İnsanları Hakk'a davet eden, onlara doğru yolu gosterip, hakiki saadete kavuşturan ve kendilerine “Silsilei aliyye denilen buyuk alim ve velilerin otuz beşincisidir Şimdiki Batman iline bağlı Zilan koyunde doğmuştur Doğum tarihi 1826 dır Soy kutuğu Hazreti Huseyin, Hazreti Fatıma ve Hazreti Ali yoluyla Allah Resulune ulaşan Halidi Zilan Hazretleri “Seyyid olup, ceylan derisi uzerine yazılı ve Osmanlı padişahlarının tasdiklerini havi şecerelerinin cok yakın tarihe kadar ellerinde bulunduğu bilinmektedir
Bilindiği uzere, Allah Resulu’nden dort halife doneminden sonra, Emeviler ve Abbasilerden bir kısım Ehli Beyt’e butun Arabistan yarım adasını dar etmişler Yezid’in emirliği ve Zalim Haccac’ın Hicaz eyalet valiliği doneminde ise Kerbela Faciası ve Medine katliamları ile tum Arabistan’ı Ehl’i beyte yaşanılmaz bolge durumuna duşurulmuştur
Bundan sonra peygamber evlatları, kendilerine sığınma hakkı tanıyan bolgeler arayışına cıktılar Bunlardan biri kısmı Horasan’a Turkistan’a gidip yerleşirken, bir kısmı Guneydoğu Batman iline bağlı Gercuş ilcesinin Becirmen koyune, bir kısmı Erciş ilcesi sınırları icerisinde bulunan Zilan yaylasına yerleştiler Bir kısmıda Sason ilcesinin Yeni Cağlar koyune gelip kaldılar, bu bolgeye de yine Zilan adı verilmektedir Seyyid Hacı Zilanı Hazretleri işte bu Zilan’a yerleşen seyyidler zincirinden bir halkayı teşkil eder
Tevahur derecesinde gunumuze kadar ulaşan rivayetlere gore Yavuz Sultan Selim Han doneminde bu soylu aileyi, Zilan’da Seyyid Osman Efendi adında bir zat temsil etmektedir
Yavuz Selim Han İran uzerine sefere cıktığında, yoreden gercekten, Seyyid Osman Efendi ile goruşmek istediğini bildirmiş, halen Batman il sınırları icerisinde bulunan ve “Kaza Kurşi diye anılan yerde buluşup uzun sure goruşmeler yapmışlardır
Yavuz Sultan Selim han, Seyyid Osman efendi’ye hayli iltifatta bulunmuş Hazretin seyyidliğini dikkate alarak, ulkesinin istediği yerinde aşireti ile birlikte yerleşme imtiyazı tanımış, butun vergi ve resmi mukellefiyetten muaf kılındıklarına dair eline birde ferman vererek kendisini kavmin ve bolgesinin Nakibul Eşrafı tayin etmiştir
Bundan sonra butun Osmanlı padişahlarının bu nezih aileyi saygıda kusur etmedikleri gorulmuştur Mevlana Seyyid şeyh Halidi Zilan Hazretleri, Seyyid Osman efendi Hazretleri’nin on ikinci batında torunudur Bu zatın evlatları zamanla buyuk bir aşiret haline gelmişlerdir Tarihi gecmişini birkac satırla ozetledikten sonra, Halidi Zilan Hazretleri’nin hayat hikayesine de kısaca goz atmak gerekir Hazret, 19 Aralık 1954 yılında 128 yaşında Beşiride vefat ettiğine gore, 1826 yılında doğduğu da anlaşılmaktadır Buna gore Mevlana Halidi Bağdadi Zulcenaheyn zamanın buyuk muceddidi guneşin batışı yeni bir guneşin bir muceddidin doğuşu yani Mevlana Seyyid Halidi Zilanın doğuşu Yani bir muceddid vefat eder bir muceddid doğar Eger bir misal vermek istersek tarihten: İmamı Azam’ın vefatı İmamı Şafi nin 12 ay ana karnında bekleyip İmamı Azam’ın vefat ettiği gun dunyaya gelmesidir
