Şor Türkleri
Rusya Federasyonu icinde yaşasan türk topluklarından olan şorların nufüsu 13,975 tir..
“Burada Şor ismi altında topladığım bütün Türk kabileleri, Teletsk Gölü ile Tom nehri menbaı arasındaki ormanlık dağlarda oturur. Altaylılar onlara Şor derler.
Kendi aralarında umumi bir adları olmayıp, Pısas-Kiji, Mıras-Kiji, Tom-Kiji şeklinde civarında oturdukları nehre göre adlanırlar. Bu Şorları, bugün ormanlık dağlara sıkıştırılarak tamamiyle fakirleşmiş bulunan eski demirci Tatarlar’ın neslinden saymaktayım.
Demirci Tatarlar’ın menşe bakımından Yeniseyliler’den geldiği hakkında yukarıda bahsetmiştim. Şorlar bugün bile Sagaylar gibi çok yerde büyük köyler halinde yerleşmiş olarak görünürler.
Karaorman toprağı köy hayatı için hiç de uygun olmadığına göre ve bu veriler de Ruslar’dan çok uzak bulunduğuna nazaran mezkûr durum, ancak bu halkın çok eskiden yerleşik hayata alışmış olmasıyla izah edilebilir.
Dilleri Sagay lehçesine pek yakındır, böylece Şorlar’ın da Kırgız tesiriyle Türkleştiği kabul olunabilir. Şorlar arasında bana şu soylar zikredilmiştir: Kızay (Kızıl-Kaya), Tyaş, Kogıy, Koyı, Kıy, Kara-Şor, Sargı-Şor, Karga, Çädäbäs Çäläy, Zäbä, Tartkın, Usta, Kobıy, Aba, Tagap, Käräş, Bar-Soyat, Şakal-Çaragaş, Bäş-Boyak.
Bu soy listesinin Sagay adları ile karıştırılması, her iki halkın birbiri ile yakınlığını ispat etmektedir, çünkü Kızay, Tayaş, Kıy, Şor, Karga, Çädäbäs gibi birçok aile adları intibak halindedir.
Diğer adlardan Aba ile Usta dikkate değer. Abalar muhakkak ki Aban’ların ardıllarıdır, çevrildikte ‘sanatkar, demirci’ anlamına gelen Usta sözü ise, açık olarak bunların demirci Tatarlar’la ilgisine işaret etmektedir. Şorlar resmen 22 volost’a ayrılır ve her volost’un başında bir Baştık bulunur.
Bu volostların beş tanesi Kondoma boyunda ve üçü de Mras boyundadır. Resmen göçebe olarak gösterilen Şorlar’ın sayısı 1869 yılında 5563 erkek ve 5125 kadından ibaretti.
Soyların taksimatı hakkında yalnız etmiş olduğum iller üzerine malumat verebileceğim: Tom boyunda Çäläy, Zäbä, Tartkın; Mras boyunda Şädäbäs, Çäläy, Koyı, Kızay, Usta; Psas boyunda Tayaş; Köyüş boyunda Kobıy; Kondoma boyunda bilhassa Şor, Tartkın, Çädäbäs ve Zäbä soylarına rastladım.
Resmen göçebe olarak gösterilen ve hep ormanlık dağlarda yaşayan Şorlar’dan başka Tom’un bakısında, Kuznetsk Alatau’ının kuzey uzantıları civarında yerleşik hayat süren daha birçok Tatar bulunmaktadır ki. Bunları da demirci Tatarlar’ın Teleütler’le karışmış ardıllarından saymaktayım.
Dil bakımından kısmen Şor ve kısmen Teleütler’e yakınlık gösterirler. Resmen onlara yerleşik yerliler denmektedir, büyük bir kısmı Ruslaşmış olarak Ruslar gibi köylerde yaşarlar. Aşağıdaki kabilelerle altı volost’a ayrılırlar:
Aç-Keştim 214 erkek, 235 kadın.
Bayan 309 erkek, 118 kadın.
Torgul 176 erkek, 196 kadın.
Kömnöş 229 erkek, 129 kadın.
Kamlar 125 erkek, 129 kadın.
Açın 296 erkek, 322 kadın.
Şü 355 erkek, 385 kadın.
Toplam 1704 erkek, 1594 kadın.”
(W.Radloff, Sibirya’dan 1.Cilt, S.202-203)
Şorca, Şorlar tarafından konuşulan Türk Lehçelerinin sibirya öbeğine ait lehçe. Rusya'nın Kemerovo bölgesinde 9.800 kişi konuşmaktadır.
Şorca'nın alfabesi 19. yüzyılın ortalarında Rus Hristiyan misyonerleri tarafından yaratılmıştır. 1929-1938 yılları arasında Latin alfabesi kullanan Şorlar, sonra tekrar Kiril Alfabesi'ne geçirilmişlerdir
Rusya Federasyonu icinde yaşasan türk topluklarından olan şorların nufüsu 13,975 tir..
“Burada Şor ismi altında topladığım bütün Türk kabileleri, Teletsk Gölü ile Tom nehri menbaı arasındaki ormanlık dağlarda oturur. Altaylılar onlara Şor derler.
Kendi aralarında umumi bir adları olmayıp, Pısas-Kiji, Mıras-Kiji, Tom-Kiji şeklinde civarında oturdukları nehre göre adlanırlar. Bu Şorları, bugün ormanlık dağlara sıkıştırılarak tamamiyle fakirleşmiş bulunan eski demirci Tatarlar’ın neslinden saymaktayım.
Demirci Tatarlar’ın menşe bakımından Yeniseyliler’den geldiği hakkında yukarıda bahsetmiştim. Şorlar bugün bile Sagaylar gibi çok yerde büyük köyler halinde yerleşmiş olarak görünürler.
Karaorman toprağı köy hayatı için hiç de uygun olmadığına göre ve bu veriler de Ruslar’dan çok uzak bulunduğuna nazaran mezkûr durum, ancak bu halkın çok eskiden yerleşik hayata alışmış olmasıyla izah edilebilir.
Dilleri Sagay lehçesine pek yakındır, böylece Şorlar’ın da Kırgız tesiriyle Türkleştiği kabul olunabilir. Şorlar arasında bana şu soylar zikredilmiştir: Kızay (Kızıl-Kaya), Tyaş, Kogıy, Koyı, Kıy, Kara-Şor, Sargı-Şor, Karga, Çädäbäs Çäläy, Zäbä, Tartkın, Usta, Kobıy, Aba, Tagap, Käräş, Bar-Soyat, Şakal-Çaragaş, Bäş-Boyak.
Bu soy listesinin Sagay adları ile karıştırılması, her iki halkın birbiri ile yakınlığını ispat etmektedir, çünkü Kızay, Tayaş, Kıy, Şor, Karga, Çädäbäs gibi birçok aile adları intibak halindedir.
Diğer adlardan Aba ile Usta dikkate değer. Abalar muhakkak ki Aban’ların ardıllarıdır, çevrildikte ‘sanatkar, demirci’ anlamına gelen Usta sözü ise, açık olarak bunların demirci Tatarlar’la ilgisine işaret etmektedir. Şorlar resmen 22 volost’a ayrılır ve her volost’un başında bir Baştık bulunur.
Bu volostların beş tanesi Kondoma boyunda ve üçü de Mras boyundadır. Resmen göçebe olarak gösterilen Şorlar’ın sayısı 1869 yılında 5563 erkek ve 5125 kadından ibaretti.
Soyların taksimatı hakkında yalnız etmiş olduğum iller üzerine malumat verebileceğim: Tom boyunda Çäläy, Zäbä, Tartkın; Mras boyunda Şädäbäs, Çäläy, Koyı, Kızay, Usta; Psas boyunda Tayaş; Köyüş boyunda Kobıy; Kondoma boyunda bilhassa Şor, Tartkın, Çädäbäs ve Zäbä soylarına rastladım.
Resmen göçebe olarak gösterilen ve hep ormanlık dağlarda yaşayan Şorlar’dan başka Tom’un bakısında, Kuznetsk Alatau’ının kuzey uzantıları civarında yerleşik hayat süren daha birçok Tatar bulunmaktadır ki. Bunları da demirci Tatarlar’ın Teleütler’le karışmış ardıllarından saymaktayım.
Dil bakımından kısmen Şor ve kısmen Teleütler’e yakınlık gösterirler. Resmen onlara yerleşik yerliler denmektedir, büyük bir kısmı Ruslaşmış olarak Ruslar gibi köylerde yaşarlar. Aşağıdaki kabilelerle altı volost’a ayrılırlar:
Aç-Keştim 214 erkek, 235 kadın.
Bayan 309 erkek, 118 kadın.
Torgul 176 erkek, 196 kadın.
Kömnöş 229 erkek, 129 kadın.
Kamlar 125 erkek, 129 kadın.
Açın 296 erkek, 322 kadın.
Şü 355 erkek, 385 kadın.
Toplam 1704 erkek, 1594 kadın.”
(W.Radloff, Sibirya’dan 1.Cilt, S.202-203)
Şorca, Şorlar tarafından konuşulan Türk Lehçelerinin sibirya öbeğine ait lehçe. Rusya'nın Kemerovo bölgesinde 9.800 kişi konuşmaktadır.
Şorca'nın alfabesi 19. yüzyılın ortalarında Rus Hristiyan misyonerleri tarafından yaratılmıştır. 1929-1938 yılları arasında Latin alfabesi kullanan Şorlar, sonra tekrar Kiril Alfabesi'ne geçirilmişlerdir