilişkilerindeki yetersizlikler, bozukluklar
Ailenin ekonomik, beslenme alt yapısı ve stres durumu
Anne-babada mental hastalık özellikle doğum sonrası depresyon
Sosyal desteklerdeki yetersizlikler.
Bebek için risk faktörleri:
Prematür doğum, malforme bebek ikiz, üçüz ya da daha çok sayıda bebek doğumu
Gaz sancıları çeken bebek, yaşamlarının ilk aylarında çok ağlayan bebeklerdir.
Erkek cinsiyet
İstenmeyen gebelik
Sonuçta, sadece birkaç saniye bile olsa şiddetle sarsılan bebeklerde geriye dönüşsüz, ömür boyu kalıcı hasarlar oluşabilir, sarsılmış bebek sendromundan etkilenen bazı çocuklar da ölmektedir.
Sarsılmış bebek sendromuna maruz kalan bebeklerde ömür boyu kalıcı olan tıbbi problemler:
Kısmi ya da tam körlük
İşitme kaybı
Gelişme geriliği, öğrenme problemleri, davranış bozuklukları
Zeka geriliği
Nöbetler
Beyin felci (Serebral palsi)
Ciltte kaybolmayan izler
Duygusal bozukluklar
Ölüm
Şiddetli bir şekilde sarsılan bebekler, konunun uzmanlarınca ve özellikle çocuk istismarı konusunda uzman olan hekimler tarafından değerlendiilmelidir. Hasarın şiddetine bağlı olarak bebeğin yoğun bakım ünitesinde izlenmesi gerekebilir. Sarsılan bebekteki hasarların saptanması için birçok test gerekebilir. Bilgisayarlı beyin tomografisi özellikle acil girişimlerin belirlenmesinde gerekli olabilir. Magnetik rezonans görüntüleme, beyindeki hasarların ayrıntılı görüntülenmesinde etkilidir. Hasardan 2-3 gün sonra uygulanmalıdır. Kollar, eller, bacaklar, ayaklar, kaburgalar, omurga ve kafa kemiğinin röntgenleri kırık olup olmadığını anlamak için çekilebilir. Göz dibinde kanama, beyin kanaması ile birlikte olabilir, oftalmolojik muayene yapılmalıdır. Bazı metabolik ve genetik bozukluklar, kanamaya yatkınlık ve pıhtılaşma bozuklukları sarsılmış bebek sendromuna benzer bir tablo oluşturabilir. Bu nedenle gerekli kan testleri yapılmalıdır.
Sarsılmış Bebek Sendromunu tanısında üç temel bulgu esastır:
1.Tek ya da çok sayıda subdural kanamalar (beyin yüzeyinin dışındaki kanamalar)
2. Yaygın, çok sayıda derin retinal kanamalar ve
3.Mantıklı bir açıklama bulunamayan ve sıklıkla tekrar eden yaygın beyin hasarı
Bebek düştüğünde açığa çıkan hasarlar bu tabloda görülenden farklıdır. Bebekte fiziksel ip uçları olmasa bile sarsılmış bebek sendromu ya da istismara bağlı kafa travması ayırıcı tanıda düşünülmelidir. Eskiden oluşmuş kırıklar, sigara yanıklarına ait izler araştırılmalıdır. Sadece 15-20 sn süre ile bebeği sarsmak bu hasarın oluşumu için yeterlidir.
Babalar %50,üvey baba ya da annenin erkek arkadaşı %20, kadın bebek bakıcısı %17 ve anneler %12 oranında sarsılmış bebek sendromunda sorumludurlar.
Tedavi ve İlaçlar
Tedavi için tanının erkenden konulması gereklidir, daha sonra bebeğin bu ortamdan uzaklaştırılması gerekir. Destekleyici tedavi ve medikal tedavi planlanmalıdır. Beyin kanamasına yönelik cerrahi işlemler, vücut kırıklarına yönelik ortopedik tedaviler ve retina kanamalarına bağlı göz tedavileri konunun uzmanlarınca planlanmalıdır. Bebek bir kez tıbbi açıdan stabil hale geldikten sonra tanı konduğu andan itibaren gelişimsel değerlendirmelerin planlanması, izlem değerlendirilmelerinin yapılması gereklidir. İstismarcının ise psikolojik değerlendirmesi yapılmalıdır. Çok ciddi olgularda solunum desteği, acil cerrahi uygulamaları gerekebilir.
Sarsılmış Bebek Sendromunun Önlenmesi
Bebekler ağladığında ebeveynlerin bebeklerine sakince ve nazikçe davranmaları gereklidir. Hiç bir şey bebeği sarsmayı haklı gösteremez.Bebeği sadece birkaç saniye şiddetle sarsmak ömür boyu, geriye dönüşsüz ciddi beyin hasarlarına neden olabilir. Duygularını ve streslerini yönetemeyen anne ya da babanın yardım alması gereklidir. Bebeğe bakım veren ve bebekle ilgilenen diğer kişilerin de sarsılmış bebek sendromunun tehlikelerinden haberdar olmaları gereklidir. Tüm bu konularla ilgili olarak ebeveynler ve bebeğe bakım veren kişilerin eğitilmelerinin sağlanması gereklidir.