Hazreti Sultan 7 yaşından 8 ve 10 yaşına kadar zilan da amcası Şeyh Muhammed Halidi Zilan da ve caminin imamında medresede okurken o kucuk yasta olan hazreti sultan Peygamber(as) hadisine uyarak koyun cocuklarını toplayarak medreseye hatme ve teveccuh yapmıştırBu hadisin mahaline gore 7 ev 7 sokak 7 mahalle 7 belde faydalanırPeygamber efendimiz(sav) buyuruyor ki;Yarın ahiret meydanında hatme teveccuhunun ne kadar buyuk olduğunu ummetim gorse surunerek hatme ve teveccuhe katılırdılarO yasta bu hadise uyan hazreti sultan yenicağlar koyu Zilan medresesinde talebeyken bir gun hocası ona toprak olan medrese damının silindir(banger) taşı ile sıkıştırmasını soyluyorO esnada cok şiddetli bir yağmur yağıyorduOda yağmurdan korunmak icin damın sacağı altında duruyor cok ağır taş kutlesinden olan bu bangerin kendiliğinden sanki cok guclu bir kimse tarafından kullanılıyor gibi cok şiddetli bir şekilde gidip gelmekte Hocası talebelerden bir tanesine diyorki; Git Halid e soyle ıslanmasın insin aşağı Talebe yukarı cıkıyor Halid sacağın dibinde long taşı da gidip geliyor bunu goren talebe Şeyh Halid’in amcası olan Şeyh Muhammed in yanına gidiyor bu olayı Şeyh Muhammed e anlatıyor bunun uzerine Şeyh Muhammed in ustadı olan cok unlu İslam Alimi ve Silsileyi Aliyyenin buyuklerinden zahiri ilim ve tasavvuf ilmini Kasımi AlToğari'den almıştır Hazreti Sultan Ustun kabiliyet ve zekaya sahip olduğundan; amcası kendi ustadı Kasımi AlToğariye goturmuştur Kasımi AlToğari Hazretleri Genc Halid'e nazar ederek, tovbe verip amel ettirmeye başlamıştır ve Şeyh Muhammed Zilana donerek ben ihtiyarladım, bu evladımı ustadım Hasani Nurani'nin okuduğu Molla Halili Si'ridi Hazretlerinin medresesine gonderbuyurmuştur Bu emir uzerine Molla Halili Si'ridi 'nin o tarihteki Medresesinde (şimdiki universite) okumaya başladı Bircok yetişen alimlerle imtihan edilerek başarılı bir şekilde eğitimini tamamlamıştır Bircok Arvasi alimleri ve Halidi Zibari Hazretleri ile cok mulakatlar yapmış ve kimse bu mulakata erişememiştir
Molla Halil Si'ridi'nin yazdığı kıymetli eserlerinden: 1) Tefsiru TabsıratilKulUb fi Kelami AllamilGuyUb, 2) Tefsirun Ahar ila SUretilKehf, 3) Diyau KalbilArUf, 4) Şerhun ala ManzUmetişŞatıbi fitTecvid, 5) MahsUlulMevahibilEhadiyyeti filHasaisi veşŞemaililAhmediyye, 6) Te'sisu KavaidilAkaid ala ma Sahha min EhlizZahir velBatın minelAvaid, 7) MulahhasulKavatı' vezZevacir, 8) Kitabun fi UsUlilFıkhişŞafii, 9) Kitabun fi UsUlilHadis, 10) Zubdetu Mafi FetavelHadis, 11) Muhtasaru ŞerhisSudUr fi ŞerhilMevti veAhvalilKubUr, 12) MinhacusSunne fi AhvalisSUfiyye: Manzum bir eserdir 13) Nebzetun minelMevahibilMedeniyyeti fişŞathiyyati velVahdetizZatiyyeti, 14) NehculEnam filAkaid: ManzUmdur 15) Şerhun ala KasidetilHemziyye, 16) Risaletun filMa'fuvvat, 17) EzharulGusUn min Me'kUlatı ErbabilFunUn, 18) ElKamUsusSani finNahvi vesSarfi velMe'ani, 19) Risaletun fi İlmilMantık, 20) Risaletun filMecaz velİstiare, 21) Risaletun fi AdabilBahs velMunazara: Manzumdur 22) Risaletun filVad', 23) ElMantUkuzZumrudiyye Nazmu TelhisilMiftah, adlı eserleri ezberlemiş, tahsil etmiş, 24) ManzUmun fi MevlidinNebiyyi Eserini okumamıştır
