Tanzimat Fermanı
Tanzimat Fermanı Tanzimat Fermanı Nedir?
Tanzimat Fermanı hakkında ansiklopedik bilgi
Tanzimat Fermanı
19. yüzyılın başlarında Osmanlı'da yeniliklere hız verildi. 1831'de ilk resmî gazete Takvim-i Vekâyi çıkarıldı, daimî elçilikler yeniden devreye sokuldu. Avrupa devletlerinde olduğu gibi bakanlıklar kuruldu, bütün bu faaliyetler sonucu yenilik hareketi yeni bir güç kazandı, yeni bir nesil oluşmaya başladı. Bu neslin temsilcisi Mustafa Reşit Paşa oldu. Paris elçiliğine gönderilmiş olan Mustafa Reşit Paşa, padişahın üzerinde etkili oldu. Reşit Paşa Avrupa'da gördüğü parlamenter yönetimi savunuyordu. II. Mahmut 1837'de onu Dış İşleri Bakanlığına tayin edince ıslahat hareketlerine hız verdi. Bu sırada Mısır meselesi yine patlak vermişti. Padişah bu meselenin çözümü için Reşit Paşa'yı 1838'de tekrar elçi olarak İngiltere'ye gönderdi. Reşit Paşa'nın Avrupa'da bulunduğu sırada Osmanlı Devleti ile Mehmet Ali Paşa arasında yeniden harp başladı. Nizip'te ortaya çıkan savaşta Osmanlı ordusu yenildi. II. Mahmut bu yenilginin haberini alamadan yaşamını yitirdi, yerine çok genç olan ve ıslahat fikirlerini savunan Abdülmecit, padişah olarak geçti.
Sultan Abdülmecit, Londra'da elçilik yapan Mustafa Reşit Paşa'yı Hariciye nazırı yaptı. Osmanlı Devleti'nin bir Avrupa devleti olabilmesi için Avrupa'daki hukuk ve yönetim alanıyla toplumsal alandaki yenilikleri uygulamanın gerekliliğine inanan Mustafa Reşit Paşa, bir ıslahat programı hazırladı. Dört ay kadar bir hazırlık aşamasından sonra Reşit Paşa, genç padişahı Tanzimat Fermanı'nı ilân etmeye ikna etti. Reşit Paşa, Tanzimat Fermanı'nı padişah, devlet adamları, yabancı elçiler ve halk huzurunda 3 Kasım 1839'da Gülhane Parkı'nda okudu. Bu yüzden bu fermana "Gülhane Hatt-ı Hümayunu" da denir. Böylece Tanzimat Dönemi başlamış oldu.
"Tanzimat", düzeltmeler, düzenlememeler, demektir. Geniş anlamıyla "tanzimat", Osmanlı devlet yapısında ve devlet-toplum ilişkilerinde yapılan düzenlemeleri kapsar. Başta Mustafa Reşit Paşa ve dönemin aydınları, yönetim ve eğitim alanıyla askeri sistemde geri kalan Osmanlı Devleti'ne yeni bir düzen vermek, devleti modernleştirmek için Tanzimat'ı ilan etmiştir. Tanzimat dönemi, modernleşme tarihimizde bir dönüm noktasıdır.
