İnsanoğlu, çeşitli göğüslü hayvanların kendi yavrularının büyümesi için ürettikleri sütten yararlanmayı, çok eski çağlarda öğrenmiştir. Memleketimizde umumide inek sütü tercih edilmektedir. Çeşitli topluluklar; koyun, keçi, manda, deve üzere hayvanların sütünden de yararlanmaktadırlar.
Hengam vakit kimi besinler medyanın da tesiri ile abartılı bir halde öne çıkarılır, büyük yararlar sağladığından kelam edilir. Bazen bilakis o besinler gözden düşer, velev o eserlerin zararlı olduğu bile söylenebilir. Süt ise, her devir tartışmanın dışında kalan ve vücuda muhtaçlık duyduğu protein, vitamin ve mineral üzere besin öğelerinin kazanılması için en uygun kaynaklar arasında mahal alır.
Süt Değeri
Kilo dengeleyici ve illetlerden hami özellikleri olan süt için şunlar söylenebilir: Enerji sistemine yaptığı ekler sayesinde süt kilo istikrarının korunmasında tesirli olur. Vücudun tüm hücrelerinde kuvvet üretimine yardımcı olan riboflavinden güçlü olan süt, besinlerin biyoyararlılığını artırır. 2 Su bardağı süt, yetişkin bir bireyin riboflavinin gereksiniminin %70'ini karşılar. Süt birebir devranda vücudun likit gereksiniminin karşılanmasında da düzgün bir alternatiftir. Kan basıncının düzenlenmesinde ve vücudun likit istikrarının sağlanmasında kıymetli rol üstlenen potasyumun %33'ünü, kalsiyumun ise %70'ini sağlayan sütün, günde iki bardak kadar içilmesi vücut sıhhatinin korunması açısından kıymet taşır.''
Süt, ehliyetli ve istikrarlı beslenmek için gerekli olan besin öğelerinin pek birçoklarını içerir. Osteoporozun önlenmesinde tesirli olan süt, tıpkı devirde sindirim sistemini ve tansiyonu düzenleyici, kronik marazlara karşı esirgeyici özelliklere sahiptir. Her gün içilen ehil ölçüde light süt kilonun da denetim altında tutulmasına ekte bulunur.
Sütün Bileşimi
Sütün ortalama %87.3'ü su, %5'i karbonhidrat, %3.5'i yağ, %3.4'ü protein, %0.7'si de mineraldir. Bileşim öğelerinin ölçüsü hayvanın cinsine, mevsimlere ve beslenme formuna nazaran değişiklik gösterir. Sütün yağının yaklaşık 2/3'ü doymuş, 1/3'ü doymamış yağ asitlerinden oluşmuştur.
Yağ İçeriği Tanımlama
Tam yağlı süt %3.25 nispetinde yağ içerir
%25 %2'lik süt, yağı azaltılmış
%50 %1'lik süt, light süt, düşük yağlı süt
Yağsız < %0.5 orantısında yağ içerir
Besin Bileşimi
1 Su Bardağı Yağlı Süt
1 Su Bardağı Yağsız Süt
Güç (kkal.)
122
70
Protein (g)
6,6
6,8
Yağ (g)
6,6
0,4
Karbonhidrat (g)
9,4
9,8
Posa (mg)
0
0
Kalsiyum (mg)
238
246
Demir (mg)
0,2
0
Fosfor (mg)
186
202
Potasyum (mg)
304
320
Magnezyum (mg)
26
26
A vitamini (mg)
252
408
B1 vitamini (mg)
0,08
0,08
B2 vitamini (mg)
0,32
0,28
Niasin (mg)
0,2
0,2
C vitamini (mg)
2
2
Kolesterol (mg)
28
4
Süt kümesi besinlerin yağ ve kolesterol içeriği değişkenlik gösterir. Yağsız süt 0.5 yahut daha az nispette yağ içerir. Etiketinde %1'lik süt, light süt yahut düşük yağlı süt yazan eserler, yekun süt ölçüsü üzerinden yağ içeriği %50 orantısında azaltılmış süt mealindedir. Etiketinde %2'lik süt yazan ve günümüzde yağı azaltılmış süt olarak bilinen sütün de yağ içeriği %25 azaltılmıştır. Ve tam süt %3.25 nispetinde yağ içerir. Yüzde olarak verilen kıymetler, kalori bazında yekun tartı üzerinden verilen yağ ölçüleridir. Yağ içeriği azaltılmış olan süt eserlerinde kolesterol içeriği de azdır. Yağ içeriğinden bağımsız olarak sair besin öğelerinin - kalsiyum, protein, fosfor ve D vitaminini - içerikleri motamot sabit kalır.
Süt vücut için gerekli olan kalsiyum ve riboflavinin en güzel kaynağıdır. Kemik ve diş sıhhati için gerekli olan kalsiyum, süt kümesi besinler tüketilmeden sağlanamaz. Bu kümedeki besinler birebir devirde protein, fosfor, potasyum, A ve D vitamininin güzel kaynağıdırlar.
Süt proteininin kalitesi yüksektir ve yaklaşık %90'ı kullanılır. Proteini oluşturan aminoasitlerin bileşimi açısından bakıldığında süt proteinlerinde büyük kısmı elzem aminoasit'' olan yaklaşık 23 adet aminoasit bölge almaktadır. Bu nedenle süt, biyolojik bedeli bakımından yumurta proteinlerinden sonra gelen en kıymetli protein özelliğine sahiptir. Proteinler; hücre ve dokuların oluşmasını, büyüme ve gelişmeyi sağlar. Vücut kaslarının ve organlarının gelişimini sağlar, vücut dokularının yenilenmesinde rol oynar, evlatların dimağ gelişiminde çok kıymetli hizmetlerde yan alır. 100 gr sütte 3.4 gr protein bulunur.
Süt öbeği besinlerde 2 tip şeker vardır: Doğal olarak bulunan laktoz ve sonradan eklenen şekerler. Süt eserlerinde sonradan eklenen şekerler; umumide dondurma, aromalı yoğurt ve süt üzere eserlerde lezzeti artırmak emeliyle katılır. Süt karbonhidratı olan laktoz, tabiatta yüksek nispette yalnızca sütte bulunan kuvvet kaynağıdır. 100 gr sütte 5 gr karbonhidrat vardır. Laktozun yapısındaki galaktoz, dimağ ve hudut hücrelerinin oluşumunda rol oynar. Laktoz, vücudun kalsiyum ve fosfordan daha düzgün yararlanmasını sağlar. Bu nedenle kemik ve diş oluşumunda, bebeklerin beslenmesinde değerli rol oynar. Laktozun hidrolizi sonucu oluşan laktik asit bağırsak hareketlerinin düzenlenmesinde yardımcıdır. Müsait ortam sağlayarak yararlı bakterileri geliştirir. Süt içme alışkanlığı olmayanlarda laktoz intoleransı (hafif mide bulantısı, karında gaz, hafif ishal, şişkinlik, hazımsızlık) görülebilir. Süt içmeye devam ettikçe meşakkatler makbul. Ya da bu şahıslar süt bölgesine fermente süt eserleri tüketmelidir.
Birazcık Kalsiyum
Kalsiyum muhtaçlığını göz önünde tutarak, yemeklere süt kümesinde taraf alan besinler eklenmelidir: Kahvaltılık tahıl eserleri ile süt, sandviç arasında peynir, sebzelerin yanında yoğurt, kahve içerisine süt katılması, salata ve çorbaların üzerine rendelenmiş peynir eklenmesi üzere.
Aralarda atıştırtma olarak kalsiyumdan varlıklı süt eserlerini tercih edilebilir. Yoğurt, süt ve peynir hayli münâsib seçeneklerdir. Hamur tatlıları yanına, sütlü tatlıların tercih edilmesi hem tatlı gereksiniminin giderilmesini hem de sütten yararlanılması sağlayacak ve sıhhat için tesirli olacaktır. Tatlı olarak dondurulmuş yoğurt, sütlaç, muhallebi, kazandibi, dondurma, puding denenebilir.
Mikroorganizmalara Dikkat
Süt mikroorganizmaların üremesi için çok düzgün bir ortamdır. Bu nedenle çok kolay bozulur ve sıhhate hilâf bir duruma gelir. Mikroorganizmalar süte, sağıldığı hayvandan, sağılırken muhitten, sağıldıktan sonra saklama ve kullanma esnasında karışabilir. Berrak olmayan sütle kişilere geçen marazların başlıcaları; tüberküloz, brusellosis, stafilokokus, streptokok enfeksiyonları ve kuduzdur.
Bu nedenle muhakkak çiğ süt tüketilmemeli, kesinlikle kaynatılmalıdır. Öte yandan süt uzun vade kaynatılırsa vitaminleri azalır. Pastörize ve sterilize edilmemiş süt kabardıktan sonra 4-5 dakika karıştırılarak kaynatılmalıdır. Akabinde çabucak soğutulup cam kavanoz içerisinde buzdolabına konularak 1-2 gün içerisinde kullanılmalıdır.
Memleketimizde pastörize sütler 80-84˚C'de 15-120 saniye ısıtılıp soğutularak yapılır. Uzun ömürlü sütler 135-150˚C'de 2-4 saniye ısıtılarak mikropları öldürülür. Pastörize sütlerin buzdolabı koşullarında saklanması ve açılmasa dahi 2 gün içerisinde tüketilmesi gerekir. UHT (Ultra High Temperature) yani uzun ömürlü sütler ise açılmadığı taktirde oda sıcaklığında son kullanma tarihine kadar (yaklaşık 6 ay) bozulmadan kalabilir. Gelgelelim açıldıktan sonra buzdolabında 2 gün kadar saklanabilir.
Hengam vakit kimi besinler medyanın da tesiri ile abartılı bir halde öne çıkarılır, büyük yararlar sağladığından kelam edilir. Bazen bilakis o besinler gözden düşer, velev o eserlerin zararlı olduğu bile söylenebilir. Süt ise, her devir tartışmanın dışında kalan ve vücuda muhtaçlık duyduğu protein, vitamin ve mineral üzere besin öğelerinin kazanılması için en uygun kaynaklar arasında mahal alır.
Süt Değeri
Kilo dengeleyici ve illetlerden hami özellikleri olan süt için şunlar söylenebilir: Enerji sistemine yaptığı ekler sayesinde süt kilo istikrarının korunmasında tesirli olur. Vücudun tüm hücrelerinde kuvvet üretimine yardımcı olan riboflavinden güçlü olan süt, besinlerin biyoyararlılığını artırır. 2 Su bardağı süt, yetişkin bir bireyin riboflavinin gereksiniminin %70'ini karşılar. Süt birebir devranda vücudun likit gereksiniminin karşılanmasında da düzgün bir alternatiftir. Kan basıncının düzenlenmesinde ve vücudun likit istikrarının sağlanmasında kıymetli rol üstlenen potasyumun %33'ünü, kalsiyumun ise %70'ini sağlayan sütün, günde iki bardak kadar içilmesi vücut sıhhatinin korunması açısından kıymet taşır.''
Süt, ehliyetli ve istikrarlı beslenmek için gerekli olan besin öğelerinin pek birçoklarını içerir. Osteoporozun önlenmesinde tesirli olan süt, tıpkı devirde sindirim sistemini ve tansiyonu düzenleyici, kronik marazlara karşı esirgeyici özelliklere sahiptir. Her gün içilen ehil ölçüde light süt kilonun da denetim altında tutulmasına ekte bulunur.
Sütün Bileşimi
Sütün ortalama %87.3'ü su, %5'i karbonhidrat, %3.5'i yağ, %3.4'ü protein, %0.7'si de mineraldir. Bileşim öğelerinin ölçüsü hayvanın cinsine, mevsimlere ve beslenme formuna nazaran değişiklik gösterir. Sütün yağının yaklaşık 2/3'ü doymuş, 1/3'ü doymamış yağ asitlerinden oluşmuştur.
Yağ İçeriği Tanımlama
Tam yağlı süt %3.25 nispetinde yağ içerir
%25 %2'lik süt, yağı azaltılmış
%50 %1'lik süt, light süt, düşük yağlı süt
Yağsız < %0.5 orantısında yağ içerir
Besin Bileşimi
1 Su Bardağı Yağlı Süt
1 Su Bardağı Yağsız Süt
Güç (kkal.)
122
70
Protein (g)
6,6
6,8
Yağ (g)
6,6
0,4
Karbonhidrat (g)
9,4
9,8
Posa (mg)
0
0
Kalsiyum (mg)
238
246
Demir (mg)
0,2
0
Fosfor (mg)
186
202
Potasyum (mg)
304
320
Magnezyum (mg)
26
26
A vitamini (mg)
252
408
B1 vitamini (mg)
0,08
0,08
B2 vitamini (mg)
0,32
0,28
Niasin (mg)
0,2
0,2
C vitamini (mg)
2
2
Kolesterol (mg)
28
4
Süt kümesi besinlerin yağ ve kolesterol içeriği değişkenlik gösterir. Yağsız süt 0.5 yahut daha az nispette yağ içerir. Etiketinde %1'lik süt, light süt yahut düşük yağlı süt yazan eserler, yekun süt ölçüsü üzerinden yağ içeriği %50 orantısında azaltılmış süt mealindedir. Etiketinde %2'lik süt yazan ve günümüzde yağı azaltılmış süt olarak bilinen sütün de yağ içeriği %25 azaltılmıştır. Ve tam süt %3.25 nispetinde yağ içerir. Yüzde olarak verilen kıymetler, kalori bazında yekun tartı üzerinden verilen yağ ölçüleridir. Yağ içeriği azaltılmış olan süt eserlerinde kolesterol içeriği de azdır. Yağ içeriğinden bağımsız olarak sair besin öğelerinin - kalsiyum, protein, fosfor ve D vitaminini - içerikleri motamot sabit kalır.
Süt vücut için gerekli olan kalsiyum ve riboflavinin en güzel kaynağıdır. Kemik ve diş sıhhati için gerekli olan kalsiyum, süt kümesi besinler tüketilmeden sağlanamaz. Bu kümedeki besinler birebir devirde protein, fosfor, potasyum, A ve D vitamininin güzel kaynağıdırlar.
Süt proteininin kalitesi yüksektir ve yaklaşık %90'ı kullanılır. Proteini oluşturan aminoasitlerin bileşimi açısından bakıldığında süt proteinlerinde büyük kısmı elzem aminoasit'' olan yaklaşık 23 adet aminoasit bölge almaktadır. Bu nedenle süt, biyolojik bedeli bakımından yumurta proteinlerinden sonra gelen en kıymetli protein özelliğine sahiptir. Proteinler; hücre ve dokuların oluşmasını, büyüme ve gelişmeyi sağlar. Vücut kaslarının ve organlarının gelişimini sağlar, vücut dokularının yenilenmesinde rol oynar, evlatların dimağ gelişiminde çok kıymetli hizmetlerde yan alır. 100 gr sütte 3.4 gr protein bulunur.
Süt öbeği besinlerde 2 tip şeker vardır: Doğal olarak bulunan laktoz ve sonradan eklenen şekerler. Süt eserlerinde sonradan eklenen şekerler; umumide dondurma, aromalı yoğurt ve süt üzere eserlerde lezzeti artırmak emeliyle katılır. Süt karbonhidratı olan laktoz, tabiatta yüksek nispette yalnızca sütte bulunan kuvvet kaynağıdır. 100 gr sütte 5 gr karbonhidrat vardır. Laktozun yapısındaki galaktoz, dimağ ve hudut hücrelerinin oluşumunda rol oynar. Laktoz, vücudun kalsiyum ve fosfordan daha düzgün yararlanmasını sağlar. Bu nedenle kemik ve diş oluşumunda, bebeklerin beslenmesinde değerli rol oynar. Laktozun hidrolizi sonucu oluşan laktik asit bağırsak hareketlerinin düzenlenmesinde yardımcıdır. Müsait ortam sağlayarak yararlı bakterileri geliştirir. Süt içme alışkanlığı olmayanlarda laktoz intoleransı (hafif mide bulantısı, karında gaz, hafif ishal, şişkinlik, hazımsızlık) görülebilir. Süt içmeye devam ettikçe meşakkatler makbul. Ya da bu şahıslar süt bölgesine fermente süt eserleri tüketmelidir.
Birazcık Kalsiyum
Kalsiyum muhtaçlığını göz önünde tutarak, yemeklere süt kümesinde taraf alan besinler eklenmelidir: Kahvaltılık tahıl eserleri ile süt, sandviç arasında peynir, sebzelerin yanında yoğurt, kahve içerisine süt katılması, salata ve çorbaların üzerine rendelenmiş peynir eklenmesi üzere.
Aralarda atıştırtma olarak kalsiyumdan varlıklı süt eserlerini tercih edilebilir. Yoğurt, süt ve peynir hayli münâsib seçeneklerdir. Hamur tatlıları yanına, sütlü tatlıların tercih edilmesi hem tatlı gereksiniminin giderilmesini hem de sütten yararlanılması sağlayacak ve sıhhat için tesirli olacaktır. Tatlı olarak dondurulmuş yoğurt, sütlaç, muhallebi, kazandibi, dondurma, puding denenebilir.
Mikroorganizmalara Dikkat
Süt mikroorganizmaların üremesi için çok düzgün bir ortamdır. Bu nedenle çok kolay bozulur ve sıhhate hilâf bir duruma gelir. Mikroorganizmalar süte, sağıldığı hayvandan, sağılırken muhitten, sağıldıktan sonra saklama ve kullanma esnasında karışabilir. Berrak olmayan sütle kişilere geçen marazların başlıcaları; tüberküloz, brusellosis, stafilokokus, streptokok enfeksiyonları ve kuduzdur.
Bu nedenle muhakkak çiğ süt tüketilmemeli, kesinlikle kaynatılmalıdır. Öte yandan süt uzun vade kaynatılırsa vitaminleri azalır. Pastörize ve sterilize edilmemiş süt kabardıktan sonra 4-5 dakika karıştırılarak kaynatılmalıdır. Akabinde çabucak soğutulup cam kavanoz içerisinde buzdolabına konularak 1-2 gün içerisinde kullanılmalıdır.
Memleketimizde pastörize sütler 80-84˚C'de 15-120 saniye ısıtılıp soğutularak yapılır. Uzun ömürlü sütler 135-150˚C'de 2-4 saniye ısıtılarak mikropları öldürülür. Pastörize sütlerin buzdolabı koşullarında saklanması ve açılmasa dahi 2 gün içerisinde tüketilmesi gerekir. UHT (Ultra High Temperature) yani uzun ömürlü sütler ise açılmadığı taktirde oda sıcaklığında son kullanma tarihine kadar (yaklaşık 6 ay) bozulmadan kalabilir. Gelgelelim açıldıktan sonra buzdolabında 2 gün kadar saklanabilir.