Ömrün içerisinde birçok gerilim yaratan durum ile karşılaşılmaktadır. Lakin gerilim yaratan durumlar sırf olumsuz ömür olayları ile sonlu değildir. Kişinin ihtiyaçlarını karşılayabilmesi için değişmesini ya da ahenk sağlamasını gerektiren olumlu hayat olayları da gerilime yol açmaktadır.
Gerilim kaynaklarını özetle açıklayacak olursak;
Değişme; birçok kişi ömründe sistem süreklilik kestirim edilebilirlik olmasını tercih eder. Bu yüzden ömründe değişikliğe yol açabilecek âlâ ya da makûs bir olay gerilime yol açar.
Gündelik zahmetler; Lazarus tarafından ufak tefek can kahırları, sonlanmalar ve engellemeler olarak tanımlanmıştır. Görece küçük gözüken gündelik külfetler da gerilime yol açmakta ve vakitle yığılarak tetiklediği gerilimi de ortaya çıkarmaktadır.
Bu halde hem büyük hem küçük çevresel olaylar ve durumlar baskı, engellenme, çatışma ve tasa hislerine yol açtığı için gerilim yaratır.
Baskı; davranışın suratını artırma, ağırlaştırma ya da istikametini değiştirme yahut daha yüksek standartta performans gösterme zaruriliği hissedildiği vakit ortaya çıkar. İçsel baskı, kişinin kendi harikalık standartına ulaşmak için kendisini zorladığında ortaya çıkar ve yapan ya da yıkıcı olabilir. Ek olarak etraftan görülen beklentilerin gerçekleştirilmeye çalışılması da kişiyi zorlar.
Engellenme; kişinin emeline ulaşmasında önlenme yaşadığında ortaya çıkan histir. Kişi, bir bahiste bir halde engellenme yaşadığında, maksadına ulaşmak için öteki yollar arayabilir ya da yapabildiği kadarıyla yetinebilir.
Çatışma; birebir anda iki ya da daha fazla uyuşmayan istek, fırsat, ihtiyaç ya da emelle karşılaşıldığında ortaya çıkar ve hiçbir vakit büsbütün çözülemez. Hedeflerin kimilerinden vazgeçmek, değiştirmek, peşinden gitmeyi ertelemek ya da hepsine ulaşma gayretine girişmemek zorunda kalınabilir. Lewin çatışmayı, birbirine karşı iki eğilim olan yaklaşma ve kaçınmada açısından tanımlar. Karşılaşılan iki emel da cazip geldiğinde yaklaşma-yaklaşma çatışması, ikisi de olumlu gelmediğinde kaçınma-kaçınma çatışması, hem cazibeli hem itici geldiğinde yaklaşma-kaçınma çatışması ortaya çıkar.
Kişinin kendi kendine yarattığı gerilim; kişinin “her vakit her şartta kusursuz olmalıyım” fikri ile hareket etmesi, “her şey istediğim üzere olmazsa felaket olur” ya da “yaptıklarımdan ötürü herkes beni sevmeli ve takdir etmeli” üzere kanılara olan inançlar olarak örneklendirilebilir.
Gerilim ile Başa Çıkma
Gerilim yaratabilecek cinste olayları algılama ve onlara reaksiyon göstermedeki kişisel ayrılıklar gerilim ile başa çıkmada farklılıklar görülmesinde etkendir. Yaşanılacak gerilim oranı içinde bulunulan durumun kısmen nasıl yorumlandığına da bağlıdır. Makul bir durumun gerilimli bulunup bulunmayacağını belirleyen birçok etken vardır.
Ayrıyeten yapılan araştırmalar sonucunda gerilimi daha yeterli karşılayabilen bireylerin ortak özelliği, ruhsal dayanıklılık olarak isimlendirilmiştir. Çalışma; gerilime gösterilen reaksiyonların bireylerin kısmen olaylar üzerinde bir ölçü denetimleri olduğuna inanıp inanmamalarına ya da kendilerini çaresiz hissedip hissetmediklerine bağlı olduğuna işaret etmektedir.