Tanzimat Fermanının İlan Nedenleri
Mısır Valisi
Mehmet Ali Paşa meselesinde Avrupa'nın desteğini almak
Avrupa'nın Osmanlı iç işlerine karışmasını önlemek
Fransız İhtilalinin milliyetçilik etkisini azaltmak
Gayri Müslümleri devlete bağlamak
Bu fermanla devlet kendisini yenilemesi gerektiğini söylemiştir. Fermanda yer alan başlıca konular:
Tüm vatandaşların can, mal ve namus güvenliğinin sağlanması,
Yargılamada açıklık, (hiç kimse yargılanmadan idam edilemeyecek (hukuk devleti özelliğini yansıtır))
Vergide adalet,
Erkeklere dört yıl mecburi askerlik,
Rüşvetin ortadan kaldırılması,
Herkesin mal ve mülküne sahip olması, bunu miras olarak bırakabilmesi.(Özel mülkiyet güvence altına alındı. Müsadere kaldırıldı)
Bu ferman sayesinde
padişahların yetkileri
meclislere ya da kişilere devredilmiştir. Buradaki amaç, iktidarı saraydan alıp
bürokrasiye vermek ve devlet yönetiminde merkezileşmeyi sağlamaktı. Fermanda verilen bütün sözlerin tamamen yerine getirilememesine rağmen bu çabalar, çağdaşlaşmaya ve
cumhuriyet fikrine önayak olmuştur.
II. Mahmut'un saltanatının ikinci döneminde yoğunlaşan reformlara resmi bir bildiriyle hukuki biçim verme talebi sık sık dile getirildi. Ancak iç siyasi dengeler nedeniyle bu işlem uzun süre ertelendi.
1 Temmuz
1839'da II. Mahmut'un ölümü ve
Abdülmecit'in tahta çıkmasından hemen sonra sadrazamlığa reform taraftarı
Mehmet Hüsrev Paşa getirildi. Ağustos ayında yurda dönen Londra büyükelçisi ve
Hariciye Nazırı Mustafa Reşit Paşa, 17 yaşındaki padişahı ikna ederek Tanzimat deklarasyonunun kabulünü sağladı.
3 Kasım
1839 günü Saray müştemilatı içerisinde yer alan
Gülhane bahçesinde okunan bir Hatt-ı Şerif ("padişah yazısı") ile Tanzimat-ı Hayriye ("hayırlı düzenlemeler") ilan edildi. Osmanlı tarihinin en önemli belgelerinden biri olan bu metin, okunduğu yerden ötürü Gülhane Fermanı ve içeriğinden ötürü Tanzimat Fermanı adıyla da anılır.
Tanzimat Fermanı Tanzimat Fermanı Nedir?
Tanzimat Fermanı hakkında ansiklopedik bilgi
Tanzimat Fermanı
19. yüzyılın başlarında Osmanlı'da yeniliklere hız verildi. 1831'de ilk resmî gazete Takvim-i Vekâyi çıkarıldı, daimî elçilikler yeniden devreye sokuldu. Avrupa devletlerinde olduğu gibi bakanlıklar kuruldu, bütün bu faaliyetler sonucu yenilik hareketi yeni bir güç kazandı, yeni bir nesil oluşmaya başladı. Bu neslin temsilcisi Mustafa Reşit Paşa oldu. Paris elçiliğine gönderilmiş olan Mustafa Reşit Paşa, padişahın üzerinde etkili oldu. Reşit Paşa Avrupa'da gördüğü parlamenter yönetimi savunuyordu. II. Mahmut 1837'de onu Dış İşleri Bakanlığına tayin edince ıslahat hareketlerine hız verdi. Bu sırada Mısır meselesi yine patlak vermişti. Padişah bu meselenin çözümü için Reşit Paşa'yı 1838'de tekrar elçi olarak İngiltere'ye gönderdi. Reşit Paşa'nın Avrupa'da bulunduğu sırada Osmanlı Devleti ile Mehmet Ali Paşa arasında yeniden harp başladı. Nizip'te ortaya çıkan savaşta Osmanlı ordusu yenildi. II. Mahmut bu yenilginin haberini alamadan yaşamını yitirdi, yerine çok genç olan ve ıslahat fikirlerini savunan Abdülmecit, padişah olarak geçti.
