tarih kavramı ve bilimsellik - tarih ve bilimselliğin ilişkisi - tarih bilimselliği dışlar mı - günümüzde tarih anlayışı
Günümüzün tarih anlayışını özetlerken, belli bir dönemin tarihini yazmak isteyen araştırmacının, o döneme ilişkin olarak kafasında oluşturduğu düşünceleri en fazla desteklediğine inandığı tarihsel olguları seçtiğinden söz edilmiştir.
Her araştırmacının farklı olgular seçmesi, tarih kavramının bilimselliği dışladığı anlamını taşır mı?
O zaman akla kendiliğinden – ve haklı olarak! – şöyle bir soru gelebilir: Bu durumda aynı dönem üzerine birden fazla ve birbirinden farklı tarihler yazılabileceğine göre, tarih, bilimselliği dışlayan bir kavram mıdır?
Tarih üzerine çalışmalarda bilimselliğin yeri yok mudur? Aynı dönemin birden fazla tarihinin yazıldığı, doğrudur ve bu, hep böyle olagelmiştir. Bugün tarihteki hemen her dönem ve her konu üzerine kaleme alınmış yüzlerce tarih vardır ve bunların hiçbiri ötekisinin aynı değildir.
Yalnızca farklı olguları çıkış noktası yapan araştırmacılar değil, fakat neredeyse aynı olgulardan yola çıkan araştırmacılar da birbirlerininkinden çok farklı tarihsel sonuçlara ulaşmaktadırlar. Demek ki tarih dediğimiz şeyi oluşturan, yalnızca geçmişte olup bitenler değildir.
Tarih, bu olup bitenlerin yorumlarından, ya da onlara bağlanan sonuçlardan oluşmaktadır. Bu yorumlar ve sonuçlar da her tarihçiye göre farklılıklar gösterebildiğinden, her döneme ve geçmişteki her olaya ilişkin olarak karşımıza hep birden çok tarih çıkmaktadır.
Varılan sonuçlar bağlamındaki bu özellik, gerçekte toplum bilimlerinin genelinde varolan, bundan ötürü tarihe de yansıyan bir yapısal özellikten başka bir şey değildir.
Doğa bilimlerinde (örneğin fizikte), olgular ve bunları düzenleyen yasalar doğrudan gözlem yoluyla saptanabilirken, geçmişte kalan tarihsel olaylar ve bunların nedenleri, ancak insanoğlunun düşünce dünyasında yeniden kurgulanabilir.
Her insanın düşünsel yapısının farklı olması, sözünü ettiğimiz tarihsel kurguların da farklılığını zorunlu kılacaktır.
Toplum bilimlerinde işe değişken insan öğesinin karışması, bilimselliği dışlamaz, fakat bilimselliğe ve bilimsel yöntemlere ilişkin olarak, doğa bilimlerdekine oranla daha farklı beklentilerin ortaya çıkmasını zorunlu kılar.
alıntı
Günümüzün tarih anlayışını özetlerken, belli bir dönemin tarihini yazmak isteyen araştırmacının, o döneme ilişkin olarak kafasında oluşturduğu düşünceleri en fazla desteklediğine inandığı tarihsel olguları seçtiğinden söz edilmiştir.
Her araştırmacının farklı olgular seçmesi, tarih kavramının bilimselliği dışladığı anlamını taşır mı?
O zaman akla kendiliğinden – ve haklı olarak! – şöyle bir soru gelebilir: Bu durumda aynı dönem üzerine birden fazla ve birbirinden farklı tarihler yazılabileceğine göre, tarih, bilimselliği dışlayan bir kavram mıdır?
Tarih üzerine çalışmalarda bilimselliğin yeri yok mudur? Aynı dönemin birden fazla tarihinin yazıldığı, doğrudur ve bu, hep böyle olagelmiştir. Bugün tarihteki hemen her dönem ve her konu üzerine kaleme alınmış yüzlerce tarih vardır ve bunların hiçbiri ötekisinin aynı değildir.
Yalnızca farklı olguları çıkış noktası yapan araştırmacılar değil, fakat neredeyse aynı olgulardan yola çıkan araştırmacılar da birbirlerininkinden çok farklı tarihsel sonuçlara ulaşmaktadırlar. Demek ki tarih dediğimiz şeyi oluşturan, yalnızca geçmişte olup bitenler değildir.
Tarih, bu olup bitenlerin yorumlarından, ya da onlara bağlanan sonuçlardan oluşmaktadır. Bu yorumlar ve sonuçlar da her tarihçiye göre farklılıklar gösterebildiğinden, her döneme ve geçmişteki her olaya ilişkin olarak karşımıza hep birden çok tarih çıkmaktadır.
Varılan sonuçlar bağlamındaki bu özellik, gerçekte toplum bilimlerinin genelinde varolan, bundan ötürü tarihe de yansıyan bir yapısal özellikten başka bir şey değildir.
Doğa bilimlerinde (örneğin fizikte), olgular ve bunları düzenleyen yasalar doğrudan gözlem yoluyla saptanabilirken, geçmişte kalan tarihsel olaylar ve bunların nedenleri, ancak insanoğlunun düşünce dünyasında yeniden kurgulanabilir.
Her insanın düşünsel yapısının farklı olması, sözünü ettiğimiz tarihsel kurguların da farklılığını zorunlu kılacaktır.
Toplum bilimlerinde işe değişken insan öğesinin karışması, bilimselliği dışlamaz, fakat bilimselliğe ve bilimsel yöntemlere ilişkin olarak, doğa bilimlerdekine oranla daha farklı beklentilerin ortaya çıkmasını zorunlu kılar.
alıntı
