SİNDİRİM SİSTEMİ
Sindirim sistemi; alınan besinlerin sindirim kanalı boyunca ilerlemesini, sindirim salgıları ile büyük moleküllerin daha küçük yapı taşlarına parçalanmasını, bu yapı taşlarının, su ve elektrolitlerin emilerek kan dolaşımına geçişini sağlar.
AĞIZ MARAZLARI VE BESLENME TEDAVİSİ
DİŞ ÇÜRÜĞÜ:
Kolay karbonhidrat tüketimi
Şeker ve şekerli besin tüketimi
Ara öğünlerde karbonhidratlı besin tüketimi azaltılmalıdır.
DİŞ ETİ PROBLEMLERI:
Rafine besinler ve şeker tüketimi azaltılmalı.
Sulu besinler tercih edilmeli.
TÜKÜRÜK BEZİNDE İLTİHAP, TÜKÜRÜK BEZİNDE TAŞ, AĞIZDA YARA YAHUT GEÇİRİMİŞ AMELİYAT
Az posalı ve likit besinler
ÖZEFAGUS MARAZLARI VE BESLENME TEDAVİSİ
AKALAZYA:
Özefagusun alt kısım düz kasları arasındaki hudut ağının çalışmasında ortaya çıkan bir bozulmadır. Özefagusun alt sfinkterindeki gevşeme bozukluğu sonucu oluşur. Hastaların %5’inde Özefagus kanseri gelişebilir.
Akalazya’da görülebilecek umum sıhhat meseleleri şu halde özetlenebilir;
Daha çok likit ve gazlı içeçekleri yutma güçlüğü
Yutma Güçlüğü (Odinofaji)
Yenilen yemeğin istemsiz ağza geri gelmesi (Regürjitasyon)
Dilatasyon (Özafagial)
Ağrı (sırta, uzunluğuna ve kollara yayılan)
Malnütrisyon (Uzun dönemde)
Akalazya’da Beslenme Tedavisi
Besinler hastadaki şikayetlerin seviyesine nazaran dikkatle seçilmelidir.
Posası az, yumuşak besinler verilir.
Öğün sayısı 6-8’e çıkarılır.
Besinler âlâ çiğnenmelidir.
Her lokma sonrası bir ölçü su alınmalıdır.
Hastaya zahmet (gazlı içecekler) veren besinler diyetten çıkarılır.
Kızartma, koyu çay, kahve, alkol, mideyi rahatsız eden baharat çeşitleri, sirke ve hardaldan kaçınılmalıdır.
Çok sıcak ve çok soğuk yiyecek ve içecekler tüketilmemelidir.
Hastalar ehil beslenemedikleri için birtakım hastalarda beslenme zayıflığı görülebilir. O hengam enteral solüsyonlarla destek beslenme uygulanır.
REFLÜ ÖZEFAJİT (PEPTİK ÖZEFAJİTİS):
Reflü, mide içeriğinin yemek borusu içine kaçması sonucunda özefagus mukozasının tahriş olması ve mukozada evvel ödem, daha sonra da ülser ve darlık oluşmasıdır.
Mahsusen özefagusun alt kısmında oluşur.
Reflü özefajit her 10 şahıstan 4’ünde görülür.
Sıradanda birçok kimsede yemek sonrası 10-15 sefer reflü görülebilir. Ama bu kimi durumlarda illete neden olur.
En tipik belirtisi yemekten 30-60 dakika sonra oluşan ve uzanıp yatmakla başlayan yahut artan yanmadır.
REFLÜ ÖZAFAJİTİN NEDENLERİ:
Yemek borusunun alt ucundaki kapak fonksiyonlarının bozuk olması
Mide fıtığının olması
Mideden yemek borusuna hakikat olan kaçağı engelleyecek mekanizmanın bozulması
Artmış mide asit salınımı,
Mide boşalmasında gecikme
Midenin şiddetli dolgun ve gergin olması
Kullanılan kimi ilaçlar
Reflü Özefajitis’te Beslenme Tedavisi ve Umumi Teklifler
Şişmanlık özafajitle birlikte gelişir. Bu yüzden kuvvet kısıtlanarak ülkü kiloya inmesi sağlanır.
Günde en az 3 öğün nizamlı yemek yenmelidir.
Yatmadan evvel yemek yeme alışkanlığından vazgeçilmelidir.
Koyu çay, kahve, karbonatlı içecekler, domates, asitli meyve suları, acı baharatlar diyetten çıkarılmalıdır.
Alt özafajiyal kapak basıncını arttırmak için; proteinden güçlü besinler ve yağlı besinler arttırılır.
Yemek hacmini azaltmak için yemeklerde likit alımı azaltılıp, likit alımı öğün aralarına kaydırılır.
Kızartmalar, kavurmalar, çok sıcak yahut çok soğuk besinler yenilmemelidir.
Karın içi basıncı arttıran, sıkı kemer, korse üzere pratiklerden kaçınılmalıdır.
Yemekten sonra yatmaktan kaçınılması gerekir.
Yatılan yatağın başının 15-25 cm yükseltilmesi, gece uykudayken, yemek borusuna kaçmış olan mide içeriğinin bölge çekimi tesiriyle arkaya dönmesini kolaylaştırır.
Alt özefagus basıncını azalttığı için alkol kullanılmamalıdır.
Tok karnına egzersiz yapılmamalıdır.
HİETAL HERNİA(FITIK):
Midenin özefagusun hiatus kısmından göğüs boşluğuna geçmesidir.
Fıtık, midenin dolgunluğuna, vücudun konumuna nazaran aşağı ve yukarı kayabilir.
Öksürme, kusma yahut abdominal basınç artışı yapan nedenler fıtığa neden olabilir.
Hamilelik, şişmanlık da fıtık oluşumunu kolaylaştırabilir.
Mide içeriği özefagusa geçtiği için özefajitis görülebilir.
Hiatus Hernia’da Beslenme Tedavisi
Öğün sayısı arttırılmalı
Azar azar, sık sık yemek yenilmeli
Yemekten sonra yatılmamalı
Uyurken yüksekte yatılmalı
Asitli yiyeceklerden kaçınılmalı
Ölçüsüz sıcak besinler tüketilmemeli
Birtakım hastalarda zayıflama, şikayetleri azaltabilir.
Karın üzerinde basınç yapan çamaşır ve kemer kullanılmamalı
MİDE ILLETLERI VE BESLENME TEDAVİSİ:
Dispepsi-Hazımsızlık
Gastirit
Ülser
Dumping sendromu
DİSPEPSİ-HAZIMSIZLIK:
Yemeklerden sonra midede dolgunluk, basınç hissidir. Bulantı, ağrı, karın ortamında hassasiyet, gerginlik ve şişkinlik görülebilir.
Dispepsinin, süratli yeme, gayrikâfi çiğneme, hava yutma ve duygusal gerilime bağlı olarak da oluştuğu bilinmektedir.
Dispepsi’de Beslenme Tedavisi
Besinler yeterli pişirilmeli, baharatlı olmamalıdır
Yemekler yavaş yavaş yenilmelidir.
Yemekler yeterli çiğnenmelidir.
Yemek tarafken çokça konuşulmamalıdır.
Su, yemek aralarında içilmelidir.
GASTRİT:
Mide mukozasının akut ya da kronik yüzeysel erozyonlardır. Akut gastrit ekseriyetle mide de en sık görülen, her yaş kümesinde rastlanan bir hastalıktır. Akut gastritte şayet tutarlı tedavi formülü uygulanırsa süratle düzgünleşme sağlanır.
Umumi Olarak Gastrit’te Beslenme Tedavisi
Yemekler az az, sık sık ve tertipli yenilemeli
Koyu çay, alkol, kahve, kızartmalar, baharat, ketçap, hardal tüketimi kısıtlanmalı
Sigara, alkol tüketimi yasaklanmalı
Yemekler yavaş yavaş yenmeli
Hazımsızlık yapan besinler yenilmemeli
Birinci günlerde midenin dinlenmesi için damar yolu ile beslenme uygulanabilir. Daha sonra sulu besinler yahut enteral solüsyonlar verilir, yavaş yavaş olağan besinlere geçilir.
C vitamini alımını desteklemek için her gün taze zerzevat ve meyve tüketilmelidir.
ÜLSER:
Sindirim sisteminin gastrik sekresyonunun erişebildiği kısımda oluşan akut yahut kronik ülserasyondur. Peptik ülser özefagus alt ucunda, midede ve duedenumda görülebilir. Akut ülserin bulguları nispeten şiddetli olup ani başlar ve kısa sürer. Kronik ülserin ise bulguları yavaş yavaş başlar ve kronik bir seyir gösterir.
ÜLSERİN KLİNİK BULGULARI:
Karın ağrısı
Mahsusen yemek sonrası kusma
Ağızdan ve dışkıdan kan gelmesi
Bulantı
Besinin ağıza geri gelmesi
Yanma
Geğirme
Karında dolgunluk
İştah bozuklukları
Ülser’de Beslenme Tedavisi:
Yemek saatleri belli başlı ve tertipli olmalıdır.
Üç ana öğün tüketilmelidir.
Rafine karbonhidratların olumsuz tesirleri vardır. Şeker birtakım hastalarda midede yanmaya neden olduğundan şeker tüketimi azaltılmalıdır.
Doku onarımı ve imalatı için proteinden güçlü besinler tüketilmelidir.
Yağların, bilhassa bitkisel likit yağların olumlu tesirleri vardır.
Diyet, kuvvet ve besin öğeleri bakımından ehliyetli ve istikrarlı olmalıdır.
DUMPİNG SENDROMU:
Mide ameliyatlarından sonra ortaya çıkar. Orta yaş üzerinde ve hatunlarda daha çok görülmektedir.
Dumping Sendromu ve Beslenme Tedavisi
Günde 6-8 öğün yemek yenilmeli
Ana öğünler ara öğünlere paylaştırılmalı
Şeker tasarrufu azaltılmalı (erken dumpingde) (geç dumpingde şeker verilince hasta rahatlar)
Yemek sırasında likit alınmamalı, yemeklerden 45 dakika evvel yahut sonra alınmalı
Çok soğuk besinler uyarıcı olduğundan verilmemeli
BAĞIRSAK MARAZLARI VE TIBBİ BESLENME TEDAVİSİ:
KONSTİPASYON(KABIZLIK):
Beslenme Tedavisi:
Konstipasyonun beslenme tedavisindeki temel unsur, suda çözünen ve çözünmeyen posa kaynaklarının diyette arttırılmasıdır.
Diyet posasının önerilen seviyesi 14 g/1000 kkal olup; ortalama 25-30 g/gün seviyesindedir.
Diyette tüketilen posa seviyesini artırmak için;
Tam buğday ekmeği, unu ve tam buğday içerikli eserlerin diyette tüketimini arttırmak
Sebze-meyve, kuru baklagiller ve yağlı tohumların tüketimini arttırmak
Yüksek posalı tahılları tüketmek
Likit tüketimini arttırmak (Günde en az 2 litre)
DİYARE(İSHAL)
Diyare, dışkının kıvamında azalma ile birlikte sıklığında ve hacminde artma olarak tanımlanır.
Diyarede su ve elektrolit kaybı oluşur. Müddeti uzarsa, hastada dehidratasyon, deri tonusunda azalma, zayıflık, halsizlik ve kansızlık üzere durumlar oluşur.
Bu nedenle ishalin bir an evvel tedavi edilmesi gerekir.
Beslenme Tedavisi:
Hastanın su ve elektrolit kaybının karşılanması (Özellikle bebek ve çocuklarda çok önemlidir)
Kuvvet ve besin gereksiniminin karşılanması
Posalı besinlerin tüketiminin azaltılması
ÜLSERATİF KOLİT:
Ülseratif kolit kolonun ve rektum mukozasının enfeksiyonel bir illetidir.
Umumide genç erişkin ve orta yaş öbeğinde görülür.
Marazın kesin sebebi bilinmemektedir.
Hastalık umumide kronik seyirlidir. Gelgelelim bazen şiddetli akut ataklar yapar.
Rektal kanamalar, devamlı ishaller, şiddetli karın ağrısı, karında şişme, ateş, halsizlik ve huzursuzluk üzere belirtiler gösterebilir.
Beslenme Tedavisi :
Bireyin durumu ve bulguları göz önünde bulundurularak diyet, yüksek kuvvetli, bol proteinli (enerjinin %15-20’si), az posalı, az yağlı ve vitamin minerallerden varlıklı olmalıdır.
Az az sık sık beslenme önerilir.
Bireyde süt intoleransı gelişmişse süt diyetten çıkarılır, bölgesine yoğurt tüketimi önerilebilir.
Balık tüketimi ve balık yağı tasarrufu önerilebilir.
CROHN ILLETI (REJİYONEL ENTERİT):
Crohn illeti, gastrointestinal sistemi ağızdan anüse kadar tutabilen, kronik enfeksiyonel bir hastalıktır.
Hastaların büyük kısmında, kronik diyare, steatore (yağlı dışkılama), iştahsızlık, ateş, karın ağrısı ve şişkinliği, gaz, anemi, melena (dışkıda kan görülmesi), yorgunluk ve eklemlerde bozukluklar görülebilir.
Besin tüketiminin azalması, gereksinimin artması, emilimin azalması ve gastrointestinal kanaldan protein, likit ve elektrolit kaybına bağlı olarak malnütrisyon görülebilir.
Beslenme Tedavisi:
Illette akut periyotta, likit ve elektrolit kaybının karşılanması değerlidir.
Daha sonraki periyotta, bağırsakların dinlendirilmesi ve bireyin ehil ve istikrarlı beslenmesinin sağlanması için total parenteral ve/veya enteral destek uygulanır.
Hastada bulgular düzelmeye başladıktan sonra ağızdan beslenmeye geçilir.
Diyet unsuru olarak yüksek güçlü, bol proteinli , az posalı, az yağlı (MCT: orta zincirli yağ asitlerinden zengin), vitamin-minerallerden (özellikle A, D, E, K vitaminleri; B1 , B2 , B12 , folik asit, selenyum) varlıklı bir beslenme programı hazırlanır.
Birtakım hastalarda, buğday, mısır, pirinç, turunçgiller ve süt ve eserlerinin semptomları arttırdığı bildirilmektedir. Bu nedenle hastaya denenerek verilmesi gerekmektedir.
Buna ek olarak, acı, baharat, alkol, koyu çay, kahve, çok sıcak ve çok soğuk besinler ile çiğ zerzevat ve meyvelerin tüketiminden de kaçınılmalıdır.
IRRITABLE BAĞIRSAK (SPASTİK KOLON) SENDROMU(IBS)
IBS, kalın bağırsakta karın ağrısı, gaz, dışkılama alışkanlıklarında değişikliklerin oluştuğu, geçmeyen yahut aralıklarla tekrar eden bir durumdur.
Kalın bağırsakta sistemsiz, hareketler kelam mevzusudur.
Çok şiddetli kasılmaların yanında bazen de bağırsak hareketlerinde yavaşlama olabilir.
Bütün bu değişiklikler dışkılama nizamının bozulmasına ve karın ağrısına neden olur.
IBS; bağırsak alışkanlıklarındaki değişiklik, geçmeyen yahut tekrarlayan ishal, kabızlık yahut her ikisinin birden, birbirinin peşi sıra gelmesi formunda de olabilir.
Beslenme Tedavisi:
Kuvvet ve gayrı besin öğeleri hastanın gereksinimine nazaran verilir.
Kimi bireylerde diyet yağı bağırsak hareketlerinin artmasına neden olabilir. Bu nedenle azaltılması gerekebilir.
Hastada diyare varsa, az posalı, konstipasyon varsa bol posalı, hem diyare hem konstipasyon görülüyorsa, az posalı diyete ek olarak günlük 20 gram kepek eği yapılır.
Az az sık sık beslenme önerilir.
Gaz yapıcı besinler (lahana, turp, kuru baklagiller), gazlı içecekler, alkol, kafein içeren içecekler/besinler, acı baharatlar verilmemelidir.
Çiğ sebze-meyve ve süt kimi hastalarda semptomları artırdığı için denetimli verilmelidir.
DİVERTİKÜLER KOLON ILLETI:
Kolon duvarından dışarıya yanlışsız cepleşmeleridir.
Yaygın görülmesine divertükilozis denir.
Şişmanlık, az posalı diyet tüketimi, yaşlılık, kolon kaslarındaki dejenerasyon ve bakteriyel enfeksiyonlar divertikül nedeni olabilir.
Beslenme Tedavisi:
Divertikül tedavisinde, karın içi basıncı değiştiren, kusma ağır egzersizlerden kaçınılmalı ve hasta şişmansa ülkü vücut tartısına ulaşılması sağlanmalıdır.
Diyet posası, marazın birinci devirlerinde azaltılmalı (tolere edilemediği için), sonrasında posa ölçüsü arttırılmalıdır. Likit tüketimi artırılmalıdır.
Kızartma, kavurma çeşidi yiyeceklerden kaçınılmalıdır.
KISA BAĞIRSAK SENDROMU:
Bağırsağa cerrahi teşebbüs bulunulması (ince bağırsak alınması) sonucu gelişen duruma verilen isimdir.
İnce bağırsak, % 70-80 seviyesinde alınabilir.
Beslenme Tedavisi :
Bireye nazaran kuvvet, protein, vitamin ve mineral, likit gereksinimi ayarlanır.
Az posalı, yumuşak besinler verilir.
Hastaya uzun müddet TPN (total parenteral beslenme) uygulanır.
Daha sonraki devirde enteral ve/veya oral beslenme uygulanır.
Oral beslenme uygulandığında, laktaz enziminin imalatı azaldığı için diyette laktoz ölçüsü azaltılır.
Yağ emilim bozukluğu sonucu, A,D,E,K vitaminleri ve kalsiyum emilimi azalır.
Sık sık ve azar azar beslenme uygulanır.
Sindirim sistemi; alınan besinlerin sindirim kanalı boyunca ilerlemesini, sindirim salgıları ile büyük moleküllerin daha küçük yapı taşlarına parçalanmasını, bu yapı taşlarının, su ve elektrolitlerin emilerek kan dolaşımına geçişini sağlar.
AĞIZ MARAZLARI VE BESLENME TEDAVİSİ
DİŞ ÇÜRÜĞÜ:
Kolay karbonhidrat tüketimi
Şeker ve şekerli besin tüketimi
Ara öğünlerde karbonhidratlı besin tüketimi azaltılmalıdır.
DİŞ ETİ PROBLEMLERI:
Rafine besinler ve şeker tüketimi azaltılmalı.
Sulu besinler tercih edilmeli.
TÜKÜRÜK BEZİNDE İLTİHAP, TÜKÜRÜK BEZİNDE TAŞ, AĞIZDA YARA YAHUT GEÇİRİMİŞ AMELİYAT
Az posalı ve likit besinler
ÖZEFAGUS MARAZLARI VE BESLENME TEDAVİSİ
AKALAZYA:
Özefagusun alt kısım düz kasları arasındaki hudut ağının çalışmasında ortaya çıkan bir bozulmadır. Özefagusun alt sfinkterindeki gevşeme bozukluğu sonucu oluşur. Hastaların %5’inde Özefagus kanseri gelişebilir.
Akalazya’da görülebilecek umum sıhhat meseleleri şu halde özetlenebilir;
Daha çok likit ve gazlı içeçekleri yutma güçlüğü
Yutma Güçlüğü (Odinofaji)
Yenilen yemeğin istemsiz ağza geri gelmesi (Regürjitasyon)
Dilatasyon (Özafagial)
Ağrı (sırta, uzunluğuna ve kollara yayılan)
Malnütrisyon (Uzun dönemde)
Akalazya’da Beslenme Tedavisi
Besinler hastadaki şikayetlerin seviyesine nazaran dikkatle seçilmelidir.
Posası az, yumuşak besinler verilir.
Öğün sayısı 6-8’e çıkarılır.
Besinler âlâ çiğnenmelidir.
Her lokma sonrası bir ölçü su alınmalıdır.
Hastaya zahmet (gazlı içecekler) veren besinler diyetten çıkarılır.
Kızartma, koyu çay, kahve, alkol, mideyi rahatsız eden baharat çeşitleri, sirke ve hardaldan kaçınılmalıdır.
Çok sıcak ve çok soğuk yiyecek ve içecekler tüketilmemelidir.
Hastalar ehil beslenemedikleri için birtakım hastalarda beslenme zayıflığı görülebilir. O hengam enteral solüsyonlarla destek beslenme uygulanır.
REFLÜ ÖZEFAJİT (PEPTİK ÖZEFAJİTİS):
Reflü, mide içeriğinin yemek borusu içine kaçması sonucunda özefagus mukozasının tahriş olması ve mukozada evvel ödem, daha sonra da ülser ve darlık oluşmasıdır.
Mahsusen özefagusun alt kısmında oluşur.
Reflü özefajit her 10 şahıstan 4’ünde görülür.
Sıradanda birçok kimsede yemek sonrası 10-15 sefer reflü görülebilir. Ama bu kimi durumlarda illete neden olur.
En tipik belirtisi yemekten 30-60 dakika sonra oluşan ve uzanıp yatmakla başlayan yahut artan yanmadır.
REFLÜ ÖZAFAJİTİN NEDENLERİ:
Yemek borusunun alt ucundaki kapak fonksiyonlarının bozuk olması
Mide fıtığının olması
Mideden yemek borusuna hakikat olan kaçağı engelleyecek mekanizmanın bozulması
Artmış mide asit salınımı,
Mide boşalmasında gecikme
Midenin şiddetli dolgun ve gergin olması
Kullanılan kimi ilaçlar
Reflü Özefajitis’te Beslenme Tedavisi ve Umumi Teklifler
Şişmanlık özafajitle birlikte gelişir. Bu yüzden kuvvet kısıtlanarak ülkü kiloya inmesi sağlanır.
Günde en az 3 öğün nizamlı yemek yenmelidir.
Yatmadan evvel yemek yeme alışkanlığından vazgeçilmelidir.
Koyu çay, kahve, karbonatlı içecekler, domates, asitli meyve suları, acı baharatlar diyetten çıkarılmalıdır.
Alt özafajiyal kapak basıncını arttırmak için; proteinden güçlü besinler ve yağlı besinler arttırılır.
Yemek hacmini azaltmak için yemeklerde likit alımı azaltılıp, likit alımı öğün aralarına kaydırılır.
Kızartmalar, kavurmalar, çok sıcak yahut çok soğuk besinler yenilmemelidir.
Karın içi basıncı arttıran, sıkı kemer, korse üzere pratiklerden kaçınılmalıdır.
Yemekten sonra yatmaktan kaçınılması gerekir.
Yatılan yatağın başının 15-25 cm yükseltilmesi, gece uykudayken, yemek borusuna kaçmış olan mide içeriğinin bölge çekimi tesiriyle arkaya dönmesini kolaylaştırır.
Alt özefagus basıncını azalttığı için alkol kullanılmamalıdır.
Tok karnına egzersiz yapılmamalıdır.
HİETAL HERNİA(FITIK):
Midenin özefagusun hiatus kısmından göğüs boşluğuna geçmesidir.
Fıtık, midenin dolgunluğuna, vücudun konumuna nazaran aşağı ve yukarı kayabilir.
Öksürme, kusma yahut abdominal basınç artışı yapan nedenler fıtığa neden olabilir.
Hamilelik, şişmanlık da fıtık oluşumunu kolaylaştırabilir.
Mide içeriği özefagusa geçtiği için özefajitis görülebilir.
Hiatus Hernia’da Beslenme Tedavisi
Öğün sayısı arttırılmalı
Azar azar, sık sık yemek yenilmeli
Yemekten sonra yatılmamalı
Uyurken yüksekte yatılmalı
Asitli yiyeceklerden kaçınılmalı
Ölçüsüz sıcak besinler tüketilmemeli
Birtakım hastalarda zayıflama, şikayetleri azaltabilir.
Karın üzerinde basınç yapan çamaşır ve kemer kullanılmamalı
MİDE ILLETLERI VE BESLENME TEDAVİSİ:
Dispepsi-Hazımsızlık
Gastirit
Ülser
Dumping sendromu
DİSPEPSİ-HAZIMSIZLIK:
Yemeklerden sonra midede dolgunluk, basınç hissidir. Bulantı, ağrı, karın ortamında hassasiyet, gerginlik ve şişkinlik görülebilir.
Dispepsinin, süratli yeme, gayrikâfi çiğneme, hava yutma ve duygusal gerilime bağlı olarak da oluştuğu bilinmektedir.
Dispepsi’de Beslenme Tedavisi
Besinler yeterli pişirilmeli, baharatlı olmamalıdır
Yemekler yavaş yavaş yenilmelidir.
Yemekler yeterli çiğnenmelidir.
Yemek tarafken çokça konuşulmamalıdır.
Su, yemek aralarında içilmelidir.
GASTRİT:
Mide mukozasının akut ya da kronik yüzeysel erozyonlardır. Akut gastrit ekseriyetle mide de en sık görülen, her yaş kümesinde rastlanan bir hastalıktır. Akut gastritte şayet tutarlı tedavi formülü uygulanırsa süratle düzgünleşme sağlanır.
Umumi Olarak Gastrit’te Beslenme Tedavisi
Yemekler az az, sık sık ve tertipli yenilemeli
Koyu çay, alkol, kahve, kızartmalar, baharat, ketçap, hardal tüketimi kısıtlanmalı
Sigara, alkol tüketimi yasaklanmalı
Yemekler yavaş yavaş yenmeli
Hazımsızlık yapan besinler yenilmemeli
Birinci günlerde midenin dinlenmesi için damar yolu ile beslenme uygulanabilir. Daha sonra sulu besinler yahut enteral solüsyonlar verilir, yavaş yavaş olağan besinlere geçilir.
C vitamini alımını desteklemek için her gün taze zerzevat ve meyve tüketilmelidir.
ÜLSER:
Sindirim sisteminin gastrik sekresyonunun erişebildiği kısımda oluşan akut yahut kronik ülserasyondur. Peptik ülser özefagus alt ucunda, midede ve duedenumda görülebilir. Akut ülserin bulguları nispeten şiddetli olup ani başlar ve kısa sürer. Kronik ülserin ise bulguları yavaş yavaş başlar ve kronik bir seyir gösterir.
ÜLSERİN KLİNİK BULGULARI:
Karın ağrısı
Mahsusen yemek sonrası kusma
Ağızdan ve dışkıdan kan gelmesi
Bulantı
Besinin ağıza geri gelmesi
Yanma
Geğirme
Karında dolgunluk
İştah bozuklukları
Ülser’de Beslenme Tedavisi:
Yemek saatleri belli başlı ve tertipli olmalıdır.
Üç ana öğün tüketilmelidir.
Rafine karbonhidratların olumsuz tesirleri vardır. Şeker birtakım hastalarda midede yanmaya neden olduğundan şeker tüketimi azaltılmalıdır.
Doku onarımı ve imalatı için proteinden güçlü besinler tüketilmelidir.
Yağların, bilhassa bitkisel likit yağların olumlu tesirleri vardır.
Diyet, kuvvet ve besin öğeleri bakımından ehliyetli ve istikrarlı olmalıdır.
DUMPİNG SENDROMU:
Mide ameliyatlarından sonra ortaya çıkar. Orta yaş üzerinde ve hatunlarda daha çok görülmektedir.
Dumping Sendromu ve Beslenme Tedavisi
Günde 6-8 öğün yemek yenilmeli
Ana öğünler ara öğünlere paylaştırılmalı
Şeker tasarrufu azaltılmalı (erken dumpingde) (geç dumpingde şeker verilince hasta rahatlar)
Yemek sırasında likit alınmamalı, yemeklerden 45 dakika evvel yahut sonra alınmalı
Çok soğuk besinler uyarıcı olduğundan verilmemeli
BAĞIRSAK MARAZLARI VE TIBBİ BESLENME TEDAVİSİ:
KONSTİPASYON(KABIZLIK):
Beslenme Tedavisi:
Konstipasyonun beslenme tedavisindeki temel unsur, suda çözünen ve çözünmeyen posa kaynaklarının diyette arttırılmasıdır.
Diyet posasının önerilen seviyesi 14 g/1000 kkal olup; ortalama 25-30 g/gün seviyesindedir.
Diyette tüketilen posa seviyesini artırmak için;
Tam buğday ekmeği, unu ve tam buğday içerikli eserlerin diyette tüketimini arttırmak
Sebze-meyve, kuru baklagiller ve yağlı tohumların tüketimini arttırmak
Yüksek posalı tahılları tüketmek
Likit tüketimini arttırmak (Günde en az 2 litre)
DİYARE(İSHAL)
Diyare, dışkının kıvamında azalma ile birlikte sıklığında ve hacminde artma olarak tanımlanır.
Diyarede su ve elektrolit kaybı oluşur. Müddeti uzarsa, hastada dehidratasyon, deri tonusunda azalma, zayıflık, halsizlik ve kansızlık üzere durumlar oluşur.
Bu nedenle ishalin bir an evvel tedavi edilmesi gerekir.
Beslenme Tedavisi:
Hastanın su ve elektrolit kaybının karşılanması (Özellikle bebek ve çocuklarda çok önemlidir)
Kuvvet ve besin gereksiniminin karşılanması
Posalı besinlerin tüketiminin azaltılması
ÜLSERATİF KOLİT:
Ülseratif kolit kolonun ve rektum mukozasının enfeksiyonel bir illetidir.
Umumide genç erişkin ve orta yaş öbeğinde görülür.
Marazın kesin sebebi bilinmemektedir.
Hastalık umumide kronik seyirlidir. Gelgelelim bazen şiddetli akut ataklar yapar.
Rektal kanamalar, devamlı ishaller, şiddetli karın ağrısı, karında şişme, ateş, halsizlik ve huzursuzluk üzere belirtiler gösterebilir.
Beslenme Tedavisi :
Bireyin durumu ve bulguları göz önünde bulundurularak diyet, yüksek kuvvetli, bol proteinli (enerjinin %15-20’si), az posalı, az yağlı ve vitamin minerallerden varlıklı olmalıdır.
Az az sık sık beslenme önerilir.
Bireyde süt intoleransı gelişmişse süt diyetten çıkarılır, bölgesine yoğurt tüketimi önerilebilir.
Balık tüketimi ve balık yağı tasarrufu önerilebilir.
CROHN ILLETI (REJİYONEL ENTERİT):
Crohn illeti, gastrointestinal sistemi ağızdan anüse kadar tutabilen, kronik enfeksiyonel bir hastalıktır.
Hastaların büyük kısmında, kronik diyare, steatore (yağlı dışkılama), iştahsızlık, ateş, karın ağrısı ve şişkinliği, gaz, anemi, melena (dışkıda kan görülmesi), yorgunluk ve eklemlerde bozukluklar görülebilir.
Besin tüketiminin azalması, gereksinimin artması, emilimin azalması ve gastrointestinal kanaldan protein, likit ve elektrolit kaybına bağlı olarak malnütrisyon görülebilir.
Beslenme Tedavisi:
Illette akut periyotta, likit ve elektrolit kaybının karşılanması değerlidir.
Daha sonraki periyotta, bağırsakların dinlendirilmesi ve bireyin ehil ve istikrarlı beslenmesinin sağlanması için total parenteral ve/veya enteral destek uygulanır.
Hastada bulgular düzelmeye başladıktan sonra ağızdan beslenmeye geçilir.
Diyet unsuru olarak yüksek güçlü, bol proteinli , az posalı, az yağlı (MCT: orta zincirli yağ asitlerinden zengin), vitamin-minerallerden (özellikle A, D, E, K vitaminleri; B1 , B2 , B12 , folik asit, selenyum) varlıklı bir beslenme programı hazırlanır.
Birtakım hastalarda, buğday, mısır, pirinç, turunçgiller ve süt ve eserlerinin semptomları arttırdığı bildirilmektedir. Bu nedenle hastaya denenerek verilmesi gerekmektedir.
Buna ek olarak, acı, baharat, alkol, koyu çay, kahve, çok sıcak ve çok soğuk besinler ile çiğ zerzevat ve meyvelerin tüketiminden de kaçınılmalıdır.
IRRITABLE BAĞIRSAK (SPASTİK KOLON) SENDROMU(IBS)
IBS, kalın bağırsakta karın ağrısı, gaz, dışkılama alışkanlıklarında değişikliklerin oluştuğu, geçmeyen yahut aralıklarla tekrar eden bir durumdur.
Kalın bağırsakta sistemsiz, hareketler kelam mevzusudur.
Çok şiddetli kasılmaların yanında bazen de bağırsak hareketlerinde yavaşlama olabilir.
Bütün bu değişiklikler dışkılama nizamının bozulmasına ve karın ağrısına neden olur.
IBS; bağırsak alışkanlıklarındaki değişiklik, geçmeyen yahut tekrarlayan ishal, kabızlık yahut her ikisinin birden, birbirinin peşi sıra gelmesi formunda de olabilir.
Beslenme Tedavisi:
Kuvvet ve gayrı besin öğeleri hastanın gereksinimine nazaran verilir.
Kimi bireylerde diyet yağı bağırsak hareketlerinin artmasına neden olabilir. Bu nedenle azaltılması gerekebilir.
Hastada diyare varsa, az posalı, konstipasyon varsa bol posalı, hem diyare hem konstipasyon görülüyorsa, az posalı diyete ek olarak günlük 20 gram kepek eği yapılır.
Az az sık sık beslenme önerilir.
Gaz yapıcı besinler (lahana, turp, kuru baklagiller), gazlı içecekler, alkol, kafein içeren içecekler/besinler, acı baharatlar verilmemelidir.
Çiğ sebze-meyve ve süt kimi hastalarda semptomları artırdığı için denetimli verilmelidir.
DİVERTİKÜLER KOLON ILLETI:
Kolon duvarından dışarıya yanlışsız cepleşmeleridir.
Yaygın görülmesine divertükilozis denir.
Şişmanlık, az posalı diyet tüketimi, yaşlılık, kolon kaslarındaki dejenerasyon ve bakteriyel enfeksiyonlar divertikül nedeni olabilir.
Beslenme Tedavisi:
Divertikül tedavisinde, karın içi basıncı değiştiren, kusma ağır egzersizlerden kaçınılmalı ve hasta şişmansa ülkü vücut tartısına ulaşılması sağlanmalıdır.
Diyet posası, marazın birinci devirlerinde azaltılmalı (tolere edilemediği için), sonrasında posa ölçüsü arttırılmalıdır. Likit tüketimi artırılmalıdır.
Kızartma, kavurma çeşidi yiyeceklerden kaçınılmalıdır.
KISA BAĞIRSAK SENDROMU:
Bağırsağa cerrahi teşebbüs bulunulması (ince bağırsak alınması) sonucu gelişen duruma verilen isimdir.
İnce bağırsak, % 70-80 seviyesinde alınabilir.
Beslenme Tedavisi :
Bireye nazaran kuvvet, protein, vitamin ve mineral, likit gereksinimi ayarlanır.
Az posalı, yumuşak besinler verilir.
Hastaya uzun müddet TPN (total parenteral beslenme) uygulanır.
Daha sonraki devirde enteral ve/veya oral beslenme uygulanır.
Oral beslenme uygulandığında, laktaz enziminin imalatı azaldığı için diyette laktoz ölçüsü azaltılır.
Yağ emilim bozukluğu sonucu, A,D,E,K vitaminleri ve kalsiyum emilimi azalır.
Sık sık ve azar azar beslenme uygulanır.