Sultan Abdülmecit, Londra'da elçilik yapan Mustafa Reşit Paşa'yı Hariciye nazırı yaptı. Osmanlı Devleti'nin bir Avrupa devleti olabilmesi için Avrupa'daki hukuk ve yönetim alanıyla toplumsal alandaki yenilikleri uygulamanın gerekliliğine inanan Mustafa Reşit Paşa, bir ıslahat programı hazırladı. Dört ay kadar bir hazırlık aşamasından sonra Reşit Paşa, genç padişahı Tanzimat Fermanı'nı ilân etmeye ikna etti. Reşit Paşa, Tanzimat Fermanı'nı padişah, devlet adamları, yabancı elçiler ve halk huzurunda 3 Kasım 1839'da Gülhane Parkı'nda okudu. Bu yüzden bu fermana "Gülhane Hatt-ı Hümayunu" da denir. Böylece Tanzimat Dönemi başlamış oldu.
"Tanzimat", düzeltmeler, düzenlememeler, demektir. Geniş anlamıyla "tanzimat", Osmanlı devlet yapısında ve devlet-toplum ilişkilerinde yapılan düzenlemeleri kapsar. Başta Mustafa Reşit Paşa ve dönemin aydınları, yönetim ve eğitim alanıyla askeri sistemde geri kalan Osmanlı Devleti'ne yeni bir düzen vermek, devleti modernleştirmek için Tanzimat'ı ilan etmiştir. Tanzimat dönemi, modernleşme tarihimizde bir dönüm noktasıdır.
Tanzimat Fermanının İlan Nedenleri
Mısır Valisi
Mehmet Ali Paşa meselesinde Avrupa'nın desteğini almak
Avrupa'nın Osmanlı iç işlerine karışmasını önlemek
Fransız İhtilalinin milliyetçilik etkisini azaltmak
Gayri Müslümleri devlete bağlamak
Bu fermanla devlet kendisini yenilemesi gerektiğini söylemiştir. Fermanda yer alan başlıca konular:
Tüm vatandaşların can, mal ve namus güvenliğinin sağlanması,
Yargılamada açıklık, (hiç kimse yargılanmadan idam edilemeyecek (hukuk devleti özelliğini yansıtır))
Vergide adalet,
Erkeklere dört yıl mecburi askerlik,
Rüşvetin ortadan kaldırılması,
Herkesin mal ve mülküne sahip olması, bunu miras olarak bırakabilmesi.(Özel mülkiyet güvence altına alındı. Müsadere kaldırıldı)
Bu ferman sayesinde
padişahların yetkileri
meclislere ya da kişilere devredilmiştir. Buradaki amaç, iktidarı saraydan alıp
bürokrasiye vermek ve devlet yönetiminde merkezileşmeyi sağlamaktı. Fermanda verilen bütün sözlerin tamamen yerine getirilememesine rağmen bu çabalar, çağdaşlaşmaya ve
cumhuriyet fikrine önayak olmuştur.
II. Mahmut'un saltanatının ikinci döneminde yoğunlaşan reformlara resmi bir bildiriyle hukuki biçim verme talebi sık sık dile getirildi. Ancak iç siyasi dengeler nedeniyle bu işlem uzun süre ertelendi.
1 Temmuz
1839'da II. Mahmut'un ölümü ve
Abdülmecit'in tahta çıkmasından hemen sonra sadrazamlığa reform taraftarı
Mehmet Hüsrev Paşa getirildi. Ağustos ayında yurda dönen Londra büyükelçisi ve
Hariciye Nazırı Mustafa Reşit Paşa, 17 yaşındaki padişahı ikna ederek Tanzimat deklarasyonunun kabulünü sağladı.
3 Kasım
1839 günü Saray müştemilatı içerisinde yer alan
Gülhane bahçesinde okunan bir Hatt-ı Şerif ("padişah yazısı") ile Tanzimat-ı Hayriye ("hayırlı düzenlemeler") ilan edildi. Osmanlı tarihinin en önemli belgelerinden biri olan bu metin, okunduğu yerden ötürü Gülhane Fermanı ve içeriğinden ötürü Tanzimat Fermanı adıyla da anılır.