Molla Halili Sii'rdi Hazretlerinin yazdığı bu 24 eserin 23 tanesini tahsil ederek ezberlemiştir Hazreti Sultan 21 yaşında Zilan Koyune geri gelir (bugunku ismi Yenicağlar Koyu) burada ciftcilik etmeye başlar Cift surmek uzere okuzlerle birlikte tarlada iken okuzun hal dilini dinledi Orda hayvanlar Allah bu işi yapasın diye seni yaratmadı Bu soz uzerine buyuk bi dikkat ceker kendisine
Hazreti Sultan bu arada yine ilme devam eder Bu surecte Delailul Hayrat ismiyle bilinen Cenabı Hakk'ın isimlerinin uzerinde buyuk bir calışma yaparak Delailul Hayrat'ı tamamlayıp İlahi sırlara nail oldu Hazreti Sultan bu yaşlarda Allahu Teala’nın lutuf ve ihsanına kavuşarak ilimde mucazi oldu Levhi Mahfuz Hazreti Sultan’a bu yaşta gosterildi Genc yaşta olmasına rağmen pek cok alim muşkullerini Hazreti Sultana gelip sorarlar idi Zira O, Allahu Teala'nın izni ile bu yaşta alim olmuştu Yanına gelen buyuk alimler O’nu gorunce kendilerini “Deryada Bir Damla Su Gibi gorurlerdi
Bunu goren amcası Şeyh Muhammedi Zilan, yeğenini yetiştirmeyi duşunuyordu Ama Hazreti Sultan bir gun ruyasında Sevgili Peygamber Efendimizi gordu Ruyasında Peygamber Efendimiz; “Gulpevar’a gideceksin, benim manevi emanetim var O’nu alacaksın diye buyurmuşlar Bu ruyayı annesine anlattı Annesine; “babamdan musaade al ben gideyim dedi Hazreti Sultan Cok genc yaşta da meşrebine uygun bulunduğu şeyh Halidi Gulpevari Hazretleri’nin hizmetine girdi Yirmili yaşlarda sulUkunu tamamlayıp kendisinden hilafet aldı
Hocası Halidi Gulpevari talebesi Mevlana Seyyid Halidi Zilan a şoyle buyurdu:
“ Eğer; Allah (cc)’ın ve Resulunun feyzi sizde ise seni koyden taşlayıp, kovarlarsa, bilki “
Hocası Halidi Gulpevar’ın bu sozu aynen Zilan koyune yaklaştığı zaman akrabaları ve amcası Seyyid Muhammedi Zilan kovdurmuştur Bu olaya hocası Halidi Gulpevar ı cok sevinmiştir Cunku Allah ve Resulullah’ın aşkı, muhabbeti ve feyzi Mevlana Seyyid Halidi Zilan’dadır
Butun bunlara rağmen Mevlana Seyyid Halidi Zilan yoluna devam etti ve her turlu engellemelere karşı koyabildi Ancak bu bakışlar sonucu bolgesinde sık sık yer değiştirme durumunda kaldı
Bir asrı aşan irşad hayatında, dunya mevkiine ve zenginliğine meyletmedi Gerek guneydoğuda gerekse Anadolu’nun muhtelif yorelerinde bulunduğu zamanlarda hep insanların irşad ve İslami bağlılıklarına yardımcı oldu Anadolu’daki sevenlerince “Hazreti sultan olarak isimlendirilen şeyh Seyyid Halidi Zilanı Hazretleri, kufurle ettiği mucadele kadar, cehalet ve koyu taassupla da mucadele etti Taliplerinin dış gorunumlerinden ziyade ic guzelliklerini esas aldı Teferruat sayılacak şeylerle uğraşırdı
Kaderin cilvesine bakınız ki cok gecmeden kendisine dunyayı dar eden yakınları ve rakiplerinin tamamı birer birer dunyadan cekilip gittiler
Bilindiği uzere, Allah Resulu’nden dort halife doneminden sonra, Emeviler ve Abbasilerden bir kısım Ehli Beyt’e butun Arabistan yarım adasını dar etmişler Yezid’in emirliği ve Zalim Haccac’ın Hicaz eyalet valiliği doneminde ise Kerbela Faciası ve Medine katliamları ile tum Arabistan’ı Ehl’i beyte yaşanılmaz bolge durumuna duşurulmuştur
Bundan sonra peygamber evlatları, kendilerine sığınma hakkı tanıyan bolgeler arayışına cıktılar Bunlardan biri kısmı Horasan’a Turkistan’a gidip yerleşirken, bir kısmı Guneydoğu Batman iline bağlı Gercuş ilcesinin Becirmen koyune, bir kısmı Erciş ilcesi sınırları icerisinde bulunan Zilan yaylasına yerleştiler Bir kısmıda Sason ilcesinin Yeni Cağlar koyune gelip kaldılar, bu bolgeye de yine Zilan adı verilmektedir Seyyid Hacı Zilanı Hazretleri işte bu Zilan’a yerleşen seyyidler zincirinden bir halkayı teşkil eder
Tevahur derecesinde gunumuze kadar ulaşan rivayetlere gore Yavuz Sultan Selim Han doneminde bu soylu aileyi, Zilan’da Seyyid Osman Efendi adında bir zat temsil etmektedir
Yavuz Selim Han İran uzerine sefere cıktığında, yoreden gercekten, Seyyid Osman Efendi ile goruşmek istediğini bildirmiş, halen Batman il sınırları icerisinde bulunan ve “Kaza Kurşi diye anılan yerde buluşup uzun sure goruşmeler yapmışlardır
Yavuz Sultan Selim han, Seyyid Osman efendi’ye hayli iltifatta bulunmuş Hazretin seyyidliğini dikkate alarak, ulkesinin istediği yerinde aşireti ile birlikte yerleşme imtiyazı tanımış, butun vergi ve resmi mukellefiyetten muaf kılındıklarına dair eline birde ferman vererek kendisini kavmin ve bolgesinin Nakibul Eşrafı tayin etmiştir
Bundan sonra butun Osmanlı padişahlarının bu nezih aileyi saygıda kusur etmedikleri gorulmuştur Mevlana Seyyid şeyh Halidi Zilan Hazretleri, Seyyid Osman efendi Hazretleri’nin on ikinci batında torunudur Bu zatın evlatları zamanla buyuk bir aşiret haline gelmişlerdir Tarihi gecmişini birkac satırla ozetledikten sonra, Halidi Zilan Hazretleri’nin hayat hikayesine de kısaca goz atmak gerekir Hazret, 19 Aralık 1954 yılında 128 yaşında Beşiride vefat ettiğine gore, 1826 yılında doğduğu da anlaşılmaktadır Buna gore Mevlana Halidi Bağdadi Zulcenaheyn zamanın buyuk muceddidi guneşin batışı yeni bir guneşin bir muceddidin doğuşu yani Mevlana Seyyid Halidi Zilanın doğuşu Yani bir muceddid vefat eder bir muceddid doğar Eger bir misal vermek istersek tarihten: İmamı Azam’ın vefatı İmamı Şafi nin 12 ay ana karnında bekleyip İmamı Azam’ın vefat ettiği gun dunyaya gelmesidir
Hazreti Sultan 7 yaşından 8 ve 10 yaşına kadar zilan da amcası Şeyh Muhammed Halidi Zilan da ve caminin imamında medresede okurken o kucuk yasta olan hazreti sultan Peygamber(as) hadisine uyarak koyun cocuklarını toplayarak medreseye hatme ve teveccuh yapmıştırBu hadisin mahaline gore 7 ev 7 sokak 7 mahalle 7 belde faydalanırPeygamber efendimiz(sav) buyuruyor ki;Yarın ahiret meydanında hatme teveccuhunun ne kadar buyuk olduğunu ummetim gorse surunerek hatme ve teveccuhe katılırdılarO yasta bu hadise uyan hazreti sultan yenicağlar koyu Zilan medresesinde talebeyken bir gun hocası ona toprak olan medrese damının silindir(banger) taşı ile sıkıştırmasını soyluyorO esnada cok şiddetli bir yağmur yağıyorduOda yağmurdan korunmak icin damın sacağı altında duruyor cok ağır taş kutlesinden olan bu bangerin kendiliğinden sanki cok guclu bir kimse tarafından kullanılıyor gibi cok şiddetli bir şekilde gidip gelmekte Hocası talebelerden bir tanesine diyorki; Git Halid e soyle ıslanmasın insin aşağı Talebe yukarı cıkıyor Halid sacağın dibinde long taşı da gidip geliyor bunu goren talebe Şeyh Halid’in amcası olan Şeyh Muhammed in yanına gidiyor bu olayı Şeyh Muhammed e anlatıyor bunun uzerine Şeyh Muhammed in ustadı olan cok unlu İslam Alimi ve Silsileyi Aliyyenin buyuklerinden zahiri ilim ve tasavvuf ilmini Kasımi AlToğari'den almıştır Hazreti Sultan Ustun kabiliyet ve zekaya sahip olduğundan; amcası kendi ustadı Kasımi AlToğariye goturmuştur Kasımi AlToğari Hazretleri Genc Halid'e nazar ederek, tovbe verip amel ettirmeye başlamıştır ve Şeyh Muhammed Zilana donerek ben ihtiyarladım, bu evladımı ustadım Hasani Nurani'nin okuduğu Molla Halili Si'ridi Hazretlerinin medresesine gonderbuyurmuştur Bu emir uzerine Molla Halili Si'ridi 'nin o tarihteki Medresesinde (şimdiki universite) okumaya başladı Bircok yetişen alimlerle imtihan edilerek başarılı bir şekilde eğitimini tamamlamıştır Bircok Arvasi alimleri ve Halidi Zibari Hazretleri ile cok mulakatlar yapmış ve kimse bu mulakata erişememiştir
Molla Halil Si'ridi'nin yazdığı kıymetli eserlerinden: 1) Tefsiru TabsıratilKulUb fi Kelami AllamilGuyUb, 2) Tefsirun Ahar ila SUretilKehf, 3) Diyau KalbilArUf, 4) Şerhun ala ManzUmetişŞatıbi fitTecvid, 5) MahsUlulMevahibilEhadiyyeti filHasaisi veşŞemaililAhmediyye, 6) Te'sisu KavaidilAkaid ala ma Sahha min EhlizZahir velBatın minelAvaid, 7) MulahhasulKavatı' vezZevacir, 8) Kitabun fi UsUlilFıkhişŞafii, 9) Kitabun fi UsUlilHadis, 10) Zubdetu Mafi FetavelHadis, 11) Muhtasaru ŞerhisSudUr fi ŞerhilMevti veAhvalilKubUr, 12) MinhacusSunne fi AhvalisSUfiyye: Manzum bir eserdir 13) Nebzetun minelMevahibilMedeniyyeti fişŞathiyyati velVahdetizZatiyyeti, 14) NehculEnam filAkaid: ManzUmdur 15) Şerhun ala KasidetilHemziyye, 16) Risaletun filMa'fuvvat, 17) EzharulGusUn min Me'kUlatı ErbabilFunUn, 18) ElKamUsusSani finNahvi vesSarfi velMe'ani, 19) Risaletun fi İlmilMantık, 20) Risaletun filMecaz velİstiare, 21) Risaletun fi AdabilBahs velMunazara: Manzumdur 22) Risaletun filVad', 23) ElMantUkuzZumrudiyye Nazmu TelhisilMiftah, adlı eserleri ezberlemiş, tahsil etmiş, 24) ManzUmun fi MevlidinNebiyyi Eserini okumamıştır
Molla Halili Sii'rdi Hazretlerinin yazdığı bu 24 eserin 23 tanesini tahsil ederek ezberlemiştir Hazreti Sultan 21 yaşında Zilan Koyune geri gelir (bugunku ismi Yenicağlar Koyu) burada ciftcilik etmeye başlar Cift surmek uzere okuzlerle birlikte tarlada iken okuzun hal dilini dinledi Orda hayvanlar Allah bu işi yapasın diye seni yaratmadı Bu soz uzerine buyuk bi dikkat ceker kendisine
Hazreti Sultan bu arada yine ilme devam eder Bu surecte Delailul Hayrat ismiyle bilinen Cenabı Hakk'ın isimlerinin uzerinde buyuk bir calışma yaparak Delailul Hayrat'ı tamamlayıp İlahi sırlara nail oldu Hazreti Sultan bu yaşlarda Allahu Teala’nın lutuf ve ihsanına kavuşarak ilimde mucazi oldu Levhi Mahfuz Hazreti Sultan’a bu yaşta gosterildi Genc yaşta olmasına rağmen pek cok alim muşkullerini Hazreti Sultana gelip sorarlar idi Zira O, Allahu Teala'nın izni ile bu yaşta alim olmuştu Yanına gelen buyuk alimler O’nu gorunce kendilerini “Deryada Bir Damla Su Gibi gorurlerdi
Bunu goren amcası Şeyh Muhammedi Zilan, yeğenini yetiştirmeyi duşunuyordu Ama Hazreti Sultan bir gun ruyasında Sevgili Peygamber Efendimizi gordu Ruyasında Peygamber Efendimiz; “Gulpevar’a gideceksin, benim manevi emanetim var O’nu alacaksın diye buyurmuşlar Bu ruyayı annesine anlattı Annesine; “babamdan musaade al ben gideyim dedi Hazreti Sultan Cok genc yaşta da meşrebine uygun bulunduğu şeyh Halidi Gulpevari Hazretleri’nin hizmetine girdi Yirmili yaşlarda sulUkunu tamamlayıp kendisinden hilafet aldı
Hocası Halidi Gulpevari talebesi Mevlana Seyyid Halidi Zilan a şoyle buyurdu:
“ Eğer; Allah (cc)’ın ve Resulunun feyzi sizde ise seni koyden taşlayıp, kovarlarsa, bilki “
Hocası Halidi Gulpevar’ın bu sozu aynen Zilan koyune yaklaştığı zaman akrabaları ve amcası Seyyid Muhammedi Zilan kovdurmuştur Bu olaya hocası Halidi Gulpevar ı cok sevinmiştir Cunku Allah ve Resulullah’ın aşkı, muhabbeti ve feyzi Mevlana Seyyid Halidi Zilan’dadır
Butun bunlara rağmen Mevlana Seyyid Halidi Zilan yoluna devam etti ve her turlu engellemelere karşı koyabildi Ancak bu bakışlar sonucu bolgesinde sık sık yer değiştirme durumunda kaldı
Bir asrı aşan irşad hayatında, dunya mevkiine ve zenginliğine meyletmedi Gerek guneydoğuda gerekse Anadolu’nun muhtelif yorelerinde bulunduğu zamanlarda hep insanların irşad ve İslami bağlılıklarına yardımcı oldu Anadolu’daki sevenlerince “Hazreti sultan olarak isimlendirilen şeyh Seyyid Halidi Zilanı Hazretleri, kufurle ettiği mucadele kadar, cehalet ve koyu taassupla da mucadele etti Taliplerinin dış gorunumlerinden ziyade ic guzelliklerini esas aldı Teferruat sayılacak şeylerle uğraşırdı
Kaderin cilvesine bakınız ki cok gecmeden kendisine dunyayı dar eden yakınları ve rakiplerinin tamamı birer birer dunyadan cekilip gittiler