Gerilimin gerektirdiği ahenk, direkt ve savunucu başa çıkma olarak isimlendirilmiş iki cins ahenk olarak ayrışmıştır. Direkt başa çıkma, rahatsız edici bir durumu değiştirmek için yapılan rastgele bir davranışı tabir eder. Savunucu başa çıkma ise insanların kendilerini sahiden tehdit edilmediklerine ya da elde edemedikleri şeyi nitekim istemediklerine kendilerini inandırmanın farklı yollarına işaret eder.
İçinde bulunulan tehdit edici, engellenme ya da çatışma durumlarında direkt başa çıkmak için yüzleşme, uzlaşma ya da geri çekilme olarak üç temel seçenek bulunmaktadır.
Yüzleşme; gerilim yaratan durum kabul edilir, meseleyle yüz yüze gelinir ve gayesi elde etmek için eforlar artırılır. Uzlaşma; çatışma ya da engellenmeyle doğruda başa çıkmada daha gerçekçi bir tahlil ya da maksada karar verilir, istenilenlerin kimilerinden vazgeçilebilir yahut karşı tarafın istediklerinin kimilerinden vazgeçmeleri için çabalanabilir. Geri çekilme ise gerilim kaynağında başka başa çıkma formülleri işe yaramadığında ortamdan çekilmedir.
Savunucu başa çıkma, gerilim kaynağının belirlenemediği ya da onlarla direkt uğraşılamayan durumlarda başvurulan başa çıkma tekniğidir. Şahıslar, savunucu başa çıkma yolu olarak savunma düzeneklerine başvururlar. Bu sayede dayanılmaz formda olan gerilimle başa çıkılması sağlanır.
Savunucu başa çıkmada kullanılan esas savunma düzenekleri:
En yaygın savunma sistemi inkar; acı verici yahut tehdit edici bir gerçeğin kabul edilmesinin reddedilmesidir. İnkar, kimi durumlarda olumlu bir davranış iken birtakım durumlarda olumsuz bir davranıştır.
Bastırma savunma sistemi, acı veren kanıları şuurdan uzaklaştıran bir çeşit unutmadır. İnkarda başa çıkılamayan durumlar, bastırmada ise kabul edilemeyen fikirler silinir.
Kişinin bastırılmış fikir ve hisleri diğerine yüklemesi yansıtma savunma sistemidir. Kabullenilmeyen hisler diğerine yüklenir, böylelikle çatışmanın kaynağı kişinin dışına yerleşir.
Özdeşim kurma savunma düzeneğinde, yansıtma savunma sisteminin tam aykırısı görülür. Oburunun özellikleri üstlenilerek o kişinin muvaffakiyetleri onunla tıpkı biçimde paylaşılır ve kişi kendini yetersiz hissetmenin üstesinden gelir.
Gerileme savunma düzeneği, çocukça davranış ve savunmalara geri dönmektir.
Entelektüelleştirme savunma sisteminde kişi, meselelerini soyut bir fikir seviyesinde tahlil ederek problemleri üzerinde tüm insanların meselesiymiş üzere düşünerek kendini problemlerle ilgili olan hislerinden uzak fiyat.
Karşı reaksiyon geliştirme savunma düzeneğinde kişi, bastırılmış inanç ya da hislerinin tam zıddı olan abartılmış niyet ve hislerini söz eder.
Yer değiştirme savunma sistemi, bastırılmış güdü ve hislerin asıl objelerden onların yerini tutabilecek öbür objelere yöneltilmesidir.
Yüceltme savunma sistemi, bastırılmış güdü ve hislerin toplumsal açıdan daha kabul edilebilir biçimlere dönüştürülmesidir.
Rastgele bir savunma sistemi yalnızca kişinin fonksiyonel olma yeteneğini engellediği ya da sorun çözmekten çok sorun yarattığı vakit uyumsuz olarak nitelendirilebilir.
Gerilim kaynaklarını özetle açıklayacak olursak;
Değişme; birçok kişi ömründe sistem süreklilik kestirim edilebilirlik olmasını tercih eder. Bu yüzden ömründe değişikliğe yol açabilecek âlâ ya da makûs bir olay gerilime yol açar.
Gündelik zahmetler; Lazarus tarafından ufak tefek can kahırları, sonlanmalar ve engellemeler olarak tanımlanmıştır. Görece küçük gözüken gündelik külfetler da gerilime yol açmakta ve vakitle yığılarak tetiklediği gerilimi de ortaya çıkarmaktadır.
Bu halde hem büyük hem küçük çevresel olaylar ve durumlar baskı, engellenme, çatışma ve tasa hislerine yol açtığı için gerilim yaratır.
Baskı; davranışın suratını artırma, ağırlaştırma ya da istikametini değiştirme yahut daha yüksek standartta performans gösterme zaruriliği hissedildiği vakit ortaya çıkar. İçsel baskı, kişinin kendi harikalık standartına ulaşmak için kendisini zorladığında ortaya çıkar ve yapan ya da yıkıcı olabilir. Ek olarak etraftan görülen beklentilerin gerçekleştirilmeye çalışılması da kişiyi zorlar.
Engellenme; kişinin emeline ulaşmasında önlenme yaşadığında ortaya çıkan histir. Kişi, bir bahiste bir halde engellenme yaşadığında, maksadına ulaşmak için öteki yollar arayabilir ya da yapabildiği kadarıyla yetinebilir.
Çatışma; birebir anda iki ya da daha fazla uyuşmayan istek, fırsat, ihtiyaç ya da emelle karşılaşıldığında ortaya çıkar ve hiçbir vakit büsbütün çözülemez. Hedeflerin kimilerinden vazgeçmek, değiştirmek, peşinden gitmeyi ertelemek ya da hepsine ulaşma gayretine girişmemek zorunda kalınabilir. Lewin çatışmayı, birbirine karşı iki eğilim olan yaklaşma ve kaçınmada açısından tanımlar. Karşılaşılan iki emel da cazip geldiğinde yaklaşma-yaklaşma çatışması, ikisi de olumlu gelmediğinde kaçınma-kaçınma çatışması, hem cazibeli hem itici geldiğinde yaklaşma-kaçınma çatışması ortaya çıkar.
Kişinin kendi kendine yarattığı gerilim; kişinin “her vakit her şartta kusursuz olmalıyım” fikri ile hareket etmesi, “her şey istediğim üzere olmazsa felaket olur” ya da “yaptıklarımdan ötürü herkes beni sevmeli ve takdir etmeli” üzere kanılara olan inançlar olarak örneklendirilebilir.
Gerilim ile Başa Çıkma
Gerilim yaratabilecek cinste olayları algılama ve onlara reaksiyon göstermedeki kişisel ayrılıklar gerilim ile başa çıkmada farklılıklar görülmesinde etkendir. Yaşanılacak gerilim oranı içinde bulunulan durumun kısmen nasıl yorumlandığına da bağlıdır. Makul bir durumun gerilimli bulunup bulunmayacağını belirleyen birçok etken vardır.
Ayrıyeten yapılan araştırmalar sonucunda gerilimi daha yeterli karşılayabilen bireylerin ortak özelliği, ruhsal dayanıklılık olarak isimlendirilmiştir. Çalışma; gerilime gösterilen reaksiyonların bireylerin kısmen olaylar üzerinde bir ölçü denetimleri olduğuna inanıp inanmamalarına ya da kendilerini çaresiz hissedip hissetmediklerine bağlı olduğuna işaret etmektedir.
Gerilimin gerektirdiği ahenk, direkt ve savunucu başa çıkma olarak isimlendirilmiş iki cins ahenk olarak ayrışmıştır. Direkt başa çıkma, rahatsız edici bir durumu değiştirmek için yapılan rastgele bir davranışı tabir eder. Savunucu başa çıkma ise insanların kendilerini sahiden tehdit edilmediklerine ya da elde edemedikleri şeyi nitekim istemediklerine kendilerini inandırmanın farklı yollarına işaret eder.
İçinde bulunulan tehdit edici, engellenme ya da çatışma durumlarında direkt başa çıkmak için yüzleşme, uzlaşma ya da geri çekilme olarak üç temel seçenek bulunmaktadır.
Yüzleşme; gerilim yaratan durum kabul edilir, meseleyle yüz yüze gelinir ve gayesi elde etmek için eforlar artırılır. Uzlaşma; çatışma ya da engellenmeyle doğruda başa çıkmada daha gerçekçi bir tahlil ya da maksada karar verilir, istenilenlerin kimilerinden vazgeçilebilir yahut karşı tarafın istediklerinin kimilerinden vazgeçmeleri için çabalanabilir. Geri çekilme ise gerilim kaynağında başka başa çıkma formülleri işe yaramadığında ortamdan çekilmedir.
Savunucu başa çıkma, gerilim kaynağının belirlenemediği ya da onlarla direkt uğraşılamayan durumlarda başvurulan başa çıkma tekniğidir. Şahıslar, savunucu başa çıkma yolu olarak savunma düzeneklerine başvururlar. Bu sayede dayanılmaz formda olan gerilimle başa çıkılması sağlanır.
Savunucu başa çıkmada kullanılan esas savunma düzenekleri:
En yaygın savunma sistemi inkar; acı verici yahut tehdit edici bir gerçeğin kabul edilmesinin reddedilmesidir. İnkar, kimi durumlarda olumlu bir davranış iken birtakım durumlarda olumsuz bir davranıştır.
Bastırma savunma sistemi, acı veren kanıları şuurdan uzaklaştıran bir çeşit unutmadır. İnkarda başa çıkılamayan durumlar, bastırmada ise kabul edilemeyen fikirler silinir.
Kişinin bastırılmış fikir ve hisleri diğerine yüklemesi yansıtma savunma sistemidir. Kabullenilmeyen hisler diğerine yüklenir, böylelikle çatışmanın kaynağı kişinin dışına yerleşir.
Özdeşim kurma savunma düzeneğinde, yansıtma savunma sisteminin tam aykırısı görülür. Oburunun özellikleri üstlenilerek o kişinin muvaffakiyetleri onunla tıpkı biçimde paylaşılır ve kişi kendini yetersiz hissetmenin üstesinden gelir.
Gerileme savunma düzeneği, çocukça davranış ve savunmalara geri dönmektir.
Entelektüelleştirme savunma sisteminde kişi, meselelerini soyut bir fikir seviyesinde tahlil ederek problemleri üzerinde tüm insanların meselesiymiş üzere düşünerek kendini problemlerle ilgili olan hislerinden uzak fiyat.
Karşı reaksiyon geliştirme savunma düzeneğinde kişi, bastırılmış inanç ya da hislerinin tam zıddı olan abartılmış niyet ve hislerini söz eder.
Yer değiştirme savunma sistemi, bastırılmış güdü ve hislerin asıl objelerden onların yerini tutabilecek öbür objelere yöneltilmesidir.
Yüceltme savunma sistemi, bastırılmış güdü ve hislerin toplumsal açıdan daha kabul edilebilir biçimlere dönüştürülmesidir.
Rastgele bir savunma sistemi yalnızca kişinin fonksiyonel olma yeteneğini engellediği ya da sorun çözmekten çok sorun yarattığı vakit uyumsuz olarak nitelendirilebilir